„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 
 
 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ 

 

 
 
Ewa Zajączkowska 

 
 

 
 
 
 
 

Wykonywanie  montaŜu  i  justowanie  zespołów  sprzętu 
optycznego 731[04].Z2.03 
 

 

 

 

 

 
 

Poradnik dla ucznia 

 
 
 
 
 
 

 
 

 
 
 
 
 
 

Wydawca

 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

1 

Recenzenci: 
mgr Aleksander JaŜdŜejewski 
mgr Jan Lewandowski 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
inŜ. Teresa Piotrowska 
 
 
Konsultacja: 
dr inŜ. Anna Kordowicz-Sot 
 
 
 

 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  731[04].Z2.03 
„Wykonywanie  montaŜu  i  justowanie  zespołów  sprzętu  optycznego”,  zawartego 
w modułowym programie nauczania dla zawodu optyk-mechanik. 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

2 

SPIS TREŚCI

 

 

 

1.

 

Wprowadzenie 

3 

2.

 

Wymagania wstępne 

4 

3.

 

Cele kształcenia 

5 

4.

 

Materiał nauczania 

6 

4.1.

 

Przyrządy justerskie 

6 

4.1.1.

 

Materiał nauczania 

6 

4.1.2.  Pytania sprawdzające 

15 

4.1.3.  Ćwiczenia 

16 

4.1.4.  Sprawdzian postępów 

20 

4.2.

 

Wykonywanie montaŜu i justowanie okularów 

21 

4.2.1.   Materiał nauczania 

21 

4.2.2.  Pytania sprawdzające 

24 

4.2.3.  Ćwiczenia 

24 

4.2.4.  Sprawdzian postępów 

26 

4.3.

 

Wykonywanie montaŜu i justowanie obiektywów 

27 

4.3.1.   Materiał nauczania 

27 

4.3.2.  Pytania sprawdzające 

37 

4.3.3.  Ćwiczenia 

37 

4.3.4.  Sprawdzian postępów 

39 

4.4.

 

Wykonywanie montaŜu i justowanie nasadek mikroskopowych 

40 

4.4.1.   Materiał nauczania 

40 

4.4.2.  Pytania sprawdzające 

41 

4.4.3.  Ćwiczenia 

42 

4.4.4.  Sprawdzian postępów 

43 

4.5.

 

Wykonywanie montaŜu i justowanie zmieniacza powiększenia lunety 

44 

4.5.1.   Materiał nauczania 

44 

4.5.2.  Pytania sprawdzające 

44 

4.5.3.  Ćwiczenia 

45 

4.5.4.  Sprawdzian postępów 

45 

4.6.

 

Wykonywanie montaŜu poziomic 

46 

4.6.1.   Materiał nauczania 

46 

4.6.2.  Pytania sprawdzające 

51 

4.6.3.  Ćwiczenia 

51 

4.6.4.  Sprawdzian postępów 

53 

5.

 

Sprawdzian osiągnięć 

54 

6.  Literatura 

60 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

3 

1.  WPROWADZENIE

 

 

Poradnik  będzie  Ci  pomocny  w  przyswajaniu  wiedzy  o  wykonywaniu  montaŜu 

i justowania zespołów sprzętu optycznego. 

W poradniku zamieszczono: 

–

 

wymagania  wstępne  –  wykaz  umiejętności,  jakie  powinieneś  mieć  juŜ  ukształtowane, 
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,  

–

 

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, 

–

 

materiał  nauczania  –  wiadomości  teoretyczne  niezbędne  do  opanowania  treści  jednostki 
modułowej, 

–

 

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści, 

–

 

ćwiczenia,  które  pomogą  Ci  zweryfikować  wiadomości  teoretyczne  oraz  ukształtować 
umiejętności praktyczne, 

–

 

sprawdzian postępów, 

–

 

sprawdzian  osiągnięć,  przykładowy  zestaw  zadań.  Zaliczenie  testu  potwierdzi 
opanowanie materiału całej jednostki modułowej, 

–

 

literaturę uzupełniającą. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 

Schemat układu jednostek modułowych 

731[04].Z2.01  

Wykonywanie montaŜu zespołów 

mechanicznych sprzętu optycznego 

 

731[04].Z2.02  

Mocowanie elementów  

optycznych 

731[04].Z2 

MontaŜ i justowanie urządzeń 

optycznych 

731[04].Z2.03  

Wykonywanie montaŜu i justowanie 

zespołów sprzętu optycznego 

731[04].Z2.04  

Wykonywanie montaŜu końcowego 

i justowanie kompletnego sprzętu 

optycznego 

731[04].Z2.05  

Wykonywanie montaŜu i justowanie 

sprzętu optoelektronicznego 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

4 

2.  WYMAGANIA WSTĘPNE

 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

–

 

stosować jednostki układu SI, 

–

 

przeliczać jednostki, 

–

 

posługiwać  się  podstawowymi  pojęciami  z  zakresu  fizyki,  optyki,  mechanizmów 
drobnych i precyzyjnych, mocowania elementów optycznych, 

–

 

określać właściwości materiałów stosowanych w przemyśle optycznym i precyzyjnym, 

–

 

posługiwać  się  podstawowymi  pojęciami  z  zakresu  wykonywania  podstawowych 
pomiarów warsztatowych, 

–

 

czytać rysunki wykonawcze, 

–

 

czytać schematy optyczne, 

–

 

korzystać z róŜnych źródeł informacji, 

–

 

obsługiwać komputer, 

–

 

współpracować w grupie. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

5 

3.  CELE KSZTAŁCENIA

 

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

−

 

określić budowę urządzeń optycznych, 

−

 

zorganizować stanowisko do montaŜu zespołów sprzętu optycznego, 

−

 

dobrać narzędzia i przyrządy do montaŜu sprzętu optycznego, 

−

 

sklasyfikować części i zespoły sprzętu optycznego, 

−

 

określić parametry sprzętu optycznego,  

−

 

opisać funkcje i zasady obsługi przyrządów justerskich, 

−

 

zastosować przyrządy pomiarowe, 

−

 

zamontować i wyjustować okulary lornetkowe i mikroskopowe, 

−

 

zamontować i wyjustować obiektywy mikroskopowe, 

−

 

zamontować i wyjustować obiektywy lornetowe, 

−

 

zamontować i wyjustować obiektywy fotograficzne, 

−

 

zamontować i wyjustować nasadki mikroskopowe, 

−

 

zamontować i wyjustować układy odwracające lunet, 

−

 

ocenić jakość wykonanego montaŜu, 

−

 

zastosować przyrządy justerskie, 

−

 

odczytać dokumentację techniczną i montaŜową, 

−

 

zastosować  przepisy  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpoŜarowej 
i ochrony środowiska. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

6 

4.  MATERIAŁ NAUCZANIA

 

 

4.1.  Przyrządy justerskie 

 

4.1.1.  Materiał nauczania

 

 

 

Do  wykonywania  montaŜu  i  justowania  uŜywamy  specjalnych  przyrządów  kontrolno-

justerskich. Zaliczamy do nich: 

−

 

dynametr Ramsdena, 

−

 

dynametr Czapskiego, 

−

 

lunetka dioptryjna, 

−

 

kolimator, 

−

 

kolimator szerokokątny, 

−

 

luneta autokolimacyjna, 

−

 

lunetki równoległe, 

−

 

lunetka wychylna. 

 Dynametr  Ramsdena  to  lupa  z  płytką  ogniskową  na  której  jest  podziałka  o  wartości 

działki  elementarnej  0,1  mm  w  zakresie  10  mm.  Mały  otworek  O  słuŜy  do  centralnego 
ustawienia oka (dla uniknięcia błędu paralaksy).  

 

Rys. 1. Dynametr Ramsdena: 1 – płytka ogniskowa, 2 – soczewki, 3 – oprawa soczewek, 

4 – oprawka, 5 – tulejka [10, s. 242] 

 
Za pomocą takiej lupy moŜemy mierzyć: 

−

 

wartość  średnicy  źrenicy  wyjściowej  –  po  przystawieniu  oprawki  4  do  muszli  okulara 
i przesunięcie w oprawce 5 do takiego połoŜenia, w którym źrenica jest ostro widoczna na 
tle podziałki, 

−

 

odległość  źrenicy  wyjściowej  od  ostatniej  powierzchni  okulara  –  na  krawędzi  K 
odczytujemy  wskazanie  podziałki  milimetrowej  S,  a  następnie  ostroŜnie  przesuwamy 
rurkę 5 aŜ do zetknięcia płytki 1 z ostatnią powierzchnią okulara i ponownie dokonujemy 
odczytu. RóŜnica wskazań jest wartością odległości źrenicy wyjściowe. 
Dynametr Czapskiego – jest prostym mikroskopem o powiększeniu obiektywu równym 

jedności,  dzięki  czemu  średnicę  źrenicy  wyjściowej  mierzymy  na  podziałce  płytki 
ogniskowej.  Cały  mikroskop  moŜna  przesuwać  wzdłuŜ  zewnętrznej  rurki  3,  której  wskaźnik 
określa na podziałce P połoŜenie mikroskopu. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

7 

 

Rys. 2. Dynametr Czapskiego: 1, 2 – soczewki obiektywu, 3 – rurka zewnętrzna, 4 – płytka ogniskowa, 

5 – pierścień dioptryjny, 6 – pierścień oprawy, 7 – oprawa pierwszego obiektywu, 

8 – tulejka wewnętrzna, 9 – wkręt do przesuwania tulejki [10, s. 244] 

 

 

  Dynametrem tym moŜemy zmierzyć: 

−

 

średnicę źrenicy wyjściowej, 

−

 

połoŜenie źrenicy wyjściowej. 
Zasada pomiaru jest podobna jak przy pomocy dynametru Ramsdena. 
Lunetka  diptryjna  –  uzyskujemy  ją  po  wyjęciu  obiektywu1  z  oprawy  7  jak  na  rys  2. 

Mają  one  zwykle  powiększenie  4

x

.  MoŜemy  za  jej  pomocą  dokonać  pomiaru  dioptryjności 

pęków wychodzących z okularów, pomiaru paralaksy itp. Lunetka ta ma zakres pomiaru od – 
2 do + 2 dioptrii, a wartość działki elementarnej 0,25 dioptrii. 

Kolimator  justerski  –  jest  to  przyrząd  tworzący  obraz  testów  w  nieskończoności. 

Budowa  kolimatora  została  omówiona  w  jednostce  modułowej  321[04].Z1.02.  Dobieranie 
przyrządów optycznych. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

8 

 

Rys. 3. Kolimator justerski: 1, 2 – soczewki obiektywu, 3 – pierścień spręŜynujący, 

4 – pierścień dociskowy, 5 – pierścień pośredni, 6 – wkręt, 7 – oprawa płytki, 

8 – płytka ogniskowa, 9 – soczewki kondensora, 10 - oświetlacz [10, s. 245]

 

 
Do regulacji kolimatora słuŜą: 

−

 

wkręty 6 - przesuwanie płytki ogniskowej w płaszczyźnie w płaszczyźnie prostopadłej do 
osi optycznej do wprowadzania w oś kolimatora środkowego znaczka płytki, 

−

 

pierścień pośredni 5 – do regulacji kolimatora na nieskończoność. Regulacji dokonujemy 
przez  wkręcanie  części  obiektywowej  w  tubus  bez  pierścienia  i  pomiar  odległości  a, 
a pierścień toczymy na wymiar a i wstawiamy między oprawę obiektywu i tubus. 

 

Kolimator jest dokładniejszy im dłuŜsza jest jego ogniskowa. 

 

Kolimatory moŜemy justować na nieskończoność czterema metodami: 

−

 

Justowanie  za  pomocą  lunety  –  kierujemy  ją  obiektywem  w  obiektyw  kolimatora. 
Zmieniamy  odległość  a,  aŜ  uzyskamy  w  płaszczyźnie  siatki  lunety  ostry  (bez  paralaksy) 
obraz  siatki  kolimatora.  Jest  on  mało  dokładny  i  stosowany  do  kolimatorów 
krótkoogniskowych. 

−

 

Najdokładniejszą metodą jest justowanie na bardzo odległy punkt, np. krawędź księŜyca. 
W  miejsce  oświetlacza  wkręca  się  okular tworząc lunetę. Zmieniamy odległość a, aŜ do 
uzyskania ostrego bez paralaksy obrazu krawędzi księŜyca na tle siatki. Za bardzo odległy 

punkt  moŜemy  uwaŜać  taki,  który  spełnia  warunek: 

λ

2

2

D

L

≥

  gdzie:  D  –  średnica 

obiektywu, λ – długość fali. 

−

 

Za  płytką  ogniskową  kolimatora  wkręca  się  okular  autokolimacyjny,  a  przed  obiektyw 
wstawiamy  zwierciadło  płaskie.  Po  uzyskaniu  ostrego  obrazu  autokolimacyjnego  bez 
paralaksy kolimator jest wyjustowany. 

−

 

Metoda trzech kolimatorów polega na wkręceniu okulara w miejsce oświetlacza kolejno 
do  trzech  kolimatorów  i  justowanie  pierwszego  z  drugim,  pierwszego  z  trzecim  i 
drugiego z trzecim metodą kolejnych przybliŜeń. 

 

Najczęściej stosowane siatki na płytkach kolimatorów pokazuje rys. 4. 

 

Rys. 4. Siatki kolimatorów [10, s. 247] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

9 

Kolimator  szerokokątny

  – 

słuŜy  do  sprawdzania  wielkości  pola  widzenia  przyrządów. 

Na jego płytce ogniskowej najczęściej naniesiony jest krzyŜ i podziałka kątowa. 

 

 

Rys. 5. Kolimator szerokokątny [10, s. 248] 

 
Luneta  autokolimacyjna

  – 

została  omówiona

 

jednostce  modułowej  321[04].Z1.02. 

Dobieranie przyrządów optycznych. 
 

W  praktyce  justierskiej  mają  częste  zastosowanie  uniwersalne  lunetki  autokolimacyjne, 

których  oś  celowa  jest  wyjustowana  prostopadle  do  ich  czoła  oporowego  C  i  równolegle  do 
tworzących T obudowy lunetki. 
 

 

Rys. 6. Lunetka z czołem oporowym [10, s. 250] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

10 

 

Rys. 7. Lunetka kwadratowa [10, s. 250] 

 
 

Z  lunetek  takich  oraz  pryzm,  płytek  wzorcowych,  liniału  sinusowego,  moŜna  tworzyć 

róŜne zestawy justierskie.

  

 

Lunetki  równoległe  –  stosowane  są  do  kontroli  równoległości  wiązek  wychodzących 

z przyrządów dwuokularowych.  

 

Rys. 8. Lunetki równoległe: 1, 2 – lunetki, 3 – korpus, 4 – słupek, 5 – zacisk, 

6 – śruba drobnego obrotu, 7 – nóŜka poziomująca [10, s. 254] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

11 

 

Na  płytce  ogniskowej  lewej  lunety  znajduje  się  krzyŜ,  a  płytce  prawej  jest  zaznaczone 

pole tolerancji. 
 

Luneta  wychylna  –  stosujemy  ją  do  pomiaru  skręcenia  obrazu  wprowadzanego  przez 

pryzmaty  i  zwierciadła  oraz  do  pomiaru  odchylenia  od  pionu  i  poziomu  siatek  na  płytkach 
ogniskowych. Mają one nieduŜe powiększenie – 2÷4 razy. 

 

Rys. 9. Lunetka wychylna: 1 – płytka ogniskowa, 2 – poziomnica, 3 – bęben pomiarowy, 

4 – podziałka, 5 – obiektyw [10, s. 255] 

 
 

Na  płytce  ogniskowej  tej  lunetki  wykonany  jest  krzyŜ,  którego  ramię  zajmuje  połoŜenie 

poziome,  gdy  wskazania  poziomnicy  są  zerowe.  Obrót  bębna  3  o  jedną  działkę  elementarną 
wywołuje  obrót  płytki  ogniskowej  o  1°.  Jeden  pełny  obrót  bębna  odpowiada  przesunięciu 
wskaźnika o działkę elementarną, wywołuje obrót płytki ogniskowej o 1°.  

 

Mikroskop  warsztatowy  –  naleŜy  do  najbardziej  znany  optyczny  przyrząd  pomiarowy 

uŜywany  w  przemyśle  maszynowym.  Spotyka  się  trzy  podstawowe  typy  tych  mikroskopów: 
małe, duŜe i uniwersalne. 
 

Mikroskopy  warsztatowe  słuŜą  do  pomiarów  długości  i  kąta.  Wielkości  działek 

elementarnych przy pomiarach liniowych wynoszą 5 lub 10 µm. Zakresy pomiarów liniowych 
wahają  się  w  granicach  25±150  mm  w  mikroskopach  warsztatowych,  a  w  uniwersalnych 
nawet  ponad  200  mm.  Działki  elementarne  kątowych  urządzeń  pomiarowych  tych 
mikroskopów zwykle wynoszą 1'. Stosowane powiększenia 10

x 

÷100

x

. 

 

Mały mikroskop warsztatowy pokazano na rys. 10. Na Ŝeliwnej podstawie 1 w przedniej 

jej  części  zamocowany  jest  współrzędnościowy  stół  krzyŜowy  16  z  krzyŜowym  układem 
tocznych  prowadnic  i  śrub  mikrometrycznych  10  i  15.  Do  tylnej  części  podstawy 
przymocowane  jest  ramię  6  za  pośrednictwem  przegubu  7,  wyposaŜone  w  pionową 
prowadnicę  tubusu  mikroskopowego  4  z  obiektywem  2 i głowicą okularową 5. W gnieździe 
dolnej  części  ramienia  6  zamocowany  jest  tubus  8  układu  oświetlającego  pole  widzenia. 
Obrotem  ramienia  na  przegubie  7  steruje  para  pokręteł  13.  Drugą  parą  pokręteł  12  nastawia 
się  zgrubnie  mikroskop  na  ostrość  przesuwając  tubus  wzdłuŜ  prowadnicy  ramienia  6.  Ruch 
ten  moŜna  zablokować  pokrętką  14.  Przesuw  ogniskujący  mikro  uzyskuje  się  obrotem 
pierścienia  3.  Górna  płyta  stołu  16  moŜe  być  obrócona  pokrętłem  9  w  zakresie  około  30°. 
Śruby  mikrometryczne  mają  zakres  pomiarowy  25  mm.  Ruch  poprzeczny  moŜna  wydłuŜyć 
o dalsze  50  mm  przez  wkładanie  płytki  wzorcowej  11  między  kołek  oporowy  stołu  a  stały 
zderzak połączony z podstawą. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

12 

 

 

Rys. 10. Mikroskop warsztatowy mały [1, s. 258] 

 

Na  rysunku  11  przedstawiony  został  pionowy  przekrój  mikroskopu  warsztatowego 

duŜego.  Część  mikroskopowa  przyrządu  z  obiektywem  1,  układem  pryzmatów  i  głowicą 
okularową  4  jest  identyczna  jak  w  mikroskopie  małym,  a  pozostałe  zespoły  wykazują  duŜe 
podobieństwo.  RóŜnice  wynikają  z  większych  zakresów  pomiarów  liniowych.  Podstawę  14 
mikroskopu  stanowi  sztywny  grubościenny  odlew  Ŝeliwny.  Na  górnych  jego  płaszczyznach 
spoczywają  dwie  pryzmatyczne  stalowe  prowadnice  13  stołu  przymocowane  wkrętami  12 
i cylindrycznymi  kołkami,  oraz  Ŝeliwny  wspornik  25  ramienia  7.  KrzyŜowy  stół 
współrzędnościowy  15  jest  masywniejszy,  a  jego  górna  płyta  17  połączona  ze  stoŜkowym 
kołem  zębatym  20  daje  moŜliwość  obrotu  o  dowolny  kąt.  Druga  para  prowadnic  19 
przymocowana  jest  do  dolnej  części  stołu  15.  BieŜnie  prowadnic  są  często  cylindryczne. 
Promień  cylindra  równy  jest  promieniowi  kulek  łoŜyskowych.  Obydwa  ruchy  krzyŜowe 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

13 

zaopatrzone  są  w  hamulce  11  cierne  lub  powietrzne,  zwalniające  ruchy  powrotne  do  granic 
bezpieczeństwa  dla  śrub  pomiarowych.  Ramię  7  moŜe  być  pochylne  za  pomocą  pokrętki  27 
i spręŜyny  powrotnej  28  w  granicach  około  ±  12°30´.  Podczas  obrotu  tego  pokrętła  wysuwa 
się  śruba  26  będąca  w  stałym  kontakcie  z  kowadełkiem  29  umieszczonym  w  ramieniu  7. 
W przegubie ramienia umieszczono spręŜynę 8 powodującą stały kontakt kulki 21 wtłoczonej 
w przedni element sworznia ze stalową hartowaną płytką zamocowaną w osłonie 22. 

 

Rys. 11. Mikroskop warsztatowy duŜy [1, s. 259]

 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

14 

 

PoniewaŜ sworzeń jest sztywno związany z ramieniem 7 a osłona 22 ze wspornikiem 25, 

więc wyklucza się w ten sposób oddziaływanie jakichkolwiek luzów poosiowych przegubu na 
błąd  pomiaru  współrzędnej  y  wyznaczanej  śrubą  16.  Wspornik  5  tubusa  3  mikroskopu 
napędzany kółkiem zębatym i zębatką 6 prze-suwa się pionowo wzdłuŜ prowadnicy 23. Ruch 
ten  blokuje  się  pokrętłem  24  eliminując  luzy  wpływające  na  błędy  pomiaru  współrzędnej  x 
prostopadłej do płaszczyzny rysunku. Powiększenie mikroskopu zmienia się drogą zastąpienia 
obiektywu  1  innym,  wkręconym  na  jego  miejsce.  Pierścień  2  drobnej  regulacji  ostrości 
stanowi część zwykłego mechanizmu gwintowego. Tubus 10 układu oświetlającego ma z tyłu 
gniazdo do zamocowania wymiennego oświetlacza i pierścień 9 regulacji przysłony irysowej. 

Mikroskop  warsztatowy  duŜy  przeznaczony  jest  do  pomiarów  narzędzi,  sprawdzianów, 

precyzyjnych  części  maszyn,  a  szczególnie  takich  elementów  jak  gwinty,  dokładne  średnice 
itp., trudne do zmierzenia za pomocą urządzeń czysto mechanicznych.  

Dzięki  swojej  odpowiedniej  budowie  i  wyposaŜeniu  mikroskop  ten  posiada duŜy zakres 

pomiarowy  oraz  znajduje  wielostronne  zastosowanie  zarówno  w  warsztacie,  jak  i  w  izbach 
pomiarów  i  laboratoriach.  Konstrukcja  mikroskopu  pozwala  na  obserwację  przedmiotu 
mierzonego, którego obraz jest widziany jak gdyby w przekroju. 

Dodatkowe  urządzenia  pozwalają  obserwować  mierzone  przedmioty  w  świetle odbitym. 

Dla  umoŜliwienia  dogodnej  dwuocznej  obserwacji  przez  jedną  lub  kilka  osób,  moŜna 
widziany  obraz  rzucić  na  ekran  specjalnego  urządzenia  projekcyjnego,  w  które  jest 
wyposaŜony mikroskop MWD. 

Na mikroskopie MWD moŜna mierzyć następujące charakterystyczne elementy: 

–

 

profile gwintów, 

–

 

profile kątów, 

–

 

długości otworów, 

–

 

rozstawienie średnic. 
Pomiaru  profilów  do  których  moŜna  zaliczyć:  szablony,  noŜe  profilowe,  zarysy  zębów 

frezów, profile stempli i płyt stemplowych, profile wykrojników, kształty form, dokonuje się 
najczęściej w układzie współrzędnych prostokątnych lub w układzie biegunowym. 
 

Bardzo  często  stosowana  jest  metoda  porównawcza  przez  nałoŜenie  na  ekran  rysunku 

wykonanego na przezroczystej kalce i porównanie go z zarysem. 

Do pomiaru gwintów zaliczają się pomiary wszystkich elementów gwintu, jak: 

–

 

średnica zewnętrzna, 

–

 

średnica podziałowa, 

–

 

średnica wewnętrzna (rdzenia), 

–

 

skok gwintu, 

–

 

kąt zarysu gwintu, 

–

 

kąt pochylenia linii śrubowej, 

–

 

stępienie gwintu, 

–

 

promień zaokrąglenia gwintu, 

–

 

wysokość gwintu. 

 

Pomiarów  dokonuje  się  za  pomocą  główki  goniometrycznej  (kątomierczej)  i  przesuwu 

liniowego  stołu  lub  za  pomocą  specjalnej  główki  profilowej.  Do  dokładnych  pomiarów 
stosuje się noŜyki pomiarowe. 

Pomiary  kąta  zarysu  gwintów,  frezów,  szablonów,  wykrojników  itp.  przeprowadza  się 

za pomocą główki goniometrycznej lub skali kątowej stołu obrotowego. 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

15 

a)

b)

 

 

Rys. 12. Pole widzenia: a) mikroskopu odczytowego główki goniometrycznej (odczyt 181

0

35’, b) główki 

goniometrycznej z siatką kątową z przykładem sprawdzania szablonów [instrukcja obsługi mikroskopu]

 

 

Pomiary  średnic  wałów  otworów,  wszelkich  dokładnych  wymiarów  długościowych 

narzędzi, przyrządów i sprawdzianów w zakresie ruchu krzyŜowego stolika odbywają się przy 
uŜyciu  kompletu  płytek  wzorcowych,  a  dokładne  pomiary  średnic  za  pomocą  noŜyków 
pomiarowych. 

Pomiarów  średnic  otworów  dokonuje  się  za  pomocą  przesuwu  krzyŜowego  stolika, 

a dokładnego pomiaru metodą stykową — za pomocą główki czujnikowej. 

Wielkości  działek  elementarnych  przy  pomiarach  liniowych  wynoszą  5  lub  10  µm  dla 

typów  prostszych  i  1  lub  2  µm  w  przyrządach  bardziej  rozbudowanych.  Zakresy  pomiarów 
liniowych  wahają  się  w  granicach  25  do  150  mm.  Działki  elementarne  kątowych  urządzeń 
pomiarowych  tych  mikroskopów  zwykle  wynoszą  1'.  Stosowane  powiększenia  10

x

÷100

x

. 

Powiększenie  na  ekranie  urządzenia  projekcyjnego  wynosi  10

x

,  15

x

,  30

x

  i  50

x

.  Rozstawienie 

kłów wynosi do 315 mm 
 

4.1.2. Pytania sprawdzające

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jakie znasz przyrządy justerskie? 

2.

 

Jak zbudowany jest mikroskop warsztatowy? 

3.

 

Jakich pomiarów moŜemy dokonać za pomocą dynametru Ramsdena? 

4.

 

Jakich pomiarów moŜemy dokonać za pomocą dynametru Czapskiego? 

5.

 

Kiedy stosujemy lunetki wychylne? 

6.

 

Jakie znasz rodzaje kolimatorów? 

7.

 

Jakich pomiarów moŜemy dokonać za pomocą lunet autokolimacyjnych? 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

16 

4.1.3.  Ćwiczenia  

 
Ćwiczenie 1 

WskaŜ róŜnice w budowie i zasadach obsługi dynametru Ramsdena, Czapskiego i lunetki 

dioptryjnej. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
dynametru Czapskiego, dynametru Czapskiego i lunetki dioptryjnej,  

2)

 

odczytać schematy optyczne dynametrów i lunetki dioptryjnej, 

3)

 

obsłuŜyć otrzymane przyrządy justierskie, 

4)

 

wypunktować róŜnice i podobieństwa w budowie dynametrów i lunetki dioptryjnej, 

5)

 

określić zasady obsługi wskazanych przyrządów, 

6)

 

zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonego porównania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

dynametr Czapskiego, 

−

 

dynametr Ramsdena, 

−

 

lunetka dioptryjna, 

−

 

schematy budowy dynametru Ramsdena, Czapskiego i lunetki diopryjnej. 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

Ćwiczenie 2 

WskaŜ  róŜnice  w  budowie  i  zakresie  zastosowania  w  otrzymanych  lunetach 

autokolimacyjnych. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy,  rodzajów 
i zastosowania lunet autokolimacyjnych,  

2)

 

odczytać schematy optyczne róŜnych typów lunet autokolimacyjnych, 

3)

 

obsłuŜyć otrzymane lunety autokolimacyjne, 

4)

 

wypunktować róŜnice w budowie i zastosowaniu otrzymanych lunet autokolimacyjnych, 

5)

 

określić zasady obsługi wskazanych przyrządów, 

6)

 

zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonej obserwacji. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

lunety autokolimacyjne z okularem: Gaussa, Abbego, z dwoma płytkami ogniskowymi, 

−

 

lunetka kwadratowa, 

−

 

lunetka z czołem oporowym, 

−

 

schematy wymienionych lunet autokolimacyjnych, 

−

 

ława optyczna, 

−

 

płyta do pomiarów lunetami autokolimacyjnymi, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

17 

Ćwiczenie 3 

WskaŜ róŜnice w budowie i zakresie zastosowania w otrzymanych kolimatorach. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy,  rodzajów 
i zastosowania kolimatorów,  

2)

 

odczytać schematy optyczne róŜnych typów kolimatorów, 

3)

 

obsłuŜyć otrzymane kolimatory, 

4)

 

wypunktować róŜnice w budowie i zastosowaniu otrzymanych kolimatorów, 

5)

 

określić zasady obsługi wskazanych przyrządów, 

6)

 

zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonej obserwacji. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

kolimatory justierskie o róŜnej ogniskowej, 

−

 

kolimatory celownicze, 

−

 

kolimatory szerokokątne, 

−

 

płytki ogniskowe z testami do kolimatorów justierskich, 

−

 

schematy wymienionych kolimatorów, 

−

 

ława optyczna, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 4 

Zapoznaj się z budową i zasadami obsługi mikroskopu warsztatowego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zasad  obsługi 
mikroskopów warsztatowych, 

2)

 

zapoznać się ze schematem optycznym mikroskopu warsztatowego, 

3)

 

zapoznać się z instrukcją obsługi mikroskopu warsztatowego, 

4)

 

określić zasady obsługi wskazanych przyrządów, 

5)

 

obsłuŜyć mikroskop warsztatowy, 

6)

 

dokonać pomiaru długości i średnicy otrzymanego elementu o kształcie walca, 

7)

 

zanotować wyniki pomiarów, 

8)

 

zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonej obserwacji. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

mikroskop warsztatowy, 

−

 

schemat optyczny mikroskopu warsztatowego, 

−

 

instrukcja obsługi mikroskopu warsztatowego, 

−

 

elementy do pomiaru o kształcie walca, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

18 

Ćwiczenie 5 

Zapoznaj się z budową i zasadami obsługi lunetki wychylnej. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zasad  obsługi 
lunetki wychylnej, 

2)

 

zapoznać się ze schematem optycznym lunetki wychylnej, 

3)

 

zapoznać się z instrukcją obsługi lunetki wychylnej, 

4)

 

określić zasady obsługi lunetki wychylnej, 

5)

 

obsłuŜyć lunetkę wychylną, 

6)

 

zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonej obserwacji. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

lunetka wychylna, 

−

 

schemat optyczny lunetki wychylnej, 

−

 

instrukcja obsługi lunetki wychylnej, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

Ćwiczenie 6 

Dokonaj pomiaru średnicy i połoŜenia źrenicy wyjściowej wskazanej lunety Keplera. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
dynametru Czapskiego,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  pomiaru  średnicy 
i połoŜenia źrenicy wyjściowej lunet, 

3)

 

dokonać pomiaru średnicy źrenicy wyjściowej za pomocą dynametru Czapskiego, 

4)

 

dokonać pomiaru połoŜenia źrenicy wyjściowej za pomocą dynametru Czapskiego , 

5)

 

zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonych pomiarów. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

dynametr Czapskiego, 

−

 

luneta Keplera do pomiaru, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

Ćwiczenie 7 

Wyjustuj kolimator na nieskończoność za pomocą lunety. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące kolimatorów lunet, 

2)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące justowania kolimatorów na 
nieskończoność, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

19 

3)

 

przygotować stanowisko do justowania kolimatorów, 

4)

 

zestawić układ do justowania kolimatora, 

5)

 

dobrać narzędzia potrzebne do justowania, 

6)

 

wyjustować kolimator za pomocą lunety, 

7)

 

zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonego justowania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

kolimator krótkoogniskowy do justowania, 

−

 

komplet narzędzi potrzebnych do mocowania elementów optycznych, 

−

 

luneta, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

Ćwiczenie 8 

Dokonaj kontroli kąta prostego w pryzmacie prostokątnym z jednym odbiciem. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
pryzmatów prostokątnych, 

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
lunet autokolimacyjnych,  

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  kontroli  katów 
prostych w pryzmatach prostokątnych za pomocą lunet autokolimacyjnych, 

4)

 

przygotować stanowisko pomiarowe, 

5)

 

dobrać sprzęt do kontroli kątów prostych, 

6)

 

dokonać  kontroli  kątów  prostych  w  otrzymanych  pryzmatach  prostokątnych  z  jednym 
odbiciem, 

7)

 

zanotować wyniki pomiarów, 

8)

 

zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonych pomiarów. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

luneta autokolimacyjna, 

−

 

ława optyczna, 

−

 

płyta pomiarowa, 

−

 

pryzmat wzorcowy, 

−

 

pryzmaty prostokątne do kontroli, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

20 

4.1.4.  Sprawdzian postępów

 

 
Czy potrafisz: 
 

Tak 

Nie 

1)

 

zdefiniować pojęcia paralaksy? 

 

 

2)

 

scharakteryzować  przyrządy  słuŜące  do  justowania  przy  montaŜu 
zespołów optycznych? 

 

 

3)

 

określić zadania lunetki wychylnej? 

 

 

4)

 

rozróŜnić lunety autokolimacyjne? 

 

 

5)

 

scharakteryzować kolimatory? 

 

 

6)

 

określić dokładność kolimatora? 

 

 

7)

 

wyjustować kolimator na nieskończoność? 

 

 

8)

 

dobrać przyrządy justierskie? 

 

 

9)

 

obsłuŜyć przyrządy justierskie? 

 

 

10)

 

obsłuŜyć mikroskop warsztatowy? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

21 

4.2. 

Wykonywanie montaŜu i justowanie okularów 

 

4.2.1.  Materiał nauczania

 

 
 

Do podstawowych zespołów optycznych które montujemy oddzielnie naleŜą: 

−

 

obiektywy lornetowe, 

−

 

okulary lornetowe, 

−

 

obiektywy mikroskopowe, 

−

 

okulary mikroskopowe, 

−

 

nasadki mikroskopowe, 

−

 

obiektywy fotograficzne. 

 
Okulary lornetowe – są to najczęściej okulary typu Kellnera. 

 

Rys. 13. Okular lornetki: 1 – kolektyw, 2 – wziernik, 3 – pierścień dociskowy, 4 – oprawka, 

5 – płytka ogniskowa, 6 – oprawa płytki, 7 – pierścień radełkowany, 8 – wkręt [10, s. 239] 

 

 

Kolektyw  okulara  jest  mocowany  pierścieniem  dociskowym  3,  wziernik  jest 

zawalcowany w oprawce 4 z warstwą kitu lub kauczukową uszczelką S.  
 

Zmontowany  mechanicznie  okular  przedmuchuje  się  spręŜonym  powietrzem i montuje 

do  niego  kolektyw  i  wziernik.  Przed  montaŜem  soczewki  (szczególnie  kolektyw)  dokładnie 
się  myje  mieszankami.  Po  zmontowaniu  okular  sprawdza  się  przez  opukiwanie,  czy  nie 
zawiera wewnątrz zanieczyszczeń. W niektórych lornetkach w prawym okularze znajdują się 
znaki celownicze (rys. 14), które umoŜliwiają szybkę ocenę odległości. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

22 

 

Rys. 14. Siatka na płytce ogniskowej [10, s. 239] 

 
 

Po montaŜu okulary są selekcjonowane na grupy w zaleŜności od długości ogniskowych 

(mierzymy tak jak w obiektywach). W jednej grupie róŜnica nie moŜe przekraczać 0,5%. 
 

Okulary mikroskopowe – najpopularniejszym jest okular Huygensa (rys. 15). 

 

Rys. 15. Okular Huygensa: 1 – soczewka oczna, 2 – oprawa soczewki ocznej, 3 – tulejka, 

4 – przysłona, 5 – kolektyw, 6 – oprawa kolektywu [10, s. 240] 

 

 

W  okularze  tym  obydwie  soczewki  są  zawalcowane.  Z  duŜą  dokładnością  naleŜy 

zachować odległość a między soczewkami, która wynosi 

b

d

a

−

=

, zatem wymiar d-c tulejki 3 

musi być tolerowany, a przy zawalcowywaniu segreguje się je wg grubości i toczy gniazda na 
określoną  głębokość,  aby  uzyskać  wymiary  b  i  c.  Przysłonę  pola  wciska  się  na  określoną 
głębokość  p,  aby  płaszczyzna  P  była  odległa  o  1÷1,5  dioptrii  od  płaszczyzny  ogniskowej 
soczewki 1. Krawędź K musi być wykonana bardzo starannie, gdyŜ jest widoczna w pełnym 
powiększeniu. 

Inne proste okulary mikroskopowe pokazane są na rys. 16. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

23 

 

Rys. 16. Konstrukcja okularów mikroskopowych: a) okular kompensacyjny, 

b) okular z płytką ogniskową, okular superszerokokątny [1, s. 100]

 

 

Cechowanie i podstawowe wymiary okularów ujęte są w normie. 

 

Dla pełnej wymienności okularów najistotniejsze są oprócz powiększenia dwa wymiary: 

znormalizowana  średnica  zewnętrzna  tulei  głównej  okulara  (rurki)  –  23,2  h8  i  odległość 
a płaszczyzny  oporowej  od  ogniska  przedmiotowego  F

ok

.  Niektóre  firmy  produkują  duŜe 

mikroskopy  badawcze  z  szerokokątnymi  okularami  o  średnicy  zewnętrznej  30  mm. 
Wewnętrzne powierzchnie okularów pokryte są czarną, głęboko matową emalią. 

Na  rys.  16a  przedstawiono  okular  kompensacyjny.  Soczewka  oczna  zawalcowana  jest 

w oprawie  7,  a  powierzchnię  oporową  okularu  tworzy  dolna  płaszczyzna  tulei  6,  którą 
podtacza  się  przy  montaŜu,  tak,  aby  uzyskać  prawidłowy  wymiar  a  w  granicach  przyjętej 
tolerancji.  Przysłona  pola  4,  bez  Ŝadnych  przecięć,  wtłoczona  jest  do  rurki  5.  Przecięcia 
i rozginanie przysłony przed wtłaczaniem mogą być stosowane tylko w okularach najtańszych, 
gdy  nie  wymaga  się  bardzo  dokładnych  współosiowości  otworu  przysłony  i  cylindra  rurki 
okularu. Prawidłowy wcisk w okularach wyŜszej klasy musi być uzyskany przez odpowiednie 
pasowanie.  Konieczne  jest  w  tym  przypadku  wykonanie uskoku wewnętrznej średnicy rurki. 
Na  pozostałej  długości  nie  wymaga  się  specjalnych  dokładności  wewnętrznych  cylindrów, 
poza  współosiowością  gwintów  i  średnicy  zewnętrznej  oraz  prostopadłością  do  niej 
płaszczyzn  oporowych  oprawy  ocznika  7  i  kolektywu  3.  Otwór  przysłony  powinien  leŜeć 
w płaszczyźnie ogniskowej soczewki ocznej lub nieco bliŜej, w granicach 0,5±1 D. 

Na  rys.  16.b  i  c  przedstawione  są  okulary  pomiarowe  z  podziałką  liniową  lub  siatką  na 

płytce  ogniskowej.  Aby  zapewnić  dobrą  widoczność  tej  siatki  osobom  o  niemiarowym 
wzroku,  konieczna  jest  regulacja  dioptryjna  soczewki  ocznej w granicach co najmniej ± 5D. 
Na  rys.  16  b  pokazano  proste  rozwiązanie  takiego  ogniskowania  poprzez  wkręcanie  tulei  11 
z oprawą ocznika 12 w rurkę okularową. Oprawa 8 płytki cgniskowej 9 spełnia rolę przysłony 
pola,  a  zastosowanie  pierścienia  dociskowego  10  pozwala  na  szybką  wymianę  płytek 
ogniskowych.  

Super szerokie pole widzenia ma okular 16 c. Zakres ruchu dioptryjnego ograniczony jest 

przez mimośrodowy kołnierzyk. W rurce tego okularu poniŜej płaszczyzny oporowej znajduje 
się  wkręt  13.  Łeb  wkręta  jest  dokładnie  dopasowany  do  wycięcia  1,w  tubusie  mikroskopu. 
Pozwala  to  na  ogniskowanie  górnego  zespołu  soczewek  dwoma  palcami,  bez  obawy  obrotu 
całego okularu w tubusie. Poprzedni okular wymagał uŜycia do tej czynności obu rąk. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

24 

4.2.2. Pytania sprawdzające

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jakim czynnościom muszą być poddane soczewki przed zamontowaniem ich w okularze 
lunetowym? 

2.

 

Jakie elementy segregujemy podczas montaŜu okulara mikroskopowego? 

3.

 

Jak montujemy okulary lunetowe? 

4.

 

Jak montujemy okulary mikroskopowe? 

 

4.2.3.  Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Dokonaj montaŜu okulara mikroskopowego typu Huygensa o powiększeniu 5

x

 . 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  okularów 
mikroskopowych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  montaŜu  okularów 
mikroskopowych, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi,  przyrządów 
kontrolnych i justerskich potrzebnych do montaŜu, 

4)

 

przygotować stanowisko do montaŜu okularów mikroskopowych, 

5)

 

skompletować potrzebne narzędzia i przyrządy potrzebne do wykonania zadania, 

6)

 

skompletować potrzebne materiały i części okulara do montaŜu, 

7)

 

zmontować okular mikroskopowy Huygensa, 

8)

 

sprawdzić wykonany okular.  

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

części i elementy montowanego okulara Huygensa, 

−

 

komplet narzędzi do montaŜu, 

−

 

komplet materiałów do czyszczenia powierzchni elementów optycznych, 

−

 

schemat optyczny okulara Huygensa, 

−

 

instrukcja montaŜowa, 

−

 

komplet przyrządów justerskich, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

25 

Ćwiczenie 2 

Dokonaj montaŜu okulara mikroskopowego typu kompensacyjny o powiększeniu 5

x

. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  okularów 
mikroskopowych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  montaŜu  okularów 
mikroskopowych, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi,  przyrządów 
kontrolnych i justerskich potrzebnych do montaŜu, 

4)

 

przygotować stanowisko do montaŜu okularów mikroskopowych, 

5)

 

skompletować potrzebne narzędzia i przyrządy potrzebne do wykonania zadania, 

6)

 

skompletować potrzebne materiały i części okulara do montaŜu, 

7)

 

zmontować okular mikroskopowy kompensacyjny, 

8)

 

sprawdzić wykonany okular.  

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

części i elementy montowanego okulara kompensacyjnego, 

−

 

komplet narzędzi do montaŜu,  

−

 

komplet materiałów do czyszczenia powierzchni elementów optycznych, 

−

 

schemat optyczny okulara kompensacyjnego, 

−

 

instrukcja montaŜowa, 

−

 

komplet przyrządów justerskich, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

Ćwiczenie 3 

Dokonaj montaŜu okulara lunetowego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  okularów 
lunetowych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  montaŜu  okularów 
lunetowych, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi,  przyrządów 
kontrolnych i justerskich potrzebnych do montaŜu, 

4)

 

skompletować potrzebne narzędzia i przyrządy potrzebne do wykonania zadania, 

5)

 

skompletować potrzebne materiały i części okulara do montaŜu, 

6)

 

zmontować okular lunetowy, 

7)

 

sprawdzić wykonany okular.  

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

części i elementy montowanego okulara lunetowego, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

26 

−

 

komplet narzędzi do montaŜu, 

−

 

schemat optyczny okulara lunetowego, 

−

 

instrukcja montaŜowa, 

−

 

komplet przyrządów justerskich, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

4.2.4.  Sprawdzian postępów

 

 
Czy potrafisz: 
 

Tak 

Nie 

1)

 

scharakteryzować  przyrządy  słuŜące  do  justowania  przy  montaŜu 
obiektywów? 

 

 

2)

 

dobrać narzędzia do montaŜu okularów? 

 

 

3)

 

dobrać przyrządy kontrolne do montaŜu okularów? 

 

 

4)

 

dobrać materiały do montaŜu okularów? 

 

 

5)

 

scharakteryzować budowę okularów lunetowych? 

 

 

6)

 

scharakteryzować budowę okularów mikroskopowych? 

 

 

7)

 

zmontować okularów lunetowy? 

 

 

8)

 

zmontować okularów mikroskopowy? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

27 

4.3.  Wykonywanie montaŜu i justowanie obiektywów

 

 

4.3.1.  Materiał nauczania

 

 
 

Obiektywy  lornetowe  –  najprostsza  konstrukcja  obiektywu  lornetowego  przedstawiona 

jest na rysunku.  

 

Rys. 17. Obiektyw lornety: 1 – soczewki sklejone, 2 – oprawa soczewek [10, s. 237]

 

 

Krawędź K jest uszczelniona nałoŜoną przed zawalcowaniem warstwą kitu lub podkładką 

kauczukową.  Do  lornety  obiektywy  naleŜy  dobierać  parami  o  ogniskowych  róŜniących  się 
między  sobą  najwyŜej  o  0,5%.  Ogniskowe  kaŜdego  obiektywu  mierzymy  na  mikroskopie 
warsztatowym metodą Porro – Hartmana. 

 

 

 

Rys. 18. Pomiar ogniskowej obiektywu: 1 – obiektyw, 2 – stolik mikroskopu, 3 – bęben pomiarowy, 

4 – okular, 5 – pokrętka ruchu drobnego, 6 – pokrętka ruchu zgrubnego, 7 – kolimator [10, s. 238]

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

28 

 

Mierzony  obiektyw  ustawia  się  na  stoliku  2  mikroskopu  pomiarowego  i  w  okularze  4 

obserwuje  obraz.  Do  regulacji  ostrości  obrazu  słuŜą  pokrętki  5  i  6.  Bębnem  śruby 
mikrometrycznej  przesuwa  się  obiektyw  ze  stolikiem  tak,  aby  obraz  dwu  ciągłych  kresek 
kolimatora  7  był  widoczny  na  tle  przerywanego  krzyŜa  (rys.  18c).  W  tym  połoŜeniu 
dokonujemy odczytu m

1

 na bębnie 3. Następnie przesuwamy stolik w tym samym kierunku do 

pokrycia się drugiej kreski kolimatora (rys. 18 d) i dokonujemy drugiego odczytu m

2

. Wartość 

ogniskowej wyliczamy ze wzoru 

(

)

2

1

m

m

c

f

−

⋅

=

 

gdzie: 
c – wartość stała kolimatora 
 

W niektórych obiektywach, gdzie płoŜenie płaszczyzn głównych zmienia się nieznacznie 

i wtedy moŜemy dokonać prostszego pomiaru ogniskowej czołowej. 
 

Obiektyw  lunetowy w oprawie umoŜliwiającej precyzyjny przesuw poosiowy soczewki 

podczas justowania (rys. 19). 

 

Rys. 19. Obiektyw lunetowy w oprawie umoŜliwiającej płynne ogniskowanie przy justowaniu [1, s. 110]

 

 
Bezpośrednia  oprawa  obiektywu  2  zaciśnięta  jest  w  kadłubie  4  lunety  między  dwoma 

gwintowanymi  tulejami  1  i  3.  Pierścień  5  stanowi  tylko  część  dystansową.  Przesunięcie 
obiektywu  w  prawo,  uzyskuje  się  odkręcając,  za  pomocą  igły  rektyfikacyjnej  przez  otwory 
w kadłubie  4,  tuleję  3  i  dokręcając  tuleję  1,  dociska  oprawę  2  do  pierścienia  5  i  tulei  4, 
a przesunięcie w lewo – przeprowadzając manipulację w odwrotnym kierunku. 
 

Obiektywy mikroskopowe – to najdokładniejsze zespoły mikroskopu. Typową budowę 

obiektywu mikroskopowego przedstawia rysunek 20. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

29 

 

Rys. 20. Obiektyw mikroskopowy: 1, 2, 3 – soczewki, 4, 5, 6 – oprawa soczewek, 

7 – pierścień dociskowy, 8 – korpus, 9 – przysłona [10, s. 268] 

 

 

Wszystkie soczewki są zawalcowane. Zewnętrzne średnice opraw soczewek są pasowane 

przylgowo  do  korpusu  8  na  dokładnie  wykonanej  wewnętrznej  średnicy  D  i  zamocowane 
pierścieniem  dociskowym  7.  Przysłona  9  ma  za  zadanie  ograniczyć  wiązkę  światła 
wychodzącą z obiektywu. Jakość obiektywu zaleŜy od współosiowego ustawienia wszystkich 
soczewek  i  zachowania  odległości  między  soczewkami  a  i  b.  Uzyskujemy  to  przez 
centrowanie soczewek i toczenie opraw. 
 

Centrowanie soczewek odbywa w sposób przedstawiony na rys. 21.  

Podczas centrowania naleŜy zwrócić uwagę, aby punkty O, O

1

 i O

2

 po ustawieniu soczewki za 

pomocą śrub 1 i 2 leŜały na osi obrotu uchwytu. Kontrolę połoŜenia tych punktów prowadzi 
się przez obserwację ich bicia w mikroskopie autokolimacyjnym. Po wycentrowaniu toczy się 
oprawę z zewnątrz i jedno z czół oporowych C za pomocą noŜa 7.  
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

30 

 

Rys. 21. Centrowanie i obróbka podzespołu obiektywu: 1 – śruba przesuwu krzyŜowego, 

2 – śruba ruchu obrotowego, 3 – trzpień, 4 – oprawa soczewki, 5 – soczewka, 

6 – mikroskop autokolimacyjny, 7 – nóŜ tokarski [10, s. 269] 

 

Toczenie czół oporowych odbywa się jak pokazano na rys. 22. 

 

Rys. 22. Toczenie i kontrola połoŜenia czół oporowych podzespołu obiektywu: 1 – oprawa soczewki, 

2 – pomocnicze tuleje czujnika, 3 – czujnik, 4 – nóŜ, 5 – zacisk [10, s. 270] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

31 

Poszczególne  soczewki  moŜna  od  razu  zawalcowywać  z  centrowaniem  (operację 

centrowania opisano w pakiecie jednostki modułowej 731[04].Z2.02.  

Zmontowany  obiektyw  kontroluje  się  przez  obserwację  obrazu  szczeliny  lub 

jednorodnego  pola  za  pomocą  mikroskopu  polaryzacyjno  –  interferencyjnego.  MoŜna  teŜ 
dokonać  kontroli  za  pomocą  obserwacji  obrazów  dyfrakcyjnych  maleńkich  otworków  lub 
płytki testowej Abbego. 

Naprawa polega na wymianie elementów lub zmianie ich wzajemnego połoŜenia. 
Rysunek 23 pokazuje konstrukcje róŜnych obiektywów mikroskopowych. 
 

 

 

Rys. 23. Warianty konstrukcji obiektywów mikroskopowych o powiększeniu 40

x

: 

a) z amortyzatorem spręŜynowym, b) z regulacją promieniową drugiego zespołu soczewki, 

c) z wklejanymi soczewkami, d) z płynną regulacją długości [1, s. 121] 

 

Oznaczenia na obiektywach mikroskopowych przedstawia rysunek 24. 
 

 

Rys. 24. Rozmieszczenie napisów i oznaczeń na obiektywach mikroskopowych: 1 – rodzaj korekcji, 

2 – powiększenie, 3 – apertura, 4 – symbol ośrodka przed obiektywem, 5 – przeznaczenie, 6 – długość tubusa, 

7 – grubość szkiełka nakrywkowego, 8 i 9 – paski barwne, 10 – numer fabryczny [1, s. 127] 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

32 

Obiektywy  fotograficzne  to  najwaŜniejszy  zespół  optyczny  aparatów  fotograficznych. 

Budowę  przykładowego  czterosoczewkowego  obiektywu  anastygmatycznego  z  przysłona 
irysową i migawką centralną przedstawia rysunek 25. 

 

Rys. 25. Obiektyw fotograficzny: 1, 4, 10 – soczewki, 2 – pierścień dystansowy, 

3 – oprawa soczewek, 5 – korpus, 6 – zespół przysłony irysowej, 7 – dźwignia regulacji przysłony, 

8 – pierścień dystansowy, 9 – zespół migawki, 11 – oprawa tylnej soczewki [10, s. 274] 

 
 

Odległość „a” między soczewkami 1 i 4 utrzymuje pierścień dystansowy 2. PołoŜenie osi 

płaszczyzny listków przysłony irysowej 6 uzyskuje się przez podtaczanie długości pierścienia 
dystansowego  8.  odległość  b  uzyskuje  się  przez  toczenie  płaszczyzny  P

1

  na  odpowiedni 

wymiar „c”. 
 

Bardzo  waŜne  jest  uzyskanie  podczas  montaŜu  współosiowości  soczewek,  odchyłki 

podawane  są  na  schemacie  optycznym.  W  zaleŜności  od  dokładności  współosiowości 
soczewek: 

−

 

przeprowadzamy selekcję soczewek według średnicy D

1

, 

−

 

toczymy średnicę D

3

 oraz czoło P

1

 i P

2

 oprawy 11 po wycentrowaniu tak jak obiektywy 

mikroskopowe. Do mocowania oprawy 3 słuŜy gwint G

1

 uŜywany do mocowania filtrów, 

osłon. 

 

Szerokie  zastosowanie  znajdują  obecnie  obiektywy  o  zmiennej  ogniskowej.  Oprawa 

takiego  obiektywu  musi  spełniać  ostre  wymagania  współosiowości  elementów  układu 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

33 

optycznego  w  całym  zakresie  ruchu  roboczego,  co  zapewnia  dobrą  jakość  obrazu  w  całym 
zakresie ogniskowania.  

 

Rys. 26. Obiektyw z ciągłą zmianą długości ogniskowej [1, s. 114] 

 
 

Przykład takiego obiektywu podano na rys. 26, gdzie obrót dźwigni 5 z kołem zębatym 4 

powoduje  przesuw  zębatki  3,  z  którą  połączona  jest  tuleja  1  oprawy  soczewk  S

1

  i  S

2

. 

Nieruchome pozostają jedynie dwie plasko-wypukle soczewki 2 połączone sztywno z tuleją 6. 

 

 

Rys. 27. Nowoczesne obiektywy f-my Pentax [matereriały reklamowe f-my Pentax – http://www.pentax.pl/] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

34 

a)

b)

c) 

 

 

Rys. 28. Obiektywy f-my Pentax. a) D FA Makro – 50mm, b) DA 18 – 55mm Zoom, c) DA – 21mm  

[materiały reklamowe f-my Pentax - http://www.pentax.pl/] 

 

 

Na  rysunkach  27  i  28  przedstawiono  nowoczesne  obiektywy  stosowane  do  aparatów 

cyfrowych. 
 

Na obiektywach fotograficznych znajduje się wiele oznaczeń, napisów i podziałek. 

Przykładowe  podziałki  i  oznaczenia  na  obiektywach  fotograficznych  stosowanych  do 
aparatów tradycyjnych pokazuje rysunek 29. 

 

Rys. 29. Podziałki wykonywane na obiektywach fotograficznych [1, s. 116] 

 

 

Obiektyw fotograficzny ma zwykle naniesione w sposób trwały na oprawę, a najczęściej 

wygrawerowane, następujące oznaczenia i napisy: 
a)

 

znak producenta i numer seryjny, 

b)

 

maksymalną liczbę otworową, 

c)

 

długość ogniskowej w mm (rzadziej w cm), 

d)

 

nazwę lub symbol obiektywu, 

e)

 

podziałkę otworów względnych, 

f)

 

podziałkę odległości ogniskowania, 

g)

 

podziałkę głębi ostrości obrazu. 

 

Informacje  od  a)  do  d)  podane  są  zwykle  na  czołowej  stronie  oprawy  obiektywu,  a 

pozostałe na obwodzie. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

35 

 

Podziałkę otworów względnych opisuje się postępem geometrycznym liczb otworowych 

począwszy  od  otworu  maksymalnego.  Podziałka  odległości  w  metrach  rozpoczyna  się  od 
znaku ∞, następnie 22, 11, 8; dalsze oznaczenia stanowią zwykle teŜ postęp geometryczny, 
choć zasada ta nie jest uwzględniona przez wszystkich producentów. 
 

Na rys. 28 b pokazano obiektyw zdjęciowy. Na obiektywie widać podziałki: odległości 1, 

głębi ostrości 2 i otworów względnych 3. Przeciwwskaźnikiem dla podziałki 1 jest trójkąt, dla 
podziałki  3-kółko.  Podziałka  2  wyznacza  obszar  wystarczająco  ostrego  obrazu  na  podziałce 
odległości. 
 

Przedstawiony  obiektyw  zogniskowany  jest  na  przedmiot  odległy  o  2,5  m  od  kamery, 

a przysłonę ustawiono na otwór 1 : 5,6 a więc obszar głębi ostrości odczytany dla tego otworu 
na podziałce 1 sięga od 2 m do ok. 3,5 m. 
 
Przykładowe oznaczenia na obiektywach aparatów cyfrowych 

Na  kaŜdym  obiektywie  znajduje się zawsze informacja o jego ogniskowej, bądź zakresie 

ogniskowych, oraz minimalnej przysłonie, lub zakresie minimalnych przysłon - jeśli mamy do 
czynienia  z  obiektywem  zmiennoogniskowym,  gdzie  przy  zmianie  długości  ogniskowej 
zmienia  się  teŜ  otwór  względny.  A  więc  przykładowy  obiektyw  o  nazwie  ''Xxxxx  AF  
28–90  mm  f/2.8  APO  EX  DC  HSM''  ma  zakres  ogniskowych  od  28  do  90  mm,  przy  czym, 
w całym tym zakresie maksymalny otwór względny ma wartość f/2.8. Jeśli w nazwie, zamiast 
f/2.8  pojawił  by  się  na  przykład  przedział  f/2.8–4.0,  to  oznaczałoby,  Ŝe  minimalna  wartość 
przysłony przy 28 mm wynosi f/2.8, a przy 90 mm, zwiększa się ona do f/4.0.  
 

Znaczenie  liter  znajdujących  się  w  oznakowaniu  obiektywów  nie  są  znormalizowane 

i zaleŜą od producenta.  
 

Znaczenie przykładowych oznaczeń literowych: 

–

 

APO  –  czyli  apochromat  –  obiektyw,  którego  soczewki  zrobione  są  z  róŜnego  rodzaju 
szkła, tak aby niwelować aberrację chromatyczną. 

–

 

EX  –  (od  ang.  Excellence)  jest  oznaczeniem  wyróŜniającym  obiektywy z najlepszej serii 
Sigmy. Mają one reprezentować solidne wykonanie, trwałość i najlepszą optykę tej firmy. 

–

 

DC- oznacza obiektywy przeznaczone dla aparatów z matrycą APS-C/DX. Stosowanie ich 
z  aparatami  pełnoklatkowymi,  zaowocuje  bardzo  duŜym  winietowaniem.  Są  one 
stosunkowo lekkie i kompaktowe.  

–

 

HSM  (z  ang.  Hyper-Sonic  Motor),  to  sterowanie  ogniskowaniem  obiektywu  za  pomocą 
ultradźwięków. Dzięki takiemu mechanizmowi autofocus (AF) działa szybko i cicho.  

–

 

HLD  (z  ang.  High-refraction,  Low  Dispersion)  –  to  połączenie  duŜego  współczynnika 
załamania  z  niską  wartością  dyspersji.  Stosowanie  elementów  o  takich  własnościach 
w obiektywach szerokokątnych ma korygować w nich aberrację chromatyczną.  

–

 

DO  (z  ang.  Difractive  Optics),  to  konstrukcja  składająca  się  z  siatek  dyfrakcyjnych 
i soczewek  zastosowana.  Wykorzystanie  zjawiska  dyfrakcji  pozwoliło  na  zniwelowanie 
aberracji  chromatycznej,  przy  jednoczesnym  zmniejszeniu  gabarytów  obiektywu.  Jest  to 
nowa metoda walki z tą wada optyczną. 

–

 

AF – seria obiektywów z automatycznym ustawianiem ostrości.  

–

 

ASP  –-  to  skrót  mówiący  o  tym,  Ŝe  obiektywie  znajdują  się  soczewki  asferyczne 
zmniejszające aberrację sferyczną.  

–

 

IF – to skrót od angielskiego wyraŜenia Internal Focusing, które oznacza Ŝe ogniskowanie 
obiektywu  odbywa  się  w  jego  wnętrzu,  bez  obracania  się  obudowy.  Takie  rozwiązania 
zmniejszają rozmiar obiektywu i przyspieszają jego ogniskowanie.  

–

 

DG – to seria obiektywów o duŜej aperturze, szerokim kącie widzenia i małą minimalną 
odległością ostrzenia.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

36 

–

 

OS  (z  ang.  Optical  Stabilizer)  –  obiektywy  z  takim  oznaczeniem  posiadają  optyczną 
stabilizację obrazu. W zaleŜności od warunków fotografowania, system OS działa na dwa 
sposoby.  Czujniki  wychwytują  ruchy  obiektywu  w  pionie  i  poziomie,  które  są  wynikiem 
na przykład drŜenia rąk przy fotografowaniu krajobrazów czy innych statycznych sytuacji. 
MoŜemy wtedy wydłuŜyć ekspozycję nie martwiąc się, Ŝe nasze zdjęcie będzie poruszone. 
Drugim  trybem  jest  korekcja  ruchu  w  poziomie,  która  ma  przeciwdziałać  i  rozmyciu 
obrazu.  Efekt  taki  powstaje  na  przykład,  przy  przesuwaniu  aparatu  za  obiektem 
poruszającym się.  

–

 

MC  czyli  Multi-Coating  –  w  obiektywie  z  takim  oznaczeniem  powierzchnie  elementów 
pokryte są warstwami antyodbiciowymi polepszającymi transmisję światła i redukującymi 
efekty odblasków, duszków i flar.  

–

 

FE  (z  ang.  Floating  Element  System),  to  układ  odpowiedzialny  za  korygowanie 
astygmatuzmu w obiektywie zmiennoogniskowym.  

 

Tłumaczenie  oznaczeń  zaczerpnięte  ze  str.  [http://www.optyczne.pl/]  opracowane  przez 

p. Krzysztofa Mularczyka. 
 

Obiektywy  projekcyjne  są  równieŜ  justowane  przez  centrowanie  soczewek  na  tokarce 

i toczenie opraw po wycentrowaniu podobnie jak w obiektywach mikroskopowych.  

a)

b)

 

 

Rys. 30. Przykłady optyki obiektywów projekcyjnych f-my Schneider. a) SUPER – 70 CINELUX MC 1 

: 2,0 / 60, 65, 70, 75 mm. b) SUPER – 70 CINELUX MC 1 : 2,0 / 80, 85, 90, 95, 100 mm) 

[http://www.schneiderkreuznach.com/] 

 

 

Rys. 31. Obiektywy projekcyjne f-my Schneider. SUPER – 70 CINELUX MC 

[http://www.schneiderkreuznach.com/] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

37 

4.3.2. Pytania sprawdzające

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jak naleŜy wykonać montaŜ obiektywu lunetowego? 

2.

 

Jak dokonujemy pomiaru ogniskowej obiektywu lunetowego podczas montaŜu? 

3.

 

Do  czego  uŜywamy  mikroskopów  autokolimacyjnych  przy  montaŜ  obiektywów 
mikroskopowych? 

4.

 

Jak centrujemy zespoły obiektywów mikroskopowych? 

5.

 

Jak toczymy czoła obiektywów mikroskopowych? 

6.

 

Jak naleŜy wykonać montaŜ obiektywu mikroskopowego? 

 

4.3.3.  Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Dokonaj montaŜu obiektywu lunetowego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  obiektywów 
lunetowych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  montaŜu 
obiektywów lunetowych, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi,  przyrządów 
kontrolnych i justerskich potrzebnych do montaŜu, 

4)

 

skompletować potrzebne narzędzia i przyrządy potrzebne do wykonania zadania, 

5)

 

skompletować potrzebne materiały i części obiektywu do montaŜu, 

6)

 

zmontować obiektyw lunetowy, 

7)

 

sprawdzić wykonany obiektyw.  

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

części i elementy montowanego obiektywu lunetowego, 

−

 

komplet narzędzi do montaŜu, 

−

 

komplet przyrządów justerskich, 

−

 

schemat optyczny obiektywu, 

−

 

instrukcja montaŜowa obiektywu lunetowego, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 2 

Określ  oznaczenia  znajdujące  się  otrzymanych  obiektywach  mikroskopowych  10

x

,  40

x

, 

60

x

, 100

x

. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  obiektywów 
mikroskopowych,  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

38 

2)

 

wyszukać  w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące oznakowania obiektywów 
mikroskopowych, 

3)

 

opisać oznaczenia na otrzymanych obiektywach, 

4)

 

sporządzić notatkę z wykonania zadania.  

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

obiektywy mikroskopowe 10

x

, 40

x

, 60

x

, 100

x

. 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

Ćwiczenie 3 

Dokonaj montaŜu obiektywu mikroskopowego 10

x

. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  obiektywów 
mikroskopowych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  montaŜu 
obiektywów mikroskopowych, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi,  przyrządów 
kontrolnych i justerskich potrzebnych do montaŜu, 

4)

 

skompletować potrzebne narzędzia i przyrządy potrzebne do wykonania zadania, 

5)

 

skompletować potrzebne materiały i części obiektywu mikroskopowego 10

x

 do montaŜu, 

6)

 

zmontować obiektyw mikroskopowy 10

x

, 

7)

 

sprawdzić wykonany obiektyw.  

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

części i elementy montowanego obiektywu mikroskopowego, 

−

 

komplet narzędzi do montaŜu, 

−

 

schemat optyczny obiektywu mikroskopowego, 

−

 

instrukcja montaŜowa, 

−

 

komplet przyrządów justerskich, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 4 

Wykonaj  skrócony  proces  technologiczny  wykonania  obiektywu  fotograficznego  na 

podstawie otrzymanego rysunku konstrukcyjnego. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  obiektywów 
fotograficznych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  montaŜu 
obiektywów fotograficznych, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  tworzenia  procesu 
technologicznego montaŜu, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

39 

4)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi,  przyrządów 
kontrolnych i justerskich potrzebnych do montaŜu, 

5)

 

wykonać skrócony proces technologiczny montaŜ obiektyw fotograficznego.  

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

wzorcowy proces technologiczny montaŜu zespołu optycznego , 

−

 

rysunek konstrukcyjny obiektywu fotograficznego, 

−

 

karty procesu technologicznego do wypełnienia, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 5 

Wykonaj  skrócony  proces  technologiczny  wykonania  obiektywu  projekcyjnego  na 

podstawie otrzymanego rysunku konstrukcyjnego. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  obiektywów 
projekcyjnych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  montaŜu 
obiektywów projekcyjnych, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  tworzenia  procesu 
technologicznego montaŜu, 

4)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi,  przyrządów 
kontrolnych i justerskich potrzebnych do montaŜu, 

5)

 

wykonać skrócony proces technologiczny montaŜ obiektyw fotograficznego.  

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

wzorcowy proces technologiczny montaŜu zespołu optycznego , 

−

 

rysunek konstrukcyjny obiektywu projekcyjnego, 

−

 

karty procesu technologicznego do wypełnienia, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

4.3.4.  Sprawdzian postępów

 

 
Czy potrafisz: 
 

Tak 

Nie 

1)

 

scharakteryzować przyrządy słuŜące do justowania obiektywów? 

 

 

2)

 

dobrać przyrządy justierskie do montaŜu obiektywów? 

 

 

3)

 

określić kolejność czynności występujących przy montaŜu obiektywu 
fotograficznego? 

 

 

4)

 

określić kolejność czynności występujących przy montaŜu obiektywu 
projekcyjnego? 

 

 

5)

 

dokonać montaŜu obiektywu lunetowego? 

 

 

6)

 

dokonać montaŜu obiektywu mikroskopowego? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

40 

4.4. 

Wykonywanie montaŜu i justowanie nasadek 
mikroskopowych 

 

4.4.1.  Materiał nauczania

 

 

Okularowe nasadki mikroskopowe dzielimy na jedno i dwuokularowe. 

 

Justowanie  nasadki  jednookularowej  polega  na  przesunięciu  pryzmatu  Bauernfeinda 

tak,  aby  przy  ruchu  obrotowym  nasadki  obraz  osiowego  punktu  pozostawał  w  środku  pola 
widzenia okulara. 

 

Rys. 32. Mikroskopowa nasadka jednookularowa: 1 – korpus, 2 – wkręt, 

3 – tubus, 4 – soczewka [10, s. 271] 

 
 

Do  sprawdzania  bicia  uŜywamy  specjalnego  obiektywu  z  krzyŜem  na  płytce 

przedmiotowej przymocowanej na stałe do obiektywu. 
 

W nasadkach dwuokularowych w korpusie oprócz pryzmatu Bauernfeinda, znajduje się 

jeszcze  soczewka  ujemna  i  zespół  optyczny  pokazany  na  rysunku  w  poprzednim  pakiecie. 
W prawym  korpusie  zamocowany  jest  zespół  sklejonych  pryzmatów.  Płaszczyzna  łącząca 
pryzmaty  ma  powłokę  światłodzielącą  –  50%.  Kostka  3  ma  za  zadanie  wyrównanie  drogi 
optycznej  w  obu  ramionach  nasadki,  a  soczewka  ujemna  przesuwa  połoŜenie  obrazu  do 
płaszczyzny ogniskowej przedmiotowej okularów. 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

41 

 

Rys. 33. Mikroskopowa nasadka dwuokularowa z rozsuwanymi tubusami [1, s. 175]

 

 

Justowanie nasadki dwuokularowej: 

−

 

mycie elementów optycznych, 

−

 

wstępne zamocowanie pryzmatów, 

−

 

ustawienie  pryzmatów  rombowych  tak  aby  środek  krzyŜa  specjalnego  obiektywu  był 
w środku pola widzenia okularów, 

−

 

ustawienie pryzmatu Bauernfeinda jak w nasadce jednookularowej, 

−

 

ustawienie  pryzmatów  tak,  aby  wiązki  wychodzące  z  okularów  były  równoległe 
w pełnym zakresie rozstawienia nasadki, 

−

 

ustawienie  tubusów  tak,  aby  nie  było  dwojenia  przysłon  i  uzyskanie  centralnego 
połoŜenia obrazu punktu leŜącego na osi, 

−

 

ustawienie długości tubusa za pomocą przesuwu soczewki ujemnej wzdłuŜ osi. 

 

4.4.2. Pytania sprawdzające

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jakie  czynności  naleŜy  wykonać  podczas  justowania  jednookularowej  nasadki 
mikroskopowej? 

2.

 

Jakie  czynności  naleŜy  wykonać  podczas  justowania  jednookularowej  nasadki 
mikroskopowej? 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

42 

4.4.3.  Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Dokonaj montaŜu i ustawienia pryzmatu w jednookularowej nasadce mikroskopowej. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  nasadki 
jednookularowej,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  montaŜu  nasadki 
jednookularowe, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi,  przyrządów 
kontrolnych i justerskich potrzebnych do montaŜu, 

4)

 

przygotować stanowisko do montaŜu nasadki jednookularowej, 

5)

 

skompletować potrzebne narzędzia i przyrządy potrzebne do wykonania zadania, 

6)

 

skompletować potrzebne materiały i części nasadki jednookularowej do montaŜu, 

7)

 

zamontować pryzmat w nasadce, 

8)

 

ustawić pryzmat zgodnie z wymaganiami technicznymi, 

9)

 

sprawdzić wykonany montaŜ pryzmaty w nasadce jednookularowej.  

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

części i elementy montowanej nasadki jednookularowej, 

−

 

komplet narzędzi do montaŜu, 

−

 

schemat optyczny nasadki jednookularowej, 

−

 

instrukcja montaŜowa, 

−

 

komplet przyrządów justerskich, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 2 

Dokonaj  montaŜu  i  ustawienia  pryzmatów  w  dwuokularowej  nasadce  mikroskopowej 

wg otrzymanego rysunku. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  nasadek 
dwuokularowych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  montaŜu  nasadek 
dwuokularowych,  

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi,  przyrządów 
kontrolnych i justerskich potrzebnych do montaŜu, 

4)

 

przygotować stanowisko do montaŜu nasadki dwuokularowej, 

5)

 

skompletować potrzebne narzędzia i przyrządy potrzebne do wykonania zadania, 

6)

 

skompletować potrzebne materiały i części nasadki jednookularowej do montaŜu, 

7)

 

zamontować pryzmaty w nasadce, 

8)

 

ustawić pryzmaty zgodnie z wymaganiami technicznymi, 

9)

 

sprawdzić wykonany montaŜ pryzmatów w nasadce dwuokularowej.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

43 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

części i elementy montowanej nasadki jednookularowej, 

−

 

komplet narzędzi do montaŜu, 

−

 

schemat optyczny nasadki jednookularowej, 

−

 

instrukcja montaŜowa, 

−

 

komplet przyrządów justerskich, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

4.4.4.  Sprawdzian postępów

 

 
Czy potrafisz: 
 

Tak 

Nie 

1)

 

określić zasady montaŜu pryzmatu w nasadce jednookularowej? 

 

 

2)

 

określić zasady montaŜu pryzmatów w nasadce dwuokularowej? 

 

 

3)

 

zamontować pryzmat Bauerfeinda w nasadce jednookularowej? 

 

 

4)

 

zamontować pryzmaty w nasadce dwuokularowej? 

 

 

5)

 

sprawdzić bicie w nasadce jednookularowej? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

44 

4.5.  Wykonywanie 

montaŜu 

i 

justowanie 

zmieniacza 

powiększenia lunety 

 

4.5.1.

 

Materiał nauczania

 

 

 

W module 731[04].Z2.01 – wykonywanie montaŜu mechanicznych zespołów przyrządów 

optycznych  omówiono  montaŜ  mechaniczny  zespołu  soczewki  ogniskującej.  Aby zespół 
pracował  poprawnie  naleŜy  wmontować  zespół  optyczny  –  soczewki  7  (rys.  34).  Zespół 
soczewek  montujemy  do  oprawy  (suwnicy)  6  za  pomocą  pierścienia  gwintowego  8. 
Po zamontowaniu zespołu soczewek naleŜy wmontować zespół suwnicy do zespołu przesuwu 
soczewki  ogniskującej  po  wcześniejszym  demontaŜu  pokrętki  4.  Końcową  czynnością  jest 
ponowny montaŜ pokrętki i sprawdzenie działania całego zespołu. 

 

 

Rys. 34. Zespół przesuwu soczewki ogniskującej: 1 – tubus, 2 – czop, 3 – nakrętka, 4 – pokrętka, 

5 – korpus okulara, 6 – suwnica, 7 – soczewka ogniskująca, 8 – pierścień dociskowy [10, s. 166] 

 

4.5.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jak  naleŜy  wykonać  montaŜ  zespołu  soczewek  w  zespole  przesuwu  soczewki 
ogniskującej lunety? 

2.

 

Jak naleŜy wykonać montaŜ ostateczny zespołu przesuwu soczewki ogniskującej lunety? 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

45 

4.5.3.  Ćwiczenia

 

 

Ćwiczenie 1 

Dokonaj montaŜu zespołu soczewek do zespołu przesuwu soczewki ogniskującej lunety. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zespołu  przesuwu 
soczewki ogniskującej lunety, 

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  montaŜu  zespołu 
przesuwu soczewki ogniskującej lunety, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi,  przyrządów 
kontrolnych i justerskich potrzebnych do montaŜu, 

4)

 

przygotować stanowisko do montaŜu, 

5)

 

skompletować potrzebne narzędzia i przyrządy potrzebne do wykonania zadania, 

6)

 

skompletować potrzebne materiały, części i zespoły soczewki ogniskującej lunety, 

7)

 

zmontować zespołu przesuwu soczewki ogniskującej lunety, 

8)

 

sprawdzić zmontowany zespół.  

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

części i elementy montowanego zespołu przesuwu soczewki ogniskującej lunety, 

−

 

komplet narzędzi do montaŜu, 

−

 

komplet przyrządów justerskich, 

−

 

rysunek konstrukcyjny zespołu przesuwu soczewki ogniskującej lunety, 

−

 

instrukcja montaŜowa zespołu przesuwu soczewki ogniskującej lunety, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

4.5.4.  Sprawdzian postępów

 

 
Czy potrafisz: 
 

Tak 

Nie 

1)

 

dobrać  narzędzia  do  montaŜu  przesuwu  soczewki  ogniskującej 
lunety? 

 

 

2)

 

dobrać  przyrządy  do  montaŜu  przesuwu  soczewki  ogniskującej 
lunety? 

 

 

3)

 

wykonać montaŜ przesuwu soczewki ogniskującej lunety? 

 

 

4)

 

sprawdzić wykonany zespół przesuwu soczewki ogniskującej lunety? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

46 

4.6. 

Wykonywanie montaŜu poziomic 

 
4.6.1.  Materiał nauczania

 

 
Wiadomości wstępne 
 

Urządzenie  poziomujące  pozwala  ustawić  poziomo  lub  pionowo  określoną  płaszczyznę 

lub  linię.  Poziomice  mogą  równieŜ  słuŜyć  do  wyznaczania  i  pomiaru  niewielkich  kątów 
odchylenia przyrządu od poziomu lub pionu. 
 

Urządzenia poziomujące moŜemy podzielić na grupy: 

–

 

cieczowe, 

–

 

wahadłowe, 

–

 

laserowe. 

 

Poziomnice cieczowe  
 

Działanie  poziomicy  cieczowej  opiera się na duŜej róŜnicy gęstości cieczy i gazu dzięki 

czemu  pęcherzyk  gazu  zamkniętego  w  naczyniu  z  cieczą  zajmuje  zawsze  najwyŜsze 
połoŜenie.  Naczynia  takie,  czyli  ampułki  poziomic  mają  wewnątrz  w  górnej  części  kształt 
sferyczny  AS  (ampułki  okrągłe)  lub  toryczny  AC  (ampułki  cylindryczne).  Powierzchnia 
wewnętrzna  części  pracującej  ampułki  jest  dokładnie  wyszlifowana  na  drobny  mat.  Kształty 
i wymiary ampułek są podane w normie.  
 

Osią  ampułki  nazywa  się  prostą styczną do wewnętrznej powierzchni w jej najwyŜszym 

(zwykle  środkowym)  punkcie  (zwanym  punktem głównym lub zerowym poziomnicy) leŜącą 
w płaszczyźnie przechodzącej przez oś torusa. 
 

Ampułkę uznaje się za spoziomowaną, jeŜeli środek pęcherzyka pokrywa się z punktem 

głównym. Dla ampułek oprawionych, moŜna wyróŜnić punkt normalny N leŜący w przekroju 
głównym  (przechodzącym  przez  oś)  poziomnicy  w  punkcie  przecięcia  się  powierzchni 
pracującej  z  promieniem  R  prostopadłym  do  podstawy  P.  Zespół  poziomnicy  powinien  być 
tak zmontowany, aby punkty N i O pokrywały się, poniewaŜ w przekroju głównym, w okolicy 
punktu  głównego  ampułka  ma  optymalną  dokładność.  Dlatego  teŜ  wszystkie  oprawy 
poziomnic mają zwykle urządzenia regulacyjne. 
 

Kąt  pochylenia  w  płaszczyźnie  przekroju  głównego  odpowiadający  przesunięciu 

pęcherzyka  o  2  mm  nazywa  się  przewagą  poziomnicy.  Dlatego  na  ampułkach  wykonuje  się 
podziałki liniowe o działce elementarnej 2 mm. 
 

Czułością  poziomnicy  nazywa  się  najmniejszy  kąt  o  jaki  naleŜy  pochylić  ampułkę,  aby 

pęcherzyk poruszył się (zwykle o ok. 0,2 mm). 
 

Ampułki  wykonuje  się  ze  szkła  odpornego  chemicznie  o  małej  rozszerzalności cieplnej. 

Wypełnia się je alkoholem przy mniej dokładnych poziomnicach lub eterem przy przewadze 
poniŜej 1'. 
 

Promień  krzywizny  w  przekroju  głównym  ampułki  wynika  z  definicji  przewagi 

poziomnicy. 
 

W przyrządach optycznych stosuje się cztery odmiany ampułek cylindrycznych: 

–

 

ampułki  cylindryczne  proste,  zwykle  —  ACP  –  dokładność  wskazań  poziomnicy 
zachowana jest jedynie przy jednym połoŜeniu ampułki — podziałką do góry, 

–

 

ampułki cylindryczne dwustronne (rewersyjne) — ACR (rys. 35 b) – moŜe ona pracować 
w połoŜeniu pokazanym na rys. 35b i obróconym o 180° wokół osi symetrii ampułki, 

–

 

ampułki cylindryczne kompensacyjne — ACK (rys. 35c) – wykazują mniejszą czułość na 
zmiany temperatur przez wprowadzenie do ampułki dodatkowego pręta szklanego 1, 

–

 

ampułki cylindryczne komorowe — ACKM (rys. 35d) – pozwalają na regulację długości 
pęcherza,  którą  realizuje  się  wprowadzając  nadmiar  gazu  do  komory  2  w  przegrodzie  3 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

47 

lub czyniąc odwrotnie. Prawidłowa długość pęcherza powinna być równa odległości dwu 
dłuŜszych kresek podziałki ampułki. 

 

 

Rys. 35. Ampułki cieczowe: a) ampułka sferyczna, b) ampułka rewersyjna, 

c) ampułka kompensacyjna, d) ampułka komorowa [1, s. 76] 

 
 

Ampułki  oprawia  się  w  metalową  obudowę  wykonaną  najczęściej  ze  stopu 

aluminiowego, rzadziej z mosiądzu. Ampułka powinna mieścić się w oprawie z duŜym luzem, 
który wypełnia się zwykle gipsem. Obudowa musi zabezpieczać ampułkę przed uszkodzeniem 
i  przed  odkształceniami.  Praktycznie  kaŜde  odkształcenie  zmniejsza  dokładność  wskazań, 
nawet  jeŜeli  nie  zagraŜa  zniszczeniem  ampułki.  W  przyrządach  optycznych  stosuje  się 
wyłącznie  oprawy  umoŜliwiające  regulację  czyli  niewielkie  zmiany  połoŜenia  poziomnicy 
względem  baz  przyrządu  i  to  zarówno  w  czasie  montaŜu  jak  i  eksploatacji.  Taka  regulacja 
nazywa  się  rektyfikacją  poziomnicy.  Przeprowadza  się  ją  zwykle  za  pomocą  wkrętów 
rektyfikacyjnych o dobranym do przewagi poziomnicy skoku gwintu. 

 

Rys. 36. Poziomica sferyczna w regulowanej oprawie [1, s. 77] 

 
 

Na  rys.  36  przedstawiono  poziomnicę  sferyczną  w  regulowanej  oprawie.  Poziomnice 

sferyczne  mają  znacznie  mniejszą  dokładność  niŜ  poziomnice  cylindryczne  i  poostrzą 
konstrukcję oprawy. 
 

W tulei 1 umieszczona jest ampułka ustalona masą gipsową 2. Od dołu oprawa zamknięta 

jest korkiem 3 będącym jednocześnie nakrętką wkrętu centralnego 5 pozwalającego na zmianę 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

48 

wysokości  poziomnicy.  Wokół  wkrętu  5  rozmieszczone  są  trzy  wkręty  rektyfikacyjne  4. 
Otwory w łbach tych wkrętów pozwala-ją na ich obrót za pomocą igieł rektyfikacyjnych. 

 

 

Rys. 37. Przykłady konstrukcji opraw ampułek cylindrycznych regulowanych: a) obrotem wokół osi, 

b) wkrętami, c) wkrętami w dwóch płaszczyznach [1, s. 77] 

 
 

Na  rys.  37  pokazano  kilka  przykładów  opraw  poziomnic  cylindrycznych,  w  których 

ampułki  wklejone  są  gipsem  do  tulei  zamkniętych  z  obu  stron  gwintowanymi  korkami.  Na 
rys.  37a  oprawa  poziomnicy  1 połączona jest z ramieniem 3 osadzonym na osi 2 połączonej 
z występem  kadłuba  5.  Wkręcanie  i  wykręcanie  na  przemian  wkrętów  rektyfikacyjnych  4 
powoduje mikroobrót zespołu na osi 2. 
 

Dociągnięcie  obu  wkrętów  4  ustala  połoŜenie  poziomnicy.  Obudowa  9  ampułki  10 

przedstawiona  na  rys.  37b  zamocowana  jest  wychylnie  między pryzmą 7 a stoŜkowym łbem 
wkręta 8. Płaski występ prawego korka 11 wsparty jest na twardej spręŜynie 13 i dociśnięty do 
niej  wkrętem  12  tkwiącym  w  ściance  przyrządu  i  zabezpieczonym  przeciwnakrętką. 
Obracając wkrętem 12 uzyskuje się zmianę pochylenia poziomnicy względem podstawy 6. Po 
wyrektyfikowaniu dokręca się wkręt 8 i przeciwnakrętkę wkręta 12. 
 

Na rys. 37c przedstawiona jest poziomnica regulowana w dwu płaszczyznach. W otworze 

ścianki 18 kadłuba 14 przyrządu osadzone są dwie pary wkrętów rektyfikacyjnych 19 w jednej 
płaszczyźnie prostopadłej do osi poziomnicy. Jedna para wkrętów widoczna na rysunku słuŜy 
do zmiany ustawienia pęcherzyka poziomnicy, druga — prostopadła do płaszczyzny rysunku, 
oznaczona kreskowanym okręgiem — pozwala usuwać wichrowatość poziomnicy w stosunku 
do  osi  celowej  przyrządu.  Zakończenie  korka  20  (o  przekroju  kwadratowym)  zaciśnięte  jest 
między  sferycznymi  powierzchniami  łbów  wkrętów.  Przy  zmianie  kierunku  oprawy 
poziomnicy  względem  kadłuba  14  następuje  obrót  kulistego  zakończenia  korka  15 
w gnieździe  kadłuba.  Dwa  wkręty  16  dociskają  korek  15  za  pośrednictwem  spręŜyny  17 
wyprofilowanej w ten sposób, aby wykluczyć poosiowe przemieszczenia poziomnicy w czasie 
rektyfikacji.  

Poziomnice wahadłowe  

 

Poziomnice ampułkowe wykazują w uŜytkowaniu liczne wady, jak: 

–

 

konieczność czasochłonnego, 

–

 

bardzo dokładnego, 

–

 

ręcznego poziomowania całego przyrządu, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

49 

–

 

stosunkowo duŜa bezwładność działania, 

–

 

wraŜliwość na zmiany temperatury. 

 

Wady  te  skłaniały  producentów  przyrządów  (szczególnie  niwelatorów  i  teodolitów)  do 

opracowania urządzeń poziomujących oś celową (niwelatory) lub odczyty kręgów (teodolity) 
w  sposób  pozbawiony  tych  wad.  Takim  rozwiązaniem  są  samoczynnie  poziomujące 
urządzenia  wahadłowe  polegające  na  praktycznie  beztarciowym  podwieszeniu  jednego 
z elementów układu optycznego przyrządu, tak, aby ruch tego elementu kompensował skutki 
niewielkich  pochyleń  przyrządu.  Skuteczne  wygaszanie  w  krótkim  czasie  drgań  wahadła, 
uzyskuje się łącząc układ poziomujący z tłumikiem drgań. 

 

Rys. 38. Schemat układu optycznego niwelatora samopoziomującego [1, s. 81] 

 

 

Na  rys.  38  przedstawiony  jest  układ  optyczny  niwelatora  gdzie  rolę  poziomnicy 

automatycznej  spełnia  pryzmat  1  umieszczony  na  wahadle  2  podwieszonym  w  punkcie  3. 
Bieg promieni światła wskazuje gruba linia punktowa. 
 
Poziomice laserowe 

Obecnie  często  uŜywa  się  poziomnic  z  wykorzystaniem  światła  laserowego  (rys.  39). 

Poziomnice  te  mają  wbudowaną  libelle  najczęściej  cylindryczne.  Posiadają  one  dodatkową 
zaletę  –  moŜna  precyzyjnie  przenieść  połoŜenie  poziomu  na  określoną  parametrami 
poziomnicy odległość bez przenoszenia urządzenia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

50 

 

Rys. 39. Poziomnica laserowa [www.stabila.de] 

 
 

Przy  pomocy  lasera  Pen  PLL  5  firmy  Bosch  moŜna  precyzyjnie  zaplanować  połoŜenie 

otworów do wywiercenia lub krawędzi płytek – bez konieczności uciąŜliwego manipulowania 
tradycyjną poziomnicą. Nowe urządzenie jest małe i poręczne. Produkt jest niewiele grubszy 
od  długopisu  i  mieści  się  w  kaŜdej  kieszeni.  To,  po  prostu  pięciometrowa  poziomnica 
w formacie kieszonkowym.  
 

 

 

Rys. 40. Kieszonkowa poziomica, Laser Pen PLL 5 firmy Bosch “Fot.: Bosch” 

[www.bosch.com, wwwbosch.pl.] 

 
 

Praktycznym  rozwiązaniem  jest  dołączony  uchwyt  ścienny.  MoŜna  go  zamocować  do 

ściany  np.  pinezkami  lub  taśmą  samoprzylepną.  PLL  5  utrzymywany  jest  w  uchwycie  za 
pomocą  magnesu,  dzięki  czemu  moŜna  go  łatwo  ustawić  w  Ŝądanej  pozycji.  Urządzenie 
wykorzystuje  laser  635  Nm.  Dlatego  linia  laserowa  jest  dobrze  widoczna  na  odcinku  do  5 
metrów.  Maksymalne  odchylenie  linii  lasera  wynosi  1  mm/m,  co  zapewnia  duŜą  precyzję 
pracy i spełnia wysokie wymagania uŜytkowników.  
 

Istnieją  równieŜ  urządzenia  laserowe  mające  cechy  poziomnicy  o  rozszerzonych 

moŜliwościach  technicznych. Przykładem jest zastosowanie lasera w urządzeniu (rys. 41) do 
ustalania poziomu i pionu. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

51 

 

 

Rys. 41. Zastosowanie lasera LA-4P do poziomowania i ustalania pionu [www.stabila.de.] 

 

4.6.2. Pytania sprawdzające

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jakie znasz rodzaje poziomnic? 

2.

 

Jakie istnieją rodzaje libelek? 

3.

 

W jaki sposób są oprawiane libelki w obudowy? 

4.

 

Na czym polega działanie poziomnicy wahadłowej? 

5.

 

Na czym polega działanie poziomnicy laserowej? 

 

4.6.3.  Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Dokonaj oprawienia ampułki sferycznej w obudowę. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy poziomnic, 

2)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad oprawiania ampułek 
w obudowę, 

3)

 

przygotować stanowisko do montaŜu ampułek w obudowy, 

4)

 

skompletować potrzebne narzędzia i przyrządy potrzebne do wykonania zadania, 

5)

 

skompletować potrzebne materiały i części ampułki sferycznej, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

52 

6)

 

oprawić ampułkę sferyczną w obudowę, 

7)

 

sprawdzić wykonany montaŜ, 

8)

 

sporządzić notatkę wykonanego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

części i elementy poziomnicy sferycznej, 

−

 

komplet narzędzi do montaŜu, 

−

 

schemat poziomnicy sferycznej, 

−

 

instrukcja montaŜowa poziomnicy sferycznej, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 2 

Dokonaj oprawienia ampułki cylindrycznej w obudowę z wkrętami. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy poziomnic, 

2)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad oprawiania ampułek 
w obudowę, 

3)

 

przygotować stanowisko do montaŜu ampułek w obudowy, 

4)

 

skompletować potrzebne narzędzia i przyrządy potrzebne do wykonania zadania, 

5)

 

skompletować potrzebne materiały i części ampułki cylindrycznej, 

6)

 

oprawić ampułkę cylindryczną w obudowę z wkrętami, 

7)

 

sprawdzić wykonany montaŜ, 

8)

 

sporządzić notatkę wykonanego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

części i elementy poziomnicy cylindrycznej z obudową z wkrętami, 

−

 

komplet narzędzi do montaŜu, 

−

 

schemat poziomnicy cylindrycznej, 

−

 

instrukcja montaŜowa poziomnicy cylindrycznej, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 3 

Przeprowadź rektyfikację poziomnicy sferycznej w obudowie regulowanej. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy poziomnic, 

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  rektyfikacji 
poziomnic, 

3)

 

przygotować stanowisko do regulacji poziomnic, 

4)

 

wyregulować poziomnicę sferyczną do płyty traserskiej, 

5)

 

sporządzić notatkę wykonanego zadania. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

53 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

poziomnica sferyczna w oprawie, 

−

 

komplet narzędzi do regulacji, 

−

 

schemat poziomnicy sferycznej, 

−

 

instrukcja przeprowadzenia regulacji poziomnicy sferycznej, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

Ćwiczenie 4 

Przeprowadź  poziomowanie  płyty  traserskiej  za  pomocą  poziomnicy  sferycznej, 

cylindrycznej i laserowej. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy poziomnic, 

2)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad obsługi poziomnic, 

3)

 

przygotować stanowisko do poziomowania płyty traserskiej 

4)

 

przygotować poziomnice do pracy, 

5)

 

wyregulować płytę traserską za pomocą poziomnicy sferycznej, 

6)

 

wyregulować płytę traserską za pomocą poziomnicy cylindrycznej 

7)

 

wyregulować płytę traserską za pomocą poziomnicy laserowej, 

8)

 

porównać  uzyskane  wyniki  poziomowania  pod  względem  szybkości,  dokładności 
i wygody poziomowania poszczególnymi rodzajami poziomnic,  

9)

 

sporządzić notatkę wykonanego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

poziomnica sferyczna, 

−

 

poziomnica cylindryczna, 

−

 

poziomnica laserowa, 

−

 

płyta traserska, 

−

 

komplet narzędzi do regulacji, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

4.6.4.  Sprawdzian postępów

 

 
Czy potrafisz: 
 

Tak 

Nie 

1)

 

rozróŜnić poziomnice? 

 

 

2)

 

oprawić poziomnicę w obudowę? 

 

 

3)

 

przeprowadzić rektyfikację poziomnicy? 

 

 

4)

 

zastosować poziomnice ustawiania sprzętu precyzyjnego? 

 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

54 

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ 

 
INSTRUKCJA DLA UCZNIA

 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Test zawiera 25 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwe odpowiedzi. Tylko 
jedna odpowiedz jest prawidłowa. 

5.

 

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce 
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie 
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 

6.

 

Zadania  wymagają  stosunkowo  prostych  obliczeń,  które  powinieneś  wykonać  przed 
wskazaniem poprawnej odpowiedzi.  

7.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

8.

 

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie 
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

9.

 

Na rozwiązanie testu masz 45 min. 

 

Powodzenia! 

 
 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

 

 
1.  Do justowania nie uŜywamy 

a)

 

kolimatora. 

b)

 

lornety. 

c)

 

dynametru Ramsdena. 

d)

 

lunetki wychylnej. 

 
2.

 

Dynametr Ramsdena to 

a)

 

lunetka z podziałką. 

b)

 

mikroskop pomiarowy. 

c)

 

kolimator. 

d)

 

lupa z płytką ogniskową. 

 
3.

 

Za pomocą dynametru Ramsdena moŜemy zmierzyć 

a)

 

średnicę źrenicy wyjściowej. 

b)

 

średnicę źrenicy wejściowej. 

c)

 

średnicę obiektywu. 

d)

 

średnicę okulara. 

 
4.

 

Za pomocą dynametru Czapskiego moŜemy dokonać pomiaru średnicy 

a)

 

źrenicy wyjściowej. 

b)

 

źrenicy wejściowej. 

c)

 

obiektywu. 

d)

 

okulara. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

55 

5.

 

Lunetka dioptryjna słuŜy do pomiaru 

a)

 

odległości źrenicy wyjściowej od okulara. 

b)

 

odległości źrenicy wyjściowej od obiektywu. 

c)

 

dioptryjności pęków promieni wychodzących z okulara. 

d)

 

dioptryjności pęków promieni wychodzących z obiektywu. 

 

6.

 

Ustawienia kolimatorów nie moŜna dokonać 

a)

 

za pomocą lunety. 

b)

 

na bardzo odległy punkt. 

c)

 

za pomocą lupy. 

d)

 

za pomocą okulara autokolimacyjnego. 

 
7.

 

Do kontroli paralaksy stosuje się siatkę 

 

 

a)

 

d. 

b)

 

a. 

c)

 

b. 

d)

 

c. 

 
8.

 

Do kontroli równoległości wiązek wychodzących z przyrządów dwuokularowych słuŜą 

a)

 

lunetki wychylne. 

b)

 

lunetki równoległe. 

c)

 

lunetki autokolimacyjne. 

d)

 

lunetki prostopadłe. 

 
9.

 

Rysunek przedstawia schemat do pomiaru 

a)

 

ogniskowej obiektywu lornety. 

b)

 

ogniskowej okulara lornety. 

c)

 

ogniskowej całej lornety. 

d)

 

ogniskowej układu odwracającego. 

 
 
 
 
 
 

10.

 

Okulary lornetowe mogą zawierać 

a)

 

pryzmaty pentagonalne. 

b)

 

testy zdolności rozdzielczej. 

c)

 

znaki celownicze. 

d)

 

matówki. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

56 

11.

 

Do montaŜu okulary lornetowe selekcjonuje się w zaleŜności od 
a)

 

długości gwintów. 

b)

 

długości obudowy. 

c)

 

długości tubusa. 

d)

 

długości ogniskowych. 

 

12.

 

W  okularach mikroskopowych naleŜy zachować bardzo 
dokładnie  odległość  między  soczewkami  określoną 
literą 
a)

 

a. 

b)

 

b. 

c)

 

p. 

d)

 

c. 

 
 
13.

 

Na rysunku pierścień dociskowy oznaczono cyfrą 
a)

 

1. 

b)

 

5. 

c)

 

7. 

d)

 

8. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

14.

 

Współosiowość soczewek uzyskujemy przez 
a)

 

szlifowanie obrzeŜy soczewek. 

b)

 

centrowanie soczewek. 

c)

 

docieranie soczewek. 

d)

 

przechylanie soczewki. 

 
15.

 

Do kontroli zmontowanych obiektywów mikroskopowych nie stosujemy 
a)

 

obserwacji płytki testowej Abbego. 

b)

 

obserwacji obrazu szczeliny. 

c)

 

obserwacji źródła światła. 

d)

 

obserwacji obrazów dyfrakcyjnych maleńkich otworów. 

 
16.

 

Przy justowaniu nasadki jednookularowej przesuwamy 
a)

 

pryzmat Bauernfeinda. 

b)

 

soczewki. 

c)

 

korpus. 

d)

 

tubus. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

57 

17.

 

Podczas justowania nasadek dwuokularowych ustawiamy 
a)

 

okulary. 

b)

 

obiektywy. 

c)

 

pryzmaty rombowe. 

d)

 

soczewki. 

 
18.

 

Przed montaŜem obiektywów fotograficznych przeprowadzamy selekcję 
a)

 

opraw soczewek. 

b)

 

pierścieni dystansowych. 

c)

 

przysłony irysowej. 

d)

 

soczewek według średnicy. 

 
19.

 

Na rysunku obiektywu fotograficznego, część 6 to 

 

a)

 

korpus 

b)

 

pierścień dystansowy 

c)

 

zespół przysłony irysowej 

d)

 

oprawa soczewki. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
20.

 

Na  rysunku  okulara  lornetki  płytka 
ogniskowa oznaczona jest numerem 
a)

 

1. 

b)

 

5. 

c)

 

6. 

d)

 

8. 

 
 
 
 
 
 
21.

 

W lunetach geodezyjnych samopoziomujących stosujemy poziomnice 
a)

 

wahadłowe. 

b)

 

sferyczne. 

c)

 

toryczne. 

d)

 

sferyczne. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

58 

 

22.

 

Rysunek przedstawia libellę 
a)

 

ampułkę rewersyjną. 

b)

 

ampułkę sferyczną. 

c)

 

ampułkę kompensacyjną. 

d)

 

ampułkę komorową. 

 

 
 
 
23. Na rysunku a cyfra 1 oznacza 

a)

 

rodzaj korekcji. 

b)

 

powiększenie. 

c)

 

apertura. 

d)

 

grubość szkiełka nakrywkowego. 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

24.

 

Za pomocą mikroskopu warsztatowego nie moŜna zmierzyć 

a)

 

profilu gwintów. 

b)

 

profilu kątów. 

c)

 

długości otworów. 

d)

 

rozstawienie źrenic. 

 
25.

 

Rysunek przedstawia obiektyw 
a)

 

mikroskopowy. 

b)

 

lunetowy. 

c)

 

fotograficzny. 

d)

 

projekcyjny. 

 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

59 

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko.......................................................................................... 

 
Wykonywanie montaŜu i justowanie zespołów sprzętu optycznego 

 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź 

 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1

 

 

a 

b 

c 

d 

 

2

 

 

a 

b 

c 

d 

 

3

 

 

a 

b 

c 

d 

 

4

 

 

a 

b 

c 

d 

 

5

 

 

a 

b 

c 

d 

 

6

 

 

a 

b 

c 

d 

 

7

 

 

a 

b 

c 

d 

 

8

 

 

a 

b 

c 

d 

 

9

 

 

a 

b 

c 

d 

 

10

 

 

a 

b 

c 

d 

 

11

 

 

a 

b 

c 

d 

 

12

 

 

a 

b 

c 

d 

 

13

 

 

a 

b 

c 

d 

 

14

 

 

a 

b 

c 

d 

 

15

 

 

a 

b 

c 

d 

 

16

 

 

a 

b 

c 

d 

 

17

 

 

a 

b 

c 

d 

 

18

 

 

a 

b 

c 

d 

 

19

 

 

a 

b 

c 

d 

 

20

 

 

a 

b 

c 

d 

 

21

 

 

a 

b 

c 

d 

 

22

 

 

a 

b 

c 

d 

 

23

 

 

a 

b 

c 

d 

 

24

 

 

a 

b 

c 

d 

 

25

 

 

a 

b 

c 

d 

 

Razem: 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

60 

6.

 

LITERATURA

 

 

1.

 

Chalecki J.: Przyrządy optyczne. WNT, Warszawa 1979 

2.

 

Hein  A.,  Sidorowicz  A.,  Wagnerowski  T.:  Oko  i  okulary.  Wydawnictwo  Przemysłu 
Lekkiego i SpoŜywczego, Warszawa 1966 

3.

 

Jóźwicki R.: Optyka Instrumentalna. WNT, Warszawa 1970 

4.

 

Krawcow  J.  A.,  Orłow  J.  I.:  Optyka  geometryczna  ośrodków  jednorodnych.  WNT, 
Warszawa 1993 

5.

 

Legun Z.: Technologia elementów optycznych. WNT, Warszawa 1982 

6.

 

Meyer – Arendt J. R.: Wstęp do optyki. PWN, Warszawa 1977 

7.

 

Nowak  J.,  Zając  M.:  Optyka  –  kurs  elementarny.  Oficyna  Wydawnicza  Politechniki 
Wrocławskiej, Wrocław 1998 

8.

 

Pluta M.: Mikroskopia optyczna. PWN Warszawa 1982 

9.

 

Sojecki A.: Optyka. WSiP, Warszawa 1997 

10.

 

Szymański J.: Budowa i montaŜ aparatury optycznej. WSiP, Warszawa 1998 

11.

 

Tryliński  W.  (red.):  Konstrukcja  przyrządów  i  urządzeń precyzyjnych. WNT, Warszawa 
1996