MOBBING

CZYM JEST MOBBING?

Mobbing

to termin wywodzący się z języka angielskiego od

wyrazu "mob" co oznacza tłum, natłok, banda oraz napastowanie i
obleganie.
Mobbing w pracy jest to bezzasadne, długotrwałe i powtarzające się
dręczenie pracownika oraz wywieranie na niego psychicznej,
społecznej i ekonomicznej przemocy..
Mobbing zazwyczaj ma na celu poniżenie, ośmieszenie, zaniżenie
samooceny lub wyeliminowanie albo odizolowanie pracownika od
współpracowników.
Mobbing jest stosowany zwykle wobec jednostki, rzadko wobec grupy
pracowników, co powoduje u osoby prześladowanej poczucie
osamotnienia, bezsilności i odrzucenia przez grupę.
Uprawianiu mobbingu sprzyja niezrównoważony rynek pracy,
istnienie dużego bezrobocia. Najczęściej jednak wynika on ze złej woli
przełożonych lub współpracowników lub z nieumiejętności kierowania
ludźmi.

TYPOWE PRZYKŁADY MOBBINGU

•

nieuzasadnione zwolnienie z pracy

•

przywłaszczanie sobie owoców cudzej pracy

•

szantażowanie zwolnieniem

•

nakładanie zbyt dużej ilości obowiązków w porównaniu z innymi
pracownikami

•

niesprawiedliwa krytyka

•

oskarżenia o niepopełnione błędy

•

nieodpowiednie żarty

•

obraźliwe gesty

•

sarkazm

•

publiczne krytykowanie wyglądu

•

używanie wulgaryzmów

•

stosowanie przemocy fizycznej

•

przymusowe zostawanie po godzinach pracy

•

zniesławienie

•

wyśmiewane

PRZYCZYNY MOBBINGU

SPOŁECZNE:

•

Bezrobocie

•

Stałe zagrożenie utratą pracy i skłonnościami, świadomego takiego faktu
przełożonego, do zmuszania podwładnych do wykonywania wszelkich poleceń

•

Zatrudnienie pracownika na czas ściśle określony, na umowy zlecenia lub umowy o
dzieło, nie dając mu poczucia pewności, stabilności i bezpieczeństwa.

•

sztywne struktury społecznych, umożliwiające sprawowanie władzy z pozycji siły.

•

Organizacyjny nieporządek i nieporadne, niekonsekwentne czy niekompetentne
zarządzanie

•

Obarczenie pracownika dużą odpowiedzialnością, przy równoczesnym ograniczeniu
mu możliwości podejmowania decyzji oraz niedocenianie działań podwładnych.

•

Zła atmosfera w miejscu pracy, brak koleżeńskich zachowań, możliwości uzyskania
wsparcia od współpracowników.

•

Często winna jest polityka firmy - milcząca zgoda na zarządzanie przez mobbing –
zarządzania przez wywieranie nacisku na wszystkich tych pracowników, którzy
odważą się mieć inne zdanie niż zarządzający organizacją.

Typowe negatywne cechy organizacji, w której obserwować można zjawisko
przemocy psychicznej to: nie obsadzone stanowiska, mało czasu dla wykonania
pilnych zadań, skostniała hierarchia i niedorzeczne, bezsensowne polecenia
wydawane podwładnym.

PRZYCZYNY MOBBINGU

OSOBOWOŚĆ PRACODAWCY KTÓRY MA SKŁONNOŚCI DO

MOBBINGU:

•

Posiada wyolbrzymione poczucie własnej wartości.

•

Przecenia swoje umiejętności i swoją wiedzę.

•

Jest przekonany o własnych zdolnościach nie przyjmuje krytyki ze strony
innych.

•

Wszelkie uwagi ignoruje lub reaguje na nie z wściekłością i złością.

•

Osoba, która odważyła się mieć odmienne od niego zdanie traktowana
jest jak największy wróg.

•

Nie ufa on nikomu.

•

Chce także doprowadzić do tego, aby osoby, będące jego podwładnymi
nie ufały także sobie nawzajem.

•

Daje do zrozumienia, że ma w grupie pracowników swoich informatorów
- osoby które czerpią korzyści i nagradzane są za lojalność.

PRZYCZYNY MOBBINGU

SZCZEGÓLNA POZYCJA SPOŁECZNA OFIARY:

•

inny kolor skóry

•

inny krąg kulturowy

•

inna narodowość

•

orientacja seksualna (np. inna niż prezentowana przez
przełożonego czy współpracowników)

•

hierarchia wartości

•

przekonania religijne

•

częściej prześladowane są osoby niepełnosprawne.

•

mężczyźni pracujący w sfeminizowanych zawodach lub kobiety
w zawodach uznawanych za typowo męskie.

CO MOŻNA ZROBIĆ KIEDY JEST SIĘ OFIARĄ

MOBBINGU?

•

Zapisuj wszystkie szykany, notuj miejsce i czas oraz okoliczności im
towarzyszące

•

Pamiętaj, ze nie możesz czuć się odpowiedzialny i winny za
zachowanie sprawców przemocy

•

Szukaj pomocy poza pracą

•

Nie spotykaj się z mobberem sam na sam, zawsze bierz kogoś ze
sobą: ze związków zawodowych, prawnika, a w ostateczności
nagrywaj rozmowy

•

Rozmawiaj o możliwości rozwiązania problemu w obecności jeszcze
kogoś

•

Przechowuj zapisy wszystkich incydentów, nawet jeśli nie ma na to
świadków

•

Mów więc o swoim mobberze rodzinie, związkom zawodowym,
prawnikowi, itd.

•

Proś o pomoc innych

•

Jeśli zauważysz pierwsze oznaki szykanowania, od razu rozmawiaj o
tym z innymi

•

Szukaj możliwości mediacji

•

Znajdź chociaż jedną osobę (najlepiej z autorytetem) w miejscu
pracy, która będzie po twojej stronie

CO NA TO PRAWO?

Według Kodeksu pracy mobbing oznacza działania lub
zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko
pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu
lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę
przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu
poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub
wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Istotnym jest fakt,
iż osobą dopuszczającą się mobbingu nie musi być
pracodawca,

lecz

może

być

przełożony

lub

współpracownik.

Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi

Kodeks pracy jest podstawą odpowiedzialności pracodawcy, daje
pracownikowi

możliwość

dochodzenia

zadośćuczynienia

pieniężnego od pracodawcy za utratę zdrowia spowodowaną
mobbingiem.

KIEDY NALEŻY PODJĄĆ KROKI

PRAWNE?

Przed podjęciem decyzji o wszczęciu procedury prawnej należy rozważyć argumenty
przemawiające za jej rozpoczęciem lub zaniechaniem, które dotyczą wielu kwestii:

Założenie sprawy sądowej jest skomplikowane. Aby zrozumieć kwestie prawne
należy skontaktować się ze specjalistą.
Proces zabiera dużo czasu. Co będzie się działo w trakcie trwania procesu? Czy
osoba skarżąca powinna nadal pracować ze sprawcą?
Postępowanie sądowne jest kosztowne. Czy koszty poniesione przez powoda
zostaną pokryte przez związek zawodowy lub inną organizację?
Czy istnieje zapis zdarzeń? Zapis wszystkich incydentów może stanowić ważny
dowód w sytuacji, gdy słowo ofiary zostanie przeciwstawione słowu napastnika.
Czy zachował się zapis korespondencji między ofiarą i sprawcą? Może
okazać się szczególnie ważne, jeśli nie ma świadków napastowania.
Czy jest ktoś, kto może zapewnić ofierze emocjonalne wsparcie? Zważywszy
fakt, że wszczęcie kroków prawnych może budzić obawy, wsparcie emocjonalne w
takiej sytuacji może być bezcenne. Warto zbliżyć się do osób, które mają podobne
doświadczenia.
Jakie są inne rozwiązania? Zdarza się, że sprawy rozstrzygają się na niekorzyść
powoda. W najlepszym razie otrzymuje on zadośćuczynienie za poniesione straty.

JAK CZĘSTE JEST TO ZJAWISKO?

W czerwcu 2002 roku CBOS przeprowadził badanie, którego celem było określenie
skali tego zjawiska w Polsce.
Jak wynika z badania, 5% pracowników jest na co dzień szykanowanych przez
przełożonego, a 12% przyznaje, że przynajmniej raz miało do czynienia z
podobną sytuacją.
Najczęstszą formą mobbingu, wskazywaną przez 21% osób szykanowanych w
miejscu pracy jest stwarzanie złej atmosfery poprzez docinki, obrażanie i
niemiłe uwagi. Inną, niemal równie często wymienianą formą złego traktowania
pracownika (20%) są różnego typu kary, ograniczenia i represje. Respondenci w
tej kategorii wymieniali: zmuszanie do pozostawania po godzinach bez płacenia im za
to, ograniczanie możliwości brania urlopu lub wybrania dogodnego terminu,
zmuszenie do łamania przepisów oraz narzucanie pracownikom wygórowanych zadań
bez odpowiedniej oceny szans na ich wykonanie. 19% pracowników jako formę
szykanowania wymieniło groźbę zwolnienia z pracy, a 17% nieuzasadnioną
krytykę, fałszowanie danych na temat wyników pracy i obniżanie wartości
pracownika, także w obecności klienta.
Mobbing może dotyczyć zarówno traktowania przez zwierzchnika, jak i kolegów z
pracy. 16% ankietowanych jest źle traktowanych przez przełożonego (9% miało do
czynienia z zastraszaniem karami pieniężnymi, takimi jak pozbawianie premii, nagród
lub części wypłat). 4% respondentów przyznało, iż byli źle traktowani przez
współpracowników, a 2% twierdzi, że zdarza się to często. 7% pracowników stało się
ofiarami donosicielstwa bądź pomówień.

MOBBING W SZKOLE

W ostatnich latach bardzo głośno mówi się o mobbingu w pracy. Niestety mobbing to
nie tylko zjawisko, które dotyczy dorosłych. Doświadczają również uczniowie - w
szkole, czy podczas zabawy na podwórku. W ostatnich latach w polskich szkołach
mobbing stał się bardzo poważnym problemem.

Najczęściej ofiarą staje się dziecko słabe psychicznie, nieśmiałe, ,,inne” w porównaniu z
rówieśnikami. Ta inność może dotyczyć np. wzrostu, koloru skóry, włosów, stylu ubierania
się, zachowania. Ofiarami stają się prymusi szkolni, niezdary klasowe, dzieci mniej
sprawne fizycznie, jąkające się, otyłe. Przykłady można podawać w nieskończoność.
Narażone są też dzieci spokojne, ciche, otaczane w domu nadopiekuńczością, słabe
psychicznie, które nie potrafią same obronić się, przeciwstawić.

Natomiast sprawca mobbingu chce udowodnić ofierze i pozostałym dzieciom, swoją
przewagę. sprawcy. Najczęściej sprawcami mobbingu są dzieci agresywne w stosunku do
kolegów i do dorosłych, mające potrzebę dominowania i tyranizowania innych. Są silniejsi
zarówno psychicznie jak i fizycznie w porównaniu do swoich ofiar. Bardzo często grożą,
wyszydzają, wyśmiewają ich i są prowodyrami wszelkiego rodzaju zaczepek. Są to dzieci o
niskiej empatii. Często oprawcy rekompensują sobie w ten sposób brak sukcesów,
bezradność wobec własnych problemów.