Dr n. med. Marek Bronk

Dr n. med. Marek Bronk

Czynniki etiologiczne zakażeń

Czynniki etiologiczne zakażeń

przewodu pokarmowe i zatruć

przewodu pokarmowe i zatruć

pokarmowych

pokarmowych

Zakażenia przewodu pokarmowego i

Zakażenia przewodu pokarmowego i

zatrucie pokarmowe

zatrucie pokarmowe

Zakażenia przewodu pokarmowego i

Zakażenia przewodu pokarmowego i

zatrucie pokarmowe są rodzajami

zatrucie pokarmowe są rodzajami

ostrego zapalenia żołądka i jelit,

ostrego zapalenia żołądka i jelit,

spowodowanego spożyciem pokarmu

spowodowanego spożyciem pokarmu

lub napoju zawierającego czynnik

lub napoju zawierającego czynnik

etiologiczny (drobnoustroje) lub jego

etiologiczny (drobnoustroje) lub jego

produkty

(toksyny)

w

stężeniu

produkty

(toksyny)

w

stężeniu

pozwalającym na wywołanie objawów.

pozwalającym na wywołanie objawów.

Klasyczne

przypadki

zatruć

Klasyczne

przypadki

zatruć

pokarmowych są wywołane przez

pokarmowych są wywołane przez

drobnoustroje i ich toksyny.

drobnoustroje i ich toksyny.

Zapalenia przewodu pokarmowego

Zapalenia przewodu pokarmowego



Należy pamiętać, że zakażenia jelitowe

Należy pamiętać, że zakażenia jelitowe

są tylko częścią złożonego etiologicznie

są tylko częścią złożonego etiologicznie

problemu zapalenia przewodu

problemu zapalenia przewodu

pokarmowego do którego należą

pokarmowego do którego należą

również:

również:



Wrzodziejące zapalenie jelit

Wrzodziejące zapalenie jelit



Zapalenie niedokrwienne

Zapalenie niedokrwienne



Zapalenie alergiczne

Zapalenie alergiczne



Zapalenie polekowe

Zapalenie polekowe



Zapalenie popromienne (radioterapia)

Zapalenie popromienne (radioterapia)

Zatrucie pokarmowe

Zatrucie pokarmowe

– definicja

– definicja

epidemiologiczna

epidemiologiczna

Klasyczne zatrucie pokarmowe ma

Klasyczne zatrucie pokarmowe ma

następujące cechy

następujące cechy



Podobne objawy u kilku członków

Podobne objawy u kilku członków

grupy, która spożyła wspólny posiłek.

grupy, która spożyła wspólny posiłek.



Ostry początek w kilka godzin po

Ostry początek w kilka godzin po

spożyciu pokarmu.

spożyciu pokarmu.

Zatrucie pokarmowe

Zatrucie pokarmowe

Zatrucie pokarmowe może nastąpić

Zatrucie pokarmowe może nastąpić

przez:

przez:



Intoksykację, czyli spożycie pożywienia

Intoksykację, czyli spożycie pożywienia

zawierającego uprzednio wytworzone

zawierającego uprzednio wytworzone

toksyny.

toksyny.



Toksoinfekcję - zakaźne zatrucie

Toksoinfekcję - zakaźne zatrucie

pokarmowe, czyli spożycie znacznej

pokarmowe, czyli spożycie znacznej

liczby żywych drobnoustrojów

liczby żywych drobnoustrojów

wywołujących zakażenie.

wywołujących zakażenie.

Intoksykacja

Intoksykacja



Z

Z

atrucie typu intoksykacji jest wynikiem

atrucie typu intoksykacji jest wynikiem

działania toksyny wytworzonej w żywności

działania toksyny wytworzonej w żywności

przed jej spożyciem.

przed jej spożyciem.



Przykładem intoksykacji jest zatrucie jadem

Przykładem intoksykacji jest zatrucie jadem

kiełbasianym, lub enterotoksyną gronkowcową.

kiełbasianym, lub enterotoksyną gronkowcową.



Bakterie uwalniają egzotoksyny do żywności i

Bakterie uwalniają egzotoksyny do żywności i

może zaistnieć sytuacja, kiedy drobnoustrój,

może zaistnieć sytuacja, kiedy drobnoustrój,

który je wytworzył zginie na skutek różnych

który je wytworzył zginie na skutek różnych

zabiegów technologicznych, w związku z czym

zabiegów technologicznych, w związku z czym

jego wyizolowanie będzie niemożliwe, natomiast

jego wyizolowanie będzie niemożliwe, natomiast

toksyna znajdująca się w produktach,

toksyna znajdująca się w produktach,

wykazująca zwykle wyższą tolerancję na

wykazująca zwykle wyższą tolerancję na

wysok

wysok

ą

ą

temperaturę będzie nadal szkodliwa dla

temperaturę będzie nadal szkodliwa dla

organizmu.

organizmu.

Toksoinfekcje

Toksoinfekcje



Toksykoinfekcje są następstwem

Toksykoinfekcje są następstwem

spożycia wraz z pokarmem

spożycia wraz z pokarmem

drobnoustrojów zdolnych do wywołania

drobnoustrojów zdolnych do wywołania

zatrucia.

zatrucia.



Mogą się one namnażać w przewodzie

Mogą się one namnażać w przewodzie

pokarmowym, w którym wydzielają

pokarmowym, w którym wydzielają

toksyny.

toksyny.



Przyjmuje się, że do wystąpienia

Przyjmuje się, że do wystąpienia

toksykoinfekcji jest konieczne

toksykoinfekcji jest konieczne

wtargnięcie do organizmu bakterii w

wtargnięcie do organizmu bakterii w

stanie żywym.

stanie żywym.

Najmniejsza dawka zakaźna

Najmniejsza dawka zakaźna



Od liczby komórek które dostały się do

Od liczby komórek które dostały się do

organizmu człowieka zależy czy objawy

organizmu człowieka zależy czy objawy

chorobowe w ogóle wystąpią, jak również

chorobowe w ogóle wystąpią, jak również

ostrość przebiegu schorzenia.

ostrość przebiegu schorzenia.



W związku z tym wprowadzono pojęcie

W związku z tym wprowadzono pojęcie

najmniejszej dawki zakaźnej (Minimal Infectious

najmniejszej dawki zakaźnej (Minimal Infectious

Dose - MID), wyrażonej liczbą komórek danego

Dose - MID), wyrażonej liczbą komórek danego

gatunku bakterii, która jest konieczna do

gatunku bakterii, która jest konieczna do

wywołania objawowego przebiegu choroby u

wywołania objawowego przebiegu choroby u

człowieka.

człowieka.



Dla różnych bakterii MID kształtuje się na

Dla różnych bakterii MID kształtuje się na

różnym poziomie i np. dla najbardziej zjadliwych

różnym poziomie i np. dla najbardziej zjadliwych

pałeczek Salmonella i enterotoksycznych E. coli

pałeczek Salmonella i enterotoksycznych E. coli

wynosi około 100 komórek.

wynosi około 100 komórek.

Czynniki etiologiczne -

Czynniki etiologiczne -

bakterie

bakterie



Zakażenia przewodu pokarmowego

Zakażenia przewodu pokarmowego

wywołuje wiele drobnoustrojów, wśród

wywołuje wiele drobnoustrojów, wśród

których najliczniej reprezentowane są

których najliczniej reprezentowane są

bakterie z rodziny Enterobacteriaceae,

bakterie z rodziny Enterobacteriaceae,

należą tu:

należą tu:



Salmonmella

Salmonmella



Shigella

Shigella



Escherichia coli

Escherichia coli



Helicobacter pylori

Helicobacter pylori

Czynniki etiologiczne -

Czynniki etiologiczne -

bakterie

bakterie



Yersinia enterocolitica

Yersinia enterocolitica



Yersinia pseudotuberculosis

Yersinia pseudotuberculosis



Bacillus cereus

Bacillus cereus



Clostridium perfringens typ A i C

Clostridium perfringens typ A i C



Clostridium botulinum

Clostridium botulinum



Vibrio cholerae

Vibrio cholerae



Vibrio cholerae non-01, non

Vibrio cholerae non-01, non

-

-

0139

0139



Vibrio parahaemoliticus

Vibrio parahaemoliticus



Vibrio fluvialis, V. hollisae

Vibrio fluvialis, V. hollisae



Czynniki etiologiczne -

Czynniki etiologiczne -

bakterie

bakterie



Campylobacter jejuni

Campylobacter jejuni



Aeromonas hydrophila

Aeromonas hydrophila



Plesiomonas shigelloides

Plesiomonas shigelloides



Staphylococcus aureus

Staphylococcus aureus

(szczepy

(szczepy

enterotoksyczne)

enterotoksyczne)



Clostridium difficile

Clostridium difficile

– szczepy

– szczepy

toksynotworcze

toksynotworcze



Pseudomonas aeruginosa

Pseudomonas aeruginosa



Listeria monocytogenes

Listeria monocytogenes



Bacteroides fragilis – szczepy

Bacteroides fragilis – szczepy

toksynotwórcze

toksynotwórcze

Czynniki etiologiczne -

Czynniki etiologiczne -

bakterie

bakterie



Proteus mirabilis



Proteus vulgaris



Morganella morgani



Klebsiella pneumoniae



Klebsiella oxytoca



Citrobacter freundii



Enterococcus faecalis

Czynniki etiologiczne - wirusy

Czynniki etiologiczne - wirusy



Rotwirus

Rotwirus



Adenowirus

Adenowirus



Kalciwirus

Kalciwirus



Astrowirus

Astrowirus



Norowirus

Norowirus



Cytomegalowirus (CMV) –

Cytomegalowirus (CMV) –

przy upośledzeniu

przy upośledzeniu

odporności

odporności



Herpeswirus -

Herpeswirus -

zapalenie odbytnicy u

zapalenie odbytnicy u

homoseksualistów

homoseksualistów

Czynniki etiologiczne -

Czynniki etiologiczne -

pierwotniaki

pierwotniaki



Entamoeba histolityca

Entamoeba histolityca



Gardia intestinalis

Gardia intestinalis



Balantidium coli

Balantidium coli



Cryptosporidium parvum

Cryptosporidium parvum



Cryptosporidium hominis (

Cryptosporidium hominis (

charakterystyczny

charakterystyczny

dla człowieka)

dla człowieka)



Isospora belli

Isospora belli



Cyclospora cayetanensis

Cyclospora cayetanensis

Salmonella

Salmonella



Bakterie

występujące

powszechnie

w

Bakterie

występujące

powszechnie

w

przewodzie pokarmowym zwierząt i ludzi

przewodzie pokarmowym zwierząt i ludzi

( około 2500 serogatunków)

( około 2500 serogatunków)



Wywołują od 10% do 30% rejestrowanych

Wywołują od 10% do 30% rejestrowanych

epidemii zakażeń pokarmowych.

epidemii zakażeń pokarmowych.



Czas inkubacji wynosi od 6 do 48 godzin.

Czas inkubacji wynosi od 6 do 48 godzin.



Podstawowym objawem zakażenia jest

Podstawowym objawem zakażenia jest

biegunka.

biegunka.



Zaka

Zaka

ż

ż

enie najczęściej występuje po spożyciu

enie najczęściej występuje po spożyciu

drobiu, mięsa, jaj, warzyw.

drobiu, mięsa, jaj, warzyw.

Shigella

Shigella



Bakterie występujące tylko u człowieka

Bakterie występujące tylko u człowieka

(kilka gatunków).

(kilka gatunków).



Wywołuje od 2% do 5% rejestrowanych

Wywołuje od 2% do 5% rejestrowanych

epidemii zakażeń pokarmowych.

epidemii zakażeń pokarmowych.



Czas inkubacji zakażenia wynosi od 12 do 48

Czas inkubacji zakażenia wynosi od 12 do 48

godzin.

godzin.



Podstawowy objawem zakażenia jest krwawa

Podstawowy objawem zakażenia jest krwawa

biegunka.

biegunka.



Zakażenie występuje po spożyciu różnych

Zakażenie występuje po spożyciu różnych

produktów spożywczych (często przetworów

produktów spożywczych (często przetworów

mlecznych).

mlecznych).

Eschericha coli

Eschericha coli



Bakterie

występujące

powszechnie

w

Bakterie

występujące

powszechnie

w

przewodzie pokarmowym ludzi zwierząt.

przewodzie pokarmowym ludzi zwierząt.



Zakażenia przewodu pokarmowe wywołują

Zakażenia przewodu pokarmowe wywołują

szczepy enterotoksyczne i enteroinwazyjne.

szczepy enterotoksyczne i enteroinwazyjne.



Czas inkubacji zakażenia wynosi od 12 do 48

Czas inkubacji zakażenia wynosi od 12 do 48

godzin.

godzin.



Podstawowy objawem zaka

Podstawowy objawem zaka

ż

ż

enia jest

enia jest

biegunka często z domieszką krwi.

biegunka często z domieszką krwi.



Zatrucie występuje po spożyciu różnych

Zatrucie występuje po spożyciu różnych

produktów spożywczych, często przetworów

produktów spożywczych, często przetworów

mlecznych i produktów mięsnych.

mlecznych i produktów mięsnych.

Eschericha coli

Eschericha coli



EPEC – enteropatogenne E. coli

EPEC – enteropatogenne E. coli



ETEC – enterotoksyczne E. coli

ETEC – enterotoksyczne E. coli



EHEC – enterokrwotoczne E. coli

EHEC – enterokrwotoczne E. coli



EIEC – enteroinwazyjne E. coli

EIEC – enteroinwazyjne E. coli



EAggEC – enteroadherentne E. coli

EAggEC – enteroadherentne E. coli

Clostridium perfringens

Clostridium perfringens



Bakteria występująca powszechnie u ludzi i

Bakteria występująca powszechnie u ludzi i

zwierząt a jej formy przetrwalne (spory) w

zwierząt a jej formy przetrwalne (spory) w

ziemi i kurzu.

ziemi i kurzu.



Zatrucia wywołują szczepy wytwarzające

Zatrucia wywołują szczepy wytwarzające

enterotoksynę.

enterotoksynę.



Wywołuje od 5% do 15% rejestrowanych

Wywołuje od 5% do 15% rejestrowanych

epidemii zatruć pokarmowych.

epidemii zatruć pokarmowych.



Czas inkubacji zatrucia wynosi od 9 do 15

Czas inkubacji zatrucia wynosi od 9 do 15

godzin.

godzin.



Podstawowy objawem zatrucia jest wodnista

Podstawowy objawem zatrucia jest wodnista

biegunka

biegunka



Zatrucie najczęściej występuje po spożyciu

Zatrucie najczęściej występuje po spożyciu

mięsa i drobiu.

mięsa i drobiu.

Staphylococcus aureus

Staphylococcus aureus



Bakteria występująca powszechnie u ludzi i

Bakteria występująca powszechnie u ludzi i

zwierząt

zwierząt



Zatrucia wywołują szczepy wytwarzające

Zatrucia wywołują szczepy wytwarzające

enterotoksynę.

enterotoksynę.



Wywołuje od 15% do 25% rejestrowanych

Wywołuje od 15% do 25% rejestrowanych

epidemii zatruć pokarmowych.

epidemii zatruć pokarmowych.



Czas inkubacji zatrucia wynosi od 2 do 4

Czas inkubacji zatrucia wynosi od 2 do 4

godzin.

godzin.



Podstawowymi

objawami

zatrucia

są

Podstawowymi

objawami

zatrucia

są

wymioty i biegunka.

wymioty i biegunka.



Zatrucie najczęściej występuje po spożyciu

Zatrucie najczęściej występuje po spożyciu

mięsa, budyniu, sałatki.

mięsa, budyniu, sałatki.

Clostridium botulinum

Clostridium botulinum



Bakteria występująca u ludzi i zwierząt a jej

Bakteria występująca u ludzi i zwierząt a jej

formy przetrwalne (spory) w ziemi i kurzu.

formy przetrwalne (spory) w ziemi i kurzu.



Zatrucie wywołuje toksyna botulinowa (jad

Zatrucie wywołuje toksyna botulinowa (jad

kiełbasiany)

kiełbasiany)



Wywołuje od 5% do 15% rejestrowanych

Wywołuje od 5% do 15% rejestrowanych

epidemii zatruć pokarmowych.

epidemii zatruć pokarmowych.



Czas inkubacji zatrucia wynosi od 12 do 72

Czas inkubacji zatrucia wynosi od 12 do 72

godzin.

godzin.



Podstawowym objawem zatrucia jest porażenie

Podstawowym objawem zatrucia jest porażenie

nerwowo-mięśniowe.

nerwowo-mięśniowe.



Zatrucie najczęściej występuje po spożyciu

Zatrucie najczęściej występuje po spożyciu

różnego

rodzaju

konserw

(szczególnie

różnego

rodzaju

konserw

(szczególnie

warzywnych)

warzywnych)

Bacillus cereus

Bacillus cereus



Bakteria występuje powszechnie w środowisku

Bakteria występuje powszechnie w środowisku

człowieka.

człowieka.



Zatrucia i zakażenia wywołują szczepy

Zatrucia i zakażenia wywołują szczepy

wytwarzające toksynę.

wytwarzające toksynę.



Zatrucie lub zakażenie może być związane ze

Zatrucie lub zakażenie może być związane ze

spożyciem żywności zawierającej wcześniej

spożyciem żywności zawierającej wcześniej

wytworzoną toksynę lub żywe komórki bakterii.

wytworzoną toksynę lub żywe komórki bakterii.



Wywołuje od 1% do 2% rejestrowanych

Wywołuje od 1% do 2% rejestrowanych

epidemii zatruć i zakażeń pokarmowych.

epidemii zatruć i zakażeń pokarmowych.

Bacillus cereus

Bacillus cereus



Czas inkubacji zatrucia wynosi:

Czas inkubacji zatrucia wynosi:



Od 1 do 6 godzin po spożyciu toksyny.

Od 1 do 6 godzin po spożyciu toksyny.



Od 6 do 24 godzin po spożyciu żywych

Od 6 do 24 godzin po spożyciu żywych

bakterii

bakterii



Zatrucie toksyną następuje najczęściej po

Zatrucie toksyną następuje najczęściej po

spożyciu odgrzewanego zapiekanego

spożyciu odgrzewanego zapiekanego

ryżu.

ryżu.



Zakażenie żywymi bakteriami następuje

Zakażenie żywymi bakteriami następuje

najczęściej po spożyciu żywności z mięsa

najczęściej po spożyciu żywności z mięsa

drobiu i warzyw.

drobiu i warzyw.

Vibrio parahaemoliticus

Vibrio parahaemoliticus



Bakterie występujące powszechnie w

Bakterie występujące powszechnie w

wodzie morskiej.

wodzie morskiej.



Wywołuje od 1% do 2% rejestrowanych

Wywołuje od 1% do 2% rejestrowanych

epidemii zatruć pokarmowych.

epidemii zatruć pokarmowych.



Czas inkubacji zatrucia wynosi od 10 do 24

Czas inkubacji zatrucia wynosi od 10 do 24

godzin.

godzin.



Podstawowy

objawem

zatrucia

jest

Podstawowy

objawem

zatrucia

jest

wodnista biegunka

wodnista biegunka



Zatrucie najczęściej występuje po spożyciu

Zatrucie najczęściej występuje po spożyciu

owoców morza.

owoców morza.

Yersinia enterocolitica

Yersinia enterocolitica



Bakterie pochodzenia zwierzęcego

Bakterie pochodzenia zwierzęcego

(zwierzęta domowe, gryzonie). Może

(zwierzęta domowe, gryzonie). Może

występować w wodzie jeziornej i

występować w wodzie jeziornej i

studziennej.

studziennej.



W ognisku zakażenia wśród ludzi

W ognisku zakażenia wśród ludzi

przenoszą się z człowieka na człowieka

przenoszą się z człowieka na człowieka

drogą pokarmową.

drogą pokarmową.



Bakteria wywołuje pokarmowe

Bakteria wywołuje pokarmowe

zapalenia żołądka i jelit.

zapalenia żołądka i jelit.



Zakażenie człowieka następuje przez

Zakażenie człowieka następuje przez

skażoną żywność lub wodę.

skażoną żywność lub wodę.

Aeromonas hydrophila

Aeromonas hydrophila

Plesiomonas shigeloides

Plesiomonas shigeloides



Bakterie występujące powszechnie w

Bakterie występujące powszechnie w

wodzie.

wodzie.



Podstawowy objawem zatrucia jest

Podstawowy objawem zatrucia jest

wodnista biegunka

wodnista biegunka



Zatrucie najczęściej występuje po

Zatrucie najczęściej występuje po

spożyciu owoców morza.

spożyciu owoców morza.

Campylobacter jejuni

Campylobacter jejuni



Bakterie pochodzenia zwierzęcego

Bakterie pochodzenia zwierzęcego

(bydło, drób)

(bydło, drób)



W ognisku zakażenia wśród ludzi

W ognisku zakażenia wśród ludzi

przenoszą się z człowieka na człowieka

przenoszą się z człowieka na człowieka

drogą pokarmową.

drogą pokarmową.



U ludzi wywołują ostre zapalenie

U ludzi wywołują ostre zapalenie

żołądka i jelit.

żołądka i jelit.



Podstawowym objawem klinicznym są

Podstawowym objawem klinicznym są

krwiste biegunki.

krwiste biegunki.



Zakażenie człowieka następuje przez

Zakażenie człowieka następuje przez

skażoną żywność lub wodę.

skażoną żywność lub wodę.

Clostridium difficile

Clostridium difficile



Jest jedną z najczęstszych przyczyn

Jest jedną z najczęstszych przyczyn

rzekomobłoniastego zapalenia jelit,

rzekomobłoniastego zapalenia jelit,

poważnego schorzenia spowodowanego

poważnego schorzenia spowodowanego

nadmiernym namnożeniem

nadmiernym namnożeniem

C. difficile

C. difficile

w

w

świetle jelita grubego.

świetle jelita grubego.



Drobnoustrój izolowany jest od około 95%

Drobnoustrój izolowany jest od około 95%

pacjentów cierpiących na tę chorobę.

pacjentów cierpiących na tę chorobę.



Niekontrolowana proliferacja jest skutkiem

Niekontrolowana proliferacja jest skutkiem

eradykacji normalnej flory fizjologicznej w

eradykacji normalnej flory fizjologicznej w

następstwie antybiotykoterapii lekami o

następstwie antybiotykoterapii lekami o

szerokim spektrum działania.

szerokim spektrum działania.

Clostridium difficile

Clostridium difficile



Występuje powszechnie w środowisku, a

Występuje powszechnie w środowisku, a

także stanowi składnik flory fizjologicznej

także stanowi składnik flory fizjologicznej

przewodu pokarmowego niektórych

przewodu pokarmowego niektórych

gatunków zwierząt

gatunków zwierząt

(konie)

(konie)

- nie dotyczy to

- nie dotyczy to

jednak człowieka.

jednak człowieka.



Wyjątek stanowią niemowlęta i małe dzieci,

Wyjątek stanowią niemowlęta i małe dzieci,

skolonizowane w około 70% przypadkach,

skolonizowane w około 70% przypadkach,

jednak u nich obecność bakterii jest

jednak u nich obecność bakterii jest

zazwyczaj bezobjawowa.

zazwyczaj bezobjawowa.



Częstość występowania drobnoustroju u

Częstość występowania drobnoustroju u

dorosłych wynosi około 3% i niektóre źródła

dorosłych wynosi około 3% i niektóre źródła

zaliczają go do flory fizjologicznej

zaliczają go do flory fizjologicznej



Kolonizacja bakterią wzrasta w przypadku

Kolonizacja bakterią wzrasta w przypadku

hospitalizacji, i wynosi według różnych

hospitalizacji, i wynosi według różnych

źródeł 15-35%

źródeł 15-35%

(zakażenia szpitalne).

(zakażenia szpitalne).

Zakażenia wirusowe

Zakażenia wirusowe



Wirusy wywołujące biegunki należą do

Wirusy wywołujące biegunki należą do

różnych grup systematycznych: do

różnych grup systematycznych: do

rodzin Reoviridae (rotawirusy),

rodzin Reoviridae (rotawirusy),

Adenoviridae (adenowirusy typ 40 i

Adenoviridae (adenowirusy typ 40 i

41), Calciviridae (kalciwirusy) i

41), Calciviridae (kalciwirusy) i

odrębnej rodziny Astroviridae

odrębnej rodziny Astroviridae

(astrowirusy) oraz do grupy „małych

(astrowirusy) oraz do grupy „małych

okrągłych wirusów” (SRV)

okrągłych wirusów” (SRV)

reprezentowanych przez Norowirusy

reprezentowanych przez Norowirusy

(dawniej wirus Norwalk)

(dawniej wirus Norwalk)



Najlepiej poznane i najbardziej

Najlepiej poznane i najbardziej

niebezpieczne z powodu znacznej

niebezpieczne z powodu znacznej

zakaźności są rotawirusy.

zakaźności są rotawirusy.

Rotawirusy

Rotawirusy



są grupą wirusów należących do

są grupą wirusów należących do

rodziny reowirusów

rodziny reowirusów

(Reoviridae)

(Reoviridae)

.

.



Nazwa

Nazwa

rota-

rota-

związana jest ich

związana jest ich

kształtem przypominającym koło

kształtem przypominającym koło

(łac.

(łac.

rota = koło)

rota = koło)

.

.



Są znane od kilkudziesięciu lat,

Są znane od kilkudziesięciu lat,

zidentyfikowano siedem głównych

zidentyfikowano siedem głównych

grup, z czego trzy (A, B i C) wywołują

grup, z czego trzy (A, B i C) wywołują

zakażenia u ludzi; grupa A jest

zakażenia u ludzi; grupa A jest

najbardziej powszechna

najbardziej powszechna

Rotawirusy

Rotawirusy



powodują wymioty i biegunkę i są

powodują wymioty i biegunkę i są

najczęstszą przyczyną ostrej biegunki

najczęstszą przyczyną ostrej biegunki

u dzieci, powodując zgon ponad pół

u dzieci, powodując zgon ponad pół

miliona dzieci każdego roku w krajach

miliona dzieci każdego roku w krajach

rozwijających się (dane z 2005).

rozwijających się (dane z 2005).



Stwierdza się również zakażenia

Stwierdza się również zakażenia

rotawirusowe u zwierząt domowych

rotawirusowe u zwierząt domowych

(psy, świnie, bydło).

(psy, świnie, bydło).



W 2006 roku pojawiły się skuteczne i

W 2006 roku pojawiły się skuteczne i

bezpieczne szczepionki.

bezpieczne szczepionki.

Adenowirusy

Adenowirusy



Adenowirusy - zakażenia adenowirusami

Adenowirusy - zakażenia adenowirusami

mogą przebiegać bezobjawowo.

mogą przebiegać bezobjawowo.



Objawy kliniczne zakażenia u niemowląt i

Objawy kliniczne zakażenia u niemowląt i

małych dzieci to głównie ostre zapalenie

małych dzieci to głównie ostre zapalenie

gardła z gorączką, zapalenie płuc

gardła z gorączką, zapalenie płuc



U dzieci starszych zapalenie gardła i

U dzieci starszych zapalenie gardła i

spojówek z gorączką,

spojówek z gorączką,



W okresie zimowo-wiosennym zakażenia

W okresie zimowo-wiosennym zakażenia

dotyczą najczęściej dolnych dróg

dotyczą najczęściej dolnych dróg

oddechowych.

oddechowych.



Zakażenia jelit - występują u niemowląt i

Zakażenia jelit - występują u niemowląt i

małych dzieci.

małych dzieci.

Astrowirusy

Astrowirusy



Astrowirusy ludzkie występują w

Astrowirusy ludzkie występują w

postaci kilku serotypów i wywołują

postaci kilku serotypów i wywołują

głównie trwające 2-3 dni choroby

głównie trwające 2-3 dni choroby

biegunkowe, przypominające łagodne

biegunkowe, przypominające łagodne

choroby rotawirusowe.

choroby rotawirusowe.



Prawdopodobnie bardzo szeroko

Prawdopodobnie bardzo szeroko

rozpowszechnione w populacji ludzkiej,

rozpowszechnione w populacji ludzkiej,

ale rzadko wywołują choroby

ale rzadko wywołują choroby

Norowirusy

Norowirusy



Norowirusy to grupa wirusów, które są

Norowirusy to grupa wirusów, które są

najczęstszą przyczyną nieżytu żołądka i jelit

najczęstszą przyczyną nieżytu żołądka i jelit

w Wielkiej Brytanii.

w Wielkiej Brytanii.

•

Często używa się także terminu

Często używa się także terminu

winter

winter

vomiting disease

vomiting disease

(dosłownie „zimowa

(dosłownie „zimowa

choroba żołądka” albo „zimowe wymioty”),

choroba żołądka” albo „zimowe wymioty”),

ponieważ największa liczba zachorowań

ponieważ największa liczba zachorowań

zdarza się zimą.

zdarza się zimą.



Mogą jednak występować w dowolnej porze

Mogą jednak występować w dowolnej porze

roku

roku

Norowirusy

Norowirusy



Norowirusem można zakazić się przez

Norowirusem można zakazić się przez

kontakt z zakażoną osobą, przez kontakt z

kontakt z zakażoną osobą, przez kontakt z

powierzchniami lub przedmiotami skażonymi

powierzchniami lub przedmiotami skażonymi

wirusem lub poprzez spożycie skażonej wody

wirusem lub poprzez spożycie skażonej wody

lub skażonych potraw.

lub skażonych potraw.



Wybuchy choroby są częste, zwłaszcza w

Wybuchy choroby są częste, zwłaszcza w

środowiskach zamkniętych, takich jak

środowiskach zamkniętych, takich jak

szpitale, domy opieki czy szkoły.

szpitale, domy opieki czy szkoły.



Dzieje się tak dlatego, że norowirusem łatwo

Dzieje się tak dlatego, że norowirusem łatwo

zakazić się od innej osoby; wirus potrafi

zakazić się od innej osoby; wirus potrafi

ponadto przetrwać kilka dni w skażonym

ponadto przetrwać kilka dni w skażonym

obszarze.

obszarze.

Zapalenia przewodu pokarmowego

Zapalenia przewodu pokarmowego

wywołane przez pierwotniaki

wywołane przez pierwotniaki



Do pierwotniaków wywołujących stany

zapalne przewodu pokarmowego

należą:



Entamoeba histolytica

Entamoeba histolytica



Gardia intestinalis

Gardia intestinalis



Cryptosporidium

Cryptosporidium

parvum

parvum



Isospora belli

Isospora belli



Balantidium coli

Balantidium coli

Entamoeba histolytica

Entamoeba histolytica



Czerwonka amebowa

Czerwonka amebowa

(pełzakowica,

(pełzakowica,

ameboza -

ameboza -

łac.

łac.

amoebosis

amoebosis

,

,

entamoebosis

entamoebosis

) -

) -

zespół chorobowy wywoływany przez

zespół chorobowy wywoływany przez

pierwotniaka z rodziny

pierwotniaka z rodziny

Entamoebida

Entamoebida

e

e

-

-

Entamoeba histolytica

Entamoeba histolytica

.

.



Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą

Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą

pokarmową, poprzez połknięcie

pokarmową, poprzez połknięcie

cyst

cyst

pierwotniaka wraz z pożywieniem.

pierwotniaka wraz z pożywieniem.

Jakkolwiek pasożyt ten występuje na

Jakkolwiek pasożyt ten występuje na

terenie całej kuli ziemskiej, szczególnie

terenie całej kuli ziemskiej, szczególnie

narażone na zakażenie są osoby

narażone na zakażenie są osoby

podróżujące do strefy tropikalnej oraz

podróżujące do strefy tropikalnej oraz

subtropikalnej

subtropikalnej

Entamoeba histolytica

Entamoeba histolytica

•

Nieleczona pełzakowica (szczególnie ostra

Nieleczona pełzakowica (szczególnie ostra

postać jelitowa) może skończyć się

postać jelitowa) może skończyć się

śmiercią

śmiercią



Najczęściej występujące postaci kliniczne

Najczęściej występujące postaci kliniczne

pełzakowicy to:

pełzakowicy to:



Ostra pełzakowica jelitowa

Ostra pełzakowica jelitowa

charakteryzująca się

charakteryzująca się

biegunką

biegunką

z dużą

z dużą

ilością śluzu oraz krwią w kale, bólami

ilością śluzu oraz krwią w kale, bólami

brzucha, nudnościami, wzdęciami oraz

brzucha, nudnościami, wzdęciami oraz

podwyższoną temperaturą ciała. W

podwyższoną temperaturą ciała. W

morfologii krwi

morfologii krwi

stwierdza się

stwierdza się

leukocytozę

leukocytozę

.

.

Entamoeba histolytica

Entamoeba histolytica



Przewlekła pełzakowica jelitowa

Przewlekła pełzakowica jelitowa

-

-

zespół ten charakteryzują objawy

zespół ten charakteryzują objawy

przewlekłego wrzodziejącego zapalenia

przewlekłego wrzodziejącego zapalenia

jelita grubego

jelita grubego

, nadwrażliwość

, nadwrażliwość

jelit

jelit

,

,

niedokrwistoś

niedokrwistoś

ć

ć

, stany podgorączkowe

, stany podgorączkowe

oraz powiększenie i bolesność

oraz powiększenie i bolesność

wątroby

wątroby

.

.



Pełzakowica pozajelitowa

Pełzakowica pozajelitowa

głównie

głównie

pod postacią pełzakowego zapalenia

pod postacią pełzakowego zapalenia

lub ropnia wątroby.

lub ropnia wątroby.

Gardia intestinalis

Gardia intestinalis



Jest najbardziej rozpowszechnionym

Jest najbardziej rozpowszechnionym

pasożytem, zamieszkującym przewód

pasożytem, zamieszkującym przewód

pokarmowy. 

pokarmowy. 



Ten jednokomórkowy pierwotniak

Ten jednokomórkowy pierwotniak

zamieszkuje głównie w dwunastnicy, choć

zamieszkuje głównie w dwunastnicy, choć

często

często

wystepuje

wystepuje

także w przewodach

także w przewodach

żółciowych.

żółciowych.



Lamblia jest bardzo małym pasożytem. Dla

Lamblia jest bardzo małym pasożytem. Dla

zobrazowanie na jeden centymetr długości

zobrazowanie na jeden centymetr długości

przypada 1000 sztuk

przypada 1000 sztuk

pierwotniaków

pierwotniaków

ułożonych jeden

ułożonych jeden

obok

obok

drugiego. 

drugiego. 



Lamblie przytwierdzają się do jelita za

Lamblie przytwierdzają się do jelita za

pomocą specjalnych przyssawek

pomocą specjalnych przyssawek

umiejscowionych na stronie brzusznej.

umiejscowionych na stronie brzusznej.

Cryptosporidium parvum



Cryptosporidium

Cryptosporidium

rodzaj chorobotwórczych

rodzaj chorobotwórczych

pierwotniaków

pierwotniaków

powodująch zarażenia

powodująch zarażenia

układu

układu

pokarmowego

pokarmowego

przede wszystkim u zwierząt

przede wszystkim u zwierząt

.

.



C. parvum

C. parvum

jest pasożytem

jest pasożytem

wewnątrzkomórkowym powodującym

wewnątrzkomórkowym powodującym

choroby układu pokarmowego.

choroby układu pokarmowego.



U człowieka wywołuje chorobę

U człowieka wywołuje chorobę

kryptosporydiozę

kryptosporydiozę

, która objawia się

, która objawia się

nudnościami, wymiotami, biegunką, niekiedy

nudnościami, wymiotami, biegunką, niekiedy

występują duszności, kaszel oraz

występują duszności, kaszel oraz

podwyższona temperatura.

podwyższona temperatura.

Cryptosporidium parvum



Za

Za

rażenie

rażenie

następuje po spożyciu oocyst, których

następuje po spożyciu oocyst, których

dawka infekcyjna wynosi u zdrowego człowieka

dawka infekcyjna wynosi u zdrowego człowieka

ok 30.

ok 30.



U osób ze zmniejszoną odpornością do

U osób ze zmniejszoną odpornością do

zainfekowania niekiedy wystarczy tylko jedna

zainfekowania niekiedy wystarczy tylko jedna

cysta, zaś przebieg choroby jest znacznie

cysta, zaś przebieg choroby jest znacznie

poważniejszy, czasami może skończyć się

poważniejszy, czasami może skończyć się

śmiercią.

śmiercią.



Oocysty posiadają dość wysoką

Oocysty posiadają dość wysoką

tolerancją na

tolerancją na

czynniki środowiskowe

czynniki środowiskowe

, pewna ich część może

, pewna ich część może

oprzeć się procesom

oprzeć się procesom

uzdatniania wody

uzdatniania wody

przeznaczonej do picia

przeznaczonej do picia

.

.

Cryptosporidium parvum



Pasożyt ten z punktu widzenia medycznego

Pasożyt ten z punktu widzenia medycznego

ma duże znaczenie w pediatrii - atakuje

ma duże znaczenie w pediatrii - atakuje

szczególnie niemowlęta oraz dzieci,

szczególnie niemowlęta oraz dzieci,

u których układ odpornościowy jest

u których układ odpornościowy jest

niedostatecznie rozwinięty i/lub wykazuje

niedostatecznie rozwinięty i/lub wykazuje

pewne dysfunkcje.

pewne dysfunkcje.



Cryptosporidium parvum

Cryptosporidium parvum

jest ponadto

jest ponadto

wymieniane jako jeden z czynników tzw.

wymieniane jako jeden z czynników tzw.

biegunek podróznych

biegunek podróznych

.

.

Cryptosporidium parvum



Pierwotniak ten jest pasożytem

Pierwotniak ten jest pasożytem

kosmopolitycznym; częstość zarażenia nim

kosmopolitycznym; częstość zarażenia nim

waha się od 1,3 do 16,5% w zależności

waha się od 1,3 do 16,5% w zależności

od kontynentu .

od kontynentu .



W Polsce

W Polsce

częstość zarażenia

częstość zarażenia

Cryptosporidium parvum

Cryptosporidium parvum

szacuje się

szacuje się

na około 5%, choć nie są to dane w pełni

na około 5%, choć nie są to dane w pełni

wiarygodne, gdyż diagnostyka laboratoryjna

wiarygodne, gdyż diagnostyka laboratoryjna

kryptosporidiozy jest bardzo trudna

kryptosporidiozy jest bardzo trudna

i prowadzą ją tylko bardzo specjalistyczne

i prowadzą ją tylko bardzo specjalistyczne

laboratoria parazytologiczne.

laboratoria parazytologiczne.

Isospora

Isospora

belli

belli



Isospora belli

Isospora belli

należy do chorobotwórczych

należy do chorobotwórczych

pierwotniaków z rodziny

pierwotniaków z rodziny

Eimériidae

Eimériidae

(podtyp

(podtyp

Coccidia

Coccidia

).

).



Isospora belli

Isospora belli

wywołuje u człowieka tak

wywołuje u człowieka tak

zwaną izosporozę jeli

zwaną izosporozę jeli

ta

ta

.

.



Pierwotniak ten jest rozpowszechniony

Pierwotniak ten jest rozpowszechniony

na całym świecie; do zarażenia nim dochodzi

na całym świecie; do zarażenia nim dochodzi

najczęściej w krajach o gorącym klimacie

najczęściej w krajach o gorącym klimacie

(Afryka, Ameryka Południowa), toteż

(Afryka, Ameryka Południowa), toteż

najbardziej narażone na tego pierwotniaka

najbardziej narażone na tego pierwotniaka

są osoby podróżujące do strefy tropikalnej.

są osoby podróżujące do strefy tropikalnej.

Isospora

Isospora

belli

belli



Choroba ta przebiega z biegunką (czasami

Choroba ta przebiega z biegunką (czasami

trwającą nawet do 12 miesięcy), brakiem

trwającą nawet do 12 miesięcy), brakiem

apetytu, utratą masy ciała, bólami brzucha

apetytu, utratą masy ciała, bólami brzucha

oraz podwyższoną temperaturą ciała.

oraz podwyższoną temperaturą ciała.



W

W

 przypadku, kiedy biegunka trwa dłuższy

 przypadku, kiedy biegunka trwa dłuższy

okres czasu u osoby zarażonej

okres czasu u osoby zarażonej

Isospora belli

Isospora belli

może dochodzić do niebezpiecznych zaburzeń

może dochodzić do niebezpiecznych zaburzeń

gospodarki wodno-elektrolitowej.

gospodarki wodno-elektrolitowej.



Izosporoza ma szczególnie ciężki przebieg

Izosporoza ma szczególnie ciężki przebieg

u osób poddawanych

u osób poddawanych

immunosupresji

immunosupresji

(np.

(np.

kortykosteroidami) oraz u osób zakażonych

kortykosteroidami) oraz u osób zakażonych

wirusem HIV.

wirusem HIV.

Balantidium coli



Kosmopolityczny orzęsek, rozpowszechniony

zwłaszcza w strefie tropikalnej, wywołujący u

człowieka i zwierząt balantidiozę.



Pierwotniak ten jest szeroko rozpowszechniony

i zakażenie typowo występuje u świń, które

zarówno są rezerwuarem jak i gospodarzem

pasożyta.



Do zakażenia człowieka dochodzi drogą oralną,

poprzez spożycie skażonego pożywienia lub

wody zawierającej cysty Balantidium coli.



Opisywano również zakażenia drogą

bezpośredniego kontaktu z osobą chorą,.

Balantidium coli



Połknięte cysty uwalniają trofozoity, które

przebywają i namnażają się w świetle jelita

grubego, powodując naciek zapalny z ogniskową

martwicą i wytworzeniem owrzodzeń.



U większości chorych przebiega to bezobjawowo,

jednak u niektórych pojawia się biegunka –

główny objaw choroby.



Choroba bardzo rzadko przebiega z objawami

krwawienia z przewodu pokarmowego, który

może imitować czerwonkę.



Nigdy w przebiegu balantidiozy nie dochodzi do

zajęcia drogą krwi innych narządów (jak ma to

miejsce w pełzakowicy).

Pierwotne źródła

Pierwotne źródła

drobnoustrojów w produktach

drobnoustrojów w produktach

spożywczych

spożywczych



Produkty nieprzetworzone

Produkty nieprzetworzone

pochodzenia roślinnego

pochodzenia roślinnego



Produkty nieprzetworzone

Produkty nieprzetworzone

pochodzenia zwierzęcego

pochodzenia zwierzęcego



Woda

Woda



Ludzie zatrudnieni przy

Ludzie zatrudnieni przy

przygotowywaniu produktów

przygotowywaniu produktów

spożywczych.

spożywczych.



Urządzenia techniczne i sprzęt

Urządzenia techniczne i sprzęt

używany do przygotowania i

używany do przygotowania i

przechowywania żywności

przechowywania żywności