SOCJOBIOLOGIA

Edward Osborne Wilson- ,,ojciec socjobiologii”

Urodził się w 1929 roku. Amerykański biolog i zoolog, znany głównie ze swoich badań nad entomologią, ewolucją oraz socjobiologią, znakomity znawca życia społecznego owadów, zwłaszcza mrówek. Uznawany jest za ,,ojca socjobiologii” ponieważ to on nadał jej nazwę i określił jej postać dokonując syntezy wcześniejszych odkryć i teorii innych uczonych.

SOCJOBIOLOGIA

Wilson określił socjobiologię jako naukę zajmującą się badaniem biologicznych podstaw zachowań społecznych wszystkich organizmów żywych, w tym i człowieka.

Za umowną datę powstania socjobiologii uznaje się rok 1975, to jest rok opublikowania przez Edwarada O. Wilsona książki "Socjobiologia. Nowa synteza".

DOBÓR NATURALNY

Dobór naturalny - zaproponowany przez Darwina mechanizm ewolucji organizmów, polegający na przeżywaniu w toku walki o byt organizmów najlepiej przystosowanych do danych warunków środowiska.

SOCJOBIOLOGIA GŁOSI:

-Po pierwsze, człowiek nie jest niczym wyjątkowym. Jest jednym z wielu gatunków zwierzęcych zamieszkujących Ziemię i podlega tym samym prawom, jakim podporządkowany jest cały świat zwierzęcy, a przede wszystkim prawom ewolucji drogą doboru naturalnego.

-Po drugie, ewolucja drogą doboru naturalnego doprowadziła do tego, że każdy gatunek ma nie tylko charakterystyczne, sobie właściwe cechy morfologiczne, ale także repertuar specyficznych wzorów zachowań. Socjobiologia opowiada się za tezą, iż wzory zachowań zakodowane są w dziedziczonym materiale genetycznym.

- Po trzecie, jednostką doboru naturalnego nie jest ani osobnik ani gatunek, ale gen. Te geny, które odpowiedzialne są za powstawanie pewnych cech morfologicznych i zachowaniowych, które sprzyjają sukcesowi reprodukcyjnemu osobnika będącego ich nosicielem, a tym samym przekazaniu większej liczby kopii tychże genów następnemu pokoleniu, rozprzestrzeniają się w populacji, w rezultacie czego coraz liczniej pojawiają się osobnicy wyposażeni w te właśnie cechy.

WIZJA CZŁOWIEKA WEDŁUG SOCJOBIOLOGII

Socjobiologowie rozpatrują człowieka, patrząc na niego jak gdyby przez odwrócony teleskop, pozwalający widzieć go z większego niż zwykle dystansu, w tymczasowym pomniejszeniu. Usiłują umieścić rodzaj ludzki w przysługującym mu miejscu pośród społecznych gatunków zamieszkujących Ziemię.

Każdy człowiek jest kształtowany przez wzajemne oddziaływanie środowiska, zwłaszcza środowiska kulturowego oraz genów, które wywierają wpływ na społeczne zachowanie się. Według Wilsona problemem jest już nie to, czy ludzkie zachowanie się jest zdeterminowane genetycznie, ale w jakiej mierze. W wypadku bardzo złożonych cech w grę wchodzi oddziaływanie setek genów.

Społeczne zachowanie się człowieka może być badane najpierw przez porównywanie z zachowaniem się innych gatunków, a następnie, przez badanie jego zróżnicowania w ludzkich populacjach.

PODOBIEŃSTWA MIĘDZY MAŁPAMI A CZŁOWIEKIEM
Człowieka podobnie jak większość wielkich małp człekokształtnych, a także innych małp afrykańskich i azjatyckich, które uznawane są za naszych najbliższych żyjących krewnych ewolucyjnych, cechuje:

- nasze oparte na więzi bezpośredniej ugrupowania społeczne liczą od dziesięciu do stu dorosłych osobników

- samce są większe niż samice

- okres treningu społecznego kształtującego nowo narodzone osobniki trwa długo

- silnie rozwiniętym rodzajem działalności jest zabawa o charakterze społecznym, polegająca na odgrywaniu ról, udawaniu agresji, imitacji zachowań seksualnych, oraz eksploracji terenu

Te właściwości w powiązaniu z szeregiem innych cechują grupę, która obejmuje małpy Starego Świata, wielkie małpy człekokształtne oraz ludzi. Przy klasyfikacji uwzględniającej wyższy stopień szczegółowości, gatunek małp Starego Świata oraz małp człekokształtnych różnice, które mogą być wyjaśnione jedynie jako rezultat szczególnego zestawu ludzkich genów.

Podstawowe cechy ludzkiego społecznego zachowania są nie tylko w sposób trwały związane z człowiekiem, ale w tych granicach, w jakich dają się porównywać z zachowaniem się innych zwierząt, przypominają najbardziej repertuar zachowań innych ssaków.

ZRÓŻNICOWANIE PŁCIOWE I PRZEKAZYWANIE GENÓW

Wśród większości przedstawicieli świata ożywionego przeważa system dwupłciowy. System ten zdaje się pozwalać na podział pracy najbardziej efektywny z możliwych. W czasie zapłodnienia jednoczą się dwie gamety, tworzy się mieszanina genów, której skład jest czyś zupełnie nowym. Samiec i samica współpracując przy tworzeniu zygoty zwiększają prawdopodobieństwo przeżycia swojego potomstwa w wypadku zmiany środowiska.

Oba rodzaje komórek płciowych często znacznie różnią się budową anatomiczną, zwłaszcza wielkością. Jajo ludzkie jest osiemdziesiąt pięć tysięcy razy większe niż ludzki plemnik. W biologii i psychologii obu płci dostrzec można konsekwencje tego zróżnicowania gamet. Najważniejsza i najbardziej bezpośrednia z nich dotyczy kobiety, która więcej inwestuje w każdą ze swoich komórek płciowych. Kobieta może spodziewać się, że w ciągu życia wyprodukuje około czterystu jaj, z nich maksymalnie około 20 może przekształcić się w zdrowe dzieci. Koszty donoszenia dziecka, a następnie opieki nad nim są ogromne. Inaczej jest w wypadku mężczyzny, który podczas każdego wytrysku nasienia wydziela sto milionów plemników. Z chwilą zapłodnienia kończy się jego czysto fizyczne zaangażowanie. Jego geny odniosą taką samą korzyść, jak geny kobiety, lecz jego nakłady będą znacznie mniejsze niż jej, chyba, że potrafi ona doprowadzić do tego, że będzie uczestniczył w opiece nad potomstwem. Mężczyzna teoretycznie mógłby w ciągu swojego życia zapłodnić tysiące kobiet. Wynikający z tego konflikt interesów obu płci występuje nie tylko u ludzi lecz także u większości gatunków zwierzęcych.

ALTRUIZM

Socjobiologia podjęła próbę rozwiązania zagadki altruizmu, która to zagadka od dawna dręczyła badaczy zwierząt.

Altruizm- samoniszczące zachowanie się, praktykowane ze względu na dobro innych.

DOBÓR KREWNIACZY

Badacze zastanawiali się, dlaczego widząc, że stadu grozi drapieżnik, osobnik, który go dostrzegł wydaje ostrzegawczy krzyk i sam naraża się na niebezpieczeństwo?

Ptak, wydając ostrzegawczy krzyk, ratuje stado, w którym znajduje się szereg spokrewnionych z nim osobników, a więc posiadających takie same jak i on geny. W ten sposób nawet jeżeli ginie, przyczynia się do przekazania swojego materiału genetycznego następny pokoleniom, chociaż sam w tym nie bierze udziału.

W socjobiologii występuje koncepcja, która umożliwiła wyjaśnianie szeregu przejawów ,,altruistycznego zachowania się zwierząt, pozwalając na zinterpretowanie ich jako działań egoistycznych na rzecz własnych genów.

Koncepcja ta nazywana jest doborem krewniaczym.

Dobór krewniaczy- mechanizm ewolucji biologicznej, prowadzący do adaptacji organizmów, który polega na zwiększaniu szansy przeżycia osobników z nimi spokrewnionych.

Do najprostszych przykładów doboru krewniaczego należy dowolne poświęcenie dla własnego potomstwa, co prowadzi do dobrowolnego pozbawienia się przez rodzica części pokarmu, a więc zmniejszenia swoich szans na przeżycie.

ALTRUIZM KREWNIACZY

Altruizm krewniaczy- twórca William Donald Hamilton

Z doborem krewniaczym wiąże się altruizm krewniaczy.

Altruizm krewniaczy- efekt rachunku, z którego wynika, że do ekspansji własnego genotypu można się przyczynić lepiej pomagając odpowiedniej liczbie bliskich krewnych, niż przez samodzielne rozmnożenie.

ALTRUIZM ODWZAJEMNIONY

Altruizm odwzajemniony- Twórca Robert Trivers

Jednak za pomocą doboru krewniaczego nie udało się wyjaśnić wszystkich altruistycznych zachowań zwierząt wyższych. Bez wytłumaczenia zostały czyny altruistyczne, dokonywane na rzecz osobników niespokrewnionych. Socjobiologia wprowadziła więc pojęcie altruizmu odwzajemnionego.

Altruizm odwzajemniony- sytuacja, w której osobnik działa na rzecz innych osobników w oczekiwaniu, że one postąpią podobnie wówczas, kiedy sytuacja ulegnie odwróceniu.

Zasada doboru krewniaczego oraz altruizm odwzajemniony są, zdaniem socjobiologów, podstawą więzi społecznej w całym świecie zwierzęcym. Teza o przekazywanych dziedzicznie wzorach zachowań powstałych drogą ewolucji oraz teza o tym, że podstawową treścią zachowania jest dążenie osobników do przekazania następnym pokoleniom genów, stawały się tezami, które odnosiły się także do człowieka.

DYLEMAT WIĘŹNIA

Socjobiologia używa szeroko wyników teorii gier, szczególnie ważny jest tu dylemat więźnia.

Podstawowym problemem, adaptacyjnym altruizmu odwzajemnionego jest niepewność, czy pomoc rzeczywiście zostanie odwzajemniona. Można przecież tylko udawać wdzięczność i gotowość rewanżu, nie chcąc się odwdzięczać.

Problem odwzajemnionego altruizmu przypomina grę zwaną dylematem więźnia.

Przedstawia on hipotetyczną sytuację, w której dwóch ludzi umieszczono w więzieniu za przestępstwo, którego się rzeczywiście dopuścili. Trzymani są w oddzielnych celach, aby nie mogli się porozumiewać. Policja podczas przesłuchań próbuje nastawić jednego przeciw drugiemu. Jeżeli to się nie uda, trzeba będzie ich wypuścić z braku dowodów winy. Dla obu najkorzystniej więc jest trzymać się razem. Policja mówi każdemu z nich, że jeśli oskarży partnera, zostanie zwolniony, a nawet dostanie nagrodę. Jeśli obydwaj zaczną zeznawać obaj trafia do więzienia. Jeżeli jeden z nich będzie zeznawać, a drugi nie, wówczas przestępca zdradzony przez towarzysza dostanie wyższy wyrok, niż gdyby zeznawali, a jego towarzysz niższy.

Sytuację tę nazywa się dylematem więźnia, ponieważ dla każdego z nich racjonalnym wyborem wydaje się składanie zeznań, ale wynik takiej decyzji będzie dla obydwu gorszy, niż gdyby sobie nawzajem zaufali.

Ten hipotetyczny przykład przypomina problem wzajemnego altruizmu. Każdy może zyskać na współpracy, ale każdy odczuwa pokusę skorzystania z altruistycznych uczynków partnera bez rewanżowania się. W najgorszej sytuacji jest zawsze ten, który zachowuje lojalność wobec nierzetelnego partnera.

Jeżeli gra toczy się tylko raz, to jedynym sensownym posunięciem jest sprzeniewierzyć się drugiemu. Axelrod i Hamilton wykazali, że współpraca nabiera sensu, jeżeli gra powtarza się wielokrotnie, ale żaden z graczy nie wie, kiedy się skończy. Tak często dzieje się w prawdziwym życiu.

---