FARMAKOLOGIA

WYKŁAD 2

LEKI MOCZOPĘDNE

DIURETYKI = LEKI MOCZOPĘDNE

• powodują zwiększenie ilości wydalanej z moczem::  wody + elektrolitów

• stanowią heterogenną grupę leków różniącą się między sobą:

- budową chemiczną

- siłą działania

- punktem uchwytu w obrębie nefronu

- profilem działań niepożądanych

• hamują wchłanianie zwrotne sodu

• prowadzą do wtórnego wzrostu wydalania związanej z nim wody

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

- wpływają na wydalanie lub zatrzymanie jonów:  Potasu, magnezu wapnia i fosforanów

ZASTOSOWANIE LEKOW MOCZOPĘDNYCH

• zastoinowa niewydolność serca = niewydolność krążenia

• leczenie nadciśnienia

• marskość wątroby

• choroby nerek

• zespoły nerczycowe

• leczenie glikokortykoidami (gromadzenie wody)

• jaskra (zmniejszenie ciśnienia śródocznego) obrzęk mózgu

Kryterium podziału diuretyków:

1. działające w obrębie cewki bliższej osmotyczne i inhibitory anhydrazy węglanowej

2. pętlowe - silnie działające np. furosemid

3. cewki dalszej- np. tiazydy

4. oszczędzające potas (antagoniści aldosteronu i wazopresyny)

Miejsce działania diuretyków w nefronie:

 skrót „OIPTO" znaczy osmotyczne, inhibitory anhydrazy, pętlowe, tiazydy i tiazydopodobne, oszczędzające potas

I GRUPA

CEWKA BLIŻSZA i KŁĘBUSZEK NERKOWY

1. Mannitol - przedstawiciel diuretyków osmotycznych

 działanie na cewkę bliższą

2. Metyloksantyny: teobromina, teofilina, kofeina

 działanie na kłębuszek

3. Inhibitory anhydrazy węglanowej : acetazolamid (stosowany w leczeniu jaskry), diuramid, diamox

 działanie na kanalik I rzędu (proksymalny)

4. Diuretyki pętlowe: furosemid, furospir, kwas etakrynowy

 działanie na ramię zstępujące ( pętla Henlego)

Stosowanie diuretyków petlowych:

• hamują resorpcję zwrotną jonu sodowego = wydalają jony sodowe i chlorkowe stosowane dożylnie w celu zmniejszenia obrzęku płuc czy też obrzęku obwodowego

• ostra niewydolność lewej komory serca = obrzęk płuc, nadciśnienie tętnicze, marskość wątroby, ostra i przewlekła niewydolnośc nerek

Działania nieporządane:

• zaburzenia elektrolitowe w endolimfie ( zaburzenia słuchu)

Roślinne leki moczopędne:

nasilają przesączanie kłębkowe (zawarte w kłączach perzu, liściach pokrzywy, pietruszce, lubczyku, brzozie, skrzypie) stosowane w profilaktyce kamicy nerkowej

DURAMID  inhibitor anhydrazy węglanowej

 hamowanie anhydrazy prowadzi do niedoboru jonów wodorowych, sodu

 sód wraz z wodą jest wydalany i usuwane także: wodorowęglany, co prowadzi do kwasicy metabolicznej

WSKAZANIE:

• leczenie jaskry (hamowanie anhydrazy zmniejsza produkcję cieczy wodnistej i obniża ciśnienie w gałce ocznej)

DIURETYKI PĘTLOWE

• hamują resorpcję zwrotną jonu chlorkowego we wstępującym odcinku pętli nefronu i wtórnie wchłanianie sodu. Leki o maksymalnej efektywności dochodzącej do 30%

• Hydrochlorotiazyd, Chlorotiazyd, Furosemid: hamują resorpcję zwrotną jodu sodowego czyli wydalają jony sodowe, chlorkowe, stosowane dożylnie w celu zmniejszenia obrzęku płuc czy też obrzęku obwodowego.

WSKAZANIA:

- ostra niewydolność lewej komory serca czyli płuc

- ciężka niewydolność nerek

DZIAŁANIE NIEPORZĄDANE:

- zaburzenia elektrolitowe w endolimfie (zaburzenie słuchu)

HYDROCHLOROTIAZYD

- budowa sulfamidowa

- dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego

WSKAZANIA:

- niewydolność serca

- nadciśnienie tętnicze 4 aby zapobiegać udarowi mózgu

DZIAŁANIA NIEPORZĄDANE;

- osłabienie

- hipowolemia (spadek ciśnienia)

- hipouczulenia (spadek potasu = arytmia serca)

II GRUPA

KANALIK DYSTALNY

 wazopresyna = hormon antydiuretyczny

 aldosteron - antagoniści aldosteronu to tzw. spironolaktony, przedstawicielem jest ALDACTON —> zw. oszczędzające potas

 aldacton — tj. syntetyczny steryd

WSKAZANIA:

- hiperaldosteronizm pierwotny i wtórny

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

- hiperkalemia czyli wzrost potasu

III GRUPA

KANALIK ZBIORCZY

• działanie diuretyków osmotycznych np. carvasin

PODZIAŁ LEKOW MOCZOPĘDNYCH

I GRUPA

1. O wysokiej selektywności — diuretyki pętlowe

a) pochodne sulfonamidowe (furosemid, torasemid)

b) pochodne kwasu fenoksyoctowego (kwas etakrynowy)

2. O umiarkowane. efektywności — diuretki korowe.o odcinku pętli neuronu

a) tiazydy moczopędne (hydrochlorotiazyd, chlorotiazyd)

b) związki tiazydopodobne (chlortalidon)

3. O miernej lub śladowej efektywności

a) moczopędne oszczędzające potas (spironolakton, triamteren)

b) inhibitory anhydrazy węglanowej (acetozolamid)

II GRUPA

1. Diuretyki osmotyczne (mannitol, carvasin)

2. Środki pochodzenia roślinnego, w handlu stosuje się mieszankę ziołową pod nazwą Urogran, Urosan, Fitolizyna, Urosept, granulaty i zioła, które działają przeciwzapalnie, moczopędnie, odkażająco

Fitolizyna w postaci gęstej pasty

WSKAZANIA

a) zakażenia i zapalenia dróg. moczowych

b) kamica nerkowa

Przygotowuje się napary biorąc łyżkę stołowa surowca na szklankę wody i pije się 3 razy dziennie.

DZIAŁANIA LEKÓW MOCZOPĘDNYCH

Zaburzenia:

1. gospodarki wodno - elektrolitowej

2. równowagi kwasowo-zasadowej

3. przemiany węglowodanowej, lipidowej, purynowej

4. układu hormonalnego, krwiotwórczego, krzepnięcia krwi

5. narządu słuchu

ZABURZENIA ELEKTROLITOWE:

 po furosemidzie  upośledzenie słuchu

 przy podawaniu leku z mniejszą szybkością częstość i nasilenie upośledzenia słuchu znacznie spada

 HIPOTONIA u pacjentów w podeszłym wieku spadek ciśnienia.

Kliniczna kontrola leczenia diuretycznego: kontrola wagi pacjenta

• hipokalemia (obniżenie poziomu potasu poniżej 3,5mmol/L)

 zapobieganie hipokaliemii  ograniczenie sodu w diecie + stosowanie diuretyków oszczędzających potas

 przy stosowaniu diuretyków pętlowych i tiazydowych zalecana dietę bogato — potasową

• hiperkalemia ( wzrost potasu powyżej 5,5mmol/L)

- przy leczeniu diuretykami oszczędzającymi potas

• hiperkalcemia (wzrostwapnia powyżej 2,65mmol/L)

- przy leczeniu diuretynami tiazydowymi obniżenie poziomu Na, Mg)

• hiponatremia (obniżony poziom sodu poniżaj 135mmol/L

Zaburzenia gospodarki węglanowej:;

- nietolerancja węglowodanów i wywołanie jawnej cukrzycy

- hamowanie wydzielania insuliny i pobudzenie układu współczulnego

- ryzyko cukrzycy wprost proporcjonalne do dawki leku moczopędnego

Zaburzenia gospodarki lipidowej:

- wzrasta stężenie cholesterolu

Efekt neffrotoksyczny:

- leki moczopędne mogą być przyczyną ostrej niewydolności nerek + ryzyko nefrołoksyczności (!)

LEKI PRZECIWALERGICZNE = ANTYHISTAMINOWE

Uwalnianie histaminy:

 magazynowana w komórkach tucznych (mastocytach) i granulocytach zasadochłonnych (bazofilach)

 największe stężenia w płucach, skórze, przewodzie pokarmowym

 uwalniana pod wpływem:

a) uszkodzenia komórek (zranienie)

b) morfiny

c) jadu osy

d) środków kontrastowych zawierających jod

MEDIATORY WYWOŁUJĄCE SKURCZ:

- histamina

- leukotrieny

- prostaglandyny

- PAF (czynnik aktywujący płytki)

Rozróżniamy 3 typy receptorów histaminowych:

H1  zmniejszenie ciśnienia tętniczego we krwi na skutek rozszerzenia małych naczyń tętniczych i włosowatych

 skurcz mięśni gładkich oskrzeli i przewodu pokarmowego • wzrost wydzielania soku żołądkowego, zmniejszenie

H2  wzrost wydzielania soku żołądkowego, zmniejszenie ciśnienia tętniczego i zwiększenie kurczliwości mięśnia sercowego

H3  zahamowanie syntezy histaminy

Pobudzenia H1 i H2 = spadek ciśnienia*

W przypadku zwiększonego wydzielania histaminy mamy:

 przyspieszoną czynność serca

 wzrost temp. ciała

 spadek ciśnienia

 skurcz oskrzeli i mięśni gładkich

 zaczerwienienie twarzy

 obrzęk i świąd skóry

Zasady leczenia chorób alergicznych:

1. Eliminacja alergenów lub zmniejszenie kontaktu

2. Leczenie farmakologiczne

3. Immunoterapia swoista (odczulanie)

Leki przeciwhistaminowe

 skuteczne w:

a) katarze siennym

b) reakcjach alergicznych

c) pokrzywkach

PRZECIWSK.AZAN IA:

- jaskra

- przerost gruczołu krokowego

- nadwrażliwość

DZIAŁANIA NIPOŻĄDANE:

- senność

- otępienie

- zaburzenia koordynacji ruchowej ( don't drive car)

- suchość w ustach

- zaburzenia widzenia

- zaburzenia ze strony układu pokarmowego

LECZENIE:

I GENERACJI NASENNE (starej generacji)

 betadrin — stosowany w kroplach do oczu

 klemastyna

 diphergan w tabletkach i syropie

- działanie uspokajające, przeciwwymiotne

- przy pokrzywkach, obrzęku, po ukąszeniu owadów,

- u dzieci przy zapaleniu krtani (0,5 łyżeczki)

 zaditen

- zapobiegający napadom astmy oskrzelowe

Niepożądane objawy: senność, wzrost apetytu

 hydroksyzyna = ATARAX

Hydroksyzyna:

- przeciwhistaminowo

- odczyny alergiczne skórne z dużym świądem

- znosi nadmierne pobudzenie

- stosowany przy uczuciu niepokoju i lęku

- ułatwia zasypianie

II GENERACJA DOUSTNE (antagoniści receptorów H1)

 cetyryzyna = zyrtec

 fenistil

 mizolastyna

 claritine tj. loratydyna

 astemizol

 histemet

-stosowany miejscowo na błony śluzowe

- nie podawać do oczu przy soczewkach

- długodziałające

- niesedatywne (nie powodujące spania)

- większość podawana raz na dobę

- duża skuteczność w nieżycie nosa, dermatozach alergicznych

Działanie niepożądane:

- przyrost masy ciała

- zaburzenia rytmu serca

- wzrost aktywności aminotransferaz

- wzrost aktywności zapalenia wątroby

- pojedyncze przypadki drgawek

III GENERACJA

 rozszerzające oskrzela

Sarbutamol (pobudza receptory H2)

Ksantyny - tj. teobromina, teofilina, aminofilina, dipofilina, podawanie w aerozolu

IV GENERACJA

- kromony (kromoglikan sodu, nedokromil sodu)

 podawane w aerozolu

 stabilizują blony mastocytów

 hamują przepuszczalność wapnia

- blokuje kanały wapniowe

- hamuje skurcz i stany zapal;ne

- ketotifen - zaditen

 działa podobnie do kromonów

 powoduje wzrost wagi ciała (!)

 antagonista receptora

V GENERACJA

Glikokortykosteroidy

 blokują fosfolipazę A2  syntezę leukotrienów i prostaglandyn nasilających reakcje zapalne

 zmniejszają wiązanie katecholamin

 hamują wytwarzanie cytokin

 LEKI:

1) budesonid = pulmicort

2) prednisolon

3) beclocort

4) deksametazon

5) diprophos

6) polcortolon

Działanie niepożądane:

- zakażenia grzybicze

- suchość, chrypka

- zaburzenie wzrostu

ASTMA OSKRZELOWA:

- nagłe zwężenie dróg oddechowych

- skurcz mięśni gładkich

- nadmierna ilość wydzieliny

- obrzęk błony śluzowej

LEKI ROZKURCZAJĄCE MIĘSNIE GŁADKIE OSKRZELI

 pobudzające receptory beta 2 — adrenergiczne

 leki cholinolityczne

 metyloksantyny

 cromony

 glikokortykosteroidy

 mukolityki

 nawodnienie

 potas

Ad. 1.

• receptory beta 2 (zlokalizowane od tchawicy do oskrzelików końcowych i do pęcherzyków płucnych)

• leki pobudzające receptory:

- alfa i beta: epinefryna, efedryna

- beta 1 i beta 2: izoprenalina, orcyprenalina

- beta 2: salbutamol, astmopent, salmeterol, formoterol

* sposoby podawania:

a) dożylnie  gdy zagrożenie życia (duszność, częsty płytki oddech)

b) domięśniowo

c) podskórnie

d) wziewnie —> najbardziej skuteczny

e) doustnie

Ad. 2.

• hamują acetylocholinę

• trzy typy receptorów muskarynowych:

M1 = w korze mózgowej

M2 = hamują uwalnianie acetylocholiny

M3 = mięśnie gładkie małych i dużych oskrzeli

• lek atrovent

-nie ma wpływu na transport śluzowo-rzęskowy

- skuteczny w zapobieganiu powysiłkowemu skurczowi oskrzeli

- nie znosi skurczu wywołanego histamin.

Zastosowanie: POCHP = przewlekła obturacyjna choroba płuc

Ad. 3.

• metyloksantyny

• naturalne wystepują w kawie, herbacie, kakao

• kofeina, teofilina, teobromina

Działanie:

- rozkurczające na mięśnie gładkie oskrzeli, naczyń krwionośnych i przewodu pokarmowego

- Lecznictwo: teofilina

a) hamuje fosfodiesterazę  rozkurcz m. gładkich oskrzeli

b) hamuje degranulacje mastocytów

c) hamuje uwalnianie rodników tlenowych

Wskazania:

- dusznośc w przebiegu astmy

- zapalenie oskrzeli, rozedma płuc

- zwiększają skuteczność pracy mięśni oddechowych

- poprawiają klirens śluzowo-rzęskowy

---