Dr hab. Aleksandra Tokarz, prof. AWF

Wykład II z Psychologii ogólnej

r.a.20010/2011

Psychologiczne koncepcje człowieka

Wydział Turystyki i Rekreacji

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

Im. B. Czecha w Krakowie

Lektura:

J. Kozielecki (1976). Koncepcje

psychologiczne człowieka,
Warszawa: PIW.

• I wydania nowsze, poszerzone.

Trzy koncepcje człowieka w

psychologii

• Mają warstwę założeń

filozoficznych dotyczący natury

człowieka

• Proponują jakiś opis aktywności

człowieka

• Dają wyjaśnienie czyli odpowiedź

„dlaczego?”

• Zawierają stwierdzenia

„projektujące” czy odpowiedź na

pytanie „jak człowieka zmienić?”

Rodzaje koncepcji człowieka w

psychologii

• BEHAVIORYSTYCZNA: „człowiek jest

układem reaktywnym”

• PSYCHODYNAMICZNA: „zachowanie

ludzi zależy od wewnętrznych,
nieświadomych sil popędowych”

• POZNAWCZA: „człowiek jest układem

przetwarzającym informacje”

Behaviorystyczna koncepcja

człowieka

• Główne teza:
1. „Człowiek reaktywny”
2. Zachowanie i jego rezultaty zależą

od wyposażenia genetycznego oraz
środowiska fizycznego i społecznego

• Czołowi badacze: Thorndike, Tolman,

Skinner

Behaviorystyczna koncepcja

człowieka – ważne stwierdzenia

• Struktura zachowania jest w dużym

stopniu kopią struktury środowiska

• Środowisko jest konfiguracją czy tez

mozaiką bodźców

• „Świadome kierowanie swoim

zachowaniem” jest, zdaniem

Skinnera, „powszechną iluzją”

• S-R jako podstawowa formuła

zachowania (s.22)

Behaviorystyczna koncepcja

człowieka- ważne stwierdzenia

• Zachowanie ludzkie jest sprawcze,

ponieważ kształtuje otoczenie

jednostki

• Człowiek może być sterowany przez

środowisko, ale ono jest

ukształtowane przez człowieka

• Miedzy środowiskiem a zachowaniem

istnieje sprzężenie zwrotne

• Środowisko jest układem aktywnym,

człowiek jest reaktywny

Behaviorystyczna koncepcja

człowieka- ważne stwierdzenia

• Behavioryści nie negują istnienia życia

wewnętrznego, ale uważają, że ono nie
reguluje zachowaniem człowieka (s.23)

• Myślenie potoczne przeczy tym

stwierdzeniom

• Ukształtowanie doskonałego człowieka

wymaga doskonałego środowiska

• Główna role w sterowaniu zachowaniem

pełnia wzmocnienia pozytywne i
negatywne czyli nagrody i kary

Behaviorystyczna … –jak

oddziaływać na zachowanie

• Procedura regularnych wzmocnień

(stałych odstępów czasowych) [35-

37]

• Procedura stałych nagród za stałe

osiągnięcia

• Procedura nieregularnych wzmocnień
• Procedura zmiennych nagród
• Osłabienie nagrody przy jej

opóźnieniu

• Skuteczność nagród jest większa niż

skuteczność kar

Behaviorystyczna koncepcja

człowieka- ważna uwaga

• Skinner odebrał jednostce jej cechy

istotne (atrybuty): wolność oraz

godność

• Widział człowieka jako istotę bierną,

JEDNOWYMIAROWĄ

• Behavioryści stworzyli technologię

kształtowania człowieka – inżynierię

behaviorystyczną

• Dali impuls do rozwoju terapii

behavioralnej

Psychodynamiczna koncepcja

człowieka – ważne stwierdzenia

• Erich Fromm:
„Interesuje na struktura charakteru

jednostki, to znaczy względnie trwała

struktura energii człowieka, chcemy

znać jej ukierunkowanie oraz

intensywność”

Wewnętrzne siły motywacyjne są

nieświadome

Zmiana człowieka może się dokonać

drogą psychoterapii

Szkoły w psychologii:

psychoanaliza

• Zygmunt Freud – teoria i metoda

badania psychiki, zakładająca istnienie

jej warstwy nieświadomej

1. Osobowość ma warstwę świadomą,

przedświadomą i nieświadomą

2. Motywacja ludzką sterują popędy, ich

źródłem jest energia psychiczna= libido

3. Struktura osobowości to id (popedy),

ego (realistyczne „ja’), super ego

(sumienie, wartości, normy)

Szkoły w psychologii:

psychoanaliza

Karl Gustaw Jung
• Postulował istnienie nieświadomości

zbiorowej („pamięć kulturowa”)

• Libido ma charakter psychiczny
• Podział ludzi na ekstrawertyków i

introwertyków

Alfred Adler
• Potrzeba mocy i dominacji jako

naczelny ludzki popęd i motyw

Psychodynamiczna koncepcja

człowieka – ważne stwierdzenia

• „Tyrania” nieświadomości
• Konflikty wewnętrzne jako źródło

LĘKU i nerwic

• Rola mechanizmów obronnych :
• Wyparcie (wygodne zapominanie)
• Racjonalizacja (słodkie cytryny,

kwaśne winogrona),

• Projekcja (każdy sądzi według siebie)

Psychodynamiczna koncepcja

człowieka – ważne odgałęzienia

• Psychologia humanistyczna:

Abraham Maslow

• Potrzeby „D” – deficytu i „B” bycia,

istnienia

• Hierarchia w zaspokajaniu potrzeb
• Względność tych zależności
• Cechy człowieka samorealizującego

się

Psychodynamiczna koncepcja

człowieka – cechy metody

• Odniesienia do przypadków klinicznych,

niedostatek wiedzy o człowieku
normalnym

• Nieścisłości,
• Niejasność, rozmaite znaczenia tych

samych pojęć

• Wielka złożoność koncepcji
• Trudności w potwierdzaniu naukowym

stwierdzeń

Poznawcza koncepcja

człowieka

• Czyli ‘trzecia psychologia”
• Bruner, Kelly, Simon
• Jednostka jest samodzielnym

podmiotem przyjmującym badawczą

postawę wobec rzeczywistości

• Człowiek jest sterowany przez

informacje, jakie posiada

• Człowiek wychodzi „poza

dostarczone informacje” (Bruner)

Poznawcza koncepcja

człowieka

• Koncepcja konstruktów osobistych

Kelly’ego:

• „Człowiek jest naukowcem z ulicy”
• Konstrukt to sposób ujmowania

jakiegoś fragmentu rzeczywistości

• Ma budowę dwubiegunową np.

przyjazny- wrogi

• Służy do rozumienia świata i

działania w nim, przekształcania go

Poznawcza koncepcja

człowieka

• Informacja i jej przetwarzanie
• Programy działania i ich wytwarzanie

• Złożoność
• Hierarchiczność (konkretny-

abstrakcyjny)

• Otwartość

Struktur poznawczych jako podstawa

działania

Poznawcza koncepcja

człowieka

• Rola oczekiwań (Złudzenie Monte

Carlo)

• Koncepcja dysonansu poznawczego

L.Festingera:

• Działanie w taki sposób, aby usunąć

sprzeczność pomiędzy informacjami

• Prawdopodobieństwo osiągnięcia

celu i subiektywna wartość celu jako
podstawa motywacji