Zlotnik_jubiler_731[06]_O1.06

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Mirosław Muraszkowski

Rozróżnianie maszyn i urządzeń stosowanych
w złotnictwie i jubilerstwie
731[06].O1.06

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Źródła prądu elektrycznego. Dokumentacja maszyn i urządzeń

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Maszyny i urządzenia do cięcia, skrawania i kształtowania

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Maszyny i urządzenia do obróbki mechanicznej i galwanotechnicznej

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Maszyny i urządzenia do obróbki cieplnej. Automaty do produkcji łańcuszków,

bransolet i zapięć

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy niezbędnej do rozróżniania maszyn

i urządzeń stosowanych w złotnictwie i jubilerstwie.

Poradnik ten zawiera:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów

kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie

materiału całej jednostki modułowej,

– literaturę.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Podczas wykonywania czynności w pracowni należy stosować się do regulaminu,

przepisów bhp oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych w module 731[06].O1

„Podstawy złotnictwa i jubilerstwa”.

731[06].O1

Podstawy złotnictwa i jubilerstwa.

731[06].O1.01

Rozpoznawanie wyrobów złotniczych

pochodzących z różnych okresów historycznych.

731[06].O1.02

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska.

731 [06].O1.04

Posługiwanie się

dokumentacją techniczną.

731[06].O1.03

Rozpoznawanie podstawowych

materiałów stosowanych

w złotnictwie i jubilerstwie.

731[06].O1.05

Projektowanie wyrobów

złotniczo- jubilerskich.

731[06].O1.06

Rozróżnianie maszyn

i urządzeń

stosowanych w złotnictwie

i jubilerstwie.

731[06].O1.07

Wykonywanie prac z zakresu obróbki ręcznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

rozróżnić elementy, zespoły i mechanizmy maszyn,

−

posłużyć się dokumentacją konstrukcyjną maszyn i urządzeń,

−

posłużyć się Dokumentacją Techniczno-Ruchową,

−

wyjaśnić działanie podstawowych maszyn i urządzeń stosowanych w złotnictwie
i jubilerstwie,

−

określić sposoby zapobiegania przedwczesnemu zużyciu maszyn i urządzeń,

−

określić zasady eksploatacji i bieżącej konserwacji maszyn i urządzeń,

−

określić zasady bhp podczas użytkowania maszyn urządzeń stosowanych w złotnictwie
i jubilerstwie,

−

posłużyć się PN oraz katalogami wyrobów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Źródła prądu elektrycznego. Dokumentacja maszyn

i urządzeń

4.1.1. Materiał nauczania

Instalacje elektryczne

Wiele maszyn i urządzeń stosowanych w pracowni złotniczej zasilana jest prądem

elektrycznym.

Rozróżniamy dwa podstawowe rodzaje instalacji elektrycznych:

−

trójfazowe prądu zmiennego (instalacja siłowa),

−

jednofazowe prądu zmiennego.

Prąd w instalacjach trójfazowych doprowadzany jest przewodami cztero bądź

pięciożyłowymi.  Trzy  z  żył  nazywane  fazowymi  są  zawsze  pod  napięciem  sinusojdalnie
zmiennym,  230  V  względem  przewodu  zerowego.  Pełen  cykl  zmienności  napięcia  zachodzi
z  częstotliwością  50  Hz  (50  razy  w  ciągu  sekundy).  W  poszczególnych  żyłach  cykle
zmienności  napięcia  są  przesunięte  w  czasie  względem  siebie  o  jedną  trzecią  okresu  (czasu
jednego pełnego cyklu), co powoduje zmienność napięcia między żyłami fazowymi do 400 V.
Czwarta  żyła  przewodu  nie  posiada  napięcia  i  nazywa  się  przewodem  zerowym.  Ewentualna
piąta żyła, to żyła uziemiająca.

W instalacjach jednofazowych prąd doprowadzany jest przewodami dwu- lub

trój - żyłowymi, gdzie jedna z żył to żyła fazowa o napięciu jak w instalacjach trójfazowych,
druga to żyła zerowa, a ewentualna trzecia jest żyłą uziemiającą.

Żyła uziemiająca pełni istotną rolę w instalacjach elektrycznych. Jest bowiem elementem

systemu  zabezpieczeń  przeciwporażeniowych.  W  przypadku  pojawienia  się  napięcia
na  elementach  urządzeń,  do  których  dostęp  ma  osoba  obsługująca,  jej  zadaniem  jest
przeciążenie  fazy  na  której nastąpiło przebicie, a w konsekwencji odłączenie jej spod napięcia
przez  urządzenie  zabezpieczające  (bezpiecznik).  Większość  urządzeń  elektrycznych
używanych w złotnictwie dopuszczonych do użytku wymaga instalacji z żyłą uziemiającą.

Podstawowymi elementami instalacji elektrycznej w lokalu są:

−

licznik,

−

urządzenia zabezpieczające (bezpieczniki),

−

przewody,

−

gniazda wtykowe

−

izolacja.

Licznik jest to urządzenie pomiarowe, do którego doprowadzona jest energia z zewnątrz.

Służy on do pomiaru ilość zużytej energii elektrycznej.

Instalacje elektryczne zabezpieczane są przed przeciążeniami i zwarciami za pomocą

bezpieczników. Są to urządzenia przepływowe, które zainstalowane na żyłach fazowych,
w momencie przepływu prądu o zbyt wysokiej wartości, powodują rozłączenie obwodu
elektrycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

bezp ieczniki

licznik

Rys. 1. Tablica z licznikiem i bezpiecznikami.

Za pośrednictwem przewodów energia poprzez urządzenia zabezpieczające doprowadzana

jest do gniazd, z których zasilane są urządzenia elektryczne.

Analogicznie do liczby żył w przewodach elektrycznych, ze względu na to, że każda żyła

musi być podłączona do odpowiadającego jej styku gniazda, gniazda mogą być:

−

cztero - stykowe,

−

pięcio - stykowe,

w instalacjach trójfazowych oraz

−

dwu - stykowe,

−

trój - stykowe (z bolcem uziemiającym),

w instalacjach jednofazowych.

gnia zdo trójfazo we

gniazdo jednofazow e duże j moc y

przewody

Rys. 2. Gniazda i przewody elektryczne.

Wszystkie elementy instalacji elektrycznej będące bądź mogące być pod napięciem muszą

posiadać izolację uniemożliwiająca przypadkowy kontakt z nimi osobom znajdującym się w
pomieszczeniu.

Do funkcjonowania niektórych maszyn wymagany jest prąd o niższym napięciu lub prąd

stały. Konieczne jest wówczas zastosowanie urządzeń transformatorowych lub prostowników.

Niektóre urządzenia mają wbudowane fabrycznie systemy dostosowujące prąd sieciowy

do pożądanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dokumentacja maszyn i urządzeń

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r.

(Dz.  U.  05.259.2170  z  dn.28  grudnia  2005)  w  sprawie  zasadniczych  wymagań  dla  maszyn
i  elementów  bezpieczeństwa,  producenci  bądź  dystrybutorzy  maszyn  i  urządzeń  obowiązani
są  dołączać  do  sprzedawanych  przez  siebie  wyrobów  instrukcję  eksploatacji  urządzenia,
zawierające istotne informacje dotyczące produktu.

Dokumentacja taka powinna zawierać:

−

zalecenia ogólne, gdzie wymienione jest przeznaczenie maszyny (urządzenia) i ogólne

wskazówki eksploatacyjne,

−

dane techniczne urządzenia,

−

schemat budowy maszyny (urządzenia),

−

wskazówki dotyczące transportu,

−

wskazówki dotyczące instalacji,

−

sposób uruchomienia,

−

sposób obsługi (wykonywania pracy),

−

sposób obsługi technicznej,

−

schemat instalacji elektrycznej,

−

ocenę pod względem bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

charakterystykę techniczną,

−

opis zagrożeń,

−

arkusz oceny ergonomicznej,

−

deklarację zgodności z WE (normy unijne),

−

kartę gwarancyjną.

Ogólne zasady eksploatacja maszyn i urządzeń

Aby prawidłowo obsługiwać maszynę (urządzenie), należy bezwzględnie zapoznać się

z instrukcją. Maszynę oraz stanowisko pracy należy utrzymywać w czystości.

•

Przyczynami przedwczesnego zużycia bądź uszkodzenia maszyn i urządzeń mogą być:

−

używanie maszyny niezgodne z przeznaczeniem,

−

przeciążenia,

−

nie usuwanie drobnych usterek na bieżąco,

−

nie wykonywanie obsługi codziennej,

−

nie wykonywanie obsługi okresowej,

−

nie wykonywanie zabiegów konserwacyjnych,

−

nieprawidłowe zainstalowanie urządzenia,

−

nieprawidłowe umiejscowienie urządzenia,

−

nieprawidłowy transport,

−

brak konserwacji podczas dłuższej przerwy w użytkowaniu maszyny,

−

podłączenie urządzenia do nieodpowiedniej instalacji elektrycznej,

−

prace konserwacyjne i naprawcze wykonywane przez nieprzeszkolone osoby.

•

Przyczynami powstawania zagrożeń mogą być:

−

brak nadzoru nad stanem technicznym urządzenia,

−

wykonywanie obsługi technicznej podczas ruchu maszyny

i przy włączonym zasilaniu prądem,

−

niekompletne osłony mechanizmów ruchomych,

−

uszkodzona izolacja układów elektrycznych,

−

niesprawne uziemienie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

nie używanie zalecanego dla danego rodzaju urządzenia, sprzętu ochronnego,

−

praca na niesprawnym urządzeniu.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są elementy instalacji elektrycznej?
2.  Do czego służą bezpieczniki?
3.  Do czego służy uziemienie?
4.  Do czego służy izolacja?
5.  Do czego służy licznik?
6.  Jakie mogą być przyczyny przedwczesnego zużycia lub uszkodzenia maszyny?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

  Omów instalację elektryczną w pracowni złotniczo-jubilerskiej.

  Sposób wykonania ćwiczenia

  Aby wykonać ćwiczenie,, powinieneś:

1)  określić rodzaj instalacji elektrycznej istniejącej w pracowni (rodzaj prądu i ilość faz),
2)  wskazać poszczególne elementy instalacji,
3)  omówić rolę poszczególnych elementów instalacji ,
4)  wymienić elementy zabezpieczeń przeciwporażeniowych,
5)  wskazać izolację elementów instalacji i omówić jej rolę,
6)  wskazać otwór gniazda bądź bolec, do którego doprowadzona jest żyła uziemiająca,
7)  omówić rolę uziemienia,
8)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instalacja elektryczna.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij możliwe przyczyny przedwczesnego zużycia bądź uszkodzenia walcarki

i przedstaw sposoby im zapobiegania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie,, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią rozdziału instrukcji eksploatacji walcarki dotyczącego

przeznaczenia urządzenia,

2) zapoznać się z treścią rozdziału instrukcji eksploatacji walcarki dotyczącego prawidłowej

eksploatacji urządzenia,

3) zapoznać się z treścią rozdziału instrukcji eksploatacji walcarki dotyczącego okresowych

przeglądów i konserwacji urządzenia,

4) na podstawie uzyskanych wiadomości omówić możliwe przyczyny przedwczesnego

zużycia bądź uszkodzenia walcarki,

5) na podstawie uzyskanych wiadomości omówić sposoby dokonywania okresowych

przeglądów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) na podstawie uzyskanych wiadomości wskazać punkty wymagające okresowej

konserwacji,

7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja eksploatacji walcarki,

−

walcarka.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) opisać instalację elektryczną?



2) opisać przyczyny przedwczesnego zużycia i uszkodzenia maszyn?



3) opisać przyczyny zagrożeń podczas użytkowania maszyny?



4) opisać wysokość napięcia występującego w instalacji?



5) wymienić informacje, jakie powinna zawierać dokumentacja maszyny?



6) wymienić rodzaje instalacji elektrycznej?



7) odnaleźć w dokumentacji informacje dotyczące właściwej eksploatacji maszyn?



8) odnaleźć w dokumentacji informacje dotyczące budowy maszyn?



9) odnaleźć w dokumentacji informacje dotyczące bezpiecznej eksploatacji

maszyn?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Maszyny i urządzenia do cięcia, skrawania i kształtowania

4.2.1. Materiał nauczania

Walcarki

Walcarki są urządzeniami służącymi do uzyskiwania różnego rodzaju profili. Głównym

elementem jest układ umieszczonych jeden nad drugim dwóch sprzężonych ze sobą walców
gładkich bądź ze żłobkami o różnych profilach. Odstęp między walcami regulowany jest śrubą
dociskową. Walce mogą być poruszane ręcznie lub za pomocą silnika elektrycznego jedno- lub
trójfazowego. Napęd może być przenoszony z silnika na walce poprzez pasy klinowe lub układ
kół zębatych. Podstawowymi parametrami charakteryzującymi walcarki są:

−

średnica walców,

−

długość robocza walców,

−

maksymalny rozstaw walców,

−

prędkość walcowania.

Większość walcarek posiada dwa układy walców: jeden do profili kwadratowych,

drugi do powierzchni płaskich z wydzielonym obszarem na profile wypukłe.

Aby uzyskać żądany profil, należy umieścić materiał pomiędzy walcami i wprawić

je w ruch.

Walcarki ze względu na ruchome podzespoły są urządzeniami stwarzającymi zagrożenie w

przypadku  niewłaściwego  obchodzenia  się  z  nimi.  Należy  zwrócić  uwagę  aby
do  znajdujących  się  w  ruchu  walców  nie  zbliżać  zbytnio  rąk  i  odstających  części  garderoby,
a  także,  aby  urządzenia  napędowe  i  elementy  przenoszące  napęd  miały  zamontowane  osłony
ochronne.

Podczas eksploatacji walcarek należy, stosownie do zaleceń producenta, przeprowadzać

okresowe  kontrole  i  zabiegi  konserwacyjne,  polegające  na  przeglądzie  i  smarowaniu
urządzenia  w  punktach  przewidzianych  w  instrukcji.  Zaniedbywanie  tych  czynności  może
doprowadzić  do  przedwczesnego  zużycia  i  uszkodzenia  urządzenia.  Do  podobnych  skutków
może  doprowadzić,  używanie  urządzenia    niezgodne  z  jego  przeznaczeniem,  na  przykład
walcowanie  materiałów  twardszych  i  o  większych  gabarytach  niż  przewidziane  dla  danego
typu urządzenia.

p okrywa układu przeno szenia napedu

układ walców

skrzynia silnika

Rys. 3. Walcarka elektryczna [2]

Prasy

Są urządzeniami wykorzystywanymi w pracach wymagających dużej siły nacisku,

takich jak wybijanie elementów przy użyciu wykrojnika lub wytłaczanie wzorów ze stalowych
matryc.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

•

Prasy zębatkowe
Najprostszymi, a zarazem mającymi najmniejszą siłę nacisku, są prasy zębatkowe. Składają

się  one  z tłoka  z  naciętymi  zębami  i  zębatki  poruszanej  dźwignią. Przedmiot,  na  który  należy
zadziałać  siłą,  umieszcza  się  pod  tłokiem,  a  następnie  poprzez  pociągnięcie dźwigni wymusza
się  ruch  tłoka  ku  dołowi.  Po  wykonaniu  pracy  odpuszcza  się  dźwignię,  a  tłok  dzięki
zamontowanej na nim sprężynie powraca do pozycji wyjściowej.

d źwignia

tłok

Rys. 4. Prasa zębatkowa [2]

•

Prasy balansowe

Prasami bardziej zaawansowanym są prasy balansowe. Na nagwintowanym tłoku

osadzone jest koło balansowe. W celu uzyskania nacisku należy je wprawić w ruch obrotowy.
Obracające się koło spowoduje posuw tłoka w dół i wykonanie przez niego pracy.

tłok

koło balansowe

Rys. 5. Prasa balansowa [2]

•

Prasy hydrauliczne

Prasy hydrauliczne skonstruowana są zazwyczaj z klatki, z zamocowanym na jej górnej

płycie stemplem i umieszczonego w niej siłownika hydraulicznego. Przedmiot, na który należy
zadziałać siłą umieszcza się na tłoku siłownika i zwiększając ciśnienie oleju
w siłowniku wypcha się tłok ku górze, aż do styku przedmiotu ze stemplem. Ciśnienie oleju w
siłowniku zwiększa się zależnie od konstrukcji prasy za pomocą ręcznego lewara bądź pompy
olejowej napędzanej silnikiem.

klatka

lewa r

siłownik

Rys. 6. Prasa hydrauliczna ręczna [2]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prace z użyciem pras powinny przebiegać z zachowaniem szczególnej ostrożności,

gdyż  mamy  do  czynienia  z  dużymi  siłami.  W  momencie  docisku,  w  żadnym    wypadku  ręce
nie  mogą  znajdować  się  w  zasięgu  działania  tłoka.  Przy  pracach  z  użyciem  najwyższych
obciążeń  konieczne  są  osłony  ochronne,  gdyż  elementy  używane  w  procesie  tłoczenia  mogą
pękać, a ich odłamki stanowią istotne zagrożenie.

Ciągarki

Ciągarki są urządzeniami ułatwiającymi wykonywanie drutu i cienkich profili, przez

przeciąganie. Występują w dwóch podstawowych wersjach:

−

ręcznej z przekładnią zębatą i korbą,

−

z napędem elektrycznym.

Ciągarka składa się z suwnicy, z jednej strony zakończonej uchwytem służącym do

zamocowania przeciągadła i ruchomego haka z ogniwem do mocowania kleszczy ciągnących.

W celu przeciągnięcia drutu, należy przełożyć go przez otwór przeciągadła i uchwycić

zamocowanymi do ruchomego haka kleszczami, a następnie uruchomić posuw uchwytu.

Nożyce

•

Nożyce dźwigniowe
Składają się z dwóch płaskich noży umieszczonych stycznie wobec siebie Ruch dźwignią

w dół powoduje przesunięcie górnego noża w dół tworząc linię cięcia na styku dwóch noży.

n oże

dźwignia

Rys. 7. Nożyce dźwigniowe [2]

•

Nożyce rolkowe
Nożyce rolkowe przeznaczone są do uzyskiwania płaskowników o odpowiedniej

szerokości.  Elementem  tnącym  tego  urządzania  jest  układ  dwóch  współpracujących  ze  sobą
rolek.  Na  obwodzie  jednej  wyfrezowany  jest  żłobek  o  szerokości  odpowiadającej  szerokości
drugiej  rolki.  Wprowadzenie  materiału  w  postaci  blachy  pomiędzy  obracające  się  rolki
powoduje  powstanie  pary  linii  cięć  na  styku  krawędzi  żłobka  jednej  rolki  i  krawędzi
zewnętrznych drugiej. Rolki mogą być napędzane za pomocą korby bądź silnika.

r olki

Rys. 8. Nożyce rolkowe [2]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Piły taśmowe

Piły taśmowe są urządzeniami, służącymi do precyzyjnego cięcia metali, również po linii

łuku o małym promieniu.
Główne elementy tych urządzeń to:

−

taśma tnąca, diamentowa lub stalowa,

−

prowadnica taśmy z napędem, umożliwiającym zmianę prędkości przesuwu taśmy,

−

blat roboczy, posiadający możliwość zmiany kąta nachylenia i zastosowania prowadnicy

kątowej, wyposażony w rynnę do odprowadzania cieczy chłodzącej,

−

układ chłodzący, składający się z pojemnika na płyn i rurki, doprowadzającej płyn do

punktu cięcia.

Cięcie przeprowadza się na blacie roboczym, przystawiając przecinany przedmiot do

pionowo przesuwającej się taśmy tnącej.

taśma tnąca

układ ch łodzenia

blat roboczy

Rys. 9. Piła taśmowa [2]

Wiertarki kolumnowe

Wiertarki kolumnowe służą do precyzyjnego wiercenia. Ruchoma głowica wiertarki

zamocowana  jest  na  kolumnie  przytwierdzonej  do  stołu  roboczego.  W  głowicy  umieszczony
jest silnik napędzający wrzeciono zakończone uchwytem do wierteł.  Wiercenie  odbywa się na
stole  roboczym  poprzez  obniżenie  uchwytu  z  wiertłem  za  pomocą  dźwigni  znajdującej  się
w  głowicy.  Wiertarki  posiadają  zazwyczaj  regulację  prędkości  obrotowej  wrzeciona,
możliwość ustawienia wysokości głowicy na kolumnie oraz wskaźnik głębokości wiercenia.

d źwignia posówu

kolumna

głowica

stół roboczy

Rys. 10. Wiertarka kolumnowa [2]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są parametry charakteryzujące walcarki?
2.  Jakie są podstawowe elementy i zespoły walcarki?
3.  Jak skonstruowana jest prasa hydrauliczna?
4.  Jak skonstruowane są nożyce rolkowe?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ podstawowe zespoły i mechanizmy nożyc rolkowych napędzanych elektrycznie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią rozdziału oraz instrukcją eksploatacji dotyczącą budowy nożyc

rolkowych napędzanych elektrycznie,

2)  wskazać zespół rolek tnących,
3)  wskazać mechanizm napędowy,
4)  opisać funkcje  poszczególnych zespołów i mechanizmów,
5)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

nożyce rolkowe napędzane elektrycznie,

−

instrukcja eksploatacji nożyc rolkowych napędzanych elektrycznie.

Ćwiczenie 2

Określ podstawowe zespoły i mechanizmy prasy hydraulicznej z napędem elektrycznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie,, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią rozdziału oraz instrukcją eksploatacji dotyczącą budowy prasy

hydraulicznej z napędem elektrycznym,

2)  wskazać siłownik,
3)  wskazać silnik,
4)  wskazać przewody hydrauliczne,
5)  wskazać klatkę,
6)  opisać funkcję  poszczególnych zespołów i mechanizmów,
7)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

prasa hydrauliczna z napędem elektrycznym,

−

instrukcja eksploatacji prasy hydraulicznej z napędem elektrycznym.

Ćwiczenie 3

Określ podstawowe zespoły i mechanizmy walcarki napędzanej elektrycznie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie,, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią rozdziału oraz instrukcją eksploatacji dotyczącą budowy walcarki

napędzanej elektrycznie,

2)  wskazać zespół (zespoły) walców,
3)   wskazać mechanizm napędowy,
4)   wskazać zespół przenoszenia napędu
5)   opisać funkcję  poszczególnych zespołów i mechanizmów,
6)   dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

walcarka napędzana elektrycznie,

−

instrukcja eksploatacji walcarki napędzanej elektrycznie.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić i wskazać podstawowe elementy i zespoły walcarki?



2) opisać funkcje podstawowych zespołów i elementów walcarki i wyjaśnić

zasadę jej działania?



3) wymienić i wskazać podstawowe elementy i zespoły różnego rodzaju pras?



4) opisać funkcje podstawowych zespołów i elementów różnego rodzaju pras

i wyjaśnić zasadę ich działania?



5) wymienić i wskazać podstawowe elementy i zespoły ciągarki?



6) opisać funkcje podstawowych zespołów i elementów ciągarki i wyjaśnić

zasadę jej działania?



7) wymienić i wskazać podstawowe elementy i zespoły różnego rodzaju nożyc?



8) opisać funkcje podstawowych zespołów i elementów różnego rodzaju nożyc

i wyjaśnić zasadę ich działania?



9) wymienić i wskazać podstawowe elementy i zespoły piły taśmowej?



10) opisać funkcje podstawowych zespołów i elementów piły taśmowej

i wyjaśnić zasadę jej działania?



11) wymienić i wskazać podstawowe elementy i zespoły wiertarki kolumnowej?



12) opisać funkcje podstawowych zespołów i elementów wiertarki kolumnowej

i wyjaśnić zasadę jej działania?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Maszyny

urządzenia

obróbki

mechanicznej

i galwanotechnicznej

4.3.1. Materiał nauczania

Polerko-szlifierki

Polerko-szlifierki służą do wygładzania wstępnego (szlifowania) bądź końcowego

(polerowania)  powierzchni  wyrobów  złotniczych.  W  pracowniach  wykorzystuje  się
urządzenia, przy użyciu których proces wykonywany jest przez człowieka  (dotykowe) i takie,
w  których  udział  osoby  obsługującej  ogranicza  się  jedynie  do  napełnienia,  uruchomienia,
zatrzymania  i  opróżnienia  urządzenia,  natomiast  sam  proces  szlifowania  bądź  polerowania
odbywa  się  automatycznie  (bezdotykowo).  Ze  względu  na  konstrukcje  i  sposób  przebiegu
procesu polerowania bądź szlifowania rozróżnia się polerko-szlifierki:

−

stołowe (dotykowe),

−

wirowe (bezdotykowe),

−

bębnowe (bezdotykowe),

−

magnetyczne (bezdotykowe),

−

wibracyjne (bezdotykowe).

•

Polerki stołowe

Podstawowymi elementem jest napęd (silnik) z wyprowadzonym trzpieniem mocującym

na którym mocowane są materiały polerskie. Wyposażona jest w system filtrujący
(pochłaniacze), umożliwiający gromadzenie pyłów metali szlachetnych. System filtrujący
napędzany jest osobnym silnikiem.

•

Polerki wirowe

Składają się z umieszczonego pionowo bębna, w którym umieszcza się wsad wraz

z wyrobami. Bęben wprawiany jest w ruch obrotowy i wyroby podlegają obróbce poprzez
ocieranie się o elementy wsadu.

bęb en

panel sterowa nia

Rys. 11. Polerko-szlifierka wirowa [1]

•

Polerki bębnowe
W polerce bębnowej sześciościenny bęben z wsadem i wyrobami umieszczony jest

poziomo i wprawiany w ruch obrotowy za pomocą silnika. Wsad z elementów o różnych
kształtach i wielkości, wykonany ze stali nierdzewnej, przetaczając się wraz z wyrobami uderza
o nie wygładzając i utwardzając ich powierzchnię.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b ęben

panel sterowania

silnik

Rys. 12. Polerko-szlifierka bębnowa [1]

•

Polerki magnetyczne

Polerki magnetyczne składają się z układu silnych magnesów wprawianych w ruch

obrotowy przez silnik. Nad magnesami umieszcza się pojemnik z wyrobami i wsadem, głównie
w postaci małych stalowych igiełek. Wirujące pole magnetyczne wprawia w ruch igiełki,
które uderzając wyroby polerują ich powierzchnię.

pojemnik na wsad

przy rząd d o oddzielan iaigieł od wsadu

urządzenie napędowe

Rys. 13. Polerko-szlifierka magnetyczna [1]

•

Polerki wibracyjne

Polerki  wibracyjne  skonstruowane  są  z  misy  zamykanej  pokrywką,  zainstalowanej
na  generatorze  drgań.  W  misie  umieszcza  się  wyroby  z  wsadem.  Polerowanie  odbywa  się
w  wyniku  oddziaływania  mechanicznego  wibrującego  wsadu  na  wyroby.  Polerki  te  posiadają
zazwyczaj  systemy  umożliwiające  dobór  odpowiedniej  amplitudy  drgań,  zależnie  od  rodzaju
wsadu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

misa

generator drgań

panel sterowania

Rys. 14. Polerko-szlifierka wibracyjna [1]

Ręczne zestawy napędowe

Ręczne zestawy napędowe mogą być używane do:

−

szlifowania,

−

wiercenia,

−

polerowania,

−

frezowania,

−

fakturowania powierzchni.

W skład zestawu wchodzą:

−

silnik,

−

nożny regulator obrotów,

−

wałek giętki,

−

prostnica,

−

przewody elektryczne, łączące.

W zestawie zastosowane są połączenia elektryczne i mechaniczne.

Połączeń elektrycznych dokonuje się za pomocą przewodów, łącząc silnik z siecią

i  nożnym  regulatorem  prędkości  umożliwiającym  płynną  regulację  prędkości  obrotowej
silnika.  Natomiast  za  pomocą  połączeń  mechanicznych  łączy  się  wałek  giętki  z  silnikiem,
a następnie do  drugiej  końcówki wałka dołącza się prostnicę, w której instaluje się narzędzia.
Mogą to być wiertła, szczotki, tarcze, gumowe, frezy i inne.

silnik

pro stnica

nożny regulator prędkości

wałek giętki

Rys. 15. Ręczny zestaw napędowy [3]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Urządzenia galwanotechniczne

Urządzenia galwanotechniczne służą do:

−

wykonywania powłok metali takich, jak: miedź, nikiel, srebro, złoto, miedź,

−

polerowania elektrolitycznego,

−

odtłuszczania elektrolitycznego,

−

gromadzenia osadów różnych metali.

•

Galwanizerki wannowe

Podstawowymi elementami galwanizerek wannowych są:

−

przetwornik prądu (prostownik),

−

elektrody,

−

przewody doprowadzające prąd od prostownika do elektrod,

−

sekcja z wannami.

elektrody

sekcja wanno wa

prze tworn ik

Rys. 16. Urządzenie galwanizacyjne [2]

Przetwornik jest urządzeniem przetwarzającym prąd sieciowy (zmienny) na prąd,

wykorzystywany w procesach galwanicznych czyli, prąd stały o pożądanym napięciu.

Sekcja z wannami to zespół pojemników z kąpielami elektrolitycznymi, w których

zanurzone są elektrody. W kąpielach tych przeprowadza się procesy galwaniczne.
Elektrody  to  płyty  metalowe,  do  których  przewodami  doprowadzone  jest  napięcie
z  przetwornika.  Zależnie  od  procesu,  który  chcemy  wykonywać,  używa  się  anod  (elektrod
podłączonych  do  dodatniego  bieguna  źródła  prądu)  wykonanych  z odpowiednich materiałów.
Anody wykonane są:

−

ze stali szlachetnej: używa się ich do odtłuszczania, pozłacania, elektrolitycznego
polerowania stopów złota i srebra,

−

z tytanu platynowanego: do rodowania, palladowania, złocenia oraz innych procesów
z kąpielami o odczynie kwaśnym,

−

niklowych: do niklowania,

−

z czystego srebra: do srebrzenia.

Urządzenia posiadają płynną regulację napięcia, elektroniczną kontrolę temperatury,

system poruszania wyrobów, system przerywania pracy w przypadku braku kąpieli.

•

Galwanizerki kontaktowe

Prostymi, poręcznymi urządzeniami przeznaczonymi do operowania na małych

powierzchniach  są  galwanizerki kontaktowe. W tego typu urządzeniach rolę jednej z elektrod
spełnia  pisak  z  higroskopijną  końcówką,  drugą  elektrodą  jest  galwanizowany  przedmiot.
Proces  galwanizowania  polega  na  nasączeniu  końcówki  pisaka  kąpielą  i  pocieraniu  nią
galwanizowanej powierzchni przedmiotu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pisak

p łyny galwa nizacy jne

galwanizowny przedmiot

Rys. 17. Galwanizerka kontaktowa [2]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak skonstruowana jest polerko-szlifierka stołowa?
2.  Jaka jest rola systemu filtrującego w polerko-szlifierce stołowej?
3.  Jakie funkcje spełniają silniki w polerko-szlifierce stołowej?
4.  Z jakich elementów składa się ręczny zestaw napędowy?
5.  Jaka jest zasada działania ręcznego zestawu napędowego?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ podstawowe zespoły i mechanizmy polerko-szlifierki stołowej i omów ich funkcje.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie,, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią rozdziału oraz instrukcję eksploatacji dotyczącą budowy

polerko-szlifierki stołowej,

2)  wskazać silnik,
3)  wskazać trzpień do mocowania materiałów polerskich,
4)  wskazać system filtrujący,
5)  opisać funkcję  poszczególnych zespołów i mechanizmów,
6)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

polerko-szlifierka stołowa,

−

instrukcja eksploatacji polerko-szlifierki stołowej.

Ćwiczenie 2

Omów ręczny zestaw napędowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie,, powinieneś:

1) nazwać poszczególne elementy zestawu ,
2) omówić rolę poszczególnych elementów w zestawie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3)  prawidłowo połączyć poszczególne elementy zestawu,
4)  omówić sposób posługiwania się zestawem,
5)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

silnik,

−

nożny regulator obrotów,

−

wałek giętki,

−

prostnica,

−

przewody elektryczne, łączące.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić i wskazać podstawowe elementy i zespoły różnego rodzaju

szlifierko-polerek ?



2) opisać funkcje podstawowych zespołów i elementów różnego rodzaju

szlifierko-polerek?



3) wyjaśnić zasadę działania różnego rodzaju szlifierko-polerek?



4) wymienić i wskazać podstawowe elementy i zespoły ręcznego zestawu

napędowego?



5) opisać funkcje podstawowych zespołów i elementów ręcznego zestawu

napędowego?



6) wyjaśnić zasadę działania ręcznego zestawu napędowego?



7) wymienić

wskazać

podstawowe

elementy

zespoły

urządzeń

galwanotechnicznych ?



8) opisać

funkcje

podstawowych

zespołów

elementów

urządzeń

galwanotechnicznych?



9) wyjaśnić zasadę działania urządzeń galwanotechnicznych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Maszyny i urządzenia do obróbki cieplnej. Automaty

do produkcji łańcuszków, bransolet i zapięć

4.4.1. Materiał nauczania

Piece do topienia metali szlachetnych

Obecnie w użyciu są dwa rodzaje pieców do topienia. Rozróżnia się je w zależności od

sposobu wytwarzania temperatury w stopie. Są to piece:

−

oporowe,

−

indukcyjne.

W piecach oporowych elementami grzejnymi są spirale oporowe, które pod wpływem

przepływającego w nich prądu elektrycznego wytwarzają temperaturę. Wewnątrz układu spiral
znajduje się tygiel ze stopem.

W piecach indukcyjnych topienie stopów wspomagane jest przez prąd indukowany

bezpośrednio w stopie. Kilkakrotnie przyspiesza to proces topienia.

pane l stero wania

ty giel

Rys. 18. Piec indukcyjny [2]

Piece wyposażone są w przyrządy do pomiaru temperatury oraz elektroniczne systemy jej

regulacji, umożliwiające ustawianie poziomu do którego ma być ogrzewany stop. Do
konstrukcji urządzeń pomiarowych używane są zazwyczaj termopary.

Podczas eksploatacji pieca, należy sprawdzić jakość tygla, czy nie jest pęknięty

lub nadmiernie zużyty. Zużyty tygiel należy wymienić na nowy. Należy używać wyłącznie tygli
atestowanych zalecanych przez producenta pieca. Zaleca się też unikać tygli z grubego ziarna,
gdyż w wysokich temperaturach powodują wsiąkanie i przeciekanie stopu.

Przy topieniu metali po rafinacji (koloid), wsad należy dokładnie wypłukać

i zneutralizować jego odczyn. Pozostawienie najmniejszych ilości kwasów powoduje podczas
ich parowania wnikanie i osadzanie się żrących związków na elementach grzejnych
i termoparze pieca, co prowadzi do jego uszkodzenia.

Należy szczególnie zwracać uwagę na ochronę układów elektronicznych przed

uszkodzeniami  mechanicznymi  i  cieplnymi.  Piece  włącza  się  wyłącznie  do  gniazd  o
dopuszczalnym  obciążeniu  wymaganym  przez  parametry  urządzenia.  Gniazdo  powinno  być
zaopatrzone  w  styk  uziemiający.  Piece  należy  obsługiwać  w  rękawicach  odpornych  na
temperaturę.  W  trakcie  obsługi  pieca  należy  go  dotykać  tylko  w  miejscach  do  tego
przeznaczonych takich, jak rączki i uchwyty. Jeżeli zachodzi konieczność mieszania stopu, to
należy do tego używać mieszadła zaopatrzonego w trzonek izolujący od temperatury i napięcia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

które  może  być  przenoszone  przez  osadzające  się  na  ścianach  mufli  cząsteczki  metalu.
Najlepsze  są  mieszadła  wykonane  z  grafitu.  Z  uwagi  na  szkodliwe  składniki  stopu,  topienie
powinno odbywać  się  pod wyciągiem. Po zakończeniu procesu topienia wtyczkę pieca należy
wyciągnąć z gniazda. Nie należy pozostawiać włączonego urządzenia bez nadzoru.

Piec do wyżarzania wyrobów z metali szlachetnych

Piec do wyżarzania wyrobów z metali szlachetnych służy do wyżarzania i utwardzania

dyspersyjnego  wyrobów  z  metali  szlachetnych.  Proces  odbywa  się  w  atmosferze  gazów
ochronnych,  powstałych  w  wyniku  rozkładu  amoniaku.  Gazy  te  tworzą  silnie  redukującą
atmosferę  składającą  się  z  obojętnego  azotu  i  aktywnego  wodoru.  Dzięki  temu  obrabiane
metale  (druty,  blachy,  odlewy)  w  wysokiej  temperaturze  osiągają bardzo  dobrą  strukturę  bez
nalotów na powierzchni.

pane l stero wania

kom ora r obocz a

Rys. 19. Piec do wyżarzania [1]

Palniki gazowe

W pracowniach złotniczych wykorzystuje się obecnie wiele rodzajów palników. Kryteria,

które decydują o doborze palnika do wykonywanego procesu to:

−

temperatura płomienia,

−

grubość stożka płomienia.

Temperatura ma głównie znaczenie podczas topienia metali o wysokiej temperaturze

topnienia, na przykład przy topieniu stopów złota białego bądź metali z grupy platynowców
(platyna, pallad), jak również do topienia większych ilości złota, gdy z różnych względów nie
wskazane jest użycie pieca.

Grubość stożka płomienia ma znaczenie przede wszystkim podczas wykonywania prac

o różnym stopniu precyzji.

Palniki, które obecnie stosuje się przy pracach złotniczych ze względu na rodzaj

używanego paliwa, można podzielić na:

−

palniki gazowe (zasilane wyłącznie jednorodnym gazem),

−

palniki gazowo-tlenowe (zasilane mieszaniną gazu i tlenu)

−

palniki wodorowo-tlenowe (zasilane mieszaniną wodoru i tlenu).

Palniki gazowe wytwarzają niższe temperatury i płomień o grubszej szpicy. Stosuje się je

głównie do topienia mniejszej ilości stopów, o niższych temperaturach topnienia oraz do
wyżarzania i mniej precyzyjnych prac lutowniczych. Najpopularniejszym palnikiem gazowym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jest  tradycyjny  palnik  ręczny,  zasilany  płynnym  gazem  propan-butan.  W  skład  palnika
wchodzą: korpus z uchwytem i zaworem, wymienne dysze, wąż doprowadzający gaz. W dyszy
znajdują  się  otwory  napowietrzające  z  opaską  blokującą  dopływ  powietrza.  Jeżeli  opaska
przysłania  otwory,  płomień  jest  łagodny.  Podczas  prac  wymagających  wyższych  temperatur  i
bardziej ostrego płomienia opaskę tą należy zsunąć z otworów. Napowietrzony gaz wytwarza
ostrzejszy  płomień  o  wyższej  temperaturze.  Grubość  szpicy  płomienia  modyfikowana  jest  w
pewnym zakresie poprzez wymianę dysz.

przewód

korpus

pokrę tło za woru

dysze

Rys. 20. Elementy palnika gazowego [2]

Palniki gazowo-tlenowe wytwarzają wyższe temperatury. W urządzeniach tego typu

mieszanina  zasilająca  powstaje  bezpośrednio  w  palniku  po  doprowadzeniu  składników
osobnymi przewodami  wyposażonymi w  oddzielne zawory,  umożliwiające regulowanie  porcji
gazu  i  tlenu,  a  tym  samym  wpływanie  na  parametry  płomienia.  Do  palników  tych  jako  gazu
używa się zazwyczaj propanu, butanu, rzadziej acetylenu. W celu ułatwienia doboru wielkości
płomienia, do palników tych stosuje się wymienne dysze różnego kalibru.

przew ody
gazow y
i tleno wy

kor pus

pokrętło zaworu

d ysza

Rys. 21. Palnik gazowo-tlenowy [3]

Palniki wodoro-tlenowe używane są do twardego i miękkiego lutowania, spawania

i cięcia metali. Zasila się je mieszanką tlenu z wodorem, która powstaje wewnątrz urządzenia
podczas elektrolizy wody destylowanej. Spalanie tlenu z wodorem wytwarza temperaturę do
3300

C. Urządzenia te posiadają bezstopniową regulację ciśnienia gazu i możliwość

stosowania różnorodnych dysz umożliwiających uzyskanie zogniskowanego płomienia od kilku
do ponad 200 mm. Niektóre zestawy potrafią obsługiwać trzy stanowiska. Generator gazu
wyposażony jest w system zabezpieczeń, który między innymi nie pozwala na cofanie się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

płomienia, elektroniczne wskaźniki napełnienia oraz poziomu płynów oraz akustyczny system
ostrzegania o spadku poziomu elektrolitu.

Automaty do produkcji łańcuszków, bransolet i zapięć

Urządzenia do produkcji łańcuszków lub bransolet łańcuszkowych to precyzyjne, wysoko

wyspecjalizowane maszyny. Konstrukcja ich może być bardzo zróżnicowana. Sposób obsługi
jest zależny od konstrukcji urządzenia i przeprowadzany jest zazwyczaj w siedzibie producenta
lub przez odpowiednio przeszkolone osoby wydelegowane. Oprócz prawidłowej obsługi
samego urządzenia, kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania maszyny ma dobór
odpowiednich materiałów.

Rys. 22. Urządzenie do produkcji łańcuszków [4]

W produkcji bransolet elementowych i zapięć kluczową rolę odgrywają przyrządy takie jak:

−

wykrojniki,

−

wytłaczaki,

−

przewijaki.

Stosując te urządzenia, najpierw przy użyciu pras wykrawa się elementy, kształtuje się je, a

następnie montuje się z nich wyroby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 23. Wykrojniki, wytłaczaki i przewijaki [5]

4.4.2.Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Z jakich elementów składa się palnik gazowy?
2.  Jaka jest rola dysz palnika gazowego?
3.  Jaka jest rola opaski na otwory napowietrzające?
4.  Jaka jest rola otworów napowietrzających?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ podstawowe elementy budowy ręcznego palnika gazowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią rozdziału instrukcji eksploatacji dotyczącego budowy ręcznego

palnika gazowego,

2)  wskazać korpus z uchwytem,
3)  wskazać zawór,
4)  wskazać dyszę,
5)  wskazać otwory napowietrzające,
6)  wskazać wąż doprowadzający gaz,
7)  opisać funkcję  poszczególnych zespołów i mechanizmów,
8)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ręczny palnik gazowy,

−

instrukcja eksploatacji ręcznego palnika gazowego.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić zasadę działania pieców do topienia metali?



2) wyjaśnić zasadę działania pieców do wyżarzania?



3) omówić urządzenie do produkcji łańcuszków?



4) wyjaśnić zasadę działania różnego rodzaju palników gazowych?



5) wymienić podstawowe zespoły i mechanizmy różnego rodzaju palników

gazowych?



6) wskazać podstawowe zespoły i mechanizmy różnego rodzaju palników

gazowych?



7) opisać funkcję podstawowych zespołów i mechanizmów różnego rodzaju

palników gazowych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Wpisz imię i nazwisko na kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań dotyczących oprawiania kamieni jubilerskich.
5.  Zadania:  1,  2,  3,  4,  5,  7,  8,  9,  10,  11,  12,  13,  14  są  to  zadania  wyboru  wielokrotnego

i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa; zadanie 6, jest to zadania z luką, w zadaniach 15,
16, 17, 18, 19, 20, narysuj lub udziel krótkiej odpowiedzi.

6. Zadania rozwiązuj tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku

pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową),

−

w pytaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone miejsce,

−

w zdaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności:

−

I część – poziom podstawowy – (pytania 1 – 14),

−

II część – poziom ponad podstawowy – (pytania 15 – 20).

9. Jeśli udzielenie odpowiedzi na któreś pytanie będzie Ci sprawiało trudność, to odłóż jego

rozwiązanie na później i rozważ ponownie gdy zostanie Ci czas wolny.

10. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Mieszanina tlenu z gazem podczas użytkowania palnika gazowo-tlenowego:

a) powstaje w przetwornicy po wygenerowaniu gazów,
b) powstaje w palniku po doprowadzeniu składników osobnymi przewodami,
c) powstaje w mieszalniku gazowym po doprowadzeniu do niego gazów,
d) nie zachodzi potrzeba wymieszania gazów.

2. Podczas użytkowania ręcznego palnika gazowego, w celu uzyskania bardziej intensywnego

płomienia, należy:
a) zwiększyć kaloryczność gazu,
b) usunąć opaskę z otworów napowietrzających,
c) rozgrzać palnik,
d) pochylić dyszę palnika ku dołowi.\

3. Mieszanina gazów, która powstaje w wyniku elektrolizy wody w urządzeniu zasilającym

palniki gazem, to mieszanina:
a) propanu i tlenu,
b) butanu i tlenu,
c) acetylenu i tlenu,
d) wodoru i tlenu.

4. Termopary:

a) służą do pomiaru stężenia oparów w piecu,
b) służą do pomiaru wilgotności tygla,
c) służą do pomiaru temperatur,
d) są termostatami.

5. Suwnica jest elementem:

a) ciągarki,
b) walcarki,
c) prasy,
d) wiertarki.

6. W Polsce, napięcie pomiędzy żyłami fazowymi w instalacji trójfazowej wynosi:

a) 110 V,
b) 230 V,
c) 400 V,
d) 420 V.

7. Do zmiany wysokości napięcia sieciowego służy:

a) prostownik,
b) transformator,
c) akumulator,
d) potencjometr.

8. Siłownik jest mechanizmem prasy:

a) zębatkowej,
b) balansowej,
c) hydraulicznej,
d) mimośrodowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Elementem instalacji elektrycznej odpowiedzialnym za odłączenie napięcia w przypadku

zwarcia bądź przeciążenia jest:
a) bezpiecznik,
b) wyłącznik,
c) gniazdo,
d) wtyczka.

10. Do wytworzenia atmosfery gazów ochronnych w piecu do wyżarzania wyrobów z metali

szlachetnych używa się:
a) kwasu siarkowego,
b) amoniaku,
c) kwasu azotowego,
d) nadtlenku wodoru.

11. Dokumentem zawierającym kompletne, wymagane prawem i niezbędne do prawidłowej

obsługi, informacje o urządzeniu jest:
a) arkusz oceny ergonomicznej,
b) instrukcja eksploatacji urządzenia,
c) deklaracja zgodności WE,
d) ocena pod względem bhp.

12. Elementem tnącym w …………………….. jest taśma.

13. Urządzenie z dwoma współpracującymi ze sobą nożami z których jeden jest ……………..

a drugi ……………………… za pomocą dźwigni nazywa się nożycami dźwigniowymi.

14. Anoda jest elementem:

a)  urządzenia galwanicznego,
b)  szlifierki anodowej,
c)  ciągarki,
d)  pieca do wyżarzani wyrobów z metali szlachetnych.

15. Opisz zasadę działania nożyc rolkowych.
16. Wymień możliwe przyczyny uszkodzenia bądź przedwczesnego zużycia maszyny.
17. Wyjaśnij, w jaki sposób należy przygotować wsad do topienia w piecach metali po

rafinacji, aby uniknąć uszkodzenia elementów grzejnych.

18. Opisz budowę i zasadę działania galwanizerki kontaktowej.
19. Wymień rodzaje polerko-szlifierek bezdotykowych i omów zasadę działania jednej z nich.
20. Opisz budowę i zasadę działania prasy zębatkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko

:...............................................

„Rozróżnianie maszyn i urządzeń stosowanych w złotnictwie i jubilerstwie”

Zakreśl poprawną odpowiedź lub wpisz brakujące części zdania

zadania

Odpowiedź

Punkty