Zestaw II

Egzamin z historii języka polskiego

1 lutego 2007 r.

(studia dzienne)

Imię ……………….

Nazwisko…………..

Numer albumu ……

Nazwisko prowadzącego ćwiczenia……………….

1. Które z wymienionych poniżej cech językowych miały lub mają w polszczyźnie literackiej genezę (12 p.)

a/ małopolską

b/ wielkopolską

c/ kresową

d/ mazowiecką?

1.	Szymonowicz, Klonowicz	a, b, c, d
2.	iż, iże	a, b, c, d
3.	śrzoda, źrzódło	a, b, c, d
4.	duszy, studni (D. lp.)	a, b, c, d
5.	kupiec, domek	a, b, c, d
6.	czas, żyto, szyja	a, b, c, d
7.	wyskakiwać, opisywać	a, b, c, d
8.	dach, na nogach	a, b, c, d
9.	panienka, okienko	a, b, c, d
10.	nalepszy, nalepiej	a, b, c, d
11.	środa, źródło	a, b, c, d
12.	cesarzowi, chłopakowi	a, b, c, d

2. Wyjaśnij, w jakim znaczeniu zostały użyte podkreślone wyrazy, a w jakim stosujemy je dzisiaj, następnie określ mechanizm zmian znaczeniowych. (6 p.)

Kartezjusz zewsząd widział się motłochem zdań uprzedzonych otoczonym (Zab.., 6, 295), Wmieszani w motłoch ludu stańmy z daleka (Teat., 46 c, 31); Motłoch dziki (Słow., Maria 162); Motłoch szlachecki jest zuchwały (Rzew. H., Zamek, 19).

motłoch

dawne znaczenie/a:

współczesne znaczenie/a:

typ zmiany:

Woda taka żołądek i żywot puszy i odyma (Petr., Wod., 37); Gdy kogo puszy w żołądku lekarstwo (…) (Urzęd, 3, L).

dziś czasownik zwrotny puszyć się

dawne znaczenie/a:

współczesne znaczenie/a:

typ zmiany:

Ujrzał marmurową na tle tablicę, a owo po nim deptać nie chciał (Skarga, Dz., 574); Nikt nie mógł bezpiecznie chodzić po tle kościelnym, bo zlane było krwią (Jer. Zb., 1555).

tło

dawne znaczenie/a:

obecne znaczenie/a:

typ zmiany:

3. Wskaż szereg/i, które (5 p.)

a/ zawiera/ją wyrazy pochodzące z tego samego języka obcego, ale reprezentujące różne typy zapożyczeń;

b/ zawiera/ją wyrazy będące wyłącznie zapożyczeniami, które reprezentują ten sam typ pożyczek;

c/ zawiera/ją zapożyczenia wyłącznie z języków słowiańskich;

d/ zawiera/ją wyłącznie wyrazy rodzime, dziedziczone z języka prasłowiańskiego, nie podlegające zmianom pod wpływem języków obcych;

e/ zawiera/ją wyrazy zapożyczone oraz takie słowa rodzime, które nie podlegały żadnym zmianom pod wpływem języków obcych.

Wybór uzasadnij.

1.	swary, teść, łopata, dobytek, stopień, skrzynia, garniec	a, b, c, d, e
2.	lada, duszpasterz, kiecka, pończocha, światopogląd, cukier, jarmark	a, b, c, d, e
3.	premier, dama, biuro, batalion, dekolt, awangarda, bagaż	a, b, c, d, e
4.	serce, córka, natura, jakość, browar, wiedzieć, pierścień	a, b, c, d, e
5.	serce, iść w odstawkę, czeremcha, Władysław, Wołoch, krupczatka, harcerz	a, b, c, d, e

4. Wskaż latynizmy i makaronizmy w poniższych fragmentach tekstów, omów ich typy. Wyjaśnij terminy latynizm, makaronizm oraz makaronizowanie, (po 0,5 p. za każdą formę, po 1 p. za poprawną definicję).

I. Gaudeo libertate mea, pewnoque pokojo

(J. Kochanowski, „Carmen macaronicum” )

II V. bilis [Venerabilis] Fideliter Nobis Dilecte.

List Wierności Twojej doszedł Nas, z którego zrozumiewamy, co nam względem czasu wchodzenia wojsk króla Jmci węgierskiego insynuujesz, ale że in mora Nam cenionego terminu summum periculum, bo się wszystkim z tych codziennych prolongacyji - tak wojskowym, jako i szlachcie - na desperatia prawie zanosi. Przeto żądamy pilnie i gorąco W[ierności] Twojej, ażebyś cokolwiek możesz mieć industriej na to obrócił, jakobyś Wielmożnego Generała Hatzfelda do Polski zaraz przywiódł.….

Słowniczek: Venerabilis [ Fideliter Nobis Dilecte - Czcigodny, Szczerze Nam Drogi in mora - w zwłoce, summum periculum - największe niebezpieczeństwo; industryja - pracowitość, skrzętność, zasoby finansowe

Fragment listu Marii Ludwiki Gonzagi, cyt. za: S. Dubisz, Język - historia - kultura, Warszawa, 2002, s. 223-224.

5. Uzupełnij tabelę. (po 0,5 p. za każdą poprawną informację).

Nazwisko autora lub redaktora	Tytuł	Miejsce wydania	Rok wydania	Układ alfabetyczny	Układ tematyczny	Układ alfabetyczno gniazdowy
			1958-1969
			1564
Wyd. staraniem Orgelbranda
			1807-1814
Stanisław Urbańczyk		Kraków	1953-2002

6. Z jakiego słownika pochodzą podane poniżej artykuły hasłowe? Dokonaj charakterystyki tego słownika (imię i nazwisko autora, miejsce i rok wydania, zasady opracowania, zakres materiału, układ haseł, ew. źródła). (4 p.)

7. Wskaż przynajmniej 8 archaizmów reliktowo zachowanych w kolędach, określ ich typy, wyjaśnij znaczenia. (po 1 p.)

W żłobie leży, któż pobieży kolędować małemu, (…) My zaś sami z piosneczkami za wami pospieszymy…( W żłobie leży)

Cóż masz niebo nad ziemiany - Bóg porzucił szczęście swoje, Wszedł między lud ukochany, dzieląc z nim trudy i znoje (…); Cóż jest, czem był otoczony?- Bydło, pasterze i siano. (…) - A Słowo Ciałem się stało (…). Potem i króle widzimy - cisną się między prostotą, Niosąc dary Panu w dani, mirrę, kadzidło i złoto. (…) Podnieś rękę, Boże Dziecię, - Błogosław ojczyznę miłą, W dobrych radach, w dobrym bycie - wspieraj ją reki swej siłą. (Bóg się rodzi).

Witaj Jezu ukochany - Od Paryjarchów czekany (Pójdźmy wszyscy do stajenki).

8. Wymień: (po 1 p. za każdą informację)

a/ nazwiska co najmniej czterech XVI-wiecznych drukarzy krakowskich;

b/ autora pierwszej gramatyki języka polskiego;

c/ nazwisko gramatyka, który otrzymał medal „Za gramatykę polskiego języka - Ziomkowie”.

9. Zaklasyfikuj nazwy miejscowe do właściwego typu. (po 0,5 p.)

Imię	Nazwy dzierżawcze	N. etniczne	N. służebne	N. patronimiczne	N. topograficzne	N. rodowe	N. kulturowe
Strzelce
Olędry
Jarosław
Nowy Dwór
Wyszków
Dębica
Boguszyce
Łapy

10. Przyporządkuj imię określonemu typowi nazewniczemu. (po 0,5 p.)

Imię	Stp. nazwa złożona	N. skrócona	N. odapelatywna	N. patronimiczna	N. pochodzenia chrześcijańskiego
Kwasek
Goszczonowicy
Cieszęta
Krzyżan
Sulichna
Bolemysł

11. Omów jeden z poniższych tematów: (10.p)

a/ Troska o język polski w dobie oświecenia

b/ Wpływ sztuki translatorskiej na rozwój języka polskiego (na wybranych przykładach)

c/ Rola chrześcijaństwa w rozwoju polskiego języka literackiego

d/ Dzieje polskiej ortografii.

4

---