ZAGADNIENIA PRAWNE I EKONOMICZNE W OCHRONIE ŚRODOWISKA

1. POJĘCIE EMISJI W ROZUMIENIU PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA.
   

EMISJA- wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka:

a) substancje

b) energie (takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne)

Ochrona przed emisją (w tym przeciwdziałanie zanieczyszczeniom) polega na zapobieganiu (lub ograniczeniu) wprowadzania do środowiska substancji (energii).

2. ZANIECZYSZCZENIA-W ROZUMIENIU PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA
   

ZANIECZYSZCZENIEM jest natomiast emisja, która może: być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, powodować szkodę w dobrach materialnych, pogarszać walory estetyczne środowiska, kolidować z innym, uzasadnionym sposobem korzystania ze środowiska

3. INSTALACJE I URZĄDZENIA
   

INSTALACJAMI w świetle Prawa Ochrony Środowiska są: stacjonarne urządzenia techniczne, powiązany technologicznie zespół stacjonarnych urządzeń technicznych, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot, położonych na terenie jednego zakładu, budowla nie będąca urządzeniem technicznym, których eksploatacja może powodować emisję.

URZĄDZENIA to „niestacjonarne urządzenia techniczne” a także środki transportu

4. POZWOLENIA EMISYJNE WYMAGANE W ODNIESIENIU DO INSTALACJI

Potrzeba uzyskania Pozwoleń zintegrowanych w przemyśle spożywczym dotyczy:

1. Ubojni (przy wielkości produkcji ponad 50 ton masy ubojowej/dobę); surowych produktów pochodzenia zwierzęcego (oprócz mleka) o zdolności produkcyjnej ponad 75 ton produktów gotowych/dobę

2. Surowych produktów roślinnych o zdolności produkcyjnej ponad 300 ton/dobę (średnia wartość produkcji kwartalnej)

3. Utylizacji padliny - ponad 10 ton/dobę

Przy sporządzaniu wniosku o pozwolenie zintegrowane wymagane jest zastosowanie „najlepszej dostępnej technologii - Best AvailableTechniques-BAT

Wprowadzanie gazów do powietrza:

• CO2 i CO - procesy spalania i oddychania, CO - motoryzacja, gaz toksyczny

• NOx - procesy spalania - utlenianie N2 do tlenków, elektrociepłownie, ciepłownie, motoryzacja

• SO2 - spalanie paliw, toksyczny, przyczynia się do kwaśnych dreszczów

• Węglowodory - motoryzacja, petrochemia, WWA - rakotwórcze

• Utleniacze - ozon, PAN - powstają w wyniku reakcji fotochemicznych

wprowadzanie ścieków do wód i do ziemi - ??

wytwarzanie odpadów

• Odpady produkcyjne(ilość i rodzaj zależy od prowadzonej produkcji, sposobu przetwarzania i wyposażenia technicznego, asortymentu produktów, jakości surowca, stosowanych w procesie produkcyjnym dodatków)

• Z procesów pomocniczych(Ilość i rodzaj wytwarzanych odpadów z procesów pomocniczych zależny jest od branży i realizowanych procesów produkcyjnych)

• Infrastrukturalne(zależne od rozwinięcia infrastruktury przemysłowej i socjalnej)

• Komunalne

emisja hałasu - w innym pytaniu

5. DZIAŁY OBJĘTE PRAWEM OCHRONY ŚRODOWISKA

(zagadnienia planowania przestrzennego, normy jakości środowiska, ochrona przed zanieczyszczeniami, racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody, konserwatorska ochrona przyrody)

6. ŹRÓDŁA PRAWA:

• Wewnętrzne (Stanowione przez Państwo)

• Zewnętrzne (umowy międzynarodowe)
  

Przepisy prawa powszechnie obowiązujące:

• Ustawy, umowy międzynarodowe ratyfikowane lub przyjęte na drodze ustawowej, rozporządzenia Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów

• Prawo miejscowe - rozporządzenia wydawane przez wojewodów, uchwały jednostek samorządu terytorialnego (gminy i powiaty) [zgodność prawa miejscowego badają Sądy Administracyjne]

7. HIERARCHIA AKTÓW PRAWNYCH

• Konstytucja

• Umowy międzynarodowe przyjęte na drodze ustawowej

• Ustawy

• Rozporządzenia

Zgodność ustaw z Konstytucją bada Trybunał Konstytucyjny.

8. PODSTAWOWE AKTY PRAWNE UE:

• traktaty założycielskie

• umowy

• inne akty przyjęte przez UE

• w zakresie ochrony środowiska -dyrektywy

9. NAJWAŻNIEJSZE AKTY IMPLEMENTUJĄCE PRAWO UE ZAWIĄZANE Z DZIAŁALNOŚCIĄ PRZETWÓRSTWA SPOŻYWCZEGO

• Ustawa Prawo Ochrony Środowiska 2001r

• ustawa o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw

Tekst jednolity - tekst aktu prawnego uwzględniający wszelkie zmiany jakie w nim zaszły od chwili ogłoszenia.

Publikacja ustaw i rozporządzeń - DZIENNIK USTAW

10. POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA, LOKALNE PROGRAMY I PLANY OCHRONY ŚRODOWISKA

Ustawa POŚ przewiduje tworzenie planów polityki ekologicznej państwa. Politykę tę uchwala sejm na wniosek Rady Ministrów. Przyjmuje się ją na 4 lata z perspektywą obejmującą kolejne 4 lata.

• Cele ekologiczne

• Priorytety ekologiczne

• Rodzaj i harmonogram działań proekologicznych

• Środki niezbędne do osiągnięcia celów: mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe

11. PODSTAWOWE ZASADY PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA I WYNIKAJĄCE Z NICH WYMAGANIA

• zasada zrównoważonego rozwoju

• zasada kompleksowości ochrony środowiska (ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana z uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów” Zasada kompleksowości dotyczy także stanów naturalnych - np. stan bez hałasu )

• zasada prewencji, zasada przezorności („kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu”)

• zasada „zanieczyszczający płaci”

• zasada uspołecznienia procesów podejmowania niektórych rozstrzygnięć

• zasada powszechnego dostępu do informacji o stanie środowiska i jego ochronie

• zasada legalizmu (korzystanie ze środowiska wymaga stosownych decyzji administracyjnych)

• zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego

12. NAJWAŻNIEJSZE AKTY PRAWNE W ZAKRESIE OCHRONY WÓD, OCHRONY POWIETRZA, OCHRONY PRZED ODPADAMI

Ochrona powietrza - ustawa Prawo Ochrony Środowiska, dział III,
artykuły 85-96

Ochrona wód - ustawa Prawo Ochrony Środowiska; ustawa Prawo Wodne; ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków z 2001

AKTY WYKONAWCZE: Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wymagań dotyczących wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi; Rozp. Ministra Środowiska - wymagania dotyczące wód powierzchniowych; Rozp. Ministra Środowiska - warunki wprowadzania ścieków do wód/ziemi; rozp. Ministra Infrastruktury - wprowadzanie ścieków do urządzeń kanalizacyjnych, rozp. Ministra Środowiska - monitoring stanu wód, klasyfikacja stanu wód powierzchniowych

Ochrona przed odpadami - Prawo Ochrony Środowiska; ustawa o odpadach; ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych

HISTORIA:

1922 - ustawa wodna (zakaz zanieczyszczania wód, budowa i eksploatacja urządzeń ochronnych) - zastąpiona ustawą Prawo Wodne (1962)

1961- ustawa Ochrona wód przed zanieczyszczeniem

1966 - ustawa o ochronie powietrza atmosferycznego (zanieczyszczenia, cel ochrony)

najnowsze regulacje - gospodarowanie odpadami, aktualnie prowadzone są prace nad ustawą „odorową”, gdyż brak regulacji w UE

13. ORGANY OCHRONY ŚRODOWISKA

1. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta - (poziom gminy); kompetencje dotyczą planowania przestrzennego i rozpatrywania drobnych spraw, które nie należą do zadań starosty; sprawy powiązane z korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami

2. Starosta - wydawanie decyzji administracyjnych (pozwoleń na wprowadzanie substancji i energii do środowiska) dla przedsięwzięć mogących znacząco wpływać na środowisko, dla których sporządzanie raportu o oddziaływaniu na środowisko może być wymagane. Należy mu zgłaszać instalacje, z których emisja nie wymaga zezwolenia, ale może wpływać na środowisko.

3. Wojewoda - decyzje analogiczne do starosty, ale dotyczące przedsięwzięć mogących ZNACZĄCO wpływać na środowisko, dla których sporządzanie raportu o oddziaływaniu na środowisko jest obowiązkowe; wydaje decyzje dotyczące zdarzeń i przedsięwzięć na terenach zamkniętych (np. wojskowych)

4. Minister środowiska - nie zajmuje się sprawami dotyczącymi przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą; organ odwoławczy oraz organ wydający interpretacje przepisów prawa ochrony środowiska

14. WYMAGANIA ŚRODOWISKOWE

Źródła obowiązków przedsiębiorców (Wymagania środowiskowe, którym zakłady muszą się podporządkować wynikają z 3 głównych źródeł):

• Bezpośrednio z przepisów prawa (aktów prawnych rangi ustawowej wynikających z nich rozporządzeń)

• Decyzji administracyjnych (pozwoleń i zezwoleń)

• Umów cywilno-prawnych

Wymagania wynikające z przepisów prawa:

• Obowiązek uzyskania odpowiednich pozwoleń, zezwoleń

• Ponoszenie opłat za korzystanie ze środowiska

• Prowadzenie ewidencji rodzaju i wielkości korzystania ze środowiska

• Prowadzenia pomiarów emisji

• Opracowania dokumentów związanych z możliwością wystąpienia poważnych awarii

• Przedkładania sprawozdań dotyczących korzystania ze środowiska do właściwych organów

Decyzje administracyjne:

• Pozwolenie - ma charakter decyzji ograniczającej prowadzenie określonego rodzaju działalności gospodarczej

• Zezwolenie - jest warunkiem prowadzenia działalności gospodarczej w określony sposób - poprzez użytkowanie instalacji, która powoduje wprowadzenie do środowiska substancji lub energii

15. ZAKŁAD PROWADZĄCY DZIAŁALNOŚĆ WPŁYWAJĄCĄ NA ŚRODOWISKO STOSUJE SIĘ DO:

• norm prawa administracyjnego (musi uzyskać zezwolenie na prowadzenie działalności),

• norm prawa cywilnego (jeżeli działalność spowoduje szkody, zobowiązany jest do ich naprawienia),

• norm prawa karnego (możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej osób naruszających zasady ochrony środowiska)

16. GOSPODAROWANIE WODĄ

Rodzaje korzystania z wód:

1. Powszechne - osoby fizyczne, zaspokajanie potrzeb własnych, gospodarstwa domowego lub rolnego bez stosowania specjalnych urządzeń technicznych, wypoczynku, turystyki, sportów wodnych

2. Zwykłe - wody objęte własnością gruntową o poborze do 5m3/dobę, nie upoważnia do wykonywania urządzeń wodnych

3. Szczególnie wykracza poza korzystanie powszechne i zwykłe

Pozwolenie wodnoprawne - niezbędne do korzystania szczególnego z wód; wydawane na wniosek zakładu prowadzącego instalację. Elementami wniosku są

1. Operat wodno prawny (Dokument, na podstawie którego uzyskuje się pozwolenie. Składa się on z dwóch części: opisowej- dane przedsiębiorstwa+ cele i zakres korzystania wód i graficznej -schematy urządzeń.)

2. Wypis i wyrys miejscowego zagospodarowania przestrzennego

3. Opis prowadzonej działalności sporządzony w języku nietechnicznym
   

Jest decyzją administracyjną. Określa:

1. Ilość pobieranej wody

2. Ograniczenia wynikające z konieczności zachowania przepływu nienaruszalnego

3. Sposób gospodarowania wodą

4. Ilość, stan i skład odprowadzanych (lub wykorzystywanych rolniczo) ścieków

5. Terminy pobierania i odprowadzania wody oraz wprowadzania ścieków przez zakłady charakteryzujące się sezonową zmiennością

6. Obowiązki wobec innych uprawnionych, warunki wykonania urządzeń wodnych

7. Przedsięwzięcia ograniczające negatywne oddziaływanie na środowisko

8. Sposób i zakres prowadzenia pomiarów

Wydawane na czas oznaczony - nie dłuższy niż 10 lat (zwyczajowo woda 10 lat, ścieki 4 lata)

17. EMISJE DO POWIETRZA

OPERAT OCHRONY POWIETRZA - dokumentacja służąca zgłoszeniu instalacji lub przygotowaniu wniosku o pozwolenie na emisję gazów i pyłów do powietrza.

Pozwolenie w zakresie emisji do powietrza nie jest wymagane w przypadku:

• Emisji niezorganizowanych (bez pośrednictwa środków technicznych)

• Wentylacji grawitacyjnych

• Energetycznych (o małej mocy do 15 MW)

• Działalności w gastronomii

• Działalności przechowalni warzyw i owoców

• Działalności małych ferm hodowlanych

• Działalności młynów spożywczych

NORMY EMISYJNE - substancje i energie, które można odprowadzić do powietrza z instalacji

NORMY IMISYJNE - stężenie substancji w powietrzu na danym obszarze na skutek wprowadzenia emisji (poziomy stężeń zanieczyszczeń w powietrzu)

Postępowanie kompensacyjne:

W przypadku przekroczenia dopuszczalnych poziomów emisji na określonym obszarze, możliwa jest odmowa pozwolenia (dla obiektu nowopowstałego lub zmienionego). W takiej sytuacji dopuszcza się postępowanie kompensacyjne (pozostali użytkownicy muszą wyrazić zgodę na obniżenie emisji). Łączna redukcja wielkości emisji powinna być przynajmniej o 30% wyższa niż ilość gazów (pyłów) dopuszczonych do wprowadzenia z nowej/zmienionej instalacji.

Pozwolenia dotyczące emisji hałasu:

Wymagane są jeśli hałas przekracza dopuszczalne normy.

• W przypadku stwierdzenia przekroczeń (poza terenem zakładu) dopuszczalnych poziomów hałasu, organ właściwy do wydawania pozwoleń nakłada na zakład obowiązek przedłożenia wniosku o wydanie pozwolenia na emisję hałasu

• Obowiązek posiadania pozwolenia powstaje po upływie 6 miesięcy od doręczenia postanowienia o obowiązku posiadania pozwolenia (w pozwolenia określa się wartości dopuszczalnego poziomu hałasu za dnia i w nocy)

18. GOSPODAROWANIE ODPADAMI

Regulacje prawne:

• Prawo ochrony środowiska

• Ustawa o odpadach z 2001 (ze zmianami)

• Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (2001)

ODPADY są to substancje, których posiadacz pozbywa się/zamierza się pozbyć/jest zobowiązany do pozbycia się; oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii określonych w załączniku nr 1 do ustawy

Rodzaje odpadów:

• Niebezpieczne (o cechach/składnikach zdefiniowanych w ustawie o odpadach)

• Komunalne

• Medyczne

• Weterynaryjne

• Obojętne

• Ulegające biodegradacji

KATALOG ODPADÓW: 20 grup z dalszym podziałem na podgrupy i rodzaje (oznakowane kodem 6-cyfrowym - 2 pierwsze cyfry określają pochodzenie, 2 kolejne proces wytwarzania, 2 ostatnie skład chemiczny)

Zasady postępowania z odpadami: oparte na ustawie o odpadach

• Należy postępować z odpadami w sposób zgodny z zasadami gospodarowania odpadami, wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami

• Odpady powinny być zbierane w sposób selektywny

• Odpady w pierwszej kolejności należy poddać odzyskowi (jeśli nie jest to możliwe, należy je unieszkodliwić)

• Należy prowadzić ilościową i jakościową ewidencję odpadów

• Wytwórca odpadów może zlecić wykonanie obowiązku gospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadów, który uzyskał zezwolenie na działalność w zakresie gospodarki odpadami. W tym przypadku odpowiedzialność za zagospodarowanie odpadami spoczywa na tym drugim posiadaczu.
  

Ustawa o odpadach, w zależności od ilości i rodzaju wytwarzanych odpadów, zobowiązuje ich wytwórcę do:

• uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami, jeśli wytwarza powyżej 100 kg odpadów niebezpiecznych rocznie,

• przedłożenia informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania nimi, jeśli wytwarza poniżej 100 kg odpadów niebezpiecznych albo powyżej 5 ton odpadów innych niż niebezpieczne rocznie,

• uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów, jeśli w wyniku eksploatacji instalacji wytwarzane zostanie powyżej 1 tony odpadów niebezpiecznych lub powyżej 5 tysięcy ton odpadów innych niż niebezpieczne rocznie.

19. PRAWNO-EKONOMICZNE INSTRUMENTY OCHRONY
    

Środki finansowo-prawne:

1. Opłaty za korzystanie z zasobów środowiska

2. Sankcje finansowa za naruszenie zasad korzystania, do których zaliczamy:

• Opłaty podwyższone

• Opłaty produktowe

• Administracyjne kary pieniężne

3. Fundusze celowe, służące gromadzeniu środków pochodzących z opłat i kar oraz przeznaczeniu ich na z góry określone cele

4. Różnicowanie stawek podatków służące celom ochrony środowiska

Opłaty za korzystanie ze środowiska:

• Wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza

• Wprowadzanie ścieków do wód/ziemi (zwolnione z opłaty rolnicze wykorzystanie ścieków jeżeli zakład posiada pozwolenie wodno prawne)

• Pobór wody

• Składowanie odpadów

Opłaty podwyższone:

Podmiot korzystający ze środowiska ponosi opłaty podwyższone o 500% w przypadku braku wymaganego pozwolenia na

• Wprowadzenie do powietrza gazów lub pyłów

• Pobór wody lub wprowadzenie ścieków do wód/ziemi

W przypadku odpadów ponosi opłaty podwyższone za:

• Składowanie odpadów bez uzyskania decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska (0,05 jednostkowej stawki za każdą dobę)

• Magazynowanie odpadów bez wymaganej decyzji określającej sposób i miejsce magazynowania

• Składowanie odpadów w miejscu na to nie przeznaczonym (0,1 opłaty za każdą dobę)

Kara biegnąca:

• Ustalenie na podstawie naruszenia wymiaru kary biegnącej (ustalona zostaje stawka godzinowa/dobowa oraz termin, od którego kara będzie naliczana) [kary godzinowe - zanieczyszczenia do powietrza]

• Na podstawie wysokości kary biegnącej ustalana jest kara łączna za okres, w którym trwało przekroczenie

• Kara biegnąca jest naliczana do czasu stwierdzenia zmiany wielkości przekroczenia
  

Zmiany wymiaru kary biegnącej:

Na wniosek podmiotu korzystającego ze środowiska (złożony do 30 dni od wykonania własnych pomiarów) zawierający:

• Wyniki pomiarów

• Termin przeprowadzenia pomiarów

• Informacje o sposobie ograniczenia przekroczenia

W przypadku stwierdzenia, że wniosek był bezzasadny na okres 60 dni ponosi się dwukrotnie wysokość stawki kary biegnącej.

13

---