Złoża kopalin nie stanowiące części składowych nieruchomości gruntowej są własnością Skarbu Państwa.Złoża kopalin nie objętych własnością gruntową, a ściślej rzecz biorąc - całe wnętrze skorupy ziemskiej znajdujące się poza granicami przestrzennymi nieruchomości gruntowych jest aż do granic suwerenności Rzeczpospolitej Polskiej przedmiotem wyłącznej własności Skarbu Państwa.

Jedną z wolności konstytucyjnych jest prawo podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, w zasadzie bez ograniczeń o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Nie ma ona jednak charakteru bezwzględnego. Jej ograniczenia mogą zostać wprowadzone wyłącznie ze względu na „ważny interes publiczny", co musi wynikać z ustawy (art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej - ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, póz. 483). Jednym z istotnych ograniczeń jest uzależnienie podejmowania niektórych rodzajów działalności gospodarczej od uzyskania koncesji.

Źródło: Komentarz do ustawy p.g.g A. Lipiński, R. Mikosz, 2003

Podstawowe rozstrzygnięcia prawa geologicznego i Górniczego

1. Decyzja koncesyjna - nadaje wyłączne prawo do poszukiwania i rozpoznawania bądź eksploatacji kopalin

2. Organami koncesyjnymi są: - Minister Środowiska, Wojewodowie, Starości

Kopaliny dzielą się na:

1. podstawowe

2. pospolite

Własności i użytkowanie górnicze

1. złoża kopalin nie stanowią części składowych nieruchomości gruntowej są własnością Skarbu Państwa

2. w granicach określonych przez ustawy Skarbu Państwa może, z wyłączeniem innych osób , korzystać ze złoża kopalin oraz rozporządzać prawem do nich rzez ustanowieniem użytkownika górniczego

3. uprawienia skarbu państwa, wykonują organy właściwe do udzielenia koncesji, zwane dalej „organem koncesyjnym”

4. w sprawie nie uregulowanych w ustawie do własności złóż kopaliny stosuje się odpowiednio przepisy o własności i nieruchomości gruntowej

Ustanowienie użytkowania górniczego następuje w drodze umowy za wynagrodzeniem, pod warunkiem uzyskania koncesji.

Umowa o ustanowienie, zmianę treści lub przeniesienie użytkownia górniczego powinna być pod rygorem nieważności zawarta na piśmie

Ustanowienie użytkowania górniczego, obejmującego poszukiwanie, rozpoznawanie lub wydobywanie gazu ziemnego, ropy naftowej oraz jej naturalnych pochodnych, a także metanu z węgla kamiennego poprzedza się przetargiem

Organami właściwymi doprowadzenia przetargu na nabycie prawa do użytkowania górniczego są organy właściwe do udzielenia koncesji

Koncesja wymaga

1. poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin

2. wydobywanie kopalin ze złóż

3. bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze w tym podziemnych wyrobiskach górniczych

Do koncesjonowania działalności stosuje się przepisy o działalności gospodarczej, chyba że ustawa nie stanowi inaczej.

Koncesje udziela się na czas oznaczony nie krótszy niż 3 miesiące

Koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie lub wydobywanie kopalin podstawowych udziela WOJEWODA pospolitych udziela STAROSTA, w specyficznych przypadkach - MINISTER Środowiska

Jeżeli przemawia za tym szczególnie ważny interes Państwa lub szczególnie ważny interes społeczny, związany zwłaszcza z OCHRONĄ ŚRODOWISKA, udzielanie koncesji może być uzależnione od ustanowienia zabezpieczenia roszczeń, mogących powstać w skutek wykonywania działalności objętej koncesją

Formę i wielkość zabezpieczenia, ustala się w zależności od

rodzaj prowadzenia działalności,

- przestrzeni objętej koncesją, czasu, na jaki koncesja została wydana

- oraz stopnia szkodliwości zamierzonej działalności dla środowiska

Wniosek o koncesję powinien zawierać

1. określenie prawa wnioskodawcy do terenu (przestrzeni), w ramach którego projektowana działalność ma być wykonywana, lub prawa, o ustanowienie którego ubiega się wnioskodawca

2. określenie czasu, na jaki koncesja ma być udzielona, wraz ze wskazaniem daty rozpoczęcia działalności

3. określenie środków, jakimi dysponuje przedmiot ubiegający się o koncesje w celu zapewnienia prawidłowego wykonania działalności objętej wnioskiem

Wniosek o udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin, powinien określać również

• wielkość i sposób zamierzonego wydobycia kopaliny

• stopień zamierzonego wykorzystania zasobów złoża, w tym kopalin towarzyszących i współwystępujących użytecznych pierwiastków śladowych, jak również środki umożliwiające osiągnięcie tego celu

• projektowane położenie obszaru górniczego i terenu górniczego oraz ich granic

Do wniosku należy dołączyć:

• dowód istnienia prawa przysługującego wnioskodawcy do wykorzystania dokumentacji geologicznej w celu ubiegania się o koncesje

• projekt zagospodarowania złoża, zaopiniowany przez właściwy organ nadzoru górniczego

• dowód istnienia prawa przysługującego wnioskodawcy do nieruchomości gruntowej, w granicach której ma być wykonywana zamierzona działalność w zakresie wydobywania kopalin metodą odkrywkową lub dowód przyrzeczenia jego ustanowienia

Starosta może udzielić koncesji jeżeli:

• obszar zamierzonej działalności nie przekroczy 2 ha

• wydobycie kopaliny w roku nie przekroczy 20 000 m³

• działalność będzie prowadzona za pomocą MATERIAŁÓW WYBUCHOWYCH

Koncesja powinna określać:

1. rodzaj i sposób prowadzenia działalności obiętej koncesją

2. przestrzeń, w granicach której ma być prowadzona ta działalność

3. okres ważności koncesji ze wskazaniem terminu rozpoczęcia działalności

4. inne wymagania dotyczące wykonania działalności objętej koncesją, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa powszechnego i ochrony środowiska

5. granice obszaru i terenu górniczego - wyznacza organ koncesyjny w uzgodnieniu z Prezesem WUG

6. zasoby złoża kopaliny możliwe do wydobycia

7. minimalny stopień ich wykorzystania

Załącznikiem do koncesji powinna być mapa z naniesionymi granicami obszaru i terenu górniczego

OPŁATY za ustanowienie użytkowania górniczego

- Wysokość i sposób uiszczania wynagrodzenia za użytkowanie górnicze określa umowa. Wynagrodzenie stanowi dochód Skarbu Państwa

- Przedsiębiorca wydobywa kopalinę ze złoża uiszcza opłatę eksploatacyjną za wydobytą

kopalinę

- Opłatę eksploatacyjną ustala się jako iloczyn stawki opłaty eksploatacyjnej dla danego rodzaju kopaliny i ilości kopaliny wydobytej w okresie rozliczeniowym

- Opłatę eksploatacyjną za wydobytą kopalinę towarzyszącą ustala się jako iloczyn 50% kwoty stawki opłaty eksploatacyjnej dla danego rodzaju kopaliny wydobytej w okresie rozliczeniowym

- opłatę eksploatacyjną, przedsiębiorca ustala kwartalnie we własnym zakresie i wnosi ją bez wezwania

Opłaty związane z udzieleniem koncesji

• opłata eksploatacyjna (ROYALTY) (kwartalna, wg stawki od wielkości wydobytej kopaliny)

• opłata koncesyjna (jednorazowa, signature bonus)

• opłata coroczna (tylko przed rozpoczęciem wydobycia)

Opłata eksploatacyjna w 60% wpływa do gminy a w pozostałych 40% wpływa do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - potrzeby geologii, potrzeby górnictwa (ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko

Aby zachęcić inwestorów rząd USA uchwalił ustawę w 1872 r które daje prawo inwestorom

Na wydobywanie kopaliny za jedyne 12$ za 1ha nie zależnie od ilości wydobytej kopaliny.

Później ulgi wprowadziły Indonezja, Ghana, Peru

Fundusz likwidacyjny

Przedsiębiorca, który uzyskał koncesje na działalność, obowiązany jest utworzyć Fundusz Likwidacji Zakładu Górniczego, zwany dalej „FUNDUSZEM”, chyba że obowiązek taki wynika z odrębnych przepisów

Przedsiębiorca prowadzący wydobywanie kopaliny systemem podziemnym lub otworowym, bezzbiornikowe magazynowanie substancji lub składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, przeznacza na fundusz równowartość od 3% do10%

odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych zakładu górniczego, ustalanych stosowanie do przepisów o podatku dochodowym.

Wydobywanie kopaliny systemem odkrywkowym przeznacza 10% należnej opłaty eksploatacyjnej

Przedsiębiorca gromadzi środki funduszu na wyodrębnionym rachunku bankowym, dokonując wpłat na fundusz począwszy od dniapowstania obowiązku uiszczania opłaty eksploatacyjnej albo od rozpoczęcia działalności

Środki funduszu stanowią koszty uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym i mogą być wykorzystane wyłącznie w celu pokrycia kosztów likwidacji zakładu górniczego lub jego oznaczonej części, również w razie upadłości przedsiębiorcy

Przedsiębiorca jest obowiązany przedstawić organowi koncesyjnemu oraz organowi nadzoru górniczego, na ich żądanie, aktualne wyciągi z rachunku bankowego, na którym gromadzi środki funduszu, a także informacje o sposobie ich wykorzystania

Dokumentacja geologiczna

Stanowi podstawę do udzielenia koncesji na wydobywanie kopalin

Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje dokumentacji geologicznych

• złoża kopaliny

• hydrogeologiczną

• geologiczno inżynierską

Dwie ostatnie wiążą się z podziemnym magazynowaniem (składowaniem) odpadów

Art. 41 określa podstawowe wymagania składające się na treść dokumentacji złóża kopaliny

1. Dokumentację geologiczną złoża kopaliny sporządza się w celu określenia granic złoża, jego zasobów oraz geologicznych warunków występowania

2. Dokumentacja geologiczna złoża kopaliny powinna określać:

• Rodzaj, ilość i jakości rozpoznanych kopalin, w tym także kopalin towarzyszących i współwystępujących użytecznych pierwiastków śladowych oraz substancji szkodliwych dla środowiska

• położenie złoża, jego budowę geologiczną, formę i granice

• elementy środowiska otaczające złoża

• hydrogeologiczne i inne geologiczno- górnicze warunki występowania złoża

• stan zagospodarowania powierzchni

3. W przypadku gdy dokumentacja geologiczna ma stanowić podstawę do udzielenia koncesji na wydobywanie kopalin, stopień rozpoznania złoża powinien umożliwić opracowanie projektu zagospodarowania złóża oraz wskazanie możliwości i kierunków rekultywacji terenów poeksploatacyjnych

4. Dokumentację sporządza się z uwzględnieniem kryteriów bilansowości zasobów złóż kopalin. Właściwy organ administracji geologicznej może zezwolić, w drodze decyzji, na zmianę kryteriów bilansowości

Stopień rozpoznania złoża powinien umożliwiać:

1. Opracowanie projektu zagospodarowania złoża

2. ustalenie własności technologicznych kopaliny i dobór metod jej przeróbki

3. określenie sposobu zagospodarowania wód kopalnianych

4. określenie ograniczenia ujemnego wpływu eksploatacji na środowisko, zwłaszcza w zakresie ochrony przed odpadami

5. ocenę możliwości wykorzystania zasobów złoża

6. wskazanie możliwości i kierunków rekultywacji terenów poeksploatacyjnych

Dokumentacja hydrogeologiczna

Dokumentację hydrogeologiczną sporządza się w celu:

1. ustalenie zasobów wód podziemnych

2. określenie warunków hydrogeologicznych w związku z

• projektowaniem odwodnień do wydobywania kopalin ze złóż

• wtłaczanie wód do górotworu

• projektowanie inwestycji mogących zanieczyścić wody podziemne

• Magazynowanie i składowanie na powierzchni lub w górotworze substancji ora odpadów

• ustanawianie obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych

• zakończenie lub zmiana poziomu odwadniania likwidowanych zakładów górniczych

Dokumentacja hydrogeologiczna powinna określać:

1. budowę geologiczną i warunki hydrogeologiczne badanego obszaru

2. warunki występowania wód podziemnych, w tym charakterystykę warstw wodonośnych określonego poziomu

3. jakość wody podziemnej, a w przypadku wody leczniczej także trwałość jej składu chemicznego i cechy fizyczne

4. przedsięwzięcia niezbędne dla ochrony środowiska

5. przedsięwzięcia niezbędne dla ochrony obiektów na powierzchnio

Dokumentacja hydrogeologiczna powinna również określać, stosownie do potrzeb:

1. zasoby i depresję w oznaczonych poziomach wodonośnych oraz w oznaczonym czasie

2. techniczne możliwości wydobycia wody

3. techniczne możliwości zatłaczania wód do górotworu

4. wpływ, jaki na stosunki wodne wywiera bezzbiornikowe magazynowanie substancjiw górotworze lub składowanie odpadów

5. granice projektowanych stref ochronnych ujęć wód podziemnych oraz obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych

Dokumentacja geologiczno inżynierska

Dokumentacja geologiczno inżynierska powinna określa:

1. Budowę geologiczną, warunki geologiczno-inżynierskie i hydrogeologiczne podłoża budowlanego lub określonej przestrzeni

2. prognozę zmian w środowisku, mogących powstać na skutek realizacji lub eksploatacji obiektów budowlanych

3. występowanie złóż kopalin, szczególnie surowców budowlanych, nadających się do wykorzystania przy realizacji inwestycji

Dokumentację geologiczno - inżynierską sporządza się dla:

1. określenia warunków geologicznych dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego

2. ustalenie geotechnicznych warunków posiadania obiektów budowlanych

3. magazynowania i składowania substancji oraz odpadów

Projekt zagospodarowania złoża

Sporządza ubiegający się o koncesję na wydobywanie kopaliny ze złoża, na podstawie dokumentacji geologicznej z uwzględnieniem uwarunkowań techniczno - ekonomicznych

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 grudnia 2001 r. w sprawie pzz (Dz. U. Nr 157, póz.1866)

Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z Ministrem właściwym do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać projekty zagospodarowania złóż, kierując się zasadami racjonalnej gospodarki złożem, wymaganiami w zakresie ochrony środowiska, w tym dotyczącymi wtłaczania wód do górotworu, bezpieczeństwa życia i zdrowia ludzkiego oraz technicznych możliwości wydobywania kopaliny

Pzz wymaga zatwierdzenia ,w drodze decyzji, przez organ koncesyjny

Pzz podlega zmianie w przypadku

• zmiany dokumentacji geologicznej

• gdy wymagają tego warunki określone w koncesji

• gdy wymagają tego ustalenia planu przestrzennego

• istotnych zmian warunków technicznych lub szczególnych uwarunkowań ekonomicznych wydobywania kopalin

Pzz kopaliny pospolitej może być sporządzany w formie uproszczonej

PZZ powinien zapewniać :

1. ochronę złóż kopalin, w tym towarzyszących pierwiastków śladowych występujących w złożu, zwłaszcza przez ich kompleksowe i racjonalne wykorzystanie

2. technologii eksploatacji zapewniającej ograniczenie ujemnych wpływów na środowisko

W takim projekcie należy określić

1. zasoby przemysłowe będące zasobami bilansowymi, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach również zasobami pozabilansowymi złoża lub wydzielonej jego części przewidzianej do zagospodarowania, które mogą być przedmiotem eksploatacji uzasadnionej technicznie i ekonomicznie przy uwzględnieniu wymagań określonych w przepisach prawa, w tym dotyczących wymagań ochrony środowiska;

4. zasoby nieprzemysłowe będące częścią zasobów bilansowych złoża nie zaliczoną do zasobów przemysłowych w obszarze przewidzianym do zagospodarowania, których eksploatacja może stać się uzasadniona w wyniku zmian technicznych, ekonomicznych lub zmian w przepisach prawa, w tym dotyczących wymagań ochrony środowiska;

5. straty w zasobach będące częścią zasobów przemysłowych i nieprzemysłowych przewidzianą do pozostawienia w złożu, która na skutek zamierzonego sposobu eksploatacji nie da się wyeksploatować w przewidywalnej przyszłości, w sposób uzasadniony technicznie i ekonomicznie.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

Plan powinien zapewniać integrację wszelkich działań podejmowanych w granicachterenu górniczego w celu:

1. wykonania uprawnień określonych w koncesji

2. zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego

3. ochrony środowiska, w tym obiektów budowlanych

Plan może w szczególności określić obiekty lub obszary, dla których wyznacza się filary ochronne, w granicach którego, ze względu na ochronę oznaczonych dobór, wydobywanie kopalin nie może być prowadzone albo może być dozwolone tylko w sposób zapewniający ochronę tych dóbr

Koszt sporządzenia projektu planu, ponosi przedsiębiorca. Projekt planu wymaga uzgodnienia z właściwym organem nadzoru górniczego

Jeżeli przewidywane szkodliwe wpływy na środowisko będą nieznaczne, rada gminy może podjąć uchwałę o odstąpienie do sporządzenia

Przedsiębiorca jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji zasobów złoża na podstawie dokumentacji geologicznej i projektu zagospodarowania złoża

Prowadzenie ewidencji zasobów złoża kopaliny polega na ustaleniu zmian w zasobach, których przyczyną powstania jest:

1. dokładniejsze rozpoznanie złoża

2. eksploatacja złoża i straty spowodowane eksploatacją złoża

3. zmiana granic lub podział złoża

4. przeklasyfikowanie geologicznych zasobów bilansowych do pozabilansowych, zasobów pozabilansowych do bilansowych, zasobów przemysłowych do nieprzemysłowych i odwrotnie

Ruch zakładu górniczego odbywa się na podstawie Planu Ruchu, zgodnie z zasadami TECHNIKI GÓRNICZEJ. Może być sporządzony w formie uproszczonej jeżeli chodzi o wydobywanie kopaliny pospolitej. Podlega zatwierdzeniu w drodze decyzji, przez właściwy organ państwowego nadzoru górniczego.

Powinien określać szczegółowe przedsięwzięcia niezbędne w celu zapewnia:

1. bezpieczeństwa powszechnego

2. bezpieczeństwa pożarowego

3. bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zakłady górniczego

4. prawidłowej i racjonalnej gospodarki złożem

5. ochrony środowiska wraz z obiektami budowlanymi

6. zapobiegania szkodami i ich naprawiania

Likwidacja zakładu górniczego

W razie likwidacji zakładu górniczego przedsiębiorca jest zobowiązany

1. zabezpieczyć lub zlikwidować wyrobiska górnicze oraz obiekty i urządzenia zakładu górniczego

2. zabezpieczyć nie wykorzystaną część złoża kopaliny

3. zabezpieczyć sąsiednie złoża kopalin

4. przedsięwziąć niezbędne środki chroniące wyrobiska sąsiednich zakładów górniczych

5. przedsięwziąć niezbędne środki w celu ochrony środowiska oraz rekultywacji gruntów i zagospodarowania terenów po działalności górniczej

Środki

z Funduszu Likwidacyjnego można wykorzystać dopiero wtedy gdy jest zatwierdzony plan likwidacji kopalni

Zasoby bilansowe

Zasoby złoża lub jego części, którego cechy naturalne spełniają wymagania określone przez kryteria bilansowości i umożliwiają podejmowanie jego eksploatacji

Zasoby pozabilansowe

zasoby złoża lub jego części, którego cechy naturalne powodują iż jego eksploatacja nie jest możliwa obecnie, ale przewiduje się, że będzie możliwa w przyszłości np. w wyniku postępu technicznego

Zasoby przemysłowe

cześć zasobów bilansowych, która może być przedmiotem opłacalnej eksploatacji

Zasoby nieprzemysłowe

część zasobów bilansowych, których eksploatacja nie jest możliwa w warunkach określonych przez projekt zagospodarowania złoża.

Kryteria bilansowości

wartości parametrów złoża, przy których jego eksploatacja jest technicznie możliwa i złoże może być przedmiotem zainteresowania przemysłu; także ogólne warunki, jakie musi spełniać złoże, by mogło być przedmiotem zagospodarowania.

Kryteria bilansowości (art. 41 ust. 4 pr.g.g.) nie zostały zdefiniowane ustawowo. W górnictwie rozumie się je jako „ustalone [...] dla poszczególnych kopalin lub ich grup graniczne wartości liczbowe charakterystycznych parametrów jakościowych i złożowych, decydujące o stopniu przydatności złóż do ewentualnej eksploatacji górniczej oraz o kwalifikacji wielkości ich zasobów.

Szczegóły określa odpowiednie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 grudnia 2001 roku

Kryteria przemysłowości

graniczne wartości parametrów złoża, przy których jego eksploatacja jest technicznie możliwa i ekonomicznie uzasadniona w warunkach projektu zagospodarowania złoża - jest opłacalna.

Kryteria operacyjne

graniczne wartości parametrów złoża w procesie jego eksploatacji przy których jest ona opłacalna (rentowna).

11

---