Rosenhan, Seligman, Walker „Psychopatologia”
LĘK PANICZNY
występuje nagły i silny niepokój; spodziewamy się czegoś złego ale nie wiemy co ma się wydarzyć
napadów nie wywołuje żaden konkretny przedmiot ani syt; osiągają apogeum po 10 min. i stopniowo ustępują
napady paniki są objawem rozpoznawczym lęku panicznego i występ. w 2-óch formach: nieoczekiwanej (samoistnej, bez zapowiedzi) i wywołanej sytuacją („zapowiadana”, rzadsza, może być spowodowana przez syt. społ. lub określone obiekty, po kilku napadach czł obawia się następnych oraz ich skutków)
dotyczy częściej kobiet; przeciętny wiek ujawnienia się zaburz to koniec 2-giej dekady życia
DSM-IV wyróżnia lęk paniczny z agorafobią i bez agorafobii
kryteria zaburz. lęku panicznego bez agorafobii wg DSM-IV:
spełnione warunki:
nawracające nieoczekiwane napady paniki
co najmniej po jednym napadzie wystąpiło jedno lub więcej następujących zjawisk: ciągły niepokój przed dalszymi napadami; obawa o przebieg napadu i jego skutki (utrata kontroli, zawał serca, obłęd); wyraźna zmiana zach w związku z napadami
brak agorafobii
napady nie są bezpośrednim skutkiem jakiejś substancji ani jednostki chorobowej
napadów nie da się lepiej wytłumaczyć innymi zaburz. psych.
objawy napadu paniki:
◦ element emocjonalny silny niepokój, przerażenie lub poczucie wyobcowania
◦ elem. fizyczny ostra reakcja pogotowia (brak tchu, zawroty głowy, kołatanie serca, drżenie, dreszcze lub ból w klatce
piersiowej)
◦ elem. poznawczy wrażenie, że ma się zawał, umiera się lub wariuje i traci panowanie nad sobą
etiologia lęku panicznego:
Lęk paniczny zalicza się do kategorii zaburz, w kt zarówno wyjaśnienia biologiczne, jak i psychologiczne dostarczają ważnych informacji, ale jedna interpretacja zawiera się w drugiej
PODEJŚCIE BIOLOGICZNE
◦ Zaburz. mogą być wywołane czynnikami biologicznymi mleczan sodu (subst. chem. kt zwylke wywołuje szybki,
płytki oddech i kołatanie serca); johimbina (subst. roślinna)
◦ Zaburz. (podatność biologiczna) są dziedziczne i rodzinne bliźnięta jednojajowe - 25-30% prawdopodob. zaburz.;
bliźnięta dwujajowe - 10-15% prawdopodob. zaburz. ;
ponad 50% os z lękiem panicznym ma bliskich krewnych, kt
cierpią na jakiś rodzaj zaburz. lękowych lub są alkoholikami
◦ Na zaburz. można oddziaływać za pomocą leków środki przeciwdepresyjne (związki trójpierścieniowe, inhibitory
MAO, SSRI); benzodiazepiny (xanax, klonopina)
◦ W zaburz. mają udział określone obszary lub czynności mózgu rozregulowany system walki / ucieczki (ukł ten składa
się z jąder szwu i miejsca sinawego w pniu mózgu, ze struktur limbicznych jak ciało migdałowate, hipokamp,
podwzgórze oraz z kory czołowej) - po wlewach mleczanu sodu nienormalnie nasilony przepływ krwi i zużycie tlenu w
tych obszarach mózgu. Przyczyną tego rozregulowania jest niedobór serotoniny (=> zaburz proc hamowania) i spadek
skuteczności układów mózgowych łagodzących wzbudzoną już reakcję alarmową
PODEJŚCIE POZNAWCZE
Podstawową przyczyną zaburz lęku panicznego są błędne, katastroficzne interpretacje normalnych reakcji lękowych, jak
gwałtowne bicie serca, brak tchu, duszności, zawroty głowy i traktowanie ich jako zapowiedź nieuniknionego nieszczęścia;
podważenie wyjaśnień biolog.:
◦ mleczan sodu i johimbina wywołują panikę bo powodują gwałtowne bicie serca, co jest błędnie interpret. jako katastrofa
◦ napady paniki są częściowo dziedziczne bo dziedziczne jest: doświadczanie szczególnych wrażeń cielesnych,
nadwrażliwość na wrażenia cielesne lub skłonność do ich błędnej interpret.
◦ leki łagodzą panikę bo osłabiają błędnie interpret. wrażenia cielesne
◦ słaba regulacja nerwowych szlaków alarmowych, kt utrudnia łagodzenie lęku jest skutkiem lub tylko korelatem napadu
paniki a nie jego przyczyną
przyczyną paniki może więc być również czytanie słów budzących strach
terapia lęku panicznego:
Podejście biologiczne leki, kt regulują system alarmowy (ww.); po ich odstawieniu pełnoobjawowe napady wracają
Podejście poznawcze terapia psychologiczna - Clark i Salkovskis uważają, że zmiana interpretacji wrażeń cielesnych
powinna uleczyć zaburzenia. Opracowali oni krótką i prostą terapię. Pacjentom wyjaśnia się, że panika powstaje wskutek
mylenia normalnych objawów narastającego lęku z objawami zawału serca, obłędu lub umierania, co sprawia że lęk
zamienia się w przerażenie. Powstaje błędne koło, kt prowadzi do pelnoobjawowego napadu paniki. Pacjenci uczą się
interpretować swoje własne objawy bardziej realistycznie - wyłącznie jako objawy lęku. Potem ćwiczą radzenie sobie z
tymi objawami. Najpierw wywołuje się analogiczne objawy w gabinecie terapeuty (hiperwentylacja). Terapeuta wyjaśnia,
że objawy jakich doznaje pacjent - brak tchu i gwałtowne bicie serca - są nieszkodliwe. Następnie pacjent uczy się
właściwie interpret. swoje wrażenia
pozytywne reakcje pacjentów na leki i terapię; oba sposoby skuteczne w krótkim okresie; terapia poznawczo-behawioralna trwalsza niż leki
UOGÓLNIONE ZABURZENIA LĘKOWE
lęk uogólniony jest przewlekły i może trwać miesiącami z mniej lub bardziej stałymi elementami:
◦ emocjonalnie os odczuwa bezradność, zdenerwowanie i napięcie, czujność i ciągłe rozdrażnienie
◦ poznawczo os spodziewa się czegoś strasznego lecz nie wie co to jest
◦ fizycznie os doświadcza ciągłego napięci mięśni (EEG wskazuje zwiększoną aktywność beta w płatach czołowych,
zwłaszcza w lewej półkuli, co wskazuje na silny niepokój); ukł krwionośny mniej elastyczny; os łatwo się męczą, mają
trudności z koncentracją, są
drażliwe, odczuwają napięcie i źle sypiają
◦ behawioralnie os nie może znaleźć sobie miejsca, próbując skupić się na czymś co uwolni ją od niepokoju
prawdopodobieństwo uogólnionych zaburz lękowych w ciągu życia wynosi 5,1%
występ. częściej u kobiet, os mniej zamożnych o niższym wykształceniu, a najwięcej przypadków zdarza się wśród młodych czarnych Amerykanów; częściej w krajach zurbanizowanych, kt mieszkańcy muszą radzić sobie ze stresem zmiany społ, lub w krajach gdzie trwa wojna lub ucisk polityczny
są do pewnego stopnia dziedziczne
bad rodzin wskazują że uogólnione zaburz lękowe należy odróżniać od zaburz lęku panicznego, ponieważ krewni pacjentów z lekiem uogólnionym częściej cierpią na ten sam rodzaj zaburz niż na zaburz leku panicznego (i odwrotnie)
kryteria uogólnionego zaburz lękowego wg DSM-IV:
nasilony lek i niepokój (obawy) utrzymujące się przez większość dni w ciągu co najmniej 6 m-cy w związku z różnymi wydarzeniami lub działaniami
trudność z opanowaniem lęku
lęk i niepokój są połączone 3 (lub więcej; u dzieci wystarczy 1) spośród następujących objawów: bezradność lub poczucie osaczenia bądź wyczerpani; szybkie męczenia się; trudność z koncentracją lub logicznym myśleniem; drażliwość; napięcie mięśni; zaburzenia snu (trudność w zasypianiu lub przesypianiu albo sen nie przynoszący odpoczynku)
obiekt lęku i troski nie jest związany z właściwościami zaburzeń osi I, nie jest to np., lęk przed napadem paniki, zażenowaniem w miejscach publicznych, zarażeniem itp.; lęk i obawy nie są też wyłącznie przejawem zaburzeń stresu pourazowego
lęk, obawa lub objawy fiz. wywołują w stopniu istotnym klinicznie złe samopoczucie lub upośledzenie funkcjonowania w życiu społ, zawodowym lub w innych ważnych obszarach
dolegliwości nie są bezpośrednim skutkiem fizjologicznym działania jakiejś substancji ani choroby somat. i nie występują wyłącznie jako przejaw zaburzeń nastroju, zaburz psychotycznych lub całościowych zaburz rozwoju
etiologia uogólnionych zaburz lękowych:
Teorie biologiczne ciągłe pobudzenie behawioralnego systemu hamowania (ukł obejmujący miejsce sinawe, część ukł
limbicznego i korę przedczołowa); przyczyną ciągłego pobudzenia jest tzw. wzniecanie (częste doświadczanie strachu a
tym samym pobudzanie neuronów obniża próg następnego pobudzenia, otwierając “przetarte” szlaki => prawie każdy
bodziec może stać się wystarczającym czynnikiem wywoławczym);
zaburz wystepują tez po niedoborze GABA, kt jest głównym neuroprzekażnikiem w lęku uogólnionym
Teorie poznawcze poczucie braku kontroli i nieprzewidywalność; rola nieadaptacyjnych myśli (np. „każdą nieznaną syt
trzeba uważać za niebezpieczną”), powracanie takich myśli prowadzi do obaw i lęku
terapia uogólnionych zaburzeń lękowych:
Podejście biolog leki: środki przeciwlękowe - benzodiazepiny, kt zwiększają wydzielanie GABA, powodują niestety
uzależnienia, z alkoholem działają addytywnie tzn. os naraża się na niebezpieczne skutki przedawkowania, ponadto
długotrwałe ich stosowanie może powodować osłabienie pamięci i depresję => stosuje się je tylko u os w ostrym lęku i
tych kt nie mają problemów alkoholowych;
innym lekiem kt zwiększa dostępność GABA ale ma mniej szkodliwych działań ubocznych jest abecarnil;
środki nie należące do benzodiazepin - buspirone (buspar), kt działa na system DA, SE, norepinefrynowy; środki
przeciwdepresyjne (imipramina, SSRI)
Podejście poznawcze terapia poznawczo-behawioralna
środki przeciwlękowe i przeciwdepresyjne powodują przejściową ulgę w uogólnionych zaburz lękowych, jednak tylko dopóty dopóki trwa leczenie, natomiast techniki poznawcze i behawioralne dają trwalsze korzyści
wczesna interwencja / programy prewencyjne prawdopodobnie znacznie ograniczą przypadki poważnych zaburz lękowych w późniejszym wieku