• Jońska filozofia przyrody - Tales, Amaksymander i Heraklit poszukiwali arche w pięknych okolicznościach przyrody. Arche - pytanie skąd się wziął świat. Jeden mówi, że początkiem jest woda, drugi, że bezkres apeiron, trzeci, że powietrze, czwarty, że ogień. Ogień wg Heraklita to wieczne stawanie się, wieczne zmiany.

• Apeiron - niewyczerpalność, bezlik, jedynym stałym logosem jest namnażanie się rzeczy samej przez siebie. Próba wygenerowania początku świata nie z mitologii, to kula „obejmująca” (niemitologiczna kosmogonia)

• Logos - rozum

• Eleaci - VI w p.n.e. Parmenides i Zenon z Elei.

• Parmenides głosił panlogizm - tożsamość myślenia i bytu, desygnatu i opisującego go pojęcia. Byt jest, a niebytu nie ma, z tego apriorycznie dedukował cechy tego, co jest na pewno i co koniecznie być musi, w przeciwieństwie do tego, co się tylko przydarza i przemija. Starał się sprowadzić wielość (wyznawaną przez Jończyków) do metafizycznej jedności [(n₁,n₂,….,n_n)/Być]. Podaje cechy bycia, które jest jedno, stałe, wieczne, niestworzone. Pierwsza metafizyka.

Aprioryzm - przeddościadczenie, pojęcie czegoś determinuje sposób zachowania się desygnatu tego pojęcia. Np. trójkąt to figura, która musi mieć 180st, bo wynika to z jego natury, tak u Parmenidesa, cechy bytu muszą wynikać z samego pojęcia, a nie z odwołań do doświadczenia. Wiedza genetyczna, Natywizm - wiedza wrodzona.

• Spór Sofiści vs Sokrates - rozważania etyczne. Czym jest dobro? Sofiści - kierują nami utylitarne (takie, które mają na względzie korzyści praktyczne, wygodę. Mające zastosowanie praktyczne, mogące być wykorzystanymi; pożyteczne, użytkowe) aspekty społecznościowe, wobec tego każda wiedza o dobru ma charakter użyteczny, pragmatyczny. Nie istnieją standardowe pojęcia dobra, nasze zachowanie zależy od jego kontekstu. Sprawiedliwe jest to, co uważa silniejszy czy społeczeństwo. Eksperyment ze studentami, którzy mieli pełnić funkcję strażników w więzieniu - od kontekstu zależy nasze zachowanie

• Protagoras - człowiek jest miarą wszystkich rzeczy. To on ustala standardy dobra i zła

• Sokrates - poza naszymi pragmatycznymi ujęciami dobra, stara się znaleźć pojęciowy ekwiwalent dobra, czym jest dobro samo w sobie. Ironia sokratyczna - wiem że nic nie wiem. Metoda ……….. - obalanie tez przeciwnika; metoda położnicza - wyciąganie wiedzy od ludzi, którzy czegoś nie wiedzą.

• Uczeń Sokratesa Platon - rozmnaża Parmenidesowe bycie do świata idei. Musi istnieć reał pojęciowy, do którego trafia nasza wiedza. Realnym odpowiednikiem pojęcia jest idea.

• Uczeń Platona Arystoteles - bardziej zdroworozsądkowy, bliższy naturze. W metafizyce mówi, że realnie istnieją tylko substancje, a wiedza o nich jest tylko ogólna, bo gdyby ciała składały się tylko z materii, nie można było by o nich powiedzieć nic ogólnie. Hylozoizm - byty są złożone z materii i formy. Stół to kawałek drewna, ale stołowość to coś więcej materia jest bierna, to forma nadaje jej …………?

• Natywizm teoriopoznawczy (?) - co jest pierwotne, jedność czy wielość, świat rzeczy zmiennych, czy ich wcześniej ustalona koncepcja pojęciowa.

• Okres Helenistyczny - 3 szkoły

• Epikurejczycy - hedonistyczna orientacja - szczęście jest cnotą naczelną, musi być przyjemność (hedone). Ale przyjemność to nie używanie życia (zwłaszcza w sensie zmysłowym), jest to przede wszystkim brak cierpienia i ograniczanie swoich popędów (bo nasze popędy przeszkadzają w życiu cnotliwym), szacunek do przyrody.

• Sceptycy - ataraksja - szczęście polegające na powstrzymywaniu się i kwestionowaniu wszelkich dogmatów. Nie można powiedzieć nic sensownego o rzeczy, jedynie o naszych odczuciach względem rzeczy. Nasze narzędzia poznawcze są zawodne. Nasze poznanie nie może odpowiadać na pytanie co to prawda, bo brakuje nam kryteriów.

• Stoicy - cnota jest tożsama z wiedzą, rozumem, apatią, beznamiętnością. Unika tego, nad czym nie jest w stanie zapanować. Wszelkie pragnienia są bez sensu, walka z wiatrakami, jest jak jest i tak musi być. Afekty (miłość, współczucie, pożądanie) zaburzają naszą ataraksję, stoicy są ponad to. Nie ma bólu, jest tylko wyobrażenie o bólu. Rządzi nami rygorystyczny determinizm - co ma być to będzie, próba odwrócenia zdarzeń jest bezcelowa. Amor fatum - umiłowanie przeznaczenia.

Chrześcijaństwo

• Teodycea - racjonalizacja dobroci Boga i zła w świecie.

• Św. Augustyn - zła nie ma naprawdę, jest nieobecnością dobra. Bóg nie może uczynić zła, ale je dopuszcza.

• Malum culpe- winy, malum poene- kary

• Laibnitz - zło jest, ale jest ono najmniejsze z możliwych, bo Bóg nie może czynić absurdów. Bóg może zaprogramować wszelkie możliwe światy, ale nie może tworzyć czegoś sprzecznego z logiką.

• Wolter, Diderot, Kant

• Kant - Bogu nie można wystawiać rachunków, mamy tylko nadzieję, łaskę i miłość. Mit Abrahama i Hiob - opisy naszych relacji z Bogiem

• Św. Anzelm - najwybitniejszy założyciel scholastyki. Nauczył dowodu na istnienie Boga. Dowód kładzie nacisk nie na to w co wierzymy. Pokazuje, że człowiek nie może rozumieć istnienia Boga. Istnienie Boga jest tak konieczne, jak istnienie kątów w trójkącie. Bóg, to byt, od którego nie da się pomyśleć nic większego, a zawsze jest coś większego, niż ludzka myśl, bo sami jesteśmy dość mali. Więc Bóg nie może być projekcją naszego intelektu. Nieistnienie Boga jest więc absurdem

• Shopennhower (?) - erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów

• Freud - pokazuje jak racjonalizujemy wrodzone, a nieuświadomiona popędy

Epoka nowożytna

• Empiryzm - w aspekcie metodologicznym reprezentował Bacon Franciszek. Doświadczenie informuje nas o zdobyciu wiedzy użytecznej. Aposterioryzm metodologiczny, wiedza oparta o doświadczenie ma służyć nam praktycznie. Teoria zanieczyszczeń poznawczych - idoleae - różne wpływy pozapoznawcze, które zanieczyszczają percepcję poznawanego przedmiotu. Złudzenie teatru, jaskini, mowy i plemienne. Nasze zbliżenie się do przedmiotu jest jeśli nie niewykonalne, to trudne.

• Kartezjusz szuka fundamentu wiedzy we własnej jaźni, a nie w bytach znajdujących się poza rzeczami. Pewność poznania i pewność prawdy przedmiotu. Zaczyna od poznania swojej jaźni - ego Cogito. Doświadczenie mówi nam o stanach rzeczy, ale nie mówi, że te stany tworzą daną rzecz (argument o tym, że zmysły nas łudzą).

• Aprioryzm - to natywizm, wiedza ma charakter wrodzony, aprioryczny

• Aposterioryzm - wiedza pochodzi z doświadczenia

• Empiryzm asocjacyjny - nie poznajemy rzeczy, ale to w czym się one ujawniają - idee, impresje. Nie ma niczego w umyśle, czego by nie było wcześniej w zmysłach. Tabele rasa - biała karta, rodzimy się bez żadnej wiedzy

• Idee pierwotne (ruch, liczba, kształt, kolor, nie zależą od naszych odczuć) i wtórne (odpowiadają za nasze odczucia). John Lock.

• Wszystkie idee są subiektywne - George Berkelay. Nominalista. Żeby coś było, to musi to być postrzegane, więc musi być ktoś, kto to będzie postrzegał. Np. nie ma liczby 2, jest osoba, która liczy do dwóch. Wiedza pochodzi z doświadczenia i wszystkie przedmioty to konstrukty mentalne ze świata naszych zmysłów

• Dawid Hium - badał jaka jest natura idei i impresji w naszym umyśle. Mechanizmy, które prowadzą do budowania zespołów idei: styczność w czasie i przestrzeni, związek przyczynowo-skutkowy. Np. zdjęcie to fakt. Wiedza, że 2+2 to wiedza idei. Hium skupia się na wiedzy faktycznej, na przykład stół. Otwierając portfel widzimy zdjęcie i staje się to mechanizmem, to co bierzemy za fakt jest mało twórcze. Podział na wiedzę o aktach i ideach (matematyczne i empiryczne). Wiedza o ideach nie mówi nic o realnych przedmiotach tej wiedzy. Nie ma żadnej wiedzy bez doświadczenia i dlatego nie wolno nam uogólniać

• Kant - transcendentalna teoria poznania - istnienie pozadoświadczalne. Aprioryczne czynniki kształtują nasze poznanie. Nie ma żadnej wiedzy wrodzonej, wiedza doświadczalna nabywana jest przez doświadczenie wraz z uruchomieniem procesów czasoprzestrzennych.

• Filozofia moralna Kanta - nie patrz na to co robią ludzie, ale na to jak powinniśmy się zachowywać. Etyka ma się wywodzić z naszych powinności w stosunku do świata, a nie z jego obserwacji. Nie mamy naśladować ludzi, ale dawać im wzór do naśladowania

• 2 podziały sądów Kanta:

1. Analityczny - taki, który wynika logicznie. Rodzaj sądów matematycznych

Syntetyczny - orzecznik mówi coś o podmiocie

2. Apriori - doświadczalny

Aposteriori - pozadoświadczalny

Czas i przestrzeń to aprioryczne formy poznania, odgrywają rolę nośnika.

Apriori to formy zmysłowości. Struktura podmiotu poznawczego to substancja i przyczynowość (przyczyną ciepła jest piec).

Transcendentalizm zajmuje się sposobem poznawania przedmiotów. „Znam taki obraz świata, który okulista mi dał”. No-umen - coś co jest, ale nie możemy nic o nim powiedzieć

Zein - byt; Zole - niewinność

Formalistyczna etyka Kanta - wola formułuje prawo i jednocześnie muszę żyć wg prawa.