Sesja 12	Umiejętności interpersonalne
Wstęp	Umiejętności interpersonalne są niezwykle ważne w procesie poszukiwania pracy. Wiele nieporozumień i niepowodzeń w relacjach interpersonalnych, zarówno prywatnych jak i zawodowych, jest wynikiem złej lub nieumiejętnej komunikacji. Komunikowanie się ludzi może mieć formę wypowiedzi ustnej lub pisemnej, przekazu wizualnego oraz odbywać się niewerbalnie, poprzez tzw. mowę ciała. Szukając pracy często musimy zaprezentować się potencjalnemu pracodawcy, przedstawić swoje umiejętności i cechy charakteru. Znajomość zasad skutecznej komunikacji i technik autoprezentacji pozwala bardzo często rozproszyć obawy pracodawcy co do tego czy nadajemy się na określone stanowisko pracy.
Cele	Nabycie wiedzy dotyczącej komunikacji werbalnej, mowy ciała i relacji interpersonalnych. Przygotowanie uczestników do prezentowania własnych możliwości, umiejętności i wiedzy.
Czas trwania	3 godziny
Program sesji	Sztuka prowadzenia rozmowy - komunikacja werbalna. Ćwiczenie 12.1: Wypowiedź doskonała. Ćwiczenie 12.2: Wspomnienia z wakacji. Ćwiczenie 12.3: Rysowanie „ze słuchu”. Rola słuchania w komunikacji. Ćwiczenie 12.4: Skuteczne słuchanie. Ćwiczenie 12.5: Rozdaj role. Ćwiczenie 12.6: Plotka. Komunikacja niewerbalna. Ćwiczenie 12.7: Kwiat. Autoprezentacja. Ćwiczenie 12.8: Prezentacja. Ćwiczenie 12.9: Przedstaw się. Podsumowanie sesji. Zapowiedź programu następnej sesji.
Materiały pomocnicze
Materiały dla lidera	Umiejętność prowadzenia rozmowy (L 12.1) Komunikacja jedno. i dwukierunkowa (L 12.2) Aktywne słuchanie (L 12.3) Bariery w komunikacji (L 12.4) Komunikacja niewerbalna (L 12.5)
Plakaty	Jak mówię (P 12.1) KOMINIKACJA JEDNO. I DWUKIERUNKOWA (P 12.2) POZIOMY SŁUCHANIA w komunikacji interpersonalnej (P 12.3) ZASADY AKTYWNEGO SŁUCHANIA (P 12.4) BARIERY W KOMUNIKACJI (P 12.5a, P 12.5b) JĘZYK CIAŁA (P 12.6) JAK ZROBIĆ DOBRE WRAŻENIE ( P 12.7) SKŁADNIKI AUTOPREZENTACJI (P 12.8)
Materiały dla uczestnika	FIGURA A (U 12.1) FIGURA B (U 12.2) SKUTECZNE SŁUCHANIE (U 12.3) KWIAT (U 12.4)

1. Sztuka prowadzenia rozmowy - komunikacja werbalna

• Ważnym elementem komunikacji są słowa. To dzięki nim ludzie przekazują sobie informacje, przekonują się nawzajem i wywierają wpływ na postępowanie innych osób. Komunikacja interpersonalna ma bezpośrednie oddziaływanie na nasze życie zarówno prywatne jak i zawodowe. Porozumiewanie się jest jedną z podstawowych umiejętności życiowych, pozwalających kształtować dobre relacje z innymi ludźmi. Jeżeli potrafimy prawidłowo odczytać funkcje przypisane poszczególnym elementom komunikacji, to możemy domniemywać intencji towarzyszących komunikatowi. Złudzeniem jest, że nasz rozmówca myśli i odbiera świat tak samo jak my oraz że pewne rzeczy są oczywiste dla wszystkich ludzi. Zrozumienie tego faktu może poprawić naszą komunikację - zwiększymy tolerancję w stosunku do naszego rozmówcy, bo przyznamy mu prawo do posiadania odmiennego wyobrażenia o świecie.

• Omów z uczestnikami zagadnienie „wypowiedzi doskonałej”. Zapytaj: Co dla nich znaczy wypowiedź doskonała?

* Odpowiedzi zapisz na arkuszu.

Ćwiczenie 12.1

Wypowiedź doskonała

10 minut

1. Rozdaj uczestnikom czyste kartki i poproś o zapisanie na nich odpowiedzi na pytanie: Co to jest zszywacz?

Przykładowe odpowiedzi:

• Zszywacz ma dźwignię, dzięki której po naciśnięciu zszywa kartki ze sobą.

• Urządzenie, które służy do zszywania.

• Przyrząd, którym zszywa się karki aby utrzymać porządek w dokumentach.

• Przyrząd, który się naciska od góry i dzięki temu zszywa luźne kartki w całość.

2. Zbierz kartki od uczestników i przeczytaj głośno odpowiedzi.

3. Poproś uczestników o dokonanie wyboru “wypowiedzi doskonałej”.

Zwróć uwagę aby wybrana odpowiedź spełniała następujące wymagania: celna, prosta, zawierająca fakty, konkretna, wyrażona precyzyjnie, bez uogólnień lub niepotrzebnych szczegółów.

Podsumuj:

Wypowiedź doskonała polega na dokładnym wyrażeniu tego, co chcemy przekazać, w taki sposób by nasi rozmówcy bez trudu mogli zrozumieć przekaz. Wypowiedź doskonała to precyzja i jasność.

Przedstaw plakat Jak Mówię (P 12.1)

Omów jego poszczególne elementy.

• Wiedza o tym jak mówimy może nam posłużyć do oceny samych siebie. Po sposobie formułowania i przekazywania komunikatu oceniają nas też inni ludzie.

Pamiętaj!

• Pytania otwarte to takie, na które nie możemy odpowiedzieć krótko “Tak” lub “Nie”. Zaczynają się one od słów: Dlaczego? Gdzie? Kiedy? Jak? Jaki? Kto? Co? Ile?

Na pytania zamknięte możemy lapidarnie odpowiedzieć “Tak”, “Nie”. Zaczynają się od ` słowa: Czy?

Ćwiczenie 12.2

Wspomnienia z wakacji

10 - 15 minut

W ćwiczeniu tym można zaproponować inny temat wypowiedzi. Należy jednak pamiętać aby nie był to temat, przy którym uczestnicy mogliby zadawać zbyt osobiste, krepujące pytania.

1. Poproś jedną osobę, by w ciągu 5 minut opowiedziała o swoich ostatnich wakacjach.

2. Następnie każdy uczestnik zadaje jedno pytanie dotyczące tematu, a ochotnik odpowiada w dowolny sposób: albo krótko, jednym słowem (tak, nie, nie wiem, ...) albo buduje bardziej wyczerpującą, obszerną wypowiedź.

3. Zapisuj na arkuszu rodzaje zadawanych pytań. Po zakończeniu poproś grupę
   o określenie, które pytania miały charakter otwarty, a które zamknięty.

Zapytaj: Kiedy i w jakim celu zadajemy pytania otwarte i zamknięte?

PODSUMUJ:

Podczas rozmowy kwalifikacyjnej zarówno odpowiadamy na pytania pracodawcy jak
i pytamy. W zależności od tego jak sformułujemy pytanie możemy otrzymać odpowiedź prostą, lapidarną, czasami ograniczoną do krótkiego „tak” lub „nie” lub bardziej rozbudowaną, wyczerpującą.

• Dokonując wymiany informacji, przekazując sobie wzajemnie treści stosujemy tzw. komunikację dwukierunkową. Komunikację jednokierunkową stosujemy w przypadkach, gdy nie oczekujemy informacji zwrotnej.

Przedstaw plakat Komunikacja jedno. i dwustronna (p 12.2)

Omów zalety i wady jednego i drugiego sposobu komunikacji.

Wykorzystaj materiał dla lidera komunikacja jednokierunkowa
i dwukierunkowa (L 12.2)

Ćwiczenie 12.3

Rysowanie „ze słuchu”

6 minut

1. Poproś jedną z osób na środek sali. Posadź ją na krześle - będzie ona nadawcą komunikatu.

2. Podaj jej materiał „FIGURA A” (U 12.1). Zadanie polega na opisaniu rysunku
   w dowolny sposób, ale wyłącznie przy użyciu słów - nie wolno gestykulować
   np. „rysować” figur w powietrzu.

3. Pozostali uczestnicy sporządzają rysunek według opisu nadawcy. Nie wolno
   im zadawać żadnych pytań.

4. Po zakończeniu pierwszej części ćwiczenia, wybieramy drugą osobę. Dostaje ona materiał „FIGURA B” (U 12.2) i również ma za zadanie opisać rysunek.

5. Uczestnicy ponownie rysują według opisu nadawcy, jednak w tej części ćwiczenia mają prawo do zadawania pytań.

6. Następnie porównują swoje rysunki z opisywanymi oryginałami.

Zapytaj :

1. Która wersja rysunku bardziej przypomina pierwowzór?

2. Który przekaz był bardziej zrozumiały?

3. Który rysunek powstał szybciej?

Pamiętaj!

Podsumuj:

Komunikacja jednokierunkowa jest skuteczna, gdy odbiorca nastawiony jest na przyjęcie wiadomości. Główną jej wadą jest brak kontroli zrozumienia przekazu - nawet tego, czy został on usłyszany.

W komunikacji dwukierunkowej występuje sprzężenie zwrotne między nadawcą i odbiorcą. Nadawca, który wysyła przekaz i oczekuje informacji zwrotnej od odbiorcy - ma możliwość sprawdzenia stopnia zrozumienia treści.

2. Rola słuchania w komunikacji

• Komunikacja werbalna to mówienie i słuchanie. Zastanówmy się jakimi jesteśmy słuchaczami, czy lepiej czujemy się w roli mówiącego czy słuchającego? Przeanalizujmy swoje najbliższe otoczenie. Czy więcej jest w nim „mówców” czy „prawdziwych słuchaczy”.

Przeczytaj głośno:

Jedziesz samochodem z przyjacielem i prowadzicie ożywioną dyskusję. Temat bardzo cię pasjonuje, ale przez cały czas słyszysz również otaczające dźwięki: przejeżdżające samochody, szum silnika waszego samochodu, muzykę z głośno nastawionego radia (1).
W pewnej chwili słyszysz melodię, która ci coś przypomina. Zaczynasz się koncentrować na dźwiękach (2). Analizujesz, z czym, bądź kim kojarzy ci się ta melodia; przypominasz sobie sytuację, osoby, otoczenie (3). Wczuwasz się, przeżywasz tę sytuację jeszcze raz. Są to dobre wspomnienia, więc ogarnia cię tamten nastrój radości i zadowolenia (4).

(1) świadomość dźwięku; (2) koncentracja i zrozumienie; (3) analiza; (4) emocje.

Przeanalizujcie wspólnie tę krótką historię. Zapytaj: Co wydarzyło się u tej osoby poprzez oddziaływanie bodźców dźwiękowych? Jak wyglądał ten proces?

Przedstaw plakat POZIOMY SŁUCHANIA (P 12.3)

• Omów z uczestnikami błędy popełniane w czasie słuchania.

Wypowiedzi uczestników zapisz na arkuszu.

• Jedną z technik rozwijania umiejętności słuchania jest tzw. słuchanie aktywne, czyli całkowite zrozumienie komunikatu i przekazanie rozmówcy sygnałów, że został zrozumiany oraz że rozumie się jego uczucia w stosunku do tematu, który jest przedmiotem dyskusji.

• Pełne zrozumienie przekazu to:

• wyczucie intencji nadawcy,

• zrozumienie jego uczuć (empatia),

• nieocenianie w czasie trwania komunikatu i niezamykanie się w swoich uprzedzeniach do mówiącej osoby.

Ćwiczenie 12.4

Skuteczne słuchanie

6 minut

Rozdaj materiały → SKUTECZNE SŁUCHANIE (U 12.3)

Poproś, by uczestnicy określili, które ze stwierdzeń są według nich fałszywe, a które prawdziwe.

Wyjaśnij, jeżeli się pojawią, wątpliwości uczestników dotyczące prawdziwości bądź fałszu poszczególnych opinii.

Pamiętaj!

Podsumuj:

Najczęściej popełniane błędy w czasie słuchania:

• brak koncentracji (myślimy o swoich sprawach),

• osądzanie (krytyka),

• niemożność wyodrębnienia “prawdziwego znaczenia”,

• skłonność do dopasowywania znaczeń informacji do swoich przekonań (słuchanie przez własne “filtry” czyli słyszysz co chcesz słyszeć).

Przedstaw plakat Zasady aktywnego słuchania (p 12.4)

Ćwiczenie 12.5

Rozdaj role

10 minut

1. Przygotuj na karteczkach „role” (A-F).

2. Podziel grupę na pary.

3. W każdej parze jedna z osób przygotowuje się do opowiedzenia swojemu partnerowi krótkiego zdarzenia, bądź śmiesznej historii, która jej się przytrafiła.

4. Druga osoba będzie miała do odegrania konkretną rolę, którą wybierze losując jedną
   z sześciu podanych przez ciebie karteczek. Po przeczytaniu jaką role będzie odgrywać, stara się słuchać swojego partnera w określony sposób.

5. Po wykonaniu ćwiczenia omów z uczestnikami opowiadającymi jak byli słuchani, co im pomogło a co przeszkadzało opowiadać.

Role:

Rola A. Słuchaj bardzo uważnie. Potakuj. Wykaż zainteresowanie zadając dodatkowe pytania.

Rola B. Słuchając bądź zdekoncentrowany, nieuważny.

Rola C. Zadaj pytanie zmuszające opowiadającego do powtórzenia raz opowiedzianej już kwestii.

Rola D. Słuchając przerywaj mówiącemu opowiadając własne, podobne przeżycia.

Rola E. Słuchając patrz się w okno, unikaj kontaktu wzrokowego, bądź niezadowolony.

Rola F. Słuchając utrzymuj kontakt wzrokowy, potwierdzaj usłyszane treści, uśmiechaj się przyjaźnie. Bądź wdzięcznym słuchaczem.

Pamiętaj!

podsumuj:

W komunikacji konieczne są dwie aktywne strony dla pełnego przekazu informacji. Rola słuchającego jest niezwykle istotna - jeżeli słucha aktywnie, wysyła sygnały, że jest zainteresowany treścią komunikatu. To w istotny sposób wpływa na jakość rozmowy.
W sytuacji, gdy nadawca odbiera brak zainteresowania u odbiorcy jego przekaz "słabnie", zaczyna skracać informacje, koncentruje się nie na tym co chce powiedzieć, ale jak zwrócić na siebie uwagę rozmówcy.

Ćwiczenie 12.6

Plotka

10 minut

1. Poproś, by połowa grupy opuściła salę. Pozostałe osoby będą pełniły rolę obserwatorów.

2. Poleć im notowanie wszystkich zniekształceń występujących w przekazywaniu informacji.

3. Zaproś jedną osobę spośród tych, które wyszły z sali i odczytaj krótki tekst.

W klasie IIIc nauczycielka fizyki wezwała Nowaka do odpowiedzi. Nowak nie był przygotowany do lekcji; stał na środku klasy, zastanawiał się, denerwował. W końcu podszedł, zaczął coś pisać bardzo niewyraźnie; poprawiał i mazał. Pozostali uczniowie wykorzystali nieuwagę nauczycielki i w klasie zaczął panować gwar. Pani była wyraźnie poirytowana jego zachowaniem, brakiem przygotowania oraz ogólnym szumem. Kazała mu siadać, a do dziennika wpisała jedynkę. To była już jego ósma jedynka z tego przedmiotu. Powiedziała, żeby rodzice Nowaka zgłosili się do szkoły, a reszcie klasy podyktowała zadania, które mieli rozwiązać do końca lekcji. Oczywiście, jak zwykle nie udało im się znaleźć odpowiedzi na wszystkie pytania i musieli wziąć pracę do domu. Ale tym razem obwiniali o to swojego kolegę.

4. Jej zadaniem będzie przekazanie informacji dotyczącej usłyszanego tekstu następnej osobie poproszonej do sali. Uczestnicy kolejno wchodzą, słuchają poprzednika i przekazują informację następnej osobie.

5. Gdy wszyscy są już w sali czytamy pierwotny tekst.

• Zapytaj: Jakie bariery utrudniały proces komunikacji?

Omów z uczestnikami zauważone zniekształcenia informacji.

Przedstaw plakaty BARIERY W KOMUNIKACJI (p 12.5a) i (P 12.5b)

Pamiętaj!

Podsumuj:

Przykładowe bariery w komunikowaniu się:

• Wybiórczość uwagi - odbiorca słucha wybiórczo komunikatu odbierając te informacje, które potwierdzają jego przekonania i wypierają te, które są z nimi sprzeczne.

• Nadmierne zaabsorbowanie własną osobą - właściwe zrozumienie rozmówcy jest możliwe jedynie wtedy kiedy przyjmujemy jego perspektywę. W przypadku zbyt mocnej koncentracji na sobie, na swoich racjach - nie jesteśmy w stanie przyjąć innego punktu widzenia, niż swój własny.

• Różnice kulturowe i językowe - używanie przez nadawcę żargonu, słów niezrozumiałych przez odbiorcę utrudnia zrozumienie treści. Często też przez różnice kulturowe różnie interpretujemy taką samą odpowiedź.

• Nastawienie do nadawcy - może często stanowić barierę w komunikacji, przeważnie jeżeli wcześniej otrzymaliśmy negatywną informację o nadawcy.

• Samopoczucie - sposób postrzegania świata, rozwiązywanie problemów w dużej mierze zależy od naszego samopoczucia.

3. Komunikacja niewerbalna

• Mowa ciała - uśmiech, pochylenie głowy, ruch dłoni czy zmiana pozycji - wyraża uczucia w takim samym stopniu, jak wypowiedziane słowa. Języka tego uczymy się zanim, wypowiemy pierwsze słowo.

• Większość ludzi nie zdaje sobie sprawy ze znaczenia mimiki i gestów w życiu. Warto wiedzieć, że świadomie używane sygnały niewerbalne mogą podnieść wiarygodność przekazywanej informacji. Np. jeżeli chcemy kogoś przekonać o swojej uczciwości, musimy patrzeć mu prosto w oczy; gdy uciekamy wzrokiem, rozmówca czuje, że nasze słowa nie są zgodne z gestami i przestaje wierzyć w to, co mówimy. Przypomnijmy sobie kilka popularnych wyrażeń:

„dobrze mu z oczu patrzy”

„ma błysk w oku”

„spojrzał na mnie wilkiem”

„ma zabójcze spojrzenie”

To świadczy jak duże znaczenie w kontaktach międzyludzkich ma dla nas wzrok
i sposób patrzenia. Wiemy, że z pewnymi osobami łatwiej nam się rozmawia, lepiej czujemy się w ich towarzystwie, budzą one nasze zaufanie. Gdyby lepiej zastanowić się nad tym, to zapewne doszlibyśmy do wniosku, że ma to związek z tym ile czasu utrzymujemy z nimi kontakt wzrokowy.

• Zapytaj: Ile czasu powinien trwać kontakt wzrokowy z rozmówcą:

1. do 30% czasu rozmowy

2. 30% - 60% czasu rozmowy

3. powyżej 60% czasu rozmowy

Prawidłowa odpowiedź: B)

A) - rozmówca ma wrażenie, że unikamy kontaktu,

C) może uznać, że jesteśmy nadmiernie zainteresowani jego osobą, a nawet nachalni.

Ćwiczenie 12.7

Kwiat

15 minut

Rozdaj materiały KWIAT (U 12.4)

1. Poproś uczestników, aby w każdy płatek wpisali jeden element, który składa się na komunikację niewerbalną.

2. Poproś o odczytanie treści przez poszczególne osoby.

Uzupełnij ich odpowiedzi jeśli nie zostaną wymienione najważniejsze elementy.

Wykorzystaj przykłady zamieszczone poniżej:

Przykłady komunikacji niewerbalnej:

1. język ciała: gestykulacja, mimika, postawa, kontakt wzrokowy, ruchy głowy i inne,

2. zachowania parajęzykowe np. tempo mówienia, pauza, ton głosu, głośność dźwięku, westchnienia, pomruki, potakiwanie: acha, mhm ... ,

3. przestrzeń i odległość pomiędzy rozmówcami,

4. otoczenie fizyczne, czyli czynniki środowiskowe np. temperatura otoczenia, układ mebli w pomieszczeniu, oświetlenie, kolor.

• Zapytaj: Który z wymienionych przez was elementów pracodawca ocenia jako najważniejszy podczas rozmowy kwalifikacyjnej?

Zapisz odpowiedzi na arkuszu.

Zapisując odpowiedzi uczestników grupuj czynniki w trzech kategoriach A,B,C

A → treść - słowa

B → mowa ciała

C → sposób mówienia

3. Poproś uczestników, by uszeregowali te trzy kategorie według stopnia ważności, gdzie „1”oznacza najważniejszy, a „3” najmniej ważny.

Odpowiedź prawidłowa:

(1) Mowa ciała, (2) Sposób mówienia, (3) Treść - słowa

Przedstaw i omów plakat język ciała (P 12.6)

Pamiętaj!

Podsumuj:

Mowa ciała to znacznie więcej niż słowa, które wypowiadamy, one są tylko niewielką częścią naszej ekspresji. Słowa są treścią przekazu, ale to postawa ciała, barwa i ton głosu oraz odpowiednie zaakcentowanie poszczególnych słów tworzy kontekst, w którym przekaz jest osadzony.

• Badania amerykańskie pokazują, że wystarczy tylko 11 sekund, aby ludzie ocenili twoją osobę. Stwierdzono, że przeprowadzający rozmowy z kandydatami do pracy zazwyczaj podejmują decyzję, czy zatrudnić danego kandydata, czy nie, już podczas pierwszych czterech minut, nawet jeżeli taka rozmowa trwa średnio pół godziny.
  W 80% tego typu sytuacji decyzja zostaje podjęta, nim kandydat po raz pierwszy się odezwie. Dlatego to, jak prezentujemy się podczas poszukiwania pracy jest tak bardzo ważne. Termin “prezencja” nie oznacza tylko ubrania, wyglądu zewnętrznego, to przede wszystkim określa energię, humor, kulturę osobistą i kulturę wypowiedzi.

• Zapytaj: Ile czasu decyduje o tym, jak jesteś postrzegany (dobrze lub źle)?

Odpowiedzi zapisz na tablicy.

Pamiętaj!

• Przedstaw plakat Jak zrobiĆ dobre wrażenie (P 12.8)

• Jednym z największych błędów jakie możemy popełnić będąc nowicjuszem
  w dziedzinie odczytywania mowy ciała jest interpretowanie pojedynczych gestów
  w oderwaniu od innych niewerbalnych sygnałów lub kontekstu sytuacji, w której się znajdujemy. Mowa ciała również składa się ze ,,słów", ,,zdań" i ,,znaków przestankowych", których prawdziwe znaczenie możemy poznać dopiero, gdy zostanie ono umieszczone w ,,zdaniu". Wtedy również możemy próbować określić prawdziwe uczucia i nastawienie danej osoby.

Ale dopiero powiązanie niewerbalnych ,,zdań" z wypowiedzią słowną - zgodność werbalnego i niewerbalnego przekazu informacji - jest kluczem do ścisłej interpretacji języka ciała.

4. Autoprezentacja

• Przygotowując się do rozmowy kwalifikacyjnej musimy poznać wcześniej potrzeby
  i oczekiwania pracodawcy, aby uwydatnić korzyści jakie odniesie zatrudniając nas. Przedstawiając swoje możliwości, czy umiejętności w czasie rozmowy kwalifikacyjnej zawsze powinniśmy być konkretni, konsekwentni i autentyczni.

Bardzo ważna jest nasza motywacja, zaangażowanie i wewnętrzna determinacja.

• Jeżeli chcemy aby pracodawca dostrzegł naszą wartość jako pracownika to warto skorzystać z technik autoprezentacji. Dzięki nim możemy uzyskać więcej.

Sztuka autoprezentacji to sztuka wpływania na zachowania i decyzje innych osób. Przedstawiając siebie bardzo często odwołujemy się do emocji innych osób, od których często zależą ważne dla nas decyzje.

• Przygotowując się do rozmowy z przyszłym pracodawcą pamiętajmy jednak o tym, że cała wiedza dotycząca autoprezentacji jest dostępna nie tylko jednej stronie. Jeżeli więc ogarnia nas pokusa, by nauczyć się tylko dobrze odgrywać rolę, to możemy się narazić na szybkie rozszyfrowanie i to może być koniec naszych starań o pracę.

Pamiętaj!

• Zapytaj: Jak rozumiecie pojęcie “autoprezentacja”?

Zgłaszane propozycje zapisuj na arkuszu.

• Autoprezentacja to takie przedstawienie swojej osoby, które:

• zawiera pośredni opis cech osobowych,

• zawiera konkretny opis umiejętności,

• rozwiewa obawy dotyczące słabych stron.

• Przedstaw i omów plakat SKŁADNIKI AUTOPREZENTACJI (P 12.8)

• Zapytaj: Jakie znacie formy autoprezentacji ?

Przykładowe odpowiedzi:

a) pisemne; b) ustne; c) wizualne (np. wygląd, pismo); d) z udziałem rozmówcy i bez niego.

• Zapytaj: Które z form autoprezentacji mają zastosowanie podczas rozmowy kwalifikacyjnej.

• Odpowiedzi zapisz na arkuszu.

Pamiętaj!

Ćwiczenie 12.8

Prezentacja

30 minut

1. Podziel uczestników na 4 - 6 osobowe zespoły.

2. Zadaniem każdego zespołu będzie przygotowanie prezentacji np. konkretnego produktu, usługi, ciekawego artykułu czy treści książki.

3. Przez 10 minut uczestnicy pracują w zespołach dokonując wyboru tematu prezentacji, jej formy oraz podziału ról.

Zasadą jest, że każda osoba bierze udział w prezentacji.

4. Po zakończeniu przygotowań zespoły dokonują 3-minutowych prezentacji.

Po każdej prezentacji, wspólnie z pozostałymi uczestnikami przekażcie informację zwrotną.

• Po prezentacji zapytaj uczestników:

Dlaczego wybrali taki temat do prezentacji?

Czym kierowali się w doborze ról dla poszczególnych osób?

Co sprawiło im najwięcej trudności ?

Czy odpowiednio zastosowano zasady komunikacji ?

Podsumuj:

Życzliwość w stosunku do innych i miły, niewymuszony styl bycia zapewni nam pozytywny odbiór przez otoczenie. Każda nieszczerość i sztuczność zostanie na pewno wychwycona przez odbiorcę i przyniesie odwrotny skutek. Przede wszystkim jednak powinniśmy poznać potrzeby odbiorcy i sprawić, żeby uznał, że to właśnie my będziemy potrafili je zaspokoić. Bądźmy przy tym autentyczni, wiarygodni i uczciwi.

Ćwiczenie 12.9

Przedstaw się

45 minut

Jeżeli to możliwe - wykorzystaj w tym ćwiczeniu kamerę.

1. Poproś, by przez 10 minut każdy indywidualnie przygotował się do jednominutowego wystąpienia. Jego celem będzie przedstawienie swojej osoby.

Nie udzielaj zbyt wielu wskazówek i rad, gdyż mogą one narzucać sposób prezentacji. Ludzie mają różne uzdolnienia i predyspozycje, pozwól im wypowiedzieć siebie.

2. Następnie każda osoba dokonuje 1-minutowej autoprezentacji.

3. Po każdym wystąpieniu od razu odtwórz nagraną na taśmie prezentację.

4. Poproś aby "mówca", jako pierwszy wypowiedział się na temat swojego wystąpienia. Później wspólnie z grupą przekażcie mu informację zwrotną na temat tego co było bardziej, a co mniej udane w jego prezentacji.

Jeżeli będzie taka konieczność przypomnij uczestnikom zasady udzielania informacji zwrotnej.

Pamiętaj!

Podsumuj:

Aby osiągnąć dobre efekty w autoprezentacji warto czasami zapytać innych o opinię na nasz temat: Jak nas oceniają gdy o sobie opowiadamy? Czy jesteśmy przekonujący i wiarygodni? Czy nie zachowujemy się sztucznie lub głupio? itp. Takie pytania można zadać najbliższym, ale jeszcze lepiej gdy usłyszymy opinie osób obcych. Opinie osób obcych są bardziej obiektywne niż te, które usłyszymy od kogoś z rodziny, kto zna nas bardzo dobrze i nie zawsze jest w stanie zachować właściwy dystans przy ocenie naszych konkretnych zachowań.

Nie zawsze to co usłyszymy jest przyjemne, ale uwagi innych warto rozważyć, bo w nich czasami odnaleźć można tajemnice naszych sukcesów lub niepowodzeń.

5. Podsumowanie sesji

Podczas tej sesji nauczyłem się .......

Dzięki zdobytej nowej wiedzy mam zamiar .......

6. Zapowiedź programu następnej sesji

(L 12.1)

Umiejętność prowadzenia rozmowy

1. Krótkie zdania

Długie zdania świadczą o braku umiejętności koncentracji, krótkie - o zwięzłości i precyzji.

2. Częste przerwy

Zbyt częste przerwy powodują, że rozmówca “traci wątek”, brak przerw świadczy o naszej niepewności.

3. Powtarzanie się

Powtarzanie tej samej informacji kilkakrotnie męczy naszego rozmówcę. Rozmowa zaczyna być niejasna i niezrozumiała.

4. Zaczynanie zdania od “nie”

Jest to dość powszechna maniera, nawet gdy w końcu mówimy “tak”. Jeżeli już musimy zaprzeczyć, należy to przeczenie uzasadnić.

5. Używanie gwary

Gwara jest do zaakceptowania (jest to w końcu nasz język), ale tylko wówczas, gdy mówimy jasno i wyraźnie.

6. Przerywam innym wypowiedzi

Jeżeli nie słuchamy innych, również nie będziemy słuchani.

7. Zbyt wysoki ton głosu

Wysoki ton głosu wprowadza napięcie i nerwowość. Można to zniwelować stosując krótsze zdania i obniżając ton.

8. Mówienie monotonne i urywanymi słowami

Monotonia wypowiedzi i urywane słowa działają nużąco na rozmówcę.

9. Mówienie powoli

Wypowiedź spokojna, “z namysłem”, budzi zaufanie rozmówcy - ma on wrażenie, że jest traktowany z uwagą.

10. Krytykowanie innych ludzi

Krytykowanie innych budzi w naszym rozmówcy obawę, że za chwilę możemy skrytykować jego.

11. Zaangażowanie

“Musi się w tobie palić to, co chcesz zapalić w innych” (Św. Augustyn) Głośniejsze i jaśniejsze wypowiedzi, z dodatkiem gestykulacji jako środka pomocniczego wskazują na nasze zaangażowanie.

(L 12.2)

Komunikacja jednokierunkowa i dwukierunkowa

Komunikacja jednokierunkowa

Zalety:	Główna wada:
jest najbardziej praktycznym i odpowiednim sposobem komunikowania się w wielu sytuacjach, szczególnie gdy komunikat jest prosty i łatwy do przekazania jest szybsza i skuteczniejsza, gdy trzeba zapewnić porządek np. w czasie demonstracji ulicznych lub wysłać straż pożarną do gaszenia ognia jest mniej stresująca dla nadawcy, gdyż nie jest on “atakowany” przez odbiorców	w sytuacjach, w których zrozumienie przekazu ma istotne znaczenie, nie istnieje możliwość sprawdzenia, czy rzeczywiście dotarł on do odbiorcy oraz jak został zrozumiany

Komunikacja dwukierunkowa

Zalety:	Wymaga:
zapewnia współuczestnictwo (zadawanie pytań, wyrażanie własnych sądów) usprawnia porozumiewanie się (można doprecyzować informację) motywuje (uczestnicy lepiej rozumieją komunikat, co zwiększa ich pewność siebie)	dobrego zarządzania równowagi między liczbą przekazów a liczbą informacji zwrotnych cierpliwości jasnego określania celów dodatkowego czasu na wymianę informacji

(L 12.3)

Aktywne słuchanie

Narzędzia aktywnego słuchania:

parafraza

Polega ona na wiernym streszczeniu wypowiedzi rozmówcy, aby poinformować go, że dobrze zrozumieliśmy jego słowa. Parafraza może przebiegać na różnych poziomach:

Poziom I upewnienie się czy dobrze zrozumieliśmy np. “Czy ma Pan na myśli.....?”

Poziom II odtworzenie własnymi słowami komunikatu, który nam przekazano.

Poziom III uzyskanie potwierdzenia, że właściwie zrozumieliśmy wypowiedź.

Parafraza pełni 3 zasadnicze funkcje:

1. Porządkuje wypowiedź

2. Wzmacnia i ułatwia prowadzenie rozmowy

3. Stanowi informację zwrotną dla rozmówcy

precyzowanie.

Precyzowanie stosujemy wtedy kiedy wypowiedź nie jest dla nas zrozumiała. Chcąc doprecyzować wypowiedź pytamy np. Jak to rozumiesz ? Co to dla Ciebie znaczy ? Takim pytaniem dajemy sygnał naszemu rozmówcy, że jesteśmy zainteresowani jego wypowiedzią

informacja zwrotna.

Poprzez udzielenie informacji zwrotnej informujemy rozmówcę głównie o swoich odczuciach, emocjach podczas słuchania. Informacja zwrotna powinna być przede wszystkim natychmiastowa, szczera i wspierająca.

(L 12.4)

Bariery w komunikowaniu się

Nieostrożność

Kiedy nadawca mówi bez zastanowienia się, przekazuje to, co „przychodzi mu na myśl”, lub kiedy odbiorca nie słucha uważnie i może nie zrozumieć sensu komunikatu.

Zniekształcenie

Odbiorca słucha wybiórczo komunikatu odbierając te informacje, które potwierdzają jego przekonania, ignorując natomiast te, które są z nimi sprzeczne, wobec których ma uprzedzenia. Niekiedy interpretuje wypowiedź zmieniając jej treść i na tej podstawie formułując wnioski. Czasami nadawca przedstawia daną sprawę „na swój sposób”, akcentuje w niej to, co sam uznaje za ważne.

Nadmierne zaabsorbowanie sobą

Przejawia się w skłonności do mówienia o sobie i słuchania - siebie. Nadawca nie interesuje się tym, co inni mają do powiedzenia, nie koncentruje się na odbiorze informacji i na odbiorcy, ale na ustalaniu tego, co znów przekaże i jakie wrażenie wywrze jego wypowiedź. Zabrawszy głos mówi na ogół dopóty, dopóki zniecierpliwiony słuchacz nie przerwie. Gdy to nastąpi - okazuje w różnej formie dezaprobatę, nawet brutalnie kończy rozmowę.

Zachowania obronne

Wiążą się z nadmierną troską o to, by sobie nie zaszkodzić. Takie zachowanie demonstruje partner, gdy czuje się zagrożony, niezależnie od tego czy owo zagrożenie jest rzeczywiste czy wyimaginowane. Tendencję do przejawiania zachowań obronnych warunkują: kontrolowanie, ocenianie, podkreślanie pewności czy przewagi.

Brak zaufania

Może być przeszkodą w komunikacji, gdy nadawca postrzegany jest jako osoba niewiarygodna, nie dysponująca wiedzą w danej dziedzinie, gdy przekazuje sprzeczne
i niespójne informacje lub gdy zatrzymuje wiadomości.

Nastawienie do nadawcy

Może stanowić barierę w komunikacji zwłaszcza, gdy wcześniej otrzymaliśmy negatywne informacje o nadawcy (efekt uprzedzenia).

Emocje wyrażone przez nadawcę

Gniew, nienawiść, zazdrość, radość warunkują rozumienie komunikatów przez odbiorcę. Krytyka wyrażona przez rozgniewanego kierownika kształtuje postawę obronną pracownika
i może utrudniać porozumiewanie się. Zdenerwowany bądź rozentuzjazmowany odbiorca może inaczej interpretować przekazaną wiadomość.

Różnice językowe

Używanie przez nadawcę żargonu, słów niezrozumiałych przez odbiorcę utrudnia zrozumienie treści. Ponadto używanie słów - etykiet przez nadawcę, który mówi, że np. „kierownik jest niepewny, nieprzystępny, dystansujący się do wszelkich nowych propozycji” powoduje, iż odbiorca takich komunikatów unika porozumiewania się.

(L 12.5)

Komunikacja niewerbalna

Język ciała to język, którego uczymy się zanim wypowiemy pierwsze słowo. Mowa ciała: uśmiech, pochylenie głowy, ruch dłoni czy zmiana pozycji, wyraża uczucia w takim samym stopniu, jak wypowiedziane słowa.

Każdy instynktownie odbiera wiele sygnałów mowy ciała i reaguje na nie odruchowo.

Udowodniono, że mowa ciała może wpłynąć na zmianę uczuć lub poglądów. Podczas eksperymentu podzieleni na dwie grupy studenci słuchali tego samego wykładu. Studentom
z pierwszej grupy kazano usiąść sztywno, z rękami skrzyżowanymi na piersi. Grupa druga miała siedzieć w pozycji rozluźnionej, ze swobodnie ułożonymi rękami i nogami. Okazało się, że studenci z grupy pierwszej przyswoili sobie 38% mniej wiedzy niż studenci siedzący swobodnie,
a ponadto mieli oni dużo więcej zastrzeżeń do wykładowcy. Sztywna pozycja ciała wywołała uczucie niechęci.

Pierwsze studia nad językiem ciała opublikował Darwin w książce O wyrazie uczuć u człowieka
i zwierząt już w 1872 roku. Od tego czasu naukowcy odnotowali prawie milion niewerbalnych wskazówek i sygnałów. Aktorzy filmu niemego oceniani byli wyłącznie na podstawie tego, jak dalece ich pozy, gesty i mimika były zrozumiałe dla widzów.

Większość ludzi nie zdaje sobie jednak sprawy ze znaczenia mimiki i gestów i ich roli w życiu. Warto zdobyć tę wiedzę, gdyż badacze twierdzą, że większe znaczenie nadajemy informacji przekazywanej przy pomocy niewerbalnych środków wyrazu, niż przez mowę. Albert Mehrabian odkrył, że tylko 7% znaczenia danej wiadomości zawarte jest w słowach, 38% w brzmieniu głosu,
a aż 55% stanowi język ciała. Inny badacz odkrył, że w bezpośredniej rozmowie słowa stanowią 35% informacji, podczas gdy pozostałe 65% przekazywane jest niewerbalnie.

Pomimo tego, że nigdy nie uczyliśmy się “mowy ciała”, pewne ruchy i gesty jesteśmy w stanie trafnie rozszyfrować, niezależnie od tego czy wykonują je Europejczycy, Afrykanie czy Hindusi. Uczeni nie są zgodni, czy są to gesty wrodzone czy wyuczone w danej kulturze. Do takich gestów należy uśmiech (zadowolenie), zmarszczenie brwi (zmartwienie), skinienie głową (zgoda) czy wzruszenie ramion (nie wiem).

Obok gestów wspólnych gatunkowi ludzkiemu istnieją gesty, które w różnych krajach znaczą co innego. Na przykład bardzo popularny znak “V” rozpowszechniony został przez Winstona Churchila jako znak “zwycięstwa” i w tym znaczeniu używany jest np. w Polsce. Ale w Australii znaczy to “spływaj”, a w wielu innych krajach europejskich, szczególnie przy barze, oznacza po prostu “dwa” (np. piwa).

Dlatego nie powinno się interpretować gestu w oderwaniu od sytuacji, w jakiej został użyty. Gest założonych rąk może być oceniany jako gest zamknięcia, znudzenia lub zrelaksowania w zależności od tego, czy człowiek, który go wykonuje kłóci się z żoną, czy ogląda program telewizyjny.

Warto także wiedzieć, że świadomie używane sygnały niewerbalne mogą podnieść wiarygodność przekazywanej informacji. Jeżeli chcemy kogoś przekonać o swojej uczciwości, musimy patrzeć mu prosto w oczy. Gdy uciekamy ze swym wzrokiem, rozmówca czuje, że nasze słowa nie sa zgodne
z gestami i przestaje wierzyć w to, co mówimy.

(P. 12.1)

JAK MÓWIĘ

(P 12.2)

Komunikacja jedno. i dwukierunkowa

kOMUNIKACJA JEDNOkierunkowa

kOMUNIKACJA DWUKIERUNKOWA

(P 12.3)

Poziomy słuchania

w komunikacji interpersonalnej

(P 12.4)

Zasady aktywnego słuchania

(P 12.5a)

BARIERY W KOMUNIKACJI

Przeszkody w odbiorze

(P 12.5b)

BARIERY W KOMUNIKACJI

Przeszkody w nadawaniu

(P12.6)

JĘZYK CIAŁA

(P 12.7)

Jak zrobiĆ dobre wrażenie

Utrzymuj właściwy kontakt wzrokowy

Kontroluj sposób swoich wypowiedzi:

mów spokojnie, zrozumiałym językiem, modulując głos

Wypowiadaj się precyzyjnie:

pamiętaj o celu rozmowy i strukturze wypowiedzi

Bądź uśmiechnięty

Dbaj o postawę ciała:

niech będzie otwarta, wyprostowana, naturalna

Zadbaj o swój wygląd zewnętrzny:

strój, dodatki do ubioru

(P 12.8)

SKŁADNIKI AUTOPREZENTACJI

(U 12.1)

FIGURA A

(U 12.2)

FIGURA B

(U 12.3)

skuteczne słuchanie

		P	F
1.	To co ludzie myślą może przeszkadzać im w słuchaniu.
2.	Ludzie mogą wzbraniać się przed słuchaniem osób, które je o coś obwiniają lub mają do nich jakiś żal.
3.	Ludzie są bardziej skłonni mówić do tych, z którymi się czują bezpieczni, niż do tych, którzy takiej atmosfery nie stwarzają.
4.	Ludzie, którzy mają coś do powiedzenia i nie mogą się tego doczekać, są dobrymi słuchaczami.
5.	Niektórzy ludzie wolą słuchać, niż mówić, gdyż boją odkryć się przed innymi.
6.	Mówienie jest ważniejsze od słuchania.
7.	Ludzie, którzy przejmują się tym, co słyszą, są dobrymi słuchaczami.
8.	Można być dobrym słuchaczem, nawet gdy się jest zmęczonym.

Odpowiedzi do Ćwiczenia 12.3

1. Prawda: jeśli jest coś, co zaprząta twoją uwagę, to nie będziesz koncentrował się na słuchaniu.

2. Prawda: zwykle przestaje się słuchać osoby, która nas atakuje.

3. Prawda: życzliwość zachęca do mówienia i słuchania.

4. Nieprawda: ludzie, którzy nie mogą się doczekać usłyszenia własnego głosu,
   są marnymi słuchaczami.

5. Prawda: w sytuacji idealnej powinna istnieć równowaga pomiędzy słuchaniem
   a mówieniem; wtedy jest porozumienie i wzajemne zrozumienie.

6. Nieprawda: powinna panować równowaga. Jeśli jednak musimy określić, co jest ważniejsze, to wskazujemy na słuchanie.

7. Nieprawda: ludzie dający się ponieść emocjom nie są dobrymi słuchaczami.

8. Nieprawda: zmęczenie wpływa ujemnie na koncentrację, słuchanie i uczenie się.

(U 12.4)

KWIAT

A. Hanke, J. Madrosz-Wróblewska. Paszport do świata sukcesu, Real Press, Warszawa 1993, s. 6.

Potęga osobowości. Żyj wśród ludzi. z ang. przełożyła J. Puchalska s. 14 i 15

Opracowano na podstawie A. Pease, Język ciała. Jak czytać myśli ludzi z ich gestów. Gemini, Kraków, 1995.

2

Umiejętności interpersonalne

Sesja 13

2

3

Umiejętności interpersonalne

Sesja 12

Sesja 12

Umiejętności interpersonalne

30

Program Klubu Pracy

31

Program Klubu Pracy

Klub

Pracy

Słowa mają wiele znaczeń - precyzja w ich używaniu prowadzi do doskonałości w działaniu.

Nie wystarczy mówić, by rozmawiać.

Nie wystarczy słyszeć, by słuchać.

Aktywne i skuteczne słuchanie wpływa

na jakość uzyskiwanej informacji.

Bariery komunikacyjne to czynniki, które utrudniają zrozumienie przekazu zawartego w wypowiedzi.

Słowami możesz kłamać z powodzeniem

- mową ciała trudniej jest oszukać.

Pierwsze wrażenie to:

• pierwsze 20 sekund kontaktu

• pierwsze 20 gestów

• pierwsze 20 wypowiedzianych słów.

Sukces autoprezentacji jest sumą wiedzy,

umiejętności z zakresu komunikacji

i wewnętrznej determinacji do podjęcia pracy

Autoprezentacja powinna być profesjonalna,

ale także indywidualna i prawdziwa.

W procesie komunikacji istotne są również:

wiek, doświadczenie, poziom wykształcenia,

umiejętności, potrzeby, cenione wartości.

1. Czy formułuję krótkie zdania?

2. Czy często robię przerwy?

3. Czy nie powtarzam się?

4. Czy nie zaczynam zdania od “nie”?

5. Czy nie mówię zbyt gwarowo?

6. Czy nie przerywam innym wypowiedzi?

7. Czy nie mówię zbyt wysokim tonem?

8. Czy mówię monotonnie i urywanymi słowami?

9. Czy mówię powoli?

10. Czy krytykuję innych ludzi?

11. Czy jestem zaangażowany?

ODBIORCA

PRZEKAZ

NADAWCA

PRZEKAZ

ODBIORCA

NADAWCA

INFORMACJA ZWROTNA

Emocje

aktywne słuchanie połączone z empatią

(najwyższe zużycie energii)

Analiza

analizowanie i wartościowanie

Koncentracja i Zrozumienie

zrozumienie i zatrzymanie w pamięci

Świadomość dźwięku

słuch

(najniższe zużycie energii)

UŻYWAJ ZWROTÓW,

KTÓRE MÓWIĄ

O TWOJEJ UWADZE

UTRZYMUJ KONTAKT WZROKOWY

KONCENTRUJ UWAGĘ

NA ROZMÓWCY

38%

głos

7%

słowa

predyspozycje psychofizyczne

panowanie nad emocjami

twórcze myślenie

ekspresja

umiejętności interpersonalne

wiara i entuzjazm

wiedza

doświadczenie

doświadczenie

brak skupienia się

słuchanie celem krytyki

lekceważenie przekazu

Nawet najlepszy nadawca "wypali" się

przy pasywnym i niechętnym odbiorcy.

rezygnacja

z wyjaśnień

nieuchwycenie sensu

przerywanie

zaniechanie podsumowania

niezrozumienie przekazu

niezrozumiały żargon

brak skupienia uwagi

błędne założenia

bałagan

w przekazie

brak dobrego kontaktu wzrokowego

poirytowanie odbiorcy

brak zaufania odbiorcy

negatywne nastawienie odbiorcy

przeszkody
w odbiorze

przeszkody

w nadawaniu

55%

ciało

---