1
1
Immunologia Transplantacyjna
Metody oznaczania antygenów
zgodności tkankowej
Immunogenność
Antygen
Antygenowość
2
Transplantologia – jedna z najszybciej rozwijających się gałęzi medycyny
Szansa całkowitego wyleczenia wielu chorych, dla których nie było
wcześniej ratunku
Immunologia transplantacyjna
Przeszczepianie narządów, transplantacja
(z
łac.
transplantare - szczepić i plantare - sadzić)
-„przeniesienie” narządu w całości lub części, tkanki lub komórek z jednego
ciała na inne (lub w obrębie jednego ciała)
Przeszczep (transplantat) - komórki,
tkanki
(
skóra
,
rogówka
,) lub
narząd
(
serce
,
nerka
) pobrane od dawcy, podlegające
chirurgicznemu
przeszczepieniu do organizmu biorcy.
Cel: zastąpienie tkanek lub organów, które nie funkcjonują prawidłowo
3
Rodzaje przeszczepów:
(ze względu na różnice genetyczne miedzy dawcą a biorcą)
Allogeniczny – między różnymi genetycznie osobnikami
tego samego gatunku
Ksenogeniczny – między osobnikami odmiennych
gatunków
Isogeniczny – między identycznymi osobnikami tego
samego gatunku
Autogeniczny – dawca i biorca to ten sam osobnik
4
- przeszczep (tkanki lub organy) jest traktowany przez układ odpornościowy
biorcy jako obcy (rozpoznawany, niszczony) odrzucenie przeszczepu
- w przypadku iso- i autogenicznych przeszczepów brak odpowiedzi biorcy
na przeszczep.
Jaka jest główna cecha przeszczepu, która jest rozpoznawana przez biorcę ???
-różnice w allotypach cząsteczek MHC (I i II)
Główną barierą w transplantologii są
genetyczne różnice między dawcą a biorcą
5
Odpowiedź wrodzona
Węglowodany
Lipidy
Białka / peptydy
Patogen
Patogen
MHC
Układ odpornościowy
Odpowiedź nabyta
6
MHC – major histocompatibility complex
- antygeny zgodności tkankowej
- zespół genów je kodujących = główny układ zgodności tkankowej
(MHC)
(HLA – człowiek; H-2 – mysz)
- odgrywa kluczową rolę w komunikacji między komórkami układu
odpornościowego
-zasadnicza rola MHC – prezentacja obcych cząsteczek własnym
limfocytom T
MHC - major histocompatibility complex
HLA - human leukocyte antigen
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)
2
7
LEUKOCYTY
GRANULOCYTY
MONOCYTY
4-8%
LIMFOCYTY
20-45%
NEUTROFILE
56-73%
BAZOFILE
0-0,5%
EOZYNOFILE
2-4%
B
T
Tc
Th
Th17
NK
8
Budowa cząsteczek MHC
•
Istnieją cząsteczki MHC klasy I i klasy II
•
różnią się pod względem budowy i funkcji
MHC I
Wszystkie komórki
jądrzaste
MHC II
Komórki prezentujące
antygen:
-Limfocyty B
-Komórki dendrytyczne
-Monocyty
9
Prezentacja Ag limfocytom T
Limfocyty T nie są w stanie rozpoznawać Ag wolnych a jedynie takie
które są prezentowane przez cząsteczki MHC
MHC - umożliwia rozpoznawanie przez limf. T różnych patogenów
• Wewnątrzkomórkowych – MHC I
• Zewnątrzkomórkowych – MHC II
patogen
peptyd
HLA I
HLA II
10
Z udziałem cząstek MHC klasy I
(dotyczy głównie Ag
syntetyzowanych w komórce
prezentującej – Ag endogenne)
Limfocyt T CD8+
Z udziałem MHC II
(dotyczy przede wszystkim Ag
pochłoniętych przez komórki
prezentujące)
Limfocyt T CD8+
Cząsteczki MHC
11
MHC - genetyka
Kompleks genów układu MHC znajduje się na 6-tym
chromosomie
Obejmuje ponad 4 mln pz, zawiera ponad 100 genów !!!
MHC – wiele genów odznaczających się największym
polimorfizmem
12
MHC – polimorfizm
Geny układu MHC cechuje wysoki polimorfizm
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)
3
13
- Niezbędna jest ocena stopnia zgodności między dawcą a biorcą
w celu zminimalizowania / wykluczenia rozpoznania przeszczepu
jako „intruza” przez biorcę
Poprzez oznaczanie antygenów zgodności tkankowej dążymy do
rozpoznania i zminimalizowania różnic genetycznych między dawca a
biorcą.
Metody oznaczania antygenów
zgodności tkankowej
14
Metody oznaczania antygenów
zgodności tkankowej
1) Metody serologiczne
2) Metody genetyczne
15
Metody serologiczne
Reakcje oparte na reakcji cytotoksyczności mediowanej przez przeciwciała i
zależnej od komplementu
związanie swoistych przeciwciał z antygenami (MHC) na powierzchni
komórek (limfocytówT)
(
+
)
Zalety
: szybkość, niskie koszta
(
-
)
Wady
: brak możliwości rozróżniania znanych wariantów allelicznych HLA
konieczność wykorzystania żywych komórek do badania.
16
Aktywacja dopełniacza
17
Metody genetyczne
• Najbardziej powszechny sposób typowania HLA
• Analiza polimorfizmu na poziomie DNA (nie na poziomie białka)
( + ) Zalety
: możliwość rozróżnienia praktycznie wszystkich alleli
znikomy odsetek błędów
łatwa standaryzacja
badanie martwych komórek
18
Metody genetyczne
-Technika szeroko stosowania w biologii molecularnej
- nazwa pochodzi od jednego ze sładników reakcji – Polimerazy DNA –
stosowanej do amplifikacji fragmentów DNA poprzez replikacje in vitro
PCR - Polymerase chain reaction
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)
4
19
Reakcja PCR
20
GRUPY KRWI
21
Układ AB0
Grupę krwi determinuje zestaw Ag występujących na
powierzchni czerwonych krwinek. Ag te należą do wielocukrów,
a geny określające ich układ determinują transferazę
przenoszącą reszty cukrowe.
Ag układu AB0 stwierdza się nie tylko na erytrocytach, ale i
wszystkich komórkach poza neuronami, a w płynach
ustrojowych (poza płynem mózgowo-rdzeniowym) u ponad 80%
populacji (tzw.
wydzielacze
). Występowanie antygenu A i B
(jednego lub drugiego albo obu na raz) albo ich braku (grupa
zero) zależy od dwóch genów.
22
Układ AB0
Wyróżnia się 4 podstawowe typy Ag:
I – podstawowy łańcuch wielocukrowy - w dwóch odmianach różniących
się wiązaniem glikozydowym
typ 1 występuje na wszystkich komórkach za
wyjątkiem erytrocytów (i komórek nerwowych)
typ 2 występuje na erytrocytach
II – łańcuch H – powstaje przez przeniesienie na łańcuch podstawowy
fukozy
(transferaza fukozylowa), występuje u większości ludzi
grupa 0
III – łańcuch A – wywodzi się z Ag H poprzez dodanie
N-
acetylogalaktozaminy
(transferaza N-acetylogalaktozaminowa)
grupa A
IV – łańcuch B – wywodzi się z Ag H poprzez dodanie
galaktozy
(transferaza galaktozydowa)
grupa B
23
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)