Eksploat w warunkach zagrożeń
Teberia > Świat Nauki > Artykuły > Górnictwo odkrywkowe
Węgiel brunatny najtańszy nośnik energii w Polsce i jego perspektywy
Z. Kasztelewicz - Kopalnia Węgla Brunatnego „Konin” w Kleczewie S.A., Polska
J. Klich - Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Polska
W. Kozioł - Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Polska
J. Czyż - Kopalnia Węgla Brunatnego „Konin” w Kleczewie S.A., Polska
W artykule dokonano analizy podstawowych parametrów pracy czterech kopalń węgla brunatnego działających w Polsce od początku ich działalności. Przedstawiono również aktualne wyniki produkcyjne i najnowsze osiągnięcia branży. Pokazano także polską energetykę opartą na węglu brunatnym na tle całej polskiej energetyki oraz porównano stan tej branży z energetyką europejską w tym z energetyką krajów, podobnie jak Polska, przystępujących do UE po 1.05.2004 roku. Poczesne miejsce w artykule zajęły zagadnienia związane z możliwościami i perspektywami rozwoju polskiej energetyki opartej na węglu brunatnym w XXI wieku.
Polskie kopalnie węgla brunatnego od przeszło 50 lat są stałym elementem krajobrazu gospodarczego i społecznego kraju. Wraz z elektrowniami, do których dostarczają surowiec, tworzą jedne z najbardziej stabilnych pod względem finansowym i organizacyjnym, zespoły przemysłowe.
Podstawą działalności górnictwa węgla brunatnego są bogate zasoby geologiczne. W ponad 100 rozpoznanych złożach, zasoby perspektywiczne węgla brunatnego szacuje się na około 60 mln ton. Udokumentowane geologiczne zasoby bilansowe wynoszą około 14 mld ton, a zasoby pozabilansowe określa się na 4,9 mld ton. Tylko część (w ilości 3,0 mld ton) zasobów bilansowych jest obecnie zagospodarowana co stanowi około 22% tej kategorii zasobów.
Wydobycie węgla brunatnego prowadzone jest obecnie w czterech kopalniach (piąta kopalnia Sieniawa eksploatuje znikome ilości węgla na potrzeby lokalnych odbiorców) przy czym trzy z nich są kopalniami wieloodkrywkowymi (Adamów, Bełchatów, Konin) a jedna (Turów) jest kopalnią jednoodkrywkową. Kopalnie te zlokalizowane są w Polsce Centralnej i Zachodniej (rys. 1), a więc w rejonach oddalonych od głównej bazy paliwowo- energetycznej kraju, jaką stanowi Górnictwo Śląskie.
Kopalnia Węgla Brunatnego „Adamów” S.A. eksploatuje węgiel brunatny w trzech odkrywkach: Adamów, Koźmin, Władysławów. Jej zdolność wydobywcza wynosi 4,5-5,2 mln ton na rok. Wydobywany węgiel jest wykorzystywany w elektrowni Adamów o mocy 600 MW. Węgiel z odkrywek KWB Adamów jest stosunkowo mało zasiarczony, dlatego też elektrownia Adamów nie została dotychczas wyposażona w instalację odsiarczania.
W celu utrzymania zdolności wydobywczej kopalni do lat 2023-2024, w związku z zakończeniem eksploatacji węgla w odkrywkach Koźmin w 2009 r. i odkrywce Władysławów w 2011 r. planowane jest podjęcie około roku 2010 eksploatacji w odkrywce Koźmin Północ.
Rysunek. 1: Złoża węgla brunatnego w Polsce
Kopalnia węgla brunatnego „Bełchatów” S.A. posiada zdolność wydobywczą na poziomie 38,5 mln ton rocznie. Eksploatowany węgiel spalany jest w elektrowni o mocy 4370 MW. Jest to obecnie największa elektrownia w Europie bazująca na paliwie węglowym. Elektrownia ta wyposażona jest w instalacje odsiarczania spalin metodą mokrą, a produkt odsiarczania, tzw. gips techniczny wykorzystywany jest w całości do produkcji gipsowych materiałów budowlanych. Czynna obecnie odkrywka Bełchatów zakończy eksploatację w 2017 r., w związku z tym rozpoczęto budowę nowej odkrywki Szczerców, która będzie dostarczać węgiel również do nowej elektrowni Bełchatów II o mocy 830 MW. Zakończenie eksploatacji w odkrywce Szczerców przewiduje się na okres 2031 do 2035 (ze złożem satelitarnym).
Kopalnia Węgla Brunatnego Konin S.A. o łącznej zdolności wydobywczej ok. 15 mln ton eksploatuje obecnie trzy odkrywki, a to: Kazimierz Północ (do roku 2011), Jóźwin IIA (do roku 2004) oraz Lubstów (do roku 2009). Węgiel z wymienionych odkrywek dostarczany jest do dwóch elektrowni: Konin o mocy 538 MW i Pątnów o mocy 1200 MW (bloki węglowe). Elektrownie te są częściowo wyposażone w instalacje odsiarczania.
Dla zrekompensowania zaniku wydobycia kończących żywotność odkrywek rozpoczęto eksploatację w nowej odkrywce Jóźwin IIB (planowana eksploatacja do roku 2019) oraz przewiduje się podjęcie eksploatacji w następujących odkrywkach: Drzewce (od 2005 do 2021), Tomisławice (od 2009 do 2026), Mąkoszyn Grochowiska (od 2013 do 2035), Piaski (od 2017 do 2040 r.)
Kopalnia Węgla Brunatnego Turów S.A. jest najstarszą kopalnią w polskim górnictwie węgla brunatnego. Jej zdolność wydobywcza wynosi ok. 15 mln ton rocznie, nie jest jednak wykorzystywana z powodu zmniejszonego zapotrzebowania na węgiel elektrowni, której moc wynosi 1070 MW. Elektrownia, podobnie jak kopalnia jest gruntownie zmodernizowana oraz wyposażona w instalacje odsiarczania spalin (sucha metoda wapniakowa) oraz kotły fluidalne. Udokumentowane zasoby złoża Turów umożliwiają funkcjonowanie zespołu górniczo- energetycznego do 2045 roku.
Poszczególne kopalnie węgla brunatnego rozpoczęły zdejmowanie nadkładu i wydobycie węgla w następujących latach:
KWB Adamów - nadkład w 1959 roku, węgiel w 1964 roku
KWB Bełchatów - nadkład w 1977 roku, węgiel w 1980 roku
KWB Konin - nadkład w 1945 roku, węgiel w 1947 roku
KWB Turów - nadkład w 1947 roku, węgiel w 1947 roku.
Od początku działalności w polskich kopalniach węgla brunatnego wydobyto ponad 2 mld Mg węgla, zdejmując łącznie prawie 8 mld m3 nadkładu. Dane dla poszczególnych kopalń wraz ze wskaźnikami zawodnienia i energochłonności przedstawiono w tab. 1 i 2.
Tabela 1. Ilość wydobytego węgla, zdjętego nadkładu i wypompowanej wody oraz średnie wskaźniki N:W i zawodnienia w kopalniach od początku działalności
Tabela 2. Średnie wartości wskaźników energochłonności od początku działalności kopalni do końca 2002 roku
2. Wskaźniki techniczno- ekonomiczne kopalń węgla brunatnego latach 2002-2003
W tabeli 3 przedstawiono podstawowe parametry opisujące wielkość produkcji oraz wskaźniki ilustrujące warunki w jakich kopalnie prowadziły eksploatację w latach 2001-2003. Generalnie należy stwierdzić, że dla całej branży przy wzroście urobionej masy, zmniejszyła się ilość pompowanej wody, zmalały wskaźniki zużycia energii elektrycznej, wzrosła wydajność i zmniejszyła się liczba zatrudnionych.
Tabela 3: Podstawowe dane produkcyjne górnictwa węgla brunatnego w latach 2001-2003
W tabeli 4 zawarto podstawowe dane produkcyjne dla poszczególnych kopalń w latach 2002-2003.
Tabela 4. Podstawowe dane produkcyjne dla poszczególnych kopalń w latach 2002-2003
W porównaniu z rokiem 2002, rok 2003 był dla górnictwa węgla brunatnego rokiem pomyślniejszym. Roczne wydobycie węgla w skali branży wzrosło o blisko 2,7 mln ton., co oznacza wzrost wydobycia o 4,6 %. W poszczególnych kopalniach przyrost wydobycia był zróżnicowany: od 3,4 % spadku w kopalni „Adamów” do 15,8 % wzrostu w kopalni „Turów”. Na podobnym poziomie kształtowała się dynamika dostaw węgla do elektrowni i dla całej branży zamknęła się wzrostem o 4,6 %.
Po dwóch latach stagnacji, w 2003 roku polska gospodarka wkraczać zaczęła na ścieżkę wzrostu gospodarczego co przełożyło się na wyraźny wzrost produkcji energii elektrycznej. To z kolei spowodowało zwiększone zapotrzebowanie elektrowni na paliwo. Posiadając odpowiednie zasoby i zdolności wydobywcze kopalnie węgla brunatnego były w stanie, co pokazano w powyższej tabeli, sprostać rosnącemu popytowi na węgiel.
3. ELEKTROENERGETYKA POLSKA NA TLE KRAJÓW EUROPEJSKICH
Polską elekroenergetykę porównano z elekroenergetyką 15 krajów Unii Europejskiej i 10 krajów, które weszły w jej skład 1 maja 2004 roku .
Produkcja energii elektrycznej w Unii Europejskiej wyniosła w 2000 roku 2475,3 TWh, a w roku 2002 już 2527,8 TWh. W ciągu dwóch lat produkcja energii elektrycznej w krajach piętnastki wzrosła o 52,5 TWh czyli o 2 %. W krajach wstępujących produkcja energii elektrycznej w 2000 roku wynosiła 299,2 TWh, a w roku 2002 wzrosła o 10,2 TWh do poziomu 309,4 TWh, to znaczy o 3,4 %. Porównując wielkość produkcji energii elektrycznej w krajach UE z produkcją energii elektrycznej w krajach wchodzących widać, że kraje „starej” unii produkowały ponad 8 razy więcej energii niż pozostałe 10 krajów.
W 2002 roku produkcja energii elektrycznej w Polsce wyniosła 130,1 TWh, co stanowiło 42% całej energii wytworzonej przez kraje „nowej” unii i ponad 5% produkcji krajów pozostałej piętnastki. Struktura w Polsce za rok 2002 jest jednak zdecydowanie odmienna w porównaniu ze średnią strukturą dla państw UE. W Polsce aż 98,4% wyprodukowanej energii elektrycznej pochodzi z elektrowni konwencjonalnych a tylko 1,6% z elektrowni wodnych i pozostałych. Dotychczas w Unii Europejskiej średnio 52 % energii produkowały elektrownie konwencjonalne, 33,1% elektrownie jądrowe, a 14,9 % elektrownie wodne i pozostałe. W krajach wchodzących średnio 76,1 % energii produkują elektrownie konwencjonalne, 17,7% elektrownie jądrowe, a 6,2% elektrownie wodne i pozostałe. Zbliżoną do Polski strukturę pozyskiwania energii z poszczególnych źródeł wśród krajów dotychczasowej Unii Europejskiej miały takie państwa, jak: Grecja, Holandia, Irlandia, Portugalia i Włochy, a wśród krajów wchodzących do UE: Cypr, Estonia i Malta - ponad 80% wyprodukowanej energii pochodzi z elektrowni konwencjonalnych.
Na rysunkach 2 i 3 pokazano udział poszczególnych źródeł energii w całkowitej produkcji energii w krajach Unii Europejskiej i udział poszczególnych źródeł energii w całkowitej produkcji energii w krajach, które weszły do Unii 1.05.2004 roku.
Rysunek 2. Udział poszczególnych źródeł energii w całkowitej produkcji energii elektrycznej w krajach Unii Europejskiej
Rysunek 3. Udział poszczególnych źródeł energii w całkowitej produkcji energii elektrycznej w krajach wchodzących 1.05.2004 rok
4. WĘGIEL BRUNATNY W POLSKIEJ ELEKTROENERGETYCE
Łączne roczne wydobycie węgla brunatnego wynosi około 60 mln Mg. Z dostarczonego węgla brunatnego elektrownie wytwarzają około 51,5 TWh energii elektrycznej, co w 2003 roku stanowiło 34,2 % ogólnej produkcji energii elektrycznej w Polsce. Moc zainstalowana w krajowych elektrowniach na koniec 2003 roku wynosiła 34 804 MW, w tym w elektrowniach zawodowych 32 269 MW (20 843 MW w elektrowniach opalanych węglem kamiennym, 9 304 MW w opalanych węglem brunatnym i 2 121 MW w elektrowniach wodnych) i w elektrowniach przemysłowych 2 536 MW.
Tabela 7. Struktura produkcji energii elektrycznej w 2002 i 2003 roku.
Tabela 8. Średnie ceny energii elektrycznej sprzedawanej przez poszczególnych wytwórców do PSE S.A. w PLN/MWh
Średnie roczne zapotrzebowanie na moc wyniosło w 2003 roku 18 913 MW. Maksymalne zapotrzebowanie miało miejsce w styczniu i wyniosło 23 289 MW zaś minimalne o wartości 13 238 MW wystąpiło w czerwcu.
W tabelach 7, 8 i 9 przedstawiono strukturę produkcji energii elektrycznej w 2003 roku, średnie ceny energii elektrycznej sprzedanej przez poszczególnych wytwórców do PSE S.A. (w PLN/MWh) i liczbę zatrudnionych na jednostkę mocy wytwórczej w polskich elektrowniach systemowych w tym pozycję elektrowni pracujących na węglu brunatnym.
Tabela 9. Liczba zatrudnionych na jednostkę mocy wytwórczej w polskich elektrowniach systemowych
5. STRATEGIA ROZWOJU BRANŻY WĘGLA BRUNATNEGO W POLSCE W KOPALNIACH CZYNNYCH I NA ZŁOŻU LEGNICA
Strategię rozwoju branży węgla brunatnego w Polsce, dotyczącą obecnie czynnych kopalń, przedstawiono w tabeli 10.
Ogółem obecnie czynne kopalnie od 2003 roku do roku 2048 wydobędą 1941 mln Mg węgla brunatnego. Wielkość ta jest zbliżona do wydobycia węgla brunatnego w kopalniach odkrywkowych i głębinowych uzyskanego w latach 1945-2002. W latach tych wydobyto łącznie w Polsce ponad 2007 mln Mg węgla brunatnego. Zrealizowanie prognozowanego do roku 2048 wydobycia zależy głównie od poziomu odbioru węgla.
Głównymi odbiorcami tego paliwa są elektrownie opalane węglem brunatnym ZE PAK, Elektrownia „Bełchatów” i Elektrownia „Turów”. Elektrownie te podlegają obecnie pracom modernizacyjnym. Stan zaawansowania procesów modernizacyjnych w elektrowniach Bełchatów i Turów nie budzi zastrzeżeń. Inaczej ma się sytuacja w ZE PAK SA. Obecnie wystąpiły opóźnienia w harmonogramie budowy Elektrowni „Pątnów II”. Brak jest pewności co do zakresu modernizacji Elektrowni „Pątnów I”. Zmiany zakresu i harmonogramu modernizacji Elektrowni „Pątnów” mogą spowodować zmianę w planowanym wydobyciu węgla w kopalni „Konin”. Według oceny Porozumienia Producentów Węgla Brunatnego w Polsce, polskie górnictwo węgla brunatnego jest dobrze przygotowane do wyznaczonych, przez horyzont czasowy określony na 40 lat, zadań.
Odkrywkowa eksploatacja prowadzona przez odkrywkowe kopalnie węgla brunatnego jest działalnością, która od początku istnienia tych kopalń wpływa na zmianę stosunków wodnych, ukształtowanie terenu i inne parametry otaczającego odkrywki środowiska. Zdając sobie sprawę ze wszystkich powodowanych działalnością odkrywek uciążliwości, starano się różnymi sposobami zmniejszyć bezpośredni wpływ tej działalności na środowisko naturalne. Jednym z takich posunięć była likwidacja przestarzałych i energochłonnych maszyn wydobywczych i zwałujących. Systematycznie i zgodnie z kanonami sztuki górniczej dokonywana jest rekultywacja terenów „odzyskiwanych” w miarę przesuwania się frontów roboczych wydobywczych i zwałowych. Jednak nawet w najbardziej zasobnej w złoża odkrywce eksploatacja dobiega końca. Zasoby wyczerpują się i rozpoczyna się ostatni etap „życia” odkrywki. Rozpoczyna się proces likwidacji i ostatecznego zagospodarowania wyrobisk i terenów pogórniczych. Proces, w którym ogromną rolę pełnią standardy dotyczące ochrony środowiska obowiązujące w Unii Europejskiej.
Polska mimo posiadania dużych zasobów węgla brunatnego, prowadzi jego eksploatację tylko w czterech rejonach kraju, w oparciu jedynie o 20 % udokumentowanych zasobów złóż bilansowych tego surowca, których wyczerpanie będzie miało miejsce pomiędzy 2024 rokiem („Adamów”) a 2048 rokiem („Turów”). Założeniem Porozumienia Producentów Węgla Brunatnego jest oczywiście jak najlepsze wykorzystanie już eksploatowanych złóż, łącznie ze złożami satelitarnymi. Fakt ten jednak nie wpłynie w sposób znaczący na wydłużenie czasu działania czynnych kopalń. W związku z tą sytuacją Porozumienie Producentów Węgla Brunatnego przygotowało scenariusz utrzymania znaczącego wydobycia węgla brunatnego w dalszej przyszłości, przez maksymalne wykorzystanie czynnych kopalń i zagospodarowanie nowych złóż.
Wśród licznych polskich złóż węgla brunatnego za najbardziej predysponowane do kolejnego zagospodarowania należy uznać złoża węgla brunatnego położone w rejonie Legnicy. O ich szczególnych walorach decydują zarówno olbrzymia zasobność, przekraczająca dwukrotnie zasobność wszystkich eksploatowanych złóż węgla brunatnego w Polsce, jak również specyfika uprzemysłowionego regionu, w którym się znajdują. W regionie tym bowiem należy się liczyć ze stopniowym ograniczaniem wydobycia rud miedzi, co może za sobą pociągnąć groźbę ogromnego bezrobocia. Obecnie eksploatowane są tam największe w Europie złoża miedzi, którym towarzyszą złoża srebra, złota i innych rzadkich metali. Oparty na tych zasobach przemysł górniczo-hutniczy reprezentowany przez KGHM Polska Miedź, stanowi podstawę egzystencji dla około 150 000 jego mieszkańców. Na tym samym obszarze na północ i na zachód od Legnicy zalegają jedne z najzasobniejszych złóż węgla brunatnego. Produkcja opartej na tych złożach energii elektrycznej, stanowiłaby alternatywę dla wydobycia złóż miedzi. Umożliwiłaby jednocześnie utrzymanie dotychczasowego poziomu produkcji energii elektrycznej opartej o własne paliwa.
Tabela 10. Planowane wydobycie węgla brunatnego w kopalniach czynnych i perspektywicznej kopalni „Legnica” mln Mg
Złoże Legnica odkryto w latach 50-tych, przy okazji poszukiwań i dokumentowania złóż miedzi. Do dyspozycji znajduje się tu pięć pól eksploatacyjnych: Legnica Zachód, Legnica Wschód, Legnica Północ, Ścinawa i Ruja, z których cztery pierwsze o zasobach 3,8 mld Mg łączą się ze sobą. Pole Ruja o najmniejszych zasobach, 0,3 mld Mg, oddalone jest od pozostałych o siedem kilometrów. Parametry złóż legnickich przedstawiono w tabeli 11.
Tabela 11. Parametry złoża legnickiego
Jakość węgla brunatnego złoża Legnica jest dobra. Przy wilgotności naturalnej wartość opałowa wynosi około 9200 kJ/kg, zawartość popiołu 8 - 10 %, a siarki poniżej 0,5 %.
W latach 1996 - 1997 PIG Warszawa i Poltegor-Projekt Wrocław, na zlecenie KGHM Polska Miedź SA, wykonały opracowanie pt. „Ocena możliwości zagospodarowania złóż węgla brunatnego Legnica-Ścinawa”, którego zakres obejmował:
opracowanie komputerowej bazy danych geologicznych
obliczenie zasobów węgla i analizę jego jakości
analizę techniczno - ekonomiczną wraz z oceną możliwości eksploatacji złoża węgla brunatnego Legnica
określenie wpływu eksploatacji na środowisko.
W ramach prac badawczych i projektowych z lat 1996-1997 oraz późniejszych analiz uściślono budowę geologiczną złóż węgla brunatnego Legnica - Ścinawa, zaktualizowano zasoby węgla brunatnego, określono wpływ budowy kopalni na środowisko oraz przeanalizowano pod względem techniczno - ekonomicznym warianty budowy kopalni.
Proponowane są dwa warianty zagospodarowania złoża.
Pierwszy w układzie minimalnym z eksploatacją jednym frontem o zdolności wydobywczej 30 mln Mg rocznie, lub drugi z układem dwóch frontów eksploatacyjnych i wydobyciem 60 mln Mg rocznie, jako wariantem preferowanym. Stosunek N:W w projektowanej kopalni, kształtujący się na poziomie 8,2:1, jest generalnie gorszy niż w czynnych kopalniach. W kopalni Legnica niezbędne będzie zatem zastosowanie kolejnej nowej generacji maszyn podstawowych, zapewniających zdecydowanie większą koncentrację robót, niż w aktualnie pracujących kopalniach węgla brunatnego. Powinno to zapewnić uzyskanie efektów ekonomicznych na poziomie zbliżonym do uzyskiwanych w czynnych kopalniach.
Wydobycie węgla rzędu 30 mln Mg/rok przy uruchomieniu jednego frontu, biorąc pod uwagę, że wartość opałowa jest wyższa w złożu Legnica o ponad 20 % niż w złożu Bełchatów, pozwoli na zaopatrzenie z każdego frontu elektrowni o mocy 4000 - 4500 MW. Uruchomienie na złożu Legnica dwóch frontów wydobywczych (60 mln Mg/rok), pozwoli na pokrycie zapotrzebowania na paliwo elektrowni o mocy 8000 - 9000 MW, w pełni zastępując obecne elektrownie działające w oparciu o węgiel brunatny. Przy jednofrontowym układzie wydobycia węgla, kopalnia będzie pracować około 90 lat, a przy dwufrontowym układzie około 50 lat. Uruchomienie KWB „Legnica” planowane jest po roku 2020. Planowe wydobycie węgla brunatnego z kopalni czynnych i nowej kopalni „Legnica” w układzie dwu-frontowym z horyzontem czasowym do około 2075 roku, pokazano w tabeli 15.
Przedstawione plany działalności branży należy uznać za realny wariant przedłużenia eksploatacji węgla brunatnego, jednak z pewnością nie wyczerpują one wszystkich możliwości, związanych z efektywnym wydobyciem tego paliwa. Plany takie powinny opierać się na nowej strategii energetycznej dla Polski i określać potrzeby kraju w tej dziedzinie na następne 30-50 lat. Zawierać powinny analizę techniczno-ekonomiczną, sporządzoną dla różnych źródeł energii elektrycznej. Dokładna analiza wykazałaby, że węgiel brunatny powinien być bazą produkcji energii elektrycznej na skalę znacznie większą niż ma to miejsce obecnie. Jeżeli z bilansu energetycznego wynikałoby większe zapotrzebowanie na tanią energię z węgla brunatnego, to można by było zaplanować zagospodarowanie szeregu innych złóż, takich choćby, jak:
złoże Radomierzyce - 180 mln Mg zasobów
złoże Rzepin i Torzyn - zasoby bilansowe ponad 1,0 mld Mg
złoże Złoczew - 485 mln Mg
złoże Babina i Mosty - 310 mln Mg
złoże Cybinka o zasobach ponad 230 mln Mg.
Zagospodarowanie tylko tych złóż, łącznie ze złożem Legnica, pozwoliłoby za około 20 lat na podniesienie poziomu wydobycia węgla brunatnego w Polsce do poziomu około 100 mln Mg rocznie i utrzymanie go na tym poziomie przez co najmniej dalsze 50 lat.
Elektrownie opalane węglem brunatnym charakteryzują się wysoką koncentracją produkcji, której towarzyszy podobnie wysoka koncentracja wydobycia węgla w kopalniach odkrywkowych. Elektrownie te charakteryzują się wyższą niż przeciętna, efektywnością wytwarzania energii elektrycznej. Jednocześnie energia produkowana na bazie węgla brunatnego jest od wielu lat średnio o 20-30 % tańsza niż energia z węgla kamiennego.
Przedstawiony, aktualny stan branży, pozwala uświadomić licznym sceptykom jak silną pozycję zajmuje polskie górnictwo węgla brunatnego i jak ważną rolę spełnia w zapewnieniu energetycznego bezpieczeństwa Polski. Opierając się na szerokim zapleczu naukowo-technicznym, stale podnosząc opłacalność ekonomiczną pozyskiwania energii opartej na złożach węgla brunatnego, dbając o środowisko naturalne, powinniśmy, również w przyszłości utrzymać strategiczną pozycję naszych kopalń w polskiej energetyce.
1. Czapla Z., Kozłowski Z.: Włodarczyk B., Wojciechowski C., Żuk S., Węgiel brunatny w polskiej energetyce - stan obecny i perspektywa., Bełchatów, 2002.
2. Kasztelewicz Z.: Polskie górnictwo węgla brunatnego, Porozumienie Producentów Węgla Brunatnego, Redakcja , Górnictwo Odkrywkowe, 2004.
3. Kasztelewicz Z.: Branża węgla brunatnego w Polsce dziś i jutro, Przegląd Górniczy nr 7-8/2002.
4. Kasztelewicz Z.: Raport o stanie i perspektywach sektora paliwowo-energetycznego w województwie konińskim, Węgiel Brunatny nr 4/1997.
5. Kasztelewicz Z.: Wydajność i awaryjność maszyn podstawowych pracujących w KWB „Konin” w Kleczewie SA, Górnictwo Odkrywkowe nr 1/2003.
6. Kozioł W., Uberman R.: Perspektywy rozwoju górnictwa odkrywkowego w XXI wieku, Międzynarodowa Konferencja Naukowa Górnictwo - Praktyka i Nauka. Spojrzenie w XXI wiek, Kraków, 1999.
7. Kozioł W., Tajduś A.: Górnictwo węgla brunatnego i kamiennego gwarantem niskich cen energii, III Międzynarodowy Kongres Górnictwa Węgla Brunatnego, Bełchatów, 2002.
8. Kozłowski Z., Wojciechowski C.: Dokonania i perspektywy górnictwa węgla brunatnego w Polsce., Przegląd Górniczy, nr 10/2003.
9. Kozłowski Z.: Perspektywy górnictwa węgla brunatnego w Polsce u progu XXI wieku, Węgiel Brunatny nr 4/2000.
|
