Psychologiczne koncepcje człowieka
Psychologia jako nauka wyłoniła się z nauk filozoficzno- teologicznych w 1799 r. Zaczęły się pojawiać teorie, które wyjaśniały zachowania się człowieka.
Do psychologicznych koncepcji człowieka możemy zaliczyć :
koncepcję behawiorystyczną -
Główni przedstawiciele tej teorii to: Tolman, Thornadike, Skiner.
Próbuje wyjaśnić zachowania człowieka w teorii bodziec- reakcja. Wg tej koncepcji zachowanie człowieka zależy od osiągnięć w uczeniu się, kontaktów interpersonalnych , pracy twórczej, zależy od środowiska społecznego w którym żyje człowiek, fizycznego oraz od predyspozycji genetycznych . Skiner mówił, że zachowanie człowieka zależne jest od napływających bodźców . W tej koncepcji została pominięta analiza stanów wewnętrznych, postaw człowieka, jego cech osobowości , Wg behawiorystów przedmiotem badań powinni być objęte reakcje, powiązania , które można nie tylko zaobserwować ale i zmierzyć.
Reakcja bodziec - reakcja nie uwzględnia żadnych zachowań typu emocjonalnego A dzięki warunkowaniu zachowań, za pomocą uczenia się, nagród i kar udało się naukowcom skonstruować wiele algorytmów modyfikacji zachowań.
Adresatami terapii behawiorystycznej są ludzie chorzy, zaburzeni, a jej celem jest oduczenie zachowań patologicznych
koncepcję psychodynamiczną
Główni przedstawiciele to Karen Charney, Fromm, Eryk Fromm, Rolmey.
Podejście psychodynamiczne odnajdujemy u austriackiego lekarza i psychiatry Zygmunta Freuda, skoncentrowane jest na analizie emocji . Człowiekiem sterują potrzeby, popędy, dążenia ; są one nieświadome. Często występuje konflikt miedzy nimi. Wg Freuda człowiek jest nieświadomy co się z nim dzieje. Z teorii Freuda zachowała się jedna teza. Działanie człowieka jest stymulowane i ukierunkowane przez siły wewnętrzne zwane popędami, potrzebami, czy dążeniami. Wśród potrzeb możemy wyróżnić : fizjologiczne, biologiczne, pierwotne, wrodzone, które można sprowadzić do zaspokajania potrzeb głodu, pragnienia, które służą do utrzymania człowieka przy życiu jako jednostki i gatunku, z drugiej strony potrzeby społeczno-psychiczne /wtórne/ bo my je nabywamy.
Potrzeby bezpieczeństwa- unikanie zagrożeń ale też uzależnienie od innych. Za tą potrzebę człowiek niekiedy płaci wysoką cenę jaką jest utrata autonomii
Potrzeby społeczne , które wiążą się z przyjaźnią, miłością
Potrzeby osobiste - prestiż, uznanie, tożsamość.
Popędy i potrzeby ukierunkowują zachowanie i powodują, że działania człowieka stają się celowe . Człowiek dąży do zaspokojenia potrzeb i osiągnięcia gratyfikacji. Ale nie jest to łatwe ponieważ w zaspokajaniu potrzeb wyrastają trudności, których nie potrafi pokonać. Stąd pojawiają się konflikty wewnętrzne, człowiek wybiera potrzebę silniejszą , zaś słabszą spycha do podświadomości.
Teoria mechanizmów obronnych jest najważniejszym osiągnięciem psychoanalityków.
Spełnia dwie podstawowe funkcje:
- obniża poziom lęku, który powstaje w sytuacji konfliktu
- chronią poczucie godności, pozwalają utrzymać wysoką samoocenę jednostki
koncepcję poznawczą
Pojawiła się w latach 50.60 XX wieku, stara się wyjaśnić przyczyny ludzkiego zachowania. Główni twórcy to: Kelly, Ekler, Bruner, Galanter
Człowiek jest stale kontrolowany przez informacje napływające z otoczenia, informacje uprzednio zakodowane w pamięci .Uzyskane informacje człowiek przetwarza w oparciu o proces myślenia, przewidywania i planowania . Wg koncepcji poznawczej działania człowieka są determinowane przez wcześniejsze zakodowane w pamięci doświadczenia, ale również to co może nastąpić w przyszłości.
W tym momencie może dojść do dysonansu poznawczego, gdy dojdzie do poznania określonej wiedzy na dany temat z informacją nie oczekiwaną w tym momencie. . Pojawia się wówczas stan napięcia, motywujący człowieka do działania. Wg koncepcji poznawczej istotny jest poziom aspiracji, który staje się punktem wyróżnionym w skali osiągnięć .
Terapia poznawcza zaproponowana przez Hellego polega na tym, że pacjent nie jest traktowany jako osoba chora , lecz jako osoba mająca pewne trudności. Człowiek jest samodzielnym świadomym podmiotem dążącym do samowychowania. Podstawą staje się autoportret o własnej osobie by móc odpowiedzieć na pytanie, jaki jestem, a jaki chcę być.
koncepcję biologiczną
Zachowania człowieka są uwarunkowane autonomią, budową ciała, narządów, fizjologią.
Badacze uważają, że zaburzenia psychiczne są ściśle powiązane z anatomicznymi czy biologicznymi zmianami w centralnym układzie nerwowym Prace badawcze wykazują, że osobowość i zmiany aktywności różnych substancji chemicznych, które zostają uwolnione między połączeniami neuronów są zwykle powiązane z zaburzeniami psychicznymi. Przed badaczami tej koncepcji stoi jeszcze wiele wyzwań, związanych z rozwojem badań genetycznych.
koncepcję humanistyczno-egzystencjalną
Wg podejścia Frankla człowiek jest osobą psychofizycznoduchową zdolną do przekraczania pewnych barier zewnętrznych, zdolną do podjęcia odpowiedzialności za kształt swojego istnienia . Podstawą ludzkiej motywacji jest dążenie do sensu życia, a deprywacja tej potrzeby rodzi zaburzenia. Zadanie terapeuty ma pomóc uwierzyć człowiekowi, że jest istotą, wyposażoną w ogromny potencjał rozwojowy, możliwości, , że każdy jest niepowtarzalny i w ten sposób zachowuje swoją autentyczność.. Model ten bazuje na koncepcji zdrowia i rozwoju, a nie patologii i choroby.
koncepcję socjokulturową
Opiera się na badaniach socjologicznych dotyczących kontaktów między-ludzkich .
Zachowania jednostki jest kształtowane przez wpływy społeczne i dlatego dla jego rozumienia konieczne jest badanie kontekstu społecznego.. Badacze prezentujący ten pogląd koncentrują się na strukturze rodziny, strukturach komunikacji, dążeniach społecznych oraz społecznych etykietach /np. alkoholik/ . W leczeniu ważnym czynnikiem są uwarunkowania społeczne głównie rodzina, zaś czynniki o charakterze socjokulturowym traktowane jest jako pewne możliwości sprzyjające tworzeniu klimatu dla powstania oraz rozwoju pewnych określonych zachowań zarówno tych prawidłowych jak i zaburzonych.