Finanse publiczne.

Sektor publiczny nie może być utożsamiany z sektorem państwowym.

Podsektory sektora publicznego:

1. Rządowy

2. Samorządowy

3. Ubezpieczeń społecznych

Sektor publiczny:

• sfera produkcyjna i nieprodukcyjna

• publiczny + samorzadowy= panstwowy

Ekonomicznie: sektor publiczny nie ma działalności zyskownej, nie przynosi nadwyżki lub osiągane zyski sa niewielkie.

Państwo jest zobowiązane dostarczać obywatelom czystych dóbr publicznych np. sądownictwo.

Sektor publiczny:

Musi dysponować środkami pieniężnymi

Finanse publiczne obejmują:

• procesy pobierania i gromadzenia dochodów i przychodów publicznych

• procesy wydatkowania środków publicznych

• procesy finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa

• procesy finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki samorządu terytorialnego

• zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne

• zarządzanie środkami publicznymi

• zarządzanie długiem publicznym

• rozliczenia z budżetem unii europejskiej

W Polsce działalność tę reguluje ustawa o finansach publicznych.

Podmioty sektora finansów publicznych w Polsce:

• organy władzy publicznej, w tym administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sady i trybunały

• jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki

• jednostki budżetowe

• samorządowej zakłady budżetowe

• ZUS i zarządzane przez niego fundusze oraz kasa rolniczego ubezpieczenia społecznego i fundusze zarządzane przez prezesa kasy rolniczego ubezpieczenia społecznego

• Narodowy Fundusz Zdrowia i samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

• uczelnie publiczne

• polska akademia nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne

• państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe

Głównym strumieniem pieniężnym jest strumień dochodów publicznych

Dochody publiczne - stanowią źródła Śródków finansowych, które są pozyskiwane do realizacji zadań publicznych tj. do ponoszenia wydatków publicznych:

• daniny publiczne - czyli przymusowe i bezzwrotne świadczenia pieniężne względem podmiotów publiczno-prawnych, które mogą być nieodpłatne np. podatki lub odpłatne np. opłaty, składki na ubezpieczenia społeczne (podstawowy element)

• dochody z własności publicznej- pochodzą z działalności gospodarczej przedsiębiorstw państwowych lub samorządowych oraz praw majątkowych np. czynsze, dywidendy

• inne świadczenia pieniężne bezzwrotne ale dobrowolne otrzymywane przez państwo np. darowizna

Przychody publiczne - wpływy publiczne; wynikają z potrzeb finansowania niedoboru środków pieniężnych sektora publicznego. Wynikają wiec z otrzymanych pożyczek, kredytów, pożyczek udzielonych ze środków publicznych, ze środków pozyskanych przez państwo z emisji dłużnych papierów wartościowych i prywatyzacji majątku państwowego (tez to jest źródło finansowania wydatków publicznych).

Wpływy publiczne dzielą sie na:

• bezzwrotne - powiększające zasoby pieniężne sektora publicznego czyli daniny publiczne i dochody z własności publicznej (majątku i praw majątkowych)

• zwrotne np. z emisji papierów wartościowych, zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wpływy z operacji skarbowych mające charakter zobowiązań finansowych (wpływy te są czasowe, terminowe)

Podział finansów publicznych wg rodzaju bogactwa, który jest źródłem pobrania:

• przychodowe

• dochodowe

• majątkowe

• konsumpcyjne czyli od wydatków

Podział ten jest tożsamy z klasyfikacja podatków wg przedmiotu opodatkowania.

Finanse publiczne pozyskują środki z majątku, z obciążeń nakładanych na inne podmioty oraz ze źródeł pożyczkowych. Pozyskane środki są wydatkowane na realizację zadań publicznych. W ramach finansów publicznych ma miejsce redystrybucja czyli wtórny podział, którego konsekwencją jest przeniesienie środków z jednej grupy społecznej do innej.

Wydatki publiczne pomagają realizować zadania publiczne.

Wydatki publiczne stanowią finansowe odzwierciedlenie zadań publicznych realizowanych przez państwo.

Struktura wydatków publicznych jest stosunkowo sztywna, ponieważ znaczna ich część jest obligatoryjna, choć rozmiary i charakter wydatków publicznych zależy od poziomu rozwoju gospodarczego kraju.

Wydatki publiczne można podzielić na:

• rzeczywiste - finalne; związane z wykorzystaniem części produktu krajowego poprzez zakup dóbr i usług konsumpcyjnych lub inwestycyjnych przez jednostki sektora publicznego

• redystrybucyjne tzw. transfery - związane sa z przekazywaniem środków publicznych innym podmiotom bez wzajemnego świadczenia z ich strony. Transfery kierowane sa do gosp. domowych lub przedsiębiorstw, które decydują o ostatecznym ich wykorzystaniu (transfery zewnętrzne) oraz do innych jednostek sfery publicznej poprzez zmianę dysponentów środków publicznych bez zmiany ogólnej wielkości tych środków (transfery wewnętrzne)

W stosunku do wydatków publicznych, których ponoszenie związane jest z realizacja podstawowych zadań, rozchody publiczne związane sa przede wszystkim z takimi zjawiskami finansowymi, jak zakup papierów wartościowych, splata otrzymanych kredytów i pożyczek.

Dochody z majątku publicznego:

Przedmioty własności publicznej:

• majątek instytucji służących organom władzy

• majątek który służy publicznym instytucjom usługowym

• majątek pozostający w użytkowaniu publicznym

• majątek zaangażowany w zarobkowej działalności gospodarczej

Można podzielić na dwie grupy:

• jednostki organizacyjne będące częścią systemu administracji państwowej, wówczas ich dochody i wydatki sa w pełnych kwotach uwzględniane w budżecie, rozliczają sie z budżetem metoda brutto,

• jednostki organizacyjne wyodrębnione z systemu administracji państwowej, wówczas rozliczają sie z budżetem metodą netto czyli wynikiem

Brutto - jednostki budżetowe, które tworzy sie w takich dziedzinach, w których wydatki sa niewspółmierne do realizowanych dochodów, jednostki te wykonują swoje zadania zwykle bez pobierania opłat, wiec nie działają na zasadach komercyjnych. brutto czyli swoje wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu, a ewentualne dochody odprowadzają na rachunek budżetu.

• Podstawa ich gospodarki finansowej jest plan finansowy czyli plan dochodów i wydatków, który musi być zbieżny z ustaleniami ustawy albo ustawy budżetowej; zakres ich działania to np. urzędy naczelnych organów państwowych, sejm, senat, najwyższa izba kontroli, sady, prokuratury itp.

Netto - samorządowe zakłady budżetowe, korzystają z samodzielności organizacyjnej i ograniczonej samodzielności finansowej. Jednostki te w sposób odpłatny wykonują wyodrębnione zadania i pokrywają koszty działalności z osiągniętych przychodów, rozliczają się więc z budżetem metoda netto - osiągniętym wynikiem; ich działalność jest podobna do działalności gospodarczej, ale ich działalność jest podejmowana w celu realizacji zadań publicznych (cele inne niż prywatni przedsiębiorcy).

Gospodarka finansowa budżetowa jest prowadzona z budżetowego planu finansowego, z tego rozchody, przychody, rozliczenia z budżetem samorządu terytorialnego.

Publiczne fundusze celowe - ich dochody stanowią w Polsce polowe dochodów budżetu państwa a wydatki sa wyższe od wydatków budżetu państwa

publiczne fundusze celowe gromadzą środki publiczne ze wskazanych ustawowo źródeł na ściśle określony cel lub zadania.

Większość państwowych funduszy celowych realizuje zadania z zakresu zabezpieczenia społecznego, związane z udzielaniem świadczeń zapewniających poczucie bezpieczeństwa socjalnego w przypadku wystąpienia ryzyk socjalnych np. inwalidztwo, bezrobocie, starość.

Można wiec podzielić je na:

• fundusze realizujące głownie zadania w sferze ubezpieczenia społecznego, które angażują najwięcej Śródków publicznych tj. FUS, KRUS

• pozostałe fundusze celowe realizujące zadania publiczne np. fundusz pracy, narodowy fundusz ochrony środowiska itp.

Fundusze stanowią wyodrębnione budżety z własnymi dochodami, wydatkami, których celem jest realizacja określonych zadań publicznych, mogą być powoływane jedynie droga ustawowa.

Państwowy dług publiczny - obejmuje zobowiązania z następujących tytułów:

• wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężnej

• zaciągniętych kredytów i pożyczek

• przyjętych depozytów

• wymagalnych zobowiązań uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych, będąca dłużnikiem

• wymagalnych zobowiązań wynikających z ustaw, orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych

Mianem długu publicznego określa się nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych, ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych miedzy podmiotami należącymi do tego sektora.

Klasyfikacja długu publicznego:

• ze względu na to jaki rodzaj władz państwowych zaciąga dług publiczny np. dług rządowy, dług władz samorządowych

• ze względu na wpływ na gospodarkę i rynek finansowy wyróżnia się dług publiczny:

- krajowy - pozyskiwanie pożyczek publicznych od podmiotów krajowych powoduje efekt wypierania wydatków prywatnych i wzrost stop procentowych;

- zagraniczny - pozyskiwanie kredytów i pożyczek u rządów instytucji innych krajów bądź emisja skarbowych papierów wartościowych za granica. Może to spowodować obniżenie krajowej stopy procentowej ale również transfer dochodu z kapitału za granice, negatywny wpływ na bilans płatniczy.

Moratorium długu publicznego - zawieszenie okresowo obsługi

Repudiacja długu publicznego - całkowite zaniechanie spłaty długu, uznanie go za niebyły.

Wykład VII

4

---