Płonica (szkarlatyna) (scarlatina)

• występuje u osób wrażliwych na działanie egzotoksyn A (bardzo rzadko B lub C), które są wytwarzane przez paciorkowce

• wysypka płonicza jest reakcją nadwrażliwości typu późnego nabytą podczas poprzedniej ekspozycji na toksynę

Etiologia

• paciorkowiec β-hemolizujący (Streptococcus pyogenes) z grupy A

• gronkowce - bardzo rzadko

Patogeneza

Czynnik zjadliwości:

1. toksyna erytrogenna - odpowiada za większość objawów choroby

2. białko M

Epidemiologia

• źródło zakażenia:

• chory na płonicę

• chory na anginę paciorkowcową

• nosiciel

• droga zakażenia:

• kropelkowa

• poprzez sprzęt i odzież chorego

• przebycie choroby daje zwykle nabytą odporność

Postacie

1. poronna

2. septyczna - dominują objawy ropne:

1. powiększenie węzłów chłonnych

2. obrzęk tkanek otaczających gardło - szyja bawola

3. brudnoszary nalot w gardle

4. surowiczo-ropno-krwista wydzielina z nosa

5. może wystąpić ostra skaza krwotoczna

3. toksyczna - wysoka gorączka, wymioty, biegunka, zaburzenia przytomności, drgawki

Obraz kliniczny

• inkubacja: 1-3 dni

• nagły wzrost temperatury

• złe samopoczucie

• wymioty, biegunka

• zmiany w gardle: zaczerwienienie, nalot, rzadko ból gardła

• na początku choroby - wyraźne obłożenie języka, po 2-3 dniach obłożenie ustępuje odsłaniając żywoczerwony język z uwypuklonymi brodawkami („język malinowy”), stopniowo pokrywa się młodym nabłonkiem („język młody”)

• wysypka:

• powstaje wskutek rozszerzenia naczyń włosowatych pod wpływem toksyn bakteryjnych

• pojawia się równocześnie z gorączką lub w następnej dobie

• drobna, wyglądem przypomina skórę pokłutą szczotką ryżową

• szczególnie obfita w zgięciach

• utrzymuje się przez kilka dni (do tygodnia), nieznaczna wysypka może zaniknąć po 24 godzinach

• obejmuje całe ciało z wyjątkiem trójkąta między fałdami policzkowymi (trójkąt Fiłatowa - skierowany podstawą do dołu, wierzchołek w okolicy czubka nosa)

• objaw Schultza-Charltona - wstrzyknięcie śródskórne 0,1-0,2 ml surowicy → wygaśnięcie wysypki w miejscu wstrzyknięcia

• po ustąpieniu wysypki pojawia się płatowe złuszczanie skóry na dłoniach i stopach

• objaw Pastii - wybroczyny w zgięciach skórnych - spowodowane wzmożoną łamliwością drobnych naczyń krwionośnych

• wysypce może towarzyszyć pieczenie i palenie skóry

Odczyn Dicków - śródskórne podanie rozcieńczonej toksyny erytrogennej w jedno przedramię i toksyny zinaktywowanej w drugie. Zaczerwienie o średnicy >10 mm świadczy o braku przeciwciał przeciwko toksynie erytrogennej.

Diagnostyka

• morfologia

• leukocytoza

• od 2 tygodnia - eozynocytoza (8-15%)

• nieznaczny białkomocz i urobilinogen w moczu

• ↑ OB

Powikłania

1. zapalenie węzłów chłonnych

2. zapalenie ucha środkowego

3. choroby nerek, choroba reumatyczne, zapalenie mięśnia sercowego lub wsierdzia - w skutek uczulenia na antygeny paciorkowcowe

4. krwiopochodne zakażenie paciorkowcami innych narządów

Rozpoznanie

• obraz kliniczny

• nagły początek

• ↑ temperatury

• wymioty

• zapalenie gardła

• wysypka

• „malinowy język”

• paciorkowce wyhodowane z wymazu z gardła

• w okresie zdrowienia - podwyższone miano ASO

Różnicowanie

1. różyczka

2. odra

3. angina

4. odczyn toksyczno-alergiczny polekowy

Leczenie

• z wyboru: penicylina prokainowa przez 7-10 dni

• 1,2-2,4 mln j./d u dorosłych

• 0,6-1,2 mln j./d u dzieci

• u dzieci do 12 m.ż. - penicylina krystaliczna

• witamina C

• Aspiryna lub Piramidon

• pojenie dziecka

• hospitalizacja nie jest obowiązkowa

Zapobieganie

• brak szczepionki

2/3

---