„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Teresa Piotrowska
Mocowanie elementów optycznych 731[04].Z2.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
inŜ. Zbigniew Łuniewski
mgr inŜ. Ewa Zajączkowska
Opracowanie redakcyjne:
inŜ. Teresa Piotrowska
Konsultacja:
dr inŜ. Anna Kordowicz-Sot
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[04].Z2.02
„Mocowanie elementów optycznych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu optyk-mechanik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1.
Wprowadzenie
3
2.
Wymagania wstępne
4
3.
Cele kształcenia
5
4.
Materiał nauczania
6
4.1.
Mocowanie elementów optycznych okrągłych
6
4.1.1.
Materiał nauczania
6
4.1.2. Pytania sprawdzające
11
4.1.3. Ćwiczenia
11
4.1.4. Sprawdzian postępów
13
4.2.
Mocowanie elementów optycznych o róŜnym kształcie
14
4.2.1.
Materiał nauczania
14
4.2.2. Pytania sprawdzające
15
4.2.3. Ćwiczenia
16
4.2.4. Sprawdzian postępów
17
4.3.
Mocowanie elementów optycznych płaskich
18
4.3.1.
Materiał nauczania
18
4.3.2. Pytania sprawdzające
19
4.3.3. Ćwiczenia
19
4.3.4. Sprawdzian postępów
21
4.4.
Sprawdzanie i mycie zamocowanych elementów optycznych
22
4.4.1.
Materiał nauczania
22
4.4.2. Pytania sprawdzające
23
4.4.3. Ćwiczenia
24
4.4.4. Sprawdzian postępów
25
5.
Sprawdzian osiągnięć
26
6. Literatura
32
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawowych sposobach
mocowania elementów optycznych, ich wykonywaniu oraz czyszczeniu zmontowanych
zespołów.
W poradniku zamieszczono:
–
wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
–
cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
–
materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
–
zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,
–
ć
wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
–
sprawdzian postępów,
–
sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
–
literaturę uzupełniającą.
Schemat układu jednostek modułowych
731[04].Z2.01
Wykonywanie montaŜu zespołów
mechanicznych sprzętu optycznego
731[04].Z2.02
Mocowanie elementów
optycznych
731[04].Z2
MontaŜ i justowanie urządzeń
optycznych
731[04].Z2.03
Wykonywanie montaŜu i justowanie
zespołów sprzętu optycznego
731[04].Z2.04
Wykonywanie montaŜu końcowego
i justowanie kompletnego sprzętu
optycznego
731[04].Z2.05
Wykonywanie montaŜu i justowanie
sprzętu optoelektronicznego
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
–
korzystać z róŜnych źródeł informacji,
–
stosować jednostki układu SI,
–
przeliczać jednostki,
–
posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu fizyki,
–
posługiwać się pojęciami z charakteryzowania elementów optycznych, dobierania
przyrządów optycznych, wykonywanie elementów optycznych,
–
czytać szkice i rysunki wykonawcze,
–
obsługiwać komputer,
–
współpracować w grupie.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
−
sklasyfikować sposoby mocowania elementów optycznych okrągłych,
−
sklasyfikować sposoby mocowania elementów optycznych o róŜnym kształcie,
−
dobrać sposoby mocowania elementów optycznych,
−
dobrać uszczelnienia do mocowania,
−
dobrać narzędzia i przyrządy do mocowania elementów optycznych,
−
dobrać i zastosować przyrządy kontrolno-pomiarowe do montaŜu,
−
zorganizować stanowisko pracy do mocowania elementów optycznych,
−
zawalcować soczewki,
−
wkleić i zatopić soczewki,
−
uszczelnić elementy optyczne,
−
zamocować pryzmaty o róŜnym kształcie,
−
sprawdzić napręŜenia w zmontowanych zespołach,
−
zamocować płytki ogniskowe,
−
zamocować elementy o róŜnym kształcie,
−
odczytać dokumentację techniczną i montaŜową,
−
zachować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska przy mocowaniu elementów optycznych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Mocowanie elementów optycznych okrągłych
4.1.1. Materiał nauczania
Elementy optyczne ze względu na kształt zewnętrzny dzielimy na:
−
elementy optyczne o kształtach obrotowych,
−
pryzmaty,
−
płytki.
Okrągłe części optyczne moŜemy mocować:
−
przez zawalcowywanie,
−
pierścieniami gwintowymi,
−
przez docisk membranami,
−
płytkami spręŜystymi,
−
przez wklejanie,
−
przez zatapianie.
Mocowanie przez zawalcowywanie
Rys. 1. Profil krawędzi oprawy do zawalcowania: 1 – oprawa, 2 – soczewka [13, s. 227]
Sposób ten nie powoduje zwiększenia gabarytów opraw. Oprawę mocuje się we
wrzecionie tokarki, w jej gniazdo wkładamy mocowany element optyczny i przez nacisk na
końcówkę K odkształca się ją do połoŜenia K
1
na fazie elementu. Zwalcowany materiał nie
powinien wystawać poza fazę na elemencie optycznym. Do zawalcowania małych elementów
optycznych uŜywamy pałeczki z hartowanej stali z zaokrąglonym końcem, a do duŜych –
specjalnego narzędzia z trzema rolkami. Zawalcowanie powinno być wykonane z taką siłą,
aby element się nie obracał, jednocześnie nie powodował napręŜeń. Jeśli połączenie ma być
szczelne to w gniazdo przed włoŜeniem elementu wypełnia się odpowiednim kitem.
Często zawalcowanie łączy się z centrowaniem soczewek względem oprawy. Wtedy
najpierw toczy się średnice d
1
i d
2
oraz czoło C jak na rys 1. W czasie zwalcowywania
obserwuje się autokolimacyjny obraz odbity od powierzchni P
1
i P
2
przemieszczając
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
soczewkę po lekkim dociśnięciu kołnierza. Po całkowitym zawalcowaniu obraz
autokolimacyjny nie moŜe wykazywać bicia.
Bardzo często podczas toczenia płaszczyzny C podtacza się jednocześnie średnicę
zewnętrzną d
4
i powierzchnię R, które później słuŜą jako powierzchnie bazowe. W takim
przypadku do mocowania słuŜy technologiczny gwint G, a oprawka opiera się na trzpieniu
tokarskim czołem B. Czoło to przetacza się, aby nie wykazywało bicia względem wrzeciona.
Soczewki klejone balsamem moŜemy równieŜ mocować tą metodą. Pozwala to nam
zmieniać nie tylko połoŜenie soczewek względem oprawy, ale równieŜ względem siebie po
lekkim nagrzaniu, obserwując obrazy autokolimacyjne od powierzchni sklejonych.
Rys. 2. Zawalcowanie wewnątrz oprawy [13, s. 229]
Przy zwalcowywaniu na wewnętrznych osadzeniach (rys. 2) naleŜy zachować parametry:
−
szerokość szczeliny a nie moŜe być mniejsza od 0,5 mm,
−
głębokość h = 2÷3 mm,
−
grubość kołnierza b 0,1÷0,5 mm zaleŜnie od średnicy D,
−
pasowanie średnic gniazda i elementu optycznego H9/f8.
Oprawy soczewek wykonane z metalu są czernione, dlatego powierzchnie po toczeniu
pokrywa się (przy obracającym się wrzecionie) cienką warstwą czarnej emalii.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
Mocowanie pierścieniami gwintowymi jest najczęściej stosowanym mocowaniem.
Rys. 3. Zespoły soczewkowe w oprawach z pierścieniami gwintowanymi: a) z gwintem zewnętrznym,
b) z gwintem wewnętrznym [2, s. 40]
Rys. 4. Typowe kształty pierścieni dociskowych [2, s. 40]
Przy stosowaniu tej metody ze względu na chropowatość i nieprostopadłości powierzchni
dociskowych mogą występować napręŜenia. W celu uniknięcia ich stosujemy pierścienie
spręŜynujące umieszczane pomiędzy soczewkę a pierścień dociskowy (rys. 5).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Rys. 5. Zastosowanie pierścienia spręŜynującego do wyrównania nacisków: a) pierścień w zespole,
b) przekrój pierścienia 1 – pierścień dociskowy, 2 – soczewka, 3 – pierścień spręŜynujący [13, s. 229]
DuŜe elementy mocuje się przez docisk membranami (rys. 6a) i płytkami spręŜystymi
(rys. 6b).
Rys. 6. Mocowanie soczewek: a) membranami, b) płytkami spręŜystymi [13, s. 230]
Proste jest równieŜ mocowanie pierścieniowymi spręŜynami, wciskanymi w stoŜkowe
gniazdo (rys. 7)
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
.
Rys. 7. Mocowanie pierścieniem spręŜystym: a) soczewka, b) oprawa [13, s. 230]
Najtańszymi metodami mocowania soczewek jest:
−
wklejanie – za pomocą specjalnych klejów, duŜe elementy za pomocą gąbczastych
hermetyków,
−
zatapianie w specjalnych formach tworzywami termoplastycznymi.
Rys. 8. Elementy optyczne wklejane [13, s. 230]
Rys. 9. Elementy optyczne zatapiane [2, s. 45]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1.
Jak mocujemy elementy optyczne okrągłe?
2.
Na czym polega zawalcowywanie?
3.
Na czym polega centrowanie soczewek przy zawalcowywaniu?
4.
Czym róŜni się zawalcowywanie w oprawie zewnętrznej i wewnętrznej?
5.
Na czym polega mocowanie pierścieniami gwintowanymi?
6.
Na czym polega mocowanie za pomocą wklejania i zatapiania?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zamocuj soczewkę dodatnią za pomocą pierścienia dociskowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów mocowania
elementów optycznych,
2)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do wykonania
mocowania elementów optycznych,
3)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,
4)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,
5)
zorganizować stanowisko do montaŜu,
6)
skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do mocowania soczewki,
7)
skompletować potrzebny sprzęt do mycia elementów optycznych,
8)
przygotować elementy do montaŜu,
9)
zamocować soczewkę w oprawie,
10)
sprawdzić zmontowany zespół,
11)
umyć zmontowany zespół,
12)
zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonego montaŜu.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
rysunek mocowania soczewki,
−
karta technologiczna wykonania montaŜu soczewki w oprawie,
−
komplet narzędzi do mocowania soczewki,
−
komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montaŜu soczewki,
−
komplet sprzętu do mycia elementów optycznych,
−
soczewka dodatnia,
−
oprawa soczewki z pierścieniem dociskowym.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
Ćwiczenie 2
Zawalcuj soczewkę dodatnią w oprawie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zawalcowywania soczewki
w oprawie,
2)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do zawalcowania
soczewki w oprawie,
3)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,
4)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,
5)
zorganizować stanowisko do montaŜu,
6)
skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do zawalcowywania
soczewki,
7)
skompletować potrzebny sprzęt do mycia elementów optycznych,
8)
przygotować elementy do montaŜu (soczewkę i oprawę),
9)
zawalcować soczewkę w oprawie,
10)
sprawdzić zmontowany zespół,
11)
umyć zmontowany zespół,
12)
zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonego montaŜu.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
rysunek mocowania soczewki,
−
karta technologiczna wykonania montaŜu soczewki w oprawie,
−
komplet narzędzi do mocowania soczewki,
−
komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montaŜu soczewki,
−
komplet sprzętu do mycia elementów optycznych,
−
soczewka dodatnia,
−
oprawa soczewki.
Ćwiczenie 3
Wklej soczewkę płasko wypukłą w oprawę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące wklejania soczewki
w oprawę,
2)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do wklejania
soczewki w oprawę,
3)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,
4)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,
5)
zorganizować stanowisko do montaŜu,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
6)
skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do wklejania soczewki,
7)
skompletować potrzebny sprzęt do mycia elementów optycznych,
8)
przygotować elementy do montaŜu (soczewkę i oprawę),
9)
przygotować klej zgodnie z kartą technologiczną,
10)
wkleić soczewkę w oprawę,
11)
sprawdzić zmontowany zespół,
12)
umyć zmontowany zespół,
13)
zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonego montaŜu.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
rysunek mocowania soczewki,
−
karta technologiczna wykonania wklejania soczewki w oprawę,
−
komplet narzędzi do mocowania soczewki,
−
komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montaŜu soczewki,
−
komplet sprzętu do mycia elementów optycznych,
−
soczewka płaskowypukła,
−
oprawa soczewki,
−
klej.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1)
zdefiniować pojęcia zwalcowywania elementów optycznych?
2)
sklasyfikować i scharakteryzować sposoby mocowania elementów
o kształcie okrągłym?
3)
zawalcować soczewkę w oprawie?
4)
zamocować soczewkę za pomocą pierścienia gwintowego?
5)
wkleić soczewkę w oprawę?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
4.2. Mocowanie elementów optycznych o róŜnym kształcie
4.2.1. Materiał nauczania
Mocowanie pryzmatów
Pryzmaty prostokątne z jednym odbiciem mocujemy za pomocą mostka złoŜonego ze
słupków 1 i beleczki 2 (rys. 10). Pomiędzy beleczkę i pryzmat wkłada się podkładkę 4
z papieru, korka lub polietylenu. Nakładki 5 słuŜą regulacji i ustaleniu połoŜenia na podstawie 6.
Rys. 10. Mocowanie pryzmatu za pomocą mostka: 1 - słupek, 2 – beleczka, 3 – pryzmat,
4 – podkładka, 5 – nakładki ustalające, 6 podstawka [13, s. 231]
Pryzmaty prostokątne z dwoma odbiciami mocujemy do podstawy za pomocą
spręŜystej beleczki 3 (rys. 11) wsuniętej pod specjalne wyfrezowane w korpusie występy W.
Rys. 11. Mocowanie pryzmatu w lornetce: 1 – pryzmat, 2 – korpus lornetki, 3 – beleczka [13, s. 231]
Pryzmaty dachowe wymagają bardziej złoŜonych konstrukcji. Przykładowe mocowania
pokazano na rysunku 12 i 13.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
Rys. 12. SpręŜyste mocowanie pryzmatu dachowego: 1 – pryzmat,
2 – nakładka, 3 – chomątko, 4 – wkręt [13, s. 233]
Rys. 13. Mocowanie pryzmatu Schmidta: 1 – pryzmat, 2 – podstawa, 3, 4 – nakładki, 5 – próg [13, s. 233]
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1.
Jak mocujemy pryzmaty prostokątne z jednym odbiciem?
2.
Jak mocujemy pryzmaty prostokątne z dwoma odbiciami?
3.
Na czym polega mocowanie pryzmatów dachowych?
4.
Na czym polega mocowanie pryzmatów Schmidta?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zamocuj pryzmat prostokątny z dwoma odbiciami w korpusie lornetki pryzmatycznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów mocowania
pryzmatów,
2)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do mocowania
pryzmatów,
3)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,
4)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,
5)
zorganizować stanowisko do montaŜu,
6)
skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do mocowania pryzmatów,
7)
skompletować potrzebny sprzęt do mycia elementów optycznych,
8)
przygotować elementy do montaŜu,
9)
zamocować pryzmat w oprawie zgodnie z kartą technologiczną,
10)
sprawdzić zmontowany zespół,
11)
umyć zmontowany zespół,
12)
zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonego montaŜu.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
rysunek mocowania pryzmatu,
−
karta
technologiczna
wykonania
mocowania
pryzmatu w korpusie lornetki
pryzmatycznej,
−
komplet narzędzi do mocowania pryzmatów,
−
komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montaŜu pryzmatów,
−
komplet sprzętu do mycia elementów optycznych,
−
pryzmat prostokątny równoramienny z dwoma odbiciami,
−
korpus lornetki pryzmatycznej.
Ćwiczenie 2
Zamocuj pryzmat prostokątny z jednym odbiciem w obudowie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów mocowania
pryzmatów,
2)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do mocowania
pryzmatów,
3)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
4)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,
5)
zorganizować stanowisko do montaŜu,
6)
skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do mocowania pryzmatów,
7)
skompletować potrzebny sprzęt do mycia elementów optycznych,
8)
przygotować elementy do montaŜu,
9)
zamocować pryzmat w oprawie zgodnie z kartą technologiczną,
10)
sprawdzić zmontowany zespół,
11)
umyć zmontowany zespół,
12)
zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonego montaŜu.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
rysunek mocowania pryzmatu,
−
karta technologiczna wykonania mocowania pryzmatu w obudowie,
−
komplet narzędzi do mocowania pryzmatów,
−
komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montaŜu pryzmatów,
−
komplet sprzętu do mycia elementów optycznych,
−
pryzmaty prostokątne równoramienny z jednym odbiciem do montaŜu,
−
obudowy pryzmatów.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1)
sklasyfikować i scharakteryzować sposoby mocowania pryzmatów?
2)
opisać czynności obejmujące mocowanie pryzmatów?
3)
zamocować pryzmat prostokątny równoramienny z jednym
odbiciem?
4)
zamocować pryzmat prostokątny równoramienny z dwoma
odbiciami?
5)
zamocować pryzmat dachowy?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
4.3. Mocowanie elementów optycznych płaskich
4.3.1. Materiał nauczania
Mocowanie części płaskich jak zwierciadła, płytki światłodzielące, szybki ochronne itp.
dokonuje się najczęściej za pomocą płytek lub wsporników (rys. 14 i 15).
Rys. 14. Mocowanie płytki światłodzielącej: 1 – płytka światłodzieląca,
2 – płytka metalowa, 3 – korpus [13, s. 233]
Rys. 15. Mocowanie zwierciadła: 1 – zwierciadło, 2 – podstawa, 3 – wspornik [13, s. 233]
Szybki ochronne mocujemy za pomocą wklejania klejem lub hermetykiem (rys. 16).
W przypadku, gdy szybka ściśle przylega do podstawy P, naleŜy w niej wykonać kanałki K na
nadmiar hermetyku. Gdy zespół pracuje w zmiennej temperaturze mocujemy je na grubej
warstwie hermetyku.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
Rys. 16. Mocowanie szybki ochronnej [13, s. 234]
Do montaŜu pryzmatów i płytek w gniazdach stosujemy pęsety, kleszczy i ssawek, a do
mocowania opraw: wkrętaki, klucze uniwersalne i specjalne.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1.
Jak mocujemy części płaskie?
2.
Jakich narzędzi uŜywamy do mocowania elementów optycznych?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz sposób mocowania, narzędzia i przyrządów kontrolno-pomiarowych do montaŜu
do wskazanych elementów optycznych o róŜnym kształcie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów mocowania
elementów optycznych,
2)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do wykonania
mocowania elementów optycznych,
3)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,
4)
sklasyfikować wskazane elementy według kształtu zewnętrznego,
5)
dobrać sposoby mocowania elementów dla kaŜdej grupy otrzymanych elementów,
6)
dobrać narzędzia do wykonania mocowania w wytypowanych grupach mocowań,
7)
dobrać przyrządy kontrolno-pomiarowe do wykonania wybranych typów mocowań,
8)
zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonej klasyfikacji i doboru sposobu mocowania,
wytypowanych narzędzi i wytypowanych przyrządów kontrolno-pomiarowych.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
poradnik dla ucznia,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
−
komplet elementów optycznych o róŜnych kształtach ,
−
komplet narzędzi potrzebnych do mocowania elementów optycznych,
−
komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych,
−
arkusz spostrzeŜeń,
Ćwiczenie 2
Zamocuj zwierciadło w obudowie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów mocowania
elementów płaskich,
2)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do mocowania
elementów płaskich,
3)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,
4)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,
5)
zorganizować stanowisko do montaŜu,
6)
skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do mocowania elementów
płaskich,
7)
przygotować elementy do montaŜu,
8)
zamocować zwierciadło w oprawie zgodnie z kartą technologiczną,
9)
sprawdzić zmontowany zespół,
10)
zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonego montaŜu.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
rysunek mocowania zwierciadła,
−
karta technologiczna wykonania mocowania zwierciadła w obudowie,
−
komplet narzędzi do mocowania zwierciadeł,
−
komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montaŜu zwierciadeł,
−
zwierciadła płaskie do montaŜu,
−
obudowy pryzmatów.
Ćwiczenie 3
Zamocuj płytkę ochronną w obudowie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów mocowania
elementów płaskich,
2)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do mocowania
elementów płaskich,
3)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
4)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,
5)
zorganizować stanowisko do montaŜu,
6)
skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do mocowania elementów
płaskich,
7)
przygotować elementy do montaŜu,
8)
zamocować płytki ochronne w oprawie zgodnie z kartą technologiczną,
9)
sprawdzić zmontowany zespół,
10)
zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonego montaŜu.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
rysunek mocowania płytki ochronnej,
−
karta technologiczna wykonania mocowania płytki ochronnej w obudowie,
−
komplet narzędzi do mocowania elementów płaskich,
−
komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montaŜu płytki ochronnej,
−
płytki ochronne do montaŜu,
−
obudowy pytek ochronnych.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1)
sklasyfikować i scharakteryzować sposoby mocowania płytek?
2)
zamocować płytkę ochronną?
3)
zamocować zwierciadło płaskie?
4)
zamocować płytkę światłodzielącą?
5)
opisać narzędzia uŜywane do mocowania elementów optycznych?
6)
dobrać sposoby mocowania elementów optycznych?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
4.4.
Sprawdzanie i mycie zamocowanych elementów optycznych
4.4.1. Materiał nauczania
PołoŜenie
pryzmatów
sprawdza
się
za
pomocą
uniwersalnych
lunetek
autokolimacyjnych z odpowiednio ukształtowanymi powierzchniami bocznymi i czołowymi
ich korpusów.
NapręŜenia sprawdza się za pomocą polaryskopów
Po montaŜu w obudowach musi nastąpić czyszczenie elementów optycznych.
W pomieszczeniach do mycia elementów optycznych musi być zachowana wzorcowa
czystość. Do mycia elementów optycznych uŜywa się:
−
mieszanki spirytusowo-eterowej (70% eteru etylowego do narkozy i 30% bezwodnego
alkoholu etylowego),
−
eteru naftowego z dodatkiem 6÷10% alkoholu.
Mieszanki przechowuje się w małych, ciemnych słoiczkach z dotartymi szklanymi
korkami. Narzędzia pomocnicze: pałeczki, łopatki, pędzelki, watę do czyszczenia, naleŜy
przechowywać w specjalnych pudełkach pod przykryciem. Wata jest specjalnie odtłuszczana.
Mycie elementów obrotowych obejmuje czynności:
−
nawinięcie tamponu z waty (rys. 17) na pałeczkę za pomocą podstawki,
−
zwilŜenie tamponu w mieszance czyszczącej,
−
zamocowanie elementu na bączku i obracanie go lewą ręką (rys. 18),
−
prawą przykładamy tampon do środka i przesuwamy go ku brzegowi,
−
zdjęcie tamponu za pomocą ściągacza (rys. 19),
−
czynności te powtarzamy, aŜ tampon będzie czysty, a na powierzchni mytej nie będzie
plam.
Rys. 17. Nawijanie tamponu na pałeczkę [13, s. 235]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
Rys. 18. Czyszczenie soczewki na bączku [13, s. 235]
Rys. 19. Usuwanie tamponu z waty [13, s. 236]
Mycie soczewek z powłokami wymaga znacznie większej ostroŜności, aby ich nie
uszkodzić.
Elementy nieobrotowe myjemy za pomocą tamponu na pałeczce lub za pomocą
specjalnej pałeczki z wygiętym i spłaszczonym zakończeniem wyklejonym irchą. Przy myciu
przesuwamy tamponem wzdłuŜ dłuŜszego boku kilkakrotnie. Małe elementy trzymamy
pęsetą, większe moŜna trzymać w rękach poprzez rękawiczki bawełniane lub gumowe za
powierzchnie matowe.
Powierzchnie nie utwardzone zwierciadeł zewnętrznych naleŜy czyścić tylko za pomocą
pędzelka wiewiórczego i gruszki gumowej.
Powierzchnie metalowe stykające się z elementami optycznymi naleŜy równieŜ
przemywać mieszanką spirytusowo-eterową pałeczką z irchy i przesuszyć. Tak oczyszczone
elementy przechowywujemy w specjalnych pojemnikach pod przykryciem.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1.
Jak mocujemy części płaskie?
2.
Jakich narzędzi uŜywamy do mocowania elementów optycznych?
3.
Jak sprawdzamy zmontowane elementy?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sprawdź napręŜenia w otrzymanych zamocowanych elementach optycznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sprawdzania napręŜeń
w elementach optycznych,
2)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy polaryskopu,
3)
zapoznać się z obsługą polaryskopu,
4)
przygotować elementy optyczne do kontroli,
5)
sprawdzić napręŜenia w otrzymanych elementach,
6)
zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonej kontroli napręŜeń.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
poradnik dla ucznia,
−
komplet elementów optycznych do kontroli napręŜeń,
−
polaryskop,
−
instrukcja obsługi polaryskopu,
−
arkusz spostrzeŜeń.
Ćwiczenie 2
Umyj wskazane elementy optyczne o róŜnych kształtach po montaŜu w obudowę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych po montaŜu,
2)
wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad mycia elementów
o róŜnych kształtach,
3)
przygotować płyny do mycia,
4)
przygotować stanowisko do mycia elementów optycznych,
5)
dobrać narzędzia do mycia elementów optycznych,
6)
umyć wskazane elementy optyczne,
7)
zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonego mycia elementów optycznych.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
−
poradnik dla ucznia,
−
komplet elementów optycznych do mycia,
−
komplet płynów do mycia elementów optycznych,
−
komplet narzędzi do mycia elementów optycznych,
−
pojemniki do przechowywania czystych elementów optycznych,
−
arkusz spostrzeŜeń.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1)
opisać przyrządy pomiarowo-kontrolne uŜywane do mocowania
elementów optycznych?
2)
opisać czynności obejmujące mycie elementów nieokrągłych?
3)
sprawdzić napręŜenia w zamocowanych elementach optycznych?
4)
sprawdzić zamocowane pryzmaty prostokątne?
5)
umyć zawalcowaną soczewkę?
6)
umyć elementy okrągłe po zamocowaniu?
7)
umyć elementy płaskie po zamocowaniu?
8)
umyć pryzmaty po zamocowaniu?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
5.
SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1.
Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.
Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.
Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.
Test zawiera 25 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5.
Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6.
Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed
wskazaniem poprawnego wyniku.
7.
Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8.
Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9.
Na rozwiązanie testu masz 50 min.
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Soczewki w oprawach moŜemy mocować za pomocą
a)
zawalcowania.
b)
mostka.
c)
spręŜystej beleczki.
d)
wsporników.
2.
Rysunek przedstawia sposób mocowania soczewki przez
a)
zawalcowanie na zewnątrz oprawy.
b)
zawalcowanie wewnątrz oprawy.
c)
wklejanie.
d)
wtapianie.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
3.
Rysunek przedstawia sposób mocowania soczewki
a)
przez zawalcowanie.
b)
pierścieniem gwintowanym.
c)
pierścieniem spręŜystym.
d)
przez zatapianie.
4.
DuŜe elementy moŜemy mocować przez
a)
docisk pierścieniami gwintowanymi.
b)
zawalcowanie.
c)
docisk membranami.
d)
wklejanie.
5.
Pryzmaty prostokątne z jednym odbiciem mocujemy za pomocą
a)
spręŜystej beleczki.
b)
nakładki ze spręŜystym chomątkiem.
c)
mocowania wkrętami.
d)
słupków i beleczek.
6.
Pryzmaty prostokątne z dwoma odbiciami mocujemy za pomocą
a)
spręŜystej beleczki.
b)
nakładki ze spręŜystym chomątkiem.
c)
mocowania wkrętami.
d)
słupków i beleczek.
7.
Pryzmaty dachowe mocujemy za pomocą
a)
dwóch nakładek mocowanych wkrętami do bocznych progów.
b)
spręŜystej beleczki której końce wsunięte są pod specjalne wyfrezowania.
c)
mostka złoŜonego ze słupków i beleczki.
d)
pierścieni spręŜystych.
8.
Części płaskie mocujemy za pomocą
a)
wsporników.
b)
pierścieni spręŜystych.
c)
beleczek.
d)
pierścieni gwintowanych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
9.
Narzędziami których nie stosujemy do mocowania elementów optycznych są
a)
pęsety.
b)
ssawki.
c)
młotki.
d)
klucze uniwersalne.
10.
Przyrządy pomiarowo-kontrolne które stosujemy do sprawdzania mocowania elementów
optycznych to
a)
lunetka autokolimacyjna.
b)
mikroskop.
c)
kolimator.
d)
lunetka diopryjna.
11.
Do sprawdzania napręŜeń w zamocowanych elementach optycznych uŜywamy
a)
polarymetru.
b)
polaryskopu.
c)
interferometru.
d)
aperturometru.
12.
Watę na pałeczkę nawijamy
a)
za pomocą podstawki.
b)
na dłoni.
c)
na bączku.
d)
na kolanie.
13.
Bączek słuŜy do mycia
a)
pryzmatów odbijających.
b)
soczewek.
c)
płytek światłodzielących.
d)
pryzmatów załamujących.
14.
Do czyszczenia elementów optycznych uŜywamy
a)
eteru etylowego do narkozy.
b)
spirytusu etylowego.
c)
mieszanki spirytusowo-eterowej.
d)
benzyny.
15.
Pojemnik w którym przechowujemy płyny do mycia elementów optycznych to
a)
dowolny z korkiem.
b)
ciemny z dotartymi szklanymi korkami.
c)
plastikowy z korkiem.
d)
metalowy z zakrętką.
16.
Skład mieszanki do mycia elementów optycznych to
a)
10% spirytusu i 90% eteru.
b)
20% spirytusu i 80% eteru.
c)
30% spirytusu i 70% eteru.
d)
40% spirytusu i 60% eteru.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
17.
Do mycia elementów optycznych nie uŜywamy
a)
pałeczki.
b)
łopatki.
c)
szczoteczki.
d)
pędzelka.
18.
Powierzchnie nieutwardzone zwierciadeł zewnętrznych naleŜy czyścić tylko za pomocą
a)
pędzelka wiewiórczego.
b)
szczoteczki.
c)
łopatki.
d)
pałeczki.
19.
Powierzchnie części metalowych stykających się z elementami optycznymi naleŜy
a)
przemyć benzyną.
b)
przemyć mieszanką spirytusowo-eterową.
c)
przemyć wodą.
d)
przemyć acetonem.
20.
Podczas mycia elementy optyczne naleŜy trzymać za powierzchnie
a)
czynne.
b)
polerowane.
c)
matowe.
d)
z powłokami.
21.
Pokazane urządzenie słuŜy do
a)
nawijania waty na patyczek.
b)
usuwania waty z patyczka.
c)
przechowywania spirytusu.
d)
przechowywania smaru.
22.
Do mycia elementów optycznych uŜywamy
a)
waty wiskozowej.
b)
waty odtłuszczonej.
c)
waty higienicznej.
d)
waty szklanej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
23.
Pokazane elementy słuŜą do mocowania soczewek
a)
za pomocą zawalcowywania.
b)
za pomocą pierścieni gwintowych.
c)
przez zatapianie.
d)
za pomocą klejenia.
24.
Chomątka uŜywamy do mocowania
a)
pryzmatów dachowych.
b)
pryzmatów prostokątnych.
c)
soczewek.
d)
płytek ochronnych.
25.
Zawalcowywanie soczewek łączy się z
a)
ustawieniem równoległości.
b)
centrowaniem.
c)
ustawianiem prostopadłości.
d)
sklejaniem.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Mocowanie elementów optycznych
Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek
.
Nr
zadania
Odpowiedź
Punkty
1
a
b
c
d
2
a
b
c
d
3
a
b
c
d
4
a
b
c
d
5
a
b
c
d
6
a
b
c
d
7
a
b
c
d
8
a
b
c
d
9
a
b
c
d
10
a
b
c
d
11
a
b
c
d
12
a
b
c
d
13
a
b
c
d
14
a
b
c
d
15
a
b
c
d
16
a
b
c
d
17
a
b
c
d
18
a
b
c
d
19
a
b
c
d
20
a
b
c
d
21
a
b
c
d
22
a
b
c
d
23
a
b
c
d
24
a
b
c
d
25
a
b
c
d
Razem:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
6.
LITERATURA
1.
Bartkowska J.: Optyka i korekcja wad wzroku. Wydawnictwo Lekarskie, PZWL
Warszawa 1996
2.
Chalecki J.: Przyrządy optyczne. WNT, Warszawa 1979
3.
Hanc T.: Pomiary optyczne. WNT, Warszawa 1964
4.
Hein A., Sidorowicz A., Wagnerowski T.: Oko i okulary. Wydawnictwo Przemysłu
Lekkiego i SpoŜywczego, Warszawa 1966
5.
Jóźwicki R.: Optyka Instrumentalna. WNT, Warszawa 1970
6.
Krawcow J. A., Orłow J. I.: Optyka geometryczna ośrodków jednorodnych. WNT,
Warszawa 1993
7.
Krajowy standard kwalifikacji zawodowych dla zawodu: Optyk mechanik (731103).
MPiPS, Warszawa 2006
8.
Legun Z.: Technologia elementów optycznych. WNT, Warszawa 1982
9.
Meyer – Arendt J. R.: Wstęp do optyki. PWN, Warszawa 1977
10.
Nowak J., Zając M.: Optyka – kurs elementarny. Oficyna Wydawnicza Politechniki
Wrocławskiej, Wrocław 1998
11.
Pluta M.: Mikroskopia optyczna. PWN, Warszawa 1982
12.
Sojecki A.: Optyka. WSiP, Warszawa 1997
13.
Szymański J.: Budowa i montaŜ aparatury optycznej. WSiP, Warszawa 1978
14.
Tryliński W. (red.): Konstrukcja przyrządów i urządzeń precyzyjnych. WNT, Warszawa
1996