Psychologia makrostruktur

społecznych

dr Katarzyna Growiec

Na dzisiejszym wykładzie

• Władza w bliskim związku:
- cele wywierania wpływu w bliskim związku
- taktyki wywierania wpływu w zależności od typu

związku (małżeństwo a „chodzenie ze sobą”)

- władza w bliskim związku a poczucie satysfakcji

ze związku

• Władza na poziomie społecznym:
- przyczyny rewolucji społecznych i politycznych
- etapy przebiegu rewolucji

Władza w bliskim związku (Mandal, 2008)

• Wynika z atrakcyjności

fizycznej

• Wynika z władzy

ekonomicznej nad
partnerem

• Można ją sprowadzić

do tego, komu na
związku bardziej
zależy -> kto ma
silniejszą motywację,
aby go zerwać

Cele wywierania wpływu w bliskim związku (Mandal,

2008)

• Cele emocjonalne – uzyskanie wsparcia, poczucia

bezpieczeństwa, wprowadzenia dobrego nastroju
lub uzyskanie przebaczenia

• Cele erotyczne – zwiększenie częstości kontaktów

seksualnych, zgoda na określone praktyki
seksualne

• Cele finansowe – zdobycie dóbr materialnych lub

pieniędzy

• Cele związane z kontrolą i władzą

Taktyki wywierania wpływu w bliskim związku

(Mandal, 2008)

• Czarowanie – wykorzystywanie urody, wdzięku, seksapilu
• Błaganie – okazywanie bezradności, słabości, uległości,

płacz

• Ciche traktowanie – ignorowanie partnera, nieodzywanie

się do niego, „mrożenie go” swoim zachowaniem

• Argumentowanie (podawanie racjonalnego powodu) –

podawanie konkretnych przyczyn własnego zachowania,
zadawanie bezpośrednich pytań, wyjaśnianie, tłumaczenie

• Dąsanie się na partnera
• Wymuszanie – polega na formułowaniu bezpośrednich,

kategorycznych żądań, krzyczeniu, stosowaniu wobec
partnera gróźb i przemocy

Nakłanianie i powstrzymywanie partnera (Mandal,

2008)

• W sytuacjach związanych z nakłanianiem do

czegoś partnera badani chętnie stosują taktyki
„pozytywne” np. czarowanie, zaś w sytuacjach
związanych z powstrzymywaniem partnera od
zrobienia czegoś, chętniej sięgają do taktyk
„negatywnych” np. cichego traktowania i
przymusu

Cechy osobowości a taktyki manipulacji w bliskim

związku (Mandal, 2008)

• Neurotyzm jest skorelowany z cichym traktowaniem

partnera, regresją (np. obrażanie się) i poniżaniem siebie

• Ekstrawertycy wykorzystują czarowanie i taktykę podawania

powodu

• Preferowanie taktyki powodu koreluje z takimi cechami

samopisu jak „dominujący”, „ambitny”, „arogancki”,
„wyrachowany” i „ekstrawertyczny”

• Cechy (wg samopisu): „leniwy”, „kłótliwy” i „arogancki”

wykazują związek z wieloma niekorzystnymi dla partnera
taktykami manipulacji

• Cecha „wyrachowany” powiązana jest ze wszystkimi

rodzajami technik wywierania wpływu na partnera, oprócz
techniki racjonalnego powodu

Taktyki wpływu społecznego w okresie „chodzenia

ze sobą” (Mandal, 2008)

• Od najbardziej popularnej:
- Argumentowania
- Czarowania
- Dąsania się (częściej kobiety)
- Ciche traktowanie (częściej kobiety)
- Wymuszania
- Błagania
Uzyskane rezultaty pokazały, że badani preferują

pozytywne i racjonalne taktyki wywierania
wpływu na swojego partnera

Taktyki wpływu społecznego w małżeństwie

(Mandal, 2008)

• Od najbardziej popularnej:
- Argumentowanie
- Dąsanie się
- Ciche traktowanie (częściej kobiety)
- Czarowanie (częściej kobiety)
- Wymuszanie (częściej kobiety)
- Błaganie
W małżeństwach częściej stosowano „twarde”

taktyki wywierania wpływu niż w związkach typu
„chodzenie ze sobą”

Staż małżeński a taktyki wywierania wpływu

(Mandal, 2008)

• U mężów staż małżeński koreluje dodatnio ze

skłonnością do stosowania taktyki wymuszania
(R=0.22, p<0.04)

• U żon zauważono dwie ujemne korelacje stażu

małżeńskiego: z taktyką czarowania (R=-0.25,
p<0.01) oraz z taktyką argumentowania (R=-
0.25, p<0.01)

• Szczęście małżeńskie koreluje ujemnie ze stażem

małżeńskim

Atrakcyjność fizyczna i władza finansowa a poczucie

szczęścia małżeńskiego (Mandal, 2008)

• Poczucie bycia bardziej atrakcyjnym fizycznie od

swojego partnera, obniża poczucie szczęścia
małżeńskiego u mężczyzn, w mniejszym stopniu –
u kobiet.

• Władza finansowa żony nad mężem powoduje, że

mężowie oceniają swoje finansowo dobrze sobie
radzące żony jako mało atrakcyjne fizycznie. Mają
oni też niższe poczucie szczęścia małżeńskiego.
Mężowie podlegający władzy finansowej żon
skłonni są stosować „twarde” taktyki wywierania
wpływu: wymuszania i nieodzywania się (!)

Predyktory „pozytywnych” taktyk wywierania wpływu

społecznego w małżeństwie (Mandal, 2008)

• Predyktorem stosowania przez żony taktyki czarowania jest:

poczucie szczęścia małżeńskiego, dobra sytuacja finansowa,
posiadanie mniejszej liczby dzieci

• Predyktorem stosowania przez żony taktyki argumentowania

jest: wysokie poczucie szczęścia małżeńskiego, psychiczna
męskość żon (IPP - Inwentarz Płci Psychologicznej)

• Predyktorem stosowania przez mężów taktyki czarowania jest:

ich psychiczna męskość oraz sytuacja mniejszej władzy
finansowej nad żoną

• Predyktorem stosowania przez mężów taktyki argumentowania

jest: wysokie poczucie szczęścia małżeńskiego, ich psychiczna
męskość, niższe poczucie własnej atrakcyjności fizycznej od
żony oraz mniejsza władza finansowa nad żoną

Peter Blau (1918-2002)

Interakcje między ludźmi sprowadzają się do wymiany

np. dobra materialne w zamian za przychylne
decyzje urzędników

Władza wynika z nierównorzędnych i asymetrycznych

relacji między ludźmi

Do wymiany z innymi ludźmi przystępujemy z

nierównymi zasobami, bo jedni są bogatsi,
mądrzejsi, ładniejsi od drugich

Ci, którzy mają mniej zasobów, nie mogą odpłacić się

ekwiwalentem w postaci dóbr. Dlatego muszą na
szali położyć swoje podporządkowanie partnerowi

Peter Blau (1918-2002)

Dajemy innym władzę nad sobą, gdy:
1) nie możemy zapłacić lub zrewanżować się za otrzymane

od partnera dobra czy usługi

2) nie potrafimy znaleźć alternatywnego źródła tych

potrzebnych nam dóbr czy usług -> partner ma
monopol na dostarczanie nam tych usług czy dóbr

3) nie możemy się obyć bez tych dóbr czy usług
4) nie mamy możliwości wymuszenia tych dóbr lub

zdobycia ich przemocą

Definicja władzy Maxa Webera

Władza to taka relacja między osobami, w której istnieje

prawdopodobieństwo, że jedna z nich narzuci swoją wolę
drugiej

Inaczej: kontrola nad działaniami innych, możliwość

podejmowania wiążących decyzji, wymuszenie zgodnego
ze swoimi intencjami zachowania innych

Elementarnym przejawem władzy jest wpływ społeczny.

Wpływ społeczny np. w postaci perswazyjności
zawdzięczamy cechom osobowości i umiejętnościom
psychologicznym -> potrafimy skłonić drugą osobę do
zachowania zgodnego z naszymi intencjami

To forma miękka. Formy „twardsze” to manipulacja i przemoc

Max Weber (1864-1920) i Bertrand Russel (1872-

1970)

Władza legalna – jest legitymizowana przez prawo ale też reguły np.

Wszystkie organizacje mają dekalog moralny – nawet załoga statku
pirackiego

Władza tradycyjna – jest legitymizowana przez zwyczajowe, trwałe

reguły dotyczących wyłaniania władzy i jej sprawowania np. Władza
państwa nad lojalnymi poddanymi – jest tradycyjna, nad
buntownikami zaś – naga

Władza charyzmatyczna – jest legitymizowana przez cechy przywódcy

np. system rządów we Francji na bazie Konstytucji V Republiki z 1958
r. oscyluje między systemem prezydenckim (de Gaulle) a
gabinetowym (Lionel Jospin)

Władza w relacjach społecznych

Władza przejawia się w relacjach interpersonalnych np.

bliskich związkach. Wynika w tym wypadku z
charakterystyk konkretnych osób, które tworzą tą
relację, ich zasobów, oczekiwań co do relacji i dynamiki
relacji

Ale również władza może być konsekwencją statusu tj.

pozycji społecznej czyli prerogatyw władczych
właściwych dla danej grupy zawodowej np. policjantów

Przykład: policjant wypisuje mandat za przekroczenie

szybkości, a zatrzymany kierowca go płaci; władza w
relacji generał-żołnierz wynika z samego statusu
generała; pracownik wykonuje polecenie przełożonego,
dlatego że jest zatrudniony

Formy władzy i wpływu na poziomie osób i grup

społecznych

Relacje

interpersonal

ne

Relacje

społeczne

Akceptacja

Wpływ

społeczny

(autorytet

osobisty)

Władza

legitymizowana

(autorytet

urzędu)

Brak

akceptacji

Przemoc

Przymus

Przebieg rewolucji

• Sytuacja rewolucyjna – etap poprzedzający rewolucję;

nasilenie niezadowolenia, protesty wynikające z kryzysu
ekonomicznego lub politycznego

• Pojawia się świadomość rewolucyjna
• W odpowiedzi na protesty, rządzący wprowadzają pewną

liberalizację polityczną i wpływają na poprawę sytuacji
ekonomicznej

• Alexis de Tocqueville: rewolucje wybuchają nie wtedy, gdy

władza jest silna i nieustępiliwa, ale wtedy, gdy następuje
złagodzenie reżimu. James Davis: teoria „krzywej J” –
rewolucje wybuchają po okresach postępu w różnych
dziedzinach życia, który wyzwala nierealistyczne aspiracje
społeczne (-> relatywna deprywacja)

Przebieg rewolucji

• Bezskuteczność wprowadzanych reform. Paraliż

władzy. Władza leży na ulicy

• Masowa mobilizacja ludzi. Mobilizacja rewolucyjna;

manifestacje publiczne, bunty zbiorowe, powstania
ludowe, które w zależności od reakcji władzy
przebiegają bez przemocy lub krwawo

• Losy rewolucji są już w tym momencie

przesądzone. Jedyne co może zmienić bieg
wydarzeń, to interwencja z zewnątrz

• Przesilenie i przejęcie władzy przez przywódców

rewolucji

Przebieg rewolucji

• Krótki okres rewolucyjnej euforii
• Demobilizacja mas oraz rozłam w obrębie

rewolucyjnych elit. Nie ma już wspólnego wroga,
który wyznaczał działania rewolucjonistów. Trzeba
sformułować pozytywny program działań: nie z kim
będziemy walczyć, ale co będziemy tworzyć?

• Konsensus pozytywny się załamuje lub w ogóle nie

zostaje sformułowany

• Różne segmenty społeczeństwa i ich przedstawiciele

w nowych władzach, mają odmienne interesy
wynikające z odmiennej pozycji w strukturze
społecznej, w strukturze dotychczasowej władzy etc.

Przebieg rewolucji

• W obrębie ruchu rewolucyjnego pojawia się podział na

radykałów, umiarkowane centrum i konserwatystów

• W pierwszym okresie porewolucyjnym na ogół dominują siły

umiarkowane, które chcą stworzyć nowy system rządów
przy wykorzystaniu dotychczasowej administracji

• Koszty społeczne reform budzą falę społecznego

niezadowolenia

• Idea niedokończonej rewolucji: ugrupowania radykalne

zaczynają walkę z ugrupowaniami umiarkowanymi

• Hasło całkowitego zerwania z przeszłością, eliminacji

sympatyków dawnego reżimu i budowy nowych instytucji.
Sympatia ludzi jest po stronie ugrupowań radykalnych

Przebieg rewolucji

• Okres terroru porewolucyjnego (Francja, Rosja)
• Stan chaosu i powszechnego zagrożenia prowadzi do

wzrastającego poparcia dla ugrupowań konserwatywnych
i charyzmatycznych przywódców, którzy zaprowadzą ład i
porządek

• Okres restauracji czyli zawieszenia lub cofnięcia reform

politycznych. Reformy ekonomiczne są jednak
kontynuowane

• Stabilizacja i konsolidacja nowego systemu
Niektóre etapy mogą nie zachodzić lub znacznie odbiegać od

schematu. Jednak powyższy przebieg rewolucji w sposób
uogólniony oddaje „logikę procesu rewolucyjnego”

Dziękuję za uwagę!