ZAPALENIE OPON MÓZGOWO –

RDZENIOWYCH

I MÓZGU

Ostra choroba zakaźna objawiająca się stanem
zapalnym opony miękkiej i pajęczynówki oraz
zmianami w przestrzeni podpajęczynówkowej i
w komorach mózgu.

Czynniki etiologiczne – najczęściej bakterie i
wirusy, bardzo rzadko grzyby i pasożyty a
wyjątkowo riketsje

Wszystkie przypadki tych zapaleń, niezależnie
od etiologii, podlegają w Polsce obowiązkowi
zgłoszenia do stacji sanitarno-
epidemiologicznej oraz obowiązkowi
hospitalizacji.

Ropne zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych i

mózgu

Etiologia - najczęściej - dwoinka zapalenia
opon mózgowo-rdzeniowych - Neisseria
meningitidis i paciorkowiec zapalenia płuc –
Streptococcus pneumoniae
rzadziej - otoczkowa pałeczka Gram -ujemna
Haemophilus influenzae typ b – 80% zakażeń.

• może być chorobą pierwotną ograniczoną
wyłącznie do OUN, lub wtórną zmianą
narządową rozwijającą się w przebiegu
posocznicy

• pierwotne ogniska – najczęściej migdałki,
zatoki przynosowe, ucho środkowe, zęby,
oskrzela

• rzadko do zakażenia dochodzi drogą
kropelkową, wziewną

Sprzyjają zapaleniu nieprawidłowe połączenia
przestrzeni oponowej z jamą nosowo –gardłową,
zatokami, z uchem środkowym.

Obraz kliniczny

Niezależnie od czynnika etiologicznego
przebieg bardzo podobny, okres wylęgania 1-5
dni, początek nagły temperatura do 40

o

C, bóle

głowy, mięśni karku, nudności, wymioty, w 2-3
dobie pojawiają się objawy oponowe -
sztywność karku, objawy oponowe Kerniga –
Brudzińskiego – Flataua, później zaburzenia
świadomości, pobudzenie psychoruchowe,
odosobnione niedowłady, afazja ruchowa,
czuciowa, porażenia nerwów czaszkowych

W niewielkim odsetku przypadków zapalenie
opon i mózgu rozwija się w przebiegu
posocznicy spowodowanej przez Pseudomonas
aeruginosa, Escherichia coli, Klebsiella –
ciężki przebieg – występuje niekiedy wstrząs
septyczny
i rozsiane wykrzepianie śródnaczyniowe.

O rozpoznaniu decyduje wynik badania płynu
mózgowo –rdzeniowego ciśnienie > 200 mm
H

2

0, zwiększone stężenie białka ( najczęściej

> 2g/l ), dodatnie odczyny globulinowe,
zwiększona leukocytoza > 1000 w 1mm

3

,

badanie bakteriologiczne z antybiogramem.

Leczenie

po rozpoznaniu ropnego tła antybiotyki
przenikające do płynu mózgowo-rdzeniowego –
cefalosporyny III i IV generacji - Biotaksym,
Rocephin, + Penicilina G i.v., czasami w
ciężkich przypadkach dodatkowo
aminoglikozydy + metronidazol leczenie trwa
około 2 tygodni

Leczenie objawowe p/obrzękowi mózgu sterydy,
mannitol.

Rokowanie poważne

NIEROPNE ZAPALENIA OPON MÓZGOWO

RDZENIOWYCH I MÓZGU

Gruźlicze zapalenie opon mózgowo-
rdzeniowych i mózgu

Jest z reguły gruźlicą popierwotną tzn. wtórną
do istniejącego poza OUN ogniska zakażenia.
U osób z obniżoną odpornością, głównie
komórkową prątki z ogniska pierwotnego
umiejscowionego najczęściej w płucach
wysiewają się do naczyń krwionośnych i z
krwią przedostają się do innych narządów
m.in. do OUN, gdzie wywołują zapalenie o
największym nasileniu na podstawie mózgu.

Obraz kliniczny

Początek powolny, skryty, podstępny, rzadko
gorączka do 38

o

C, niebawem dołączają się

objawy oponowe a potem mózgowe –
zaburzenia świadomości, utrata przytomności,
porażenia nerwów czaszkowych.

Płyn mózgowo-rdzeniowy - przejrzysty, lekko
opalizujący, wypływa pod ciśnieniem – u 60%
białko > 2g/l, liczba leukocytów 250-500/mm

3

,

glukoza < 2.5mmol/l, prątki wykrywa się
sporadycznie, częściej w posiewach lub w
próbie biologicznej ( metoda PCR rzadko
używana )

Rozpoznanie

Obraz kliniczny, badanie płynu mózgowo-
rdzeniowego.

Leczenie

tuberkulostatyki – Isoniazyd, Rifampicyna,
Pyrazinamid, czasami jeszcze etambutol

Rokowanie poważne, często pozostają trwałe
następstwa.

 

Wirusowe zapalenia opon mózgowo-
rdzeniowych i mózgu

Etiologia

Enterowirusy: Coxsackie A i B, ECHO, liczne
enterowirusy

Wirus zapalenia przyusznic dawniej często,
obecnie po wprowadzeniu szczepień rzadko,
wirusy opryszczki, różyczki, cytomegalii,
wścieklizny, arbowirusy

Epidemiologia

zakażenia enterowirusowe występują głównie
późnym latem
i wczesną jesienią

Objawy kliniczne

- rozwijają się stopniowo w

ciągu kilku dni – chorzy skarżą się na ból
gardła, gorączkę, złe samopoczucie, bóle
mięśniowe, gorączkę, potem ospałość wymioty,
silne bóle głowy i sztywność karku z
towarzyszącymi lub nie objawami
Brudzińskiego i Kerniga

Rozpoznanie

potwierdzane przez badanie płynu mózgowo-
rdzeniowego
• ciśnienie płynu może być podwyższone
• leukocytoza umiarkowanie podwyższona 100 –
500/mm

3

• stężenie glukozy prawidłowe
• stężenie białka prawidłowe lub umiarkowanie
podwyższone,
• hodowla tkankowa wirusów udaje się w 25 –
30% przypadków

 

Leczenie

W większości przypadków objawowe i ogólnie
podtrzymujące. Czasami stosuje się acyklowir w
opryszczkowym zapaleniu.