Temat: Funkcje zarządzania i prakseologiczny wymiar zarządzania bezpie-

czeństwem podmiotu 

 
Zagadnienia: 

Wprowadzenie 

Pojęcie zarządzania 

To sztuka osiągania zamierzonych rezultatów, celów organizacji poprzez organizowanie pra-

cy innych, a nie przez wykonywanie zadań osobiście.  

1.  Zarządzanie  to  działalność  kierownicza  polegająca  na  ustalaniu  celów  

i powodowaniu ich realizacji w organizacjach podległych zarządzającemu, na podstawie wła-

sności środków produkcji lub dyspozycji nimi (Giliński). 

2. Zarządzanie to działanie polegające na dysponowaniu zasobami (Pszczołowski).  

3. Zarządzanie to zestaw działań (planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola) skie-

rowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe, informacyjne3) wykorzysty-

wanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji (Griffin).  

4. Zarządzanie to porządkowanie chaosu (według Kuca)  

Zarządzanie bezpieczeństwem 

to  forma  kierowania  wyróżniona  ze  względu  na  kompetencje  zarządzającego  do  władania 

zasobami  (osobowymi,  materialnymi,  finansowymi...),  polegająca  na  podejmowaniu  przez 

aparat  zarządzający  całokształtu  działań  planistycznych,  organizacyjnych,  motywacyjnych  i 

kontrolnych na rzecz osiągnięcia celu, realizacji zadania z zakresu bezpieczeństwa 

 

 

 

1. Działalność planistyczna w zarządzaniu bezpieczeństwem 

Planowanie: 

– wytycznie celów organizacji i określanie sposobu ich najlepszej realizacji 

- pozwala utrzymać sprawność zarządzania, dostarcza wskazówek do przyszłych działań 

- odbywa się w kontekście konkretnego otoczenia 

- ma ścisły związek z celami organizacji 

- polega na umiejętnym wyciąganiu wniosków z analizy otoczenia i określeniu przyszłych 

działań organizacji, w szczególności ustalaniu zbioru celów oraz określaniu sposobów ich 

osiągania 

-  proces  ustalania  celów  działania  organizacji  ,  wyboru  najskuteczniejszych  metod  ich 

osiągnięcia oraz rozdysponowania zasobów w określonej perspektywie czasowej 

Rodzaje planów: 

-  plany  strategiczne  –  ogólny  plan  zawierający  informacje  dotyczące  alokacji  zasobów, 

priorytetów i działań niezbędnych do osiągania celów strategicznych 

-  plany  taktyczne  –  plan  skierowany  na  osiągniecie  celów  taktycznych,  opracowany  dla 

realizacji elementów planu strategicznego 

- plany operacyjne – plan nastawiony na realizację planów taktycznych dla osiągnięcia ce-

lów operacyjnych 

 

 

Ramy czasowe planowania: 

- plan długookresowy – wiele lat 

- plan średniookresowy – od roku do pięciu lat 

- plan krótkookresowy – jednoroczny lub krótszy 

- plan działania – używany do uruchomienia jakiegoś innego planu 

- plan reakcji – opracowany w celu zareagowania na nieprzewidziane okoliczności 

Planowanie sytuacji nieprzewidzianych (planowanie awaryjne) 

- jeżeli plan podstawowy zostanie zakłócony lub z jakichś względów nie będzie możliwa jego 

realizacja 

- określenie alternatywnego sposobu działania na wypadek, gdyby przyjęty plan został nieo-

czekiwanie zakłócony lub przestał odpowiadać zmienionym warunkom 

  

Etapy procesu planowania: 

a)  Ustalenie celu lub zbiorów celów 

b)  Określenie istniejącej sytuacji 

c)  Ustalenie, co sprzyja a co przeszkadza realizacji celów 

d)  Opracowanie planu lub zbioru działań prowadzących do osiągnięcia pożądanego celu 

lub zbioru celów 

Plan  –  efekt  procesu  planowania  ,  łączy  w  sobie  wszystkie  zamierzenia  w  jedną  całość, 

aby w konkretnej sytuacji osiągnąć w optymalnym stopniu założone cele organizacji 

Planowanie w procesie zarządzania bezpieczeństwem 

- zawiera w sobie elementy decyzyjne (sprawcze) i planistyczne, dzięki którym określa się 

cele  organizacji,  pożądane  jej  zachowanie,  a  także  wielkość  zasobów  niezbędnych  do 

funkcjonowania i rozwoju organizacji 

- w Polsce podporządkowanie planowania w dziedzinie bezpieczeństwa regułom określo-

nym dla funkcjonowania poszczególnych systemów bezpieczeństwa 

-  najdoskonalej,  zdaniem  ekspertów,  planowanie  realizowane  jest  w  dziedzinie  obronnej 

(w  zakresie  planowania  operacyjnego  i  programowania  obronnego).  Ponadto,  w  proces 

planowania obronnego włączone jest najszersze grono podmiotów realizujących zadania 

obronne, a wsparcie prawne tej problematyki osiągnęło wysoki poziom. 

Rozwiązania  przyjęte  w  zakresie  planowania  obronnego  w  różnych  ustawach  nie  są  w 

pełni  kompatybilne.  Powoduje  to  trudności  w  zakresie  realizacji  zadań  planistycznych. 

Niejasne są też relacje pomiędzy poszczególnymi planami, np. pomiędzy programem mo-

bilizacji gospodarki a programem pozamilitarnych przygotowań obronnych. 

W innych sferach bezpieczeństwa planowanie ma charakter dziedzinowy i koordynowane 

jest  głównie  na  poziomie  centralnych  organów  administracji  rządowej,  poszczególnych 

straży, służb i inspekcji oraz terenowych organów administracji publicznej. 

 

2.  Działalność organizacyjna w zarządzaniu bezpieczeństwem 

Organizowanie: 

- logiczne grupowanie działań i zasobów organizacji 

- kształtowanie struktury organizacji; tworzenie jednostek i więzi organizacyjnych 

- tworzenie stanowisk  pracy,  grupowanie zasobów, ustalanie reguł  działania i  relacji pomię-

dzy jednostkami organizacyjnymi. Jest to proces nieustanny ze względu na zmieniające się 

otoczenie i przyjmowane strategie działania 

- umiejętne dobieranie zasobów działania (ludzi, rzeczy, środków finansowych, informacji) i 

takie ich strukturalizowanie (ustalanie, kto wykona określone zadania, jak je grupować, kto 

komu  podlega  i  gdzie  ma  się  podejmować  decyzje),  by  w  procesie  działania  szybko,  osz-

czędnie,  a  jednocześnie  dokładnie  realizować  założone  plany.  Podobne  do  siebie  zadania 

grupowane  są  w  strukturze  poszczególnych  komórek  organizacyjnych,  a  uprawnienia  do 

wykonywania danych zadań powinny być rozłożone hierarchicznie od góry do dołu. 

Organizowanie w procesie zarządzania bezpieczeństwem 

- po 2004 r. proces organizacyjny w dziedzinie bezpieczeństwa w Polsce był najbardziej zaa-

wansowany w dziedzinie obronnej. Dotyczy to, przede wszystkim: 

a) przygotowania stanowisk kierowania 

b) realizacji celów SZ przez organy administracji rządowej 

c) realizacji zadań HNS 

d)  przygotowywania  do  militaryzacji  jednostek  organizacyjnych,  szczególnie  ważnych  dla 

obronności i bezpieczeństwa państwa 

e) budowy i utrzymania infrastruktury transportowej o znaczeniu obronnym 

f) przygotowaniu systemu łączności dla potrzeb obronnych 

g) budowy i utrzymania awaryjnych ujęć wody pitnej 

h) szczególnej ochrony obiektów ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa 

i) ochrony zabytków 

j) szkolenia obronnego 

- przedsięwzięcia organizacyjne w zakresie bezpieczeństwa prowadzono również po wstąpie-

niu Polski do NATO i UE. Polegały one na dostosowywaniu organizacji bezpieczeństwa do 

wymagań sojuszniczych. 

- trudności w zakresie organizacji zarządzania bezpieczeństwem: 

a) tendencje branżowe 

b) bark interdyscyplinarnego przygotowania profesjonalnych kadr 

c) ograniczone rozumienie problematyki 

d) brak podstaw prawnych 

e) brak strategii szczegółowych dla strategii bezpieczeństwa narodowego 

 

3.  Przewodzenie w zarządzaniu bezpieczeństwem 

Przewodzenie: 

- kierowanie pracownikami, wywieranie na nich wpływu i  motywowaniu  ich w taki sposób, 

aby wykonywali istotne zadania 

- główny element stosunków kierownika (zarządzającego) z podległymi mu pracownikami 

- pobudzanie pracowników do sprawniejszego wykonywania zadań  poprzez osiąganie celów 

pośrednio przyczyniających się do spełnienia ich osobistych potrzeb 

Przewodzenie w zarządzaniu bezpieczeństwem: 

-  przekazywanie  motywacyjnych  oddziaływań  na  elementy  organizacji  w  celu  stworzenia 

więzi i wywołania zachowań służących osiągania celów organizacji 

- formy motywowania: 

a) zachęcanie 

b) przymus 

c) nacisk 

d) presja 

e) namawianie 

f) instruowanie 

g) szkolenia 

- sankcje karne 

- odpowiedzialność osób na kierowniczych stanowiskach 

 

4.  Działalność kontrolna w zarządzaniu bezpieczeństwem 

Kontrola 
- regulacja działań organizacji w taki sposób, aby ułatwić osiąganie jej celów 
- bez kontroli nie byłoby możliwe ocenianie osiąganych wyników z punktu widzenia stopnia 
realizacji wytyczonych celów 
- znaczenie kontroli: 
a) pozwala na dostosowanie się organizacji do zmieniających się warunków 
b) ogranicza możliwości nakładania się błędów 
c) pomaga uporać się ze skomplikowanymi sytuacjami 
d) pomaga minimalizować koszty 

 

 

 

- najbardziej efektywna kontrolą jest kontrola selektywna – w punktach najważniejszych z 
punktu widzenia powodzenia w realizacji zadania i kontrola antycypująca – wyprzedzająca 
skutki danych zdarzeń 
- skuteczność kontroli zależy nie tylko od stwierdzenia nieprawidłowości, ale też od szybko-
ści podjęcia reakcji 
 
Kontrola w zarządzaniu bezpieczeństwem 
- w Polsce funkcje kontrolne realizują organy sprawujące określone funkcje w zakresie kon-
troli prawa, kontroli międzyresortowej, podatkowej, prokuratorskiej, skarbowej i resortowej 
- kontrola w dziedzinie obronnej – obejmuje wykonywanie zadań obronnych wynikających z 
ustaw oraz przepisów wydanych na ich postawie, jak również decyzji administracyjnych, 
umów cywilnoprawnych oraz porozumień zawartych z organem administracji publicznej 
- kontrolę w dziedzinie obronnej przeprowadza się w celu sprawdzenia prawidłowości wyko-
nywania zadań obronnych oraz określenia stanu przygotowań obronnych w państwie 
- kontrola może być prowadzona w formie kompleksowej, problemowej lub doraźnej 
- ministrowie, wojewodowie oraz organy samorządu terytorialnego zarządzają przeprowadze-
nie kontroli problemowych i doraźnych, odpowiednio do zakresu swojej właściwości rzeczo-
wej i miejscowej 
- wojewodowie koordynują działalność organów samorządu terytorialnego w zakresie plano-
wania przez te organy kontroli problemowych