BADANIA ANALITYCZNE
(przyczynowo – skutkowe)
BADANIA
PRZEKROJOWE
BADANIA CASE - CONTROL
BADANIA ANALITYCZNE
(przyczynowo – skutkowe)
BADANIA
PRZEKROJOWE
BADANIA CASE - CONTROL
•
EPIDEMIOLOGIA OPISOWA
Inwentaryzuje cechy zdrowia populacji i
środowiska
•
EPIDEMIOLOGIA ANALITYCZNA
Zajmuje się szukaniem i interpretacją
związków między stanem zdrowia i
badanymi cechami
Np.: Częstość występowania choroby „X” na terenie
województwa wg płci i wieku
Np.: Ocena ryzyka występowania raka płuca w zależności
od intensywności palenia tytoniu
•
EPIDEMIOLOGIA OPISOWA
•
EPIDEMIOLOGIA ANALITYCZNA
BADANIA OBSERWACYJNE
B. PRZEKROJOWE
B. KLINICZNO-KONTROLNE
B. KOHORTOWE PROSPEKTYWNE
B. KOHORTOWE RESTROSPEKTYWNE
BADANIA EKSPERYMENTALNE
BADANIA PRZEKROJOWE
Mierzą rozpowszechnienie zjawisk zdrowotnych w
populacji
Pomiary narażenia i skutku dokonywane są w tym
samym czasie
Populacją badaną jest najczęściej próba
reprezentacyjna wylosowana z populacji generalnej
Wnioskowanie przyczynowo-skutkowe na podstawie badań
przekrojowych jest możliwe, ale ma pewne ograniczenia
(pomiar przyczyny i skutku w tym samym czasie jest powodem
trudności
w określeniu czy ekspozycja na dany czynnik poprzedzała
wystąpienie badanej choroby)
BADANIA PRZEKROJOWE c.d.
Zazwyczaj stwierdzone zależności należy potwierdzić
w toku innych badań analitycznych
Badania przekrojowe nie nadają się do:
–
badania rozpowszechnienia chorób rzadkich o małej
częstości
–
mierzenia zależności w czasie
–
badania okresów latencji
METODY BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH
PRZYCZYNOWO - SKUTKOWYCH
BADANIA KOHORTOWE
BADANIA CASE - CONTROL
RETROSPEKTYWNE
RETROSPEKTYWNE
PROSPEKTYWNE
C E L
Weryfikacja ściśle
określonych hipotez
etiologicznych
określenie ryzyka metodą
bezpośrednią
określenie przeciętnego czasu
przeżycia w kohorcie w
porównaniu z populacją
referencyjną
możliwość ustalenia typu
zależności dawka-odpowiedź
C E L
Weryfikacja wstępnych hipotez
etiologicznych
pośrednie szacowanie
ryzyka
UWAGA!
Wyniki wymagają
potwierdzenia innymi
metodami badań
epidemiologicznych.
METODY BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH
PRZYCZYNOWO – SKUTKOWYCH c.d.
BADANIA
KOHORTOWE
BADANIA
CASE - CONTROL
C E L E:
Ocena zależności przyczynowej
miedzy określonymi czynnikami i
skutkami zdrowotnymi (chorobami)
P R Z Y K Ł A D I
ZASTOSOWANIA BADAŃ ANALITYCZNYCH
PROBLEM DO ROZWIĄZANIA:
*
Czy istnieje związek między przebyciem
różyczki przez matkę w czasie ciąży, a
wystąpieniem wady wrodzonej
u jej potomstwa ?
Możliwe drogi badawcze prowadzące do rozwiązania
problemu:
badania przekrojowe
badania kliniczno – kontrolne
badania kohortowe (?)
P R Z Y K Ł A D II
ZASTOSOWANIA BADAŃ ANALITYCZNYCH
PROBLEM DO ROZWIĄZANIA:
*
Czy istnieje związek przyczynowy między
narażeniem na azbest a występowaniem raka
płuca ?
Możliwe drogi badawcze prowadzące do rozwiązania
problemu:
badania przekrojowe (?)
badania kliniczno – kontrolne
badania kohortowe
BADANIA KLINICZNO-KONTROLNE
BADANIA KLINICZNO-KONTROLNE
JAK PRZEPROWADZIĆ BADANIE
JAK PRZEPROWADZIĆ BADANIE
KLINICZNO-KONTROLNE?
KLINICZNO-KONTROLNE?
P O S T Ę P O W A N I E W B A D A N I U
KLINICZNO - KONTROLNYM
CEL BADANIA:
Weryfikacja hipotezy o
przyczynowej roli czynnika
(czynników)
„x,
y”
w rozwoju określonej choroby.
GŁÓWNE CZYNNOŚCI:
1.
Dobór przypadków do grupy badanej.
2.
Dobór grupy kontrolnej.
3.
Ustalenie występowanie domniemanego czynnika
(czynników)
w obu grupach.
4.
Porównanie częstości narażonych i nienarażonych w obu
grupach
- ocena ryzyka wystąpienia choroby u osób narażonych
(ILORAZ SZANS).
SCHEMAT BADANIA
KLINICZNO - KONTROLNEGO
NARAŻON
E
NIENARAŻON
E
KONTROLE
Dobór próby
Pozostałe
osoby
NARAŻON
E
NIENARAŻON
E
PRZYPADKI
Dobór próby
Przypadki
P O P U L A C J A
ŹRÓDŁA PRZYPADKÓW
*
Pacjenci szpitalni lub ambulatoryjni
*
Rejestry chorób
*
Kohorta badana jako źródło
przypadków
ŹRÓDŁA KONTROLI
*
Populacja generalna lub lokalna
*
Pacjenci szpitalni lub ambulatoryjni
*
Kohorta badana jako źródło
kontroli
Stosunek prawdopodobieństw narażonych i
nienarażonych
w grupie przypadków
Stosunek prawdopodobieństw narażonych i
nienarażonych
w grupie kontroli
L. naraż. przyp.
L.
nienaraż. przyp.
L. wszystkich przyp.
L. wszystkich
przyp.
MIARA OCENY ZWIĄZKU MIĘDZY
BADANYM CZYNNKIEM I CHOROBĄ
W BADANIU KLINICZNO - KONTROLNYM
ILORAZ SZANS =
ILORAZ SZANS =
L. naraż. kontr.
L.
nienaraż. kontr.
L. wszystkich kontr.
L. wszystkich
kontr.
:
:
NARAŻENIE NA BADANY CZYNNIK
Przypadk
Przypadk
i
i
a
a
b
b
a + b
a + b
Kontrole
Kontrole
c
c
d
d
c + d
c + d
TAK
NIE
c
×
b
d
×
a
=
d
c
b
a
=
d
d
+
c
×
d
+
c
c
b
b
+
a
×
b
+
a
a
=
d
+
c
d
:
d
+
c
c
b
+
a
b
:
b
+
a
a
=
SZANS
ILORAZ
PRZYKŁAD OBLICZENIA ILORAZU SZANS
Przypadki raka
Przypadki raka
płuca
płuca
50
50
11
11
61
61
Kontrole
Kontrole
16
16
41
41
57
57
TAK
NIE
6
,
11
=
176
2050
=
16
41
×
11
50
=
41
16
11
50
=
41
57
×
57
16
11
61
×
61
50
=
57
41
:
57
16
61
11
:
61
50
=
SZANS
ILORAZ
NARAŻENIE NA AZBEST
INTERPRETACJA WYNIKU
BADANIA:
Osoby narażone na azbest mają 11,6 razy wyższe ryzyko
wystąpienia raka płuca w porównaniu z nienarażonymi.
PRZYKŁAD OBLICZENIA ILORAZU SZANS
Przypadki raka
Przypadki raka
nosa
nosa
31
31
60
60
91
91
Kontrole
Kontrole
34
34
161
161
195
195
R a z e
R a z e
m
m
65
65
221
221
286
286
TAK
NIE
Narażenie na formaldehyd i występowanie
raka nosa
45
,
2
=
34
161
×
60
31
=
161
34
60
31
=
161
195
×
195
34
60
91
×
91
31
=
195
161
:
195
34
91
60
:
91
31
=
SZANS
ILORAZ
FORMALDEHYD
SCHEMAT BADANIA KLINICZNO – KONTROLNEGO NARAŻENIA
NA THALIDOMID I WAD KOŃCZYN U NOWORODKÓW
Źródło: Mellin i Katzenstein,
1962
CZAS
(kierunek zbierania informacji)
Punkt
wyjścia:
46
PRZYPADKÓW
(osoby chore)
300
KONTROLI
(bez badanej
choroby)
41 NARAŻENI
5 NIENARAŻENI
0 NARAŻENI
300
NIENARAŻENI
(a)
(b)
(c)
(d)
Ocena ryzyka wrodzonych wad kończyn
u dzieci matek zażywających w ciąży thalidomid
TAK
NIE
THALIDOMID
Wada kończyn
Wada kończyn
TAK
TAK
41
41
5
5
46
46
NIE
NIE
0
0
300
300
300
300
I.
=
0
12300
=
0
x
5
300
x
41
=
c
x
b
d
x
a
=
RR
Niepoliczalnie wysokie
ryzyko
Ocena ryzyka wrodzonych wad kończyn
u dzieci matek zażywających w ciąży Thalidomid
TAK
NIE
THALIDOMID
Wada kończyn
Wada kończyn
TAK
TAK
41
41
5
5
46
46
NIE
NIE
1
1
299
299
300
300
II.
2452
=
5
12259
=
1
x
5
299
x
41
=
c
x
b
d
x
a
=
RR