Gruźlica bydła

-Choroba zwalczana z urzędu (załącznik 1)

-Pierwsza wzmianka już za czasów Hipokratesa

-U ludzi problem rozpoczął się wraz z rewolucją przemysłową, na początku XIX w.

-Najpierw w Anglii przybrała epidemiczny charakter

-„Piwniczna choroba” piwniczna izba (zimno, wilgotno, zła wentylacja, ciężka praca i niedożywienie) - wtedy nie było leczenia.

Elementy zwalczania gruźlicy ludzi w XX wieku

-Pasteryzacja mleka (zakażenie od bydła przez mleko)

-Szczepienia BCG (atenuowany prątek)

-Chemioterapia (na początku streptomycyna, potem specjalne antybiotyki p/gruźlicze). Spowodowało to dramatyczny spadek liczby zachorowań ludzi

Gruźlica w skali globalnej jest nadal jednym z ważniejszych problemów tzw. zdrowia publicznego (kraje „trzeciego świata”; w USA 20-30 tyś. zachorowań w tym 10% śmiertelnych większość ludzie starsi z emigracji).

WHO szacuje, że 10-20 mln/rok przypadków nowych zachorowań na gruźlicę na świcie, w tym 1-2 mln śmiertelnych. Do tego doszedł jeszcze AIDS „śmiertelny duet” (jeśli jest się zakażonym wirusem HIV to łatwo „łapie” się, w stosunku do ludzi zdrowych, gruźlicę. A gruźlica sprzyja przejściu bezobjawowego zakażenia HIV w objawowe).

Kolejnym problemem jest narastająca lekooporność prątków, bo np. leczenie trwa zbyt krótko powstają szczepy oporne, głównie tak jest w krajach za naszą wschodnią granicą.

-1989 r. - 16 tyś zachorowań/rok

-1991 r. - Polska wylęgarnią gruźlicy - choroba społeczna

-1995 r. - 1 tyś /rok ludzi umiera na gruźlicę

W krajach Europy ryzyko zachorowania jest 10 razy mniejsze

-40 r.n.e. - Columella opisał zmiany w płucach bydła

-XVIII w. - Perlica uważana za formę syfilisu

-Niecałe 150 lat temu połączono gruźlicę zwierząt i ludzi

-1882 r. - Robert Koch odkrywa pałeczkę gruźlicy - PRĄTEK!

Do połowy XX w. gruźlica była bardzo rozpowszechniona u bydła mlecznego w Europie, gdzie dominował chów alkierzowy, przy intensyfikacji produkcji i obrotu.

W okresie przedwojennym powyżej 30% bydła było zakażone w ponad 2/3 stad teraz tak się szacuje w Afryce

Zwalczanie gruźlicy bydła w Polsce

-Po wojnie na początku lat 50-tych ¼ bydła w Polsce była zakażona (wschód 9%, zachód 50%)

-W 1959 r. - podjęcie urzędowego zwalczania (postępowało sprawnie)

-W 1974 r. - poniżej 0,5% bydła zakażonego kraj uznany za wolny od gruźlicy

-Od 01.12.1975 r. - KRAJ WOLNY OD GRUŹLICY

-Prątki gruźlicy - 40 gatunków

*M. bovis (bydło, inne gatunki)

*M. avium subsp. paratuberculosis (choroba Johnego)

*Mycobacterium leprae (trąd u człowieka)

*Mycobacterium avium (HIV) i ok. 40 gatunków mało ch-t lub saprofitycznych (przyczyna uczuleń utrudniających badanie metodą tuberkulinizacji)

-Dla człowieka M. tuberculosis

Prątki nie wytwarzają przetrwalników, są kwasooporne, na zasadowe też

Przeżywalność M. bovis w środowisku

-Gnojówka, ścieki - do 1 roku

-Nawóz, gleba - 2-5 m-cy (zacienione pastwiska!)

Dezynfekcja po skażeniu prątkami

-Wapno chlorowane (1h 5% Cl w temp. pokojowej)

-Kwas nadoctowy (STERIDIAL W, KN-10)

-Aldehydy (ALDEKOL, AGROSTERIL, DESFORMIN, LISOFORMIN 3000)

Źródła i drogi szerzenia się u bydła

-U cieląt pijących mleko - alimentarnie

-Wyjątkowo - śródmacicznie i przez kopulację

-Wydalany - przez drogi oddechowe (kaszel, kichanie, parskanie, śluz)

-Często w kale (gdy zmiany w p.pok; po odkrztuszeniu do p.pok)

-W moczu (gdy gruźlica nerek), nasienie, mleko

Gruźlica otwarta - gdy prątki są wydalane różnymi drogami

Gruźlica zamknięta - gdy prątki nie są wydalane (nie ma prątkowania)

Świnie, drób zarazek przede wszystkim wydalany z kałem!

Małe zwierzęta (psy, koty) w zależności od umiejscowienia zmian (U kotów zdarza się gruźlica skóry na skórze guzy i tu wydalane prątki przez przetoki)

-M. bovis - rezerwuarem bydło

-M. tuberculosis - rezerwuarem człowiek

M. bovis ma wielu ubocznych żywicieli, zarówno domowych, jak i dzikich, np. żubry.

W Nowej Zelandii - torbacz, lis workowaty

-Zarazek wnika do organizmu, fagocytowany przez fagocyty, ale przeżywają atak

-Namnażają się w fagocycie i ich niszczenie

-Rozwija się miejscowy stan zapalny (błona śluzowa dróg oddechowych) ognisko pierwotne

-Prątki z fagocytami do węzłów chłonnych zespół pierwotny

-Dalej zależy od zjadliwości zarazka i odporności właściciela

-Charakterystyczny naciek komórek zapalnych - proliferacja limfocytów i naciek makrofagów

-Ta reakcja prowadzi do zmian ziarniniakowych (komórki olbrzymie typu Langhansa)

-To zmiany przewlekłe i wytwórcze

-Przy korzystnym przebiegu pozostaje gruzełek gruźliczy - serowacieje, wapnieje (organizm silny)

-Mniej korzystny proces wysiękowy, powstają rozległe zserowacenia, „galopujące suchoty” - (organizm słaby)

-Możliwe uogólnienia - prosówka

-Nie musi to dawać objawów klinicznych przez długi czas lub objawy się cofają, ale zarazek nie jest wyeliminowany, to dożywotni siewca, może być stałe, okresowe, bezobjawowe

-Znaczenie ochronne ma odporność komórkowa

-Mało Ab, trudno wykonalne, powstają późno i nie zawsze u wszystkich zwierząt stąd BRAK diagnostyki serologicznej i próbuje się ELISA

-Po 2-3 tygodniach od zakażenia pojawia się stan nadwrażliwości typu późnego na produkty prątków

-TUBERKULINA (ekstrakt z produktów przemiany prątków) podaje się ją zwierzęciu zwierze ma nadwrażliwość miejscowa r-cja komórkowa naciek limfocytów, głównie T

Diagnostyka (możliwości u bydła)

-Duża swoistość (98,9%), ale czułość tylko ok. 70%

-Więc czasem wyniki fałszywe

----Ujemne (anergia) brak r-cji

---Dodatnie (odczyn nieswoisty) gdy mamy krowę zakażoną M. avium i podajemy tuberkulinę z M. bovis, i jest r-cja. Podać obie tuberkuliny. Gdy krowa jest zakażona M. avium, to r-cja ta jest silniejsza

-Przy zakażeniu M. tuberculosis zanika nadwrażliwość

-Przy robieniu tuberkulinizacji porównawczej eliminuje się fałszywie dodatnie

-W okresie okołoporodowym mogą być niespecyficzne reakcje immunologiczne

-Przypadki wątpliwe - ubój i badanie bakteriologiczne + PCR

Pod koniec uwalniania trzeba metod bardzo czułych i swoistych

Więc szuka się nowych metod:

-Test interferonowy („Tuberkulinizacja in vitro”) - duża czułość, swoistość, szybko wynik. Pobrać krew, wyizolować limfocyty, dodać do nich tuberkulinę - gdy krowa jest wrażliwa (zakażona) to limfocyty zaczynają produkować interferon

-Przewlekły u wszystkich gatunków

-Wyniszczenie, zmienny apetyt, nawrotowe stany gorączkowe

-Czasem powiększenie ww. chłonnych, kaszel, biegunka

---Potem perlica - gruźlica błon surowiczych

---Inne (wątroba, jelita, narządy rozrodcze, kości, stawy, OUN)

---Świnie - dominują zmiany w p.pok - ww. chłonne krezkowe, zagardłowe; tuberkulinizacja (dobre efekty!)

---Konie - rzadko, jeśli to p.pok., czasami zmiany guzowate w tkance podskórnej; tuberkulinizacja mało przydatna (trudno zrobić, niepewne rozpoznanie i interpretacja wyników)

---Pies - postać płucna (+ wysięk zapalny opłucnej) lub przewodu pokarmowego (po mleku)

Choroba nienaturalnych warunków ZOO! (Często w podostrym przebiegu)

-Dobra diagnostyka - tuberkulinizacja robiona częściej niż raz w roku, gdy gruźlica

-Natychmiastowe wykupienie zwierzęcia i ubój

-Dezynfekcja w oborach z gruźlicą

-Tam gdzie gruźlica zwalczana z urzędu leczenie chorych zwierząt zakazane

-Ludzie szczepieni (duże kłopoty)

-Od lat 20-tych XX wieku szczepienia niecelowe, a nawet zakazane mało skuteczne, nawet szkodliwe (u zakażonych zaostrzają przebieg), uniemożliwiają diagnostykę

-Potrzeba szczepionek w specjalnych sytuacjach np. dla borsuków, ludzi ze „śniętą krową”