|
Zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych = meningitis, obejmuje :
- oponę miękką pokrywającą mózgowie
- jamę podpajęczynówkową ( zawierającą płyn mózgowo - rdzeniowy )
- oponę pajęczą.
Klasyfikacja i etiologia :
Dzieli się na :
wirusowe
bakteryjne, tj. nieropne i ropne
grzybicze
pasożytnicze
Czynniki etiologiczne ostrego zapalenia mózgu i zapalenia opon
[ FOTO tabela 28.9 P2, str. 701 ]
Cechy kliniczne
Wczesne objawy choroby są mniej typowe u niemowląt niż u dzieci starszych. Przebieg kliniczny bakteryjnego zapalenia opon mózgowo - rdzeniowych jest cięższy niż wirusowego
a ) zajęcie OUN manifestuje się silnymi bólami głowy, zaburzeniami
świadomości, drażliwością, napadami drgawek, wymiotami, uwypuklonym
ciemiączkiem
b ) zajęcie opon objawia się bólami w okolicy karku, pleców, wystąpieniem
objawów oponowych
c ) objawy nieswoiste : gorączka, utrata łaknienia, wybroczyny
Zapalenie wirusowe opon mózgowo - rdzeniowych
|
- samoograniczający się przebieg
- lżejsze, jeżeli nie dołączy się zapalenie mózgu
- płyn mózgowo - rdzeniowych :
pleocytoza 50 - 1.500
glukoza w normie
nieznacznie podwyższony poziom białka
chlorki w normie
polinukleary - niski procent
- leczenie objawowe
- rokowania dobre
Zapalenie gruźlicze opon mózgowo - rdzeniowych
|
- rzadko występujące ( nadal jednak aktualne )
- stopniowo narastające w ciągu około tygodnia objawy oponowe
- w II tygodniu występuje porażenie nerwów czaszkowych
- narastające porażenia spastyczne obwodowe
- przebieg ciężki i przewlekły
- bez leczenia prowadzi do : ślepoty, wodogłowia, porażeń
- płyn mózgowo - rdzeniowy :
pleocytoza kilkaset
znacznie podwyższone stężenie białka
znacznie obniżone chlorki
- leczenie : skojarzone lekami przeciwprątkowymi przez ~ 12 miesięcy oraz
kortykosterydami
Nieropne zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych |
Wywołane przez krętki np. Leptospiry, Borrelia, Treponema, również Mikoplasma
- obraz płynu mózgowo - rdzeniowego niecharakterystyczny ( podobny do
zejściowych zmian po leczeniu ropnego zapalenia opon )
Ropne zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych |
- zachorowania częste, zwłaszcza do 4 roku życia
W okresie perinatalnym : najczęściej wywołane przez bakterie G-ujemne :
E.coli, Salmonella, Proteus, Flavobakterium
oraz Listeria, Enterococcus i Streptococcus gr. B
W patogenezie ważną rolę odgrywa :
obniżona sprawność immunologiczna ( niedobór IgM, opsonin, czynników dopełniacza )
silnie wyrażona toksemia
rozwija się wielonarządowa posocznica
objawy oponowe nie mają więc pierwszoplanowego znaczenia
często powstają ropnie mózgu ( np. Proteus )
czujność lekarza i wykonanie punkcji lędźwiowej u dziecka z objawami ciężkiej choroby ogólnoustrojowej, czasem bezgorączkowej - daje rozpoznanie
U niemowląt niemowląt dzieci najczęściej : Haemophilus influenzae, Streptococcus
pneumoniae oraz Neisseria menigitidis
Objawy :
- rozpoczyna się nagle : gorączką, wymiotami, niepokojem
- mogą wystąpić wybroczyny na skórze ( zwłaszcza przy współistniejącej posocznicy
menigokokowej )
- u niemowląt często pierwszym objawem są drgawki kloniczno - toniczne
- tętnienie i napięcie mięśniowe
- w badaniu fizykalnym u dzieci starszych obecne są objawy oponowe : sztywność
karku, objaw Brudzińskiego, karkowy i łonowy, objaw Kerniga
Rozpoznanie :
nakłucie lędźwiowe
badanie płynu mózgowo - rdzeniowego
rozmaz bezpośredni odwirowanego płynu w celu wykrycia bakterii ( barwienie metodą Grama )
posiew płynu mózgowo - rdzeniowego
kontrolne nakłucie lędźwiowe po 24 - 48 godzinach
Płyn ropny : mętny, pod wzmożonym ciśnieniem, pleocytoza kilka tysięcy,
polinukleary powyżej 50% ( komórki wielojądrzaste ), glukoza
obniżona, białko podwyższone, chlorki obniżone
[ Tabela FOTO P2 str. 663 ]
Przeciwwskazania do punkcji lędźwiowej :
- wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego
- wstrząs
- niewydolność oddechowa
- skaza krwotoczna
[ Technika wykonania FOTO ]
Powikłania bakteryjnego zapalenia opon mózgowo - rdzeniowych :
Wodniak podtwardówkowy ( hygroma subdurale ) -
Powstaje w wyniku gromadzenia się między oponą twardą a pajęczynówką płynu zawierającego dużo białka. Powiększając się uciska na półkulę mózgu a w konsekwencji hamuje rozwój mózgu
Zapalenie wyściółki komór
Powoduje rozrastanie się ziarniny i gleju podwyściółkowego -> zarastanie oraz zamykanie wodociągu mózgu -> zaburzenia w odpływie płynu mózgowo - rdzeniowego -> wodogłowie lub ropogłowie
Zarostowe zapalenie pajęczynówki
W wyniku procesu zarostowo - wytwórczego powstają zrosty oraz torbiele, w których gromadzi się płyn mózgowo - rdzeniowy. Mogą stać się ogniskami zakażenia i ponownego zapalenia opon mózgowo - rdzeniowych
Ropień mózgu
Daje objawy wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, objawy ogniskowe, objawy guza mózgu
Meningokokowe zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych
|
Etiologia : G-ujemna dwoinka zwana miengokokiem zasiedla górne drogi
oddechowe lub układ moczowo - płciowy
Zakażenie : przenosi się drogą kropelkową, występuje tylko u ludzi, najczęściej
powoduje bezobjawowe nosicielstwo
Okres wylęgania : 1 - 10 dni
Objawy : choroba zaczyna się ostro, gorączką i bólem gardła - może ustąpić
samoistnie lub pogarsza się stan chorego - występują wymioty, ból głowy,
zamroczenie oraz zatory bakteryjne i wybroczyny na skórze
Wybroczyny mogą być niewielkie lub mają postać wylewów krwawych z martwicą pośrodku.
Szczególna postać zespołu Waterhouse'a - Friderichsena - występują liczne wylewy na skórze, tzw. kwiaty śmierci oraz do kory nadnerczy, mózgu, co powoduje zapaść naczyniowo - krążeniową, ciężkie zaburzenia metaboliczne : hipoksemię, kwasicę, hipoglikemię, hipokaliemię i zgon w ciągu kilku godzin
Leczenie :
przeciwbakteryjne : skojarzenie dwóch antybiotyków
leczenie objawowe :
- ograniczenie podaży płynów w celu zmniejszenia obrzęku mózgu
( 2/3 zapotrzebowania )
- leki p-drgawkowe
- wspomaganie oddechu
- utrzymanie prawidłowej objętości krwi krążącej
- wykonanie nakłucia podtwardówkowego w celu usunięcia wysięku
podtwardówkowego
- leczenie przeciw obrzękowi mózgu
czasem pomocna glikokortykoterapia
opieka po przebytym zapaleniu opon mózgowo - rdzeniowych : okulista, neurolog, laryngolog
6