Bożena Werner  

Klinika Kardiologii Wieku Dziecięcego i Pediatrii Ogólnej 

Warszawski Uniwersytet Medyczny 

  

Zapalenie

 osierdzia 

Zapalenie  osierdzia 

             

(łac. pericarditis,  

              ang. acute pericarditis

) 

   Stan zapalny blaszek osierdzia, o różnej etiologii, 

któremu zwykle towarzyszy gromadzenie się 
płynu (surowiczego, wysiękowego lub 
krwotocznego) pomiędzy blaszkami osierdzia w 
worku osierdziowym. 

   

Częstość występowania: ok.1/1000 

hospitalizowanych. 

   (w bad.sekcyjnych 2-6%). 

   

Szczególnie predysponowani są dorastający 

chłopcy. 

Zapalenie osierdzia- czynniki 

etiopatogenetyczne: 

-

o nieustalonej etiologii- nieswoiste, 

-

infekcyjne: wirusy ( Coxackie, enterowirusy, wirusy ECHO, 
adenowirusy, Cytomegalowirus, wirus grypy i paragrypy, HCV, HIV 

świnki, ospy wietrznej ), bakterie, grzyby, pierwotniaki 

-

gorączka reumatyczna, młodzieńcze zapalenie stawów 

-

kolagenozy 

-

mocznica 

-

nowotwory złośliwe 

-

endokrynne: niedoczynność tarczycy 

-

czynniki toksyczne: promieniowanie rtg, leki 

-

skrobiawica 

-

urazy osierdzia- 

zespół po perikardiotomii 

-

pozawałowe ( wczesne, późne – zespół Dreslera) 

Zapalenie osierdzia 

 objawy kliniczne: 

 

 

-

ból w  klatce  piersiowej ( nagły silny, promieniujący do szyi lub 

ramion i łopatek, nasilenie zależy od fazy oddechu i pozycji ciała 
- 

ból mniejszy w pozycji siedzącej ) 

 

-

 

duszność,  kaszel 

 

-

szmer  tarcia  osierdzia (najlepiej słyszalny wzdłuż l.b.m.,na 

zatrzymanym wydechu w pozycji siedzącej,  zanika  w miarę 

narastania płynu 

 
-

sciszenie  tonów  serca 
 

-

tachykardia,  zaburzenia  rytmu  serca 

Zapalenie osierdzia 

Badania diagnostyczne obowiązkowe: 
• Osłuchiwanie 
• Ekg,  
• ECHO,  
• badania laboratoryjne: wskaźniki zapalne, enzymy 

uszkodzenia mięśnia sercowego, 

•  rtg,  
• badanie płynu w przypadku perikardiocentezy 
 
• Opcjonalne: etiopatogeneza, badania obrazowe: CT, 

MRI, perikardioskopia, biopsja osierdzia 

Zapalenie osierdzia 

rtg. klatki  piersiowej: 

 

• powiększenie  serca  w  całości, lub  lewej 

komory ( kształt butelki lub trójkąta) 
 

• zastój  nad  płucami 

 

• towarzyszące  zapalenie  płuc 

Zapalenie osierdzia 

rtg. klatki  piersiowej: 

Zapalenie  osierdzia 

zapis ekg 

 

• uniesienie odcinków ST 
• ujemne lub płaskie załamki T 
• niskie napięcie QRS 
 
Fazy zapalenia osierdzia w EKG:        
 

I FAZA:    uniesienie ST  (kilka dni) , obniżenie PR 

 

II FAZA:   ST zbliża się do linii izoelektrycznej 

 

III FAZA:  zmiany zał. T (T ujemne) 

 

IV FAZA:  normalizacja ST i T ( do kilku   miesięcy) 

Zapalenie osierdzia 

  

  

                                          

                     

                

             

[BACK]

 

 

Zapalenie osierdzia- 

echokardiografia 

 

 

• ocena  płynu  w  worku  osierdziowym, 
• objawy zagrażającej tamponady serca 

 

• ocena  kurczliwości  mięśnia  sercowego 

Zapalenie osierdzia 

tamponada  osierdzia 

-

szybkie  gromadzenie  się  płynu  w  worku  

osierdziowym,  wzrost  ciśnienia 

wewnątrzosierdziowego z następowym utrudnieniem  
rozkurczu serca 
 

 

 

objawy: 

 
-

podwyższenie ciśnienia  żylnego, przepełnienie żył 

szyjnych, powiększenie wątroby 
 

-    

spadek  ciśnienia  tętniczego, tętno dziwaczne 

 

Tamponada osierdzia 

Leczenie zapalenia osierdzia 

• leczenie spoczynkowe 
• NSLP 
• antybiotyk lub antybiotykoterapia skojarzona 
• leki moczopędne 
• kolchicyna 
• gdy zagraża tamponada 

serca

perikardiocenteza + drenaż worka 

osierdziowego 
 

• nawracające z.o. zapobieganie kolejnym 

nawrotom: NLPZ, kolchicyna, Gk. Azatiopryna, 
Cyklofosfamid.