Determinanty dochodu narodowego - ujęcie popytowe

Charakterystyka konsumpcji według Keynesa

1. Przy stosunkowo niskich poziomach dochodu narodowego, konsumpcja jest od niej większa, co w skali gospodarki narodowej, oznacza korzystanie z kredytów zgromadzonych (oszczędności gospodarcze są ujemne).

2. Przy stosunkowo wyższych poziomach dochodu narodowego konsumpcja jest od niego mniejsza, czyli oszczędności są dodatnie

3. W miarę wzrostu dochodu narodowego wzrasta, ale coraz wolniej, czyli udział konsumpcji w dochodzie narodowym jest malejący

4. Keynes operował pojęciami wielkości przeciętnych i krańcowych

5. Założenie o tym, że inwestycje mają charakter AUTONOMICZNYM, czyli są NIEZALEŻNE od dochodu narodowego. Nawet gdyby dochód narodowy wynosiło, to inwestycje będą kształtowały się na określonym poziomie, będą realizowane z zasobów. Autonomiczne są też wydatki państwa na dobra i eksport. Ceny i płace są stałe.

6. Keynes odróżniał wielkości planowane od efektywnych

7. Funkcji konsumpcji opisuje planowane wydatki konsumpcyjnych przy różnych poziomach faktycznego dochodu narodowego

8. Funkcja oszczędności - opisuje planowane oszczędności przy różnych poziomach faktycznego dochodu narodowego

Oszczędności - są niekonsumowana częścią dochodów rozporządzalnych

9. Funkcja popytu globalnego - opisuje planowane globalne wydatki przy różnych poziomach faktycznego dochodu narodowego.

Równowaga dochodu narodowego według Keynesa

Krótkookresowa równowaga makroekonomiczna przy stałych cenach i płacach występuje gdy planowane globalne wydatki (planowany popyt globalny) równe są faktycznej wielkości produkcji (faktycznemu dochodowi narodowemu)

∆Y = m_I * ∆I - formuła mnożnikowa (inwestycji)

m_I = ∆Y / ∆Ia

m_I

m₀ = 1 / 1 - KSK = 1 / KSO

Mnożnik inwestycyjny

Oznacza o ile zmieni się dochód narodowy, jeżeli inwestycje zmieniają się o jednostkę

m_y

m_c = 1 / 1 - KSK = 1 / 1 - KSK (1 - t)

m_g

KSK - krańcowa skłonność do konsumpcji

t - stopa opodatkowania bezpośredniego netto

Mnożnik podatkowy

Zmiana podatków oddziałuje na dochód odwrotnie niż zmiana składników popytu globalnego. Wzrost podatków powoduje zmniejszenie dochodu narodowego w stanie równowagi, a zmniejszenie podatków - jego wzrost (różnokierunkowe zmiany)

m_r = ∆Y/ ∆Ta

Mnożnik podstawowy

Oznacza zmianę dochodu narodowego w stanie równowagi na skutek zmiany podatków autonomicznych o jednostkę

m_t = - KSK / 1 - KSK' = - KSK / 1 - KSK (1 - t)

Mnożnik zrównoważonego budżetu

∆Ga = ∆T

G - wydatki państwa (o charakterze autonomicznym)

∆Y = ∆Ga

Jeżeli zmiana autonomicznych wydatków państwa równa jest zmianie wpływów z tytułu podatków to ostateczna zmiana dochodu narodowego dodatnie równa zmianie autonomicznych wydatków państwa. Nie ma więc zmiany wielokrotnej, czyli mnożnik = 1

Mnożnik w gospodarce otwartej

inwestycyjny m_i

m_c = 1/ 1 - (KSK' - KSI) = 1/ 1 - KSK' + KSI

m_g

eksportowy m_x

KSI - krańcowa skłonność do importu.

Zmiana wydatków na dobra importowane na skutek zmiany dochodu narodowego o jednostkę. Oznacza to jaką część dodatkowej jednostki dochodu narodowego krajowe podmioty gospodarcze skłonne są przeznaczyć na dobra z importu.

mt = -KSK / 1 - (KSK - KSI) = -KSK / 1 - KSK + KSI

Rola państwa w gospodarce

Państwo

1. złożona, zróżnicowana wewnętrznie, wieloszczeblowa struktura administracyjna społeczeństwa, zamieszkującego określone terytorium, dysponująca władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą

2. centralne i lokalne instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno - gospodarczego

Funkcje państwa

1. ekonomiczne

2. społeczne

3. polityczne

Najważniejsze argumenty za i przeciw ekonomicznej roli państwa

ZA

1. Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony inwestytucjonalno - prawnej. W gospodarce rynkowej chodzi o tworzenie norm prawnych i instytucji chroniących prawa własności, regulujących funkcjonowanie systemu prywatnej przedsiębiorczości i obsługujących rynek

2. Niedoskonałość rynku i konkurencji w praktyce wynikającego z monopolizacji gospodarki i innych czynników (niedoskonała informacja, ograniczona mobilność, czynników produkcji) to prowadzi do nieprawidłowej alokacji zasobów i obniżenia poziomu dobrobytu społeczeństwa. Państwo powinno stać na straży konkurencji.

3. Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych, w sferze produkcji i konsumpcji np. zanieczyszczenie środowiska. Państwo może ponosić część albo całość kosztów chroniących środowisko

Długość cyklu koniunkturalnego

Czas jaki upłynął pomiędzy dwoma najbliższymi górnymi lub dolnymi punktami zwrotnymi.

Głębokość cyklu koniunkturalnego

Różnica pomiędzy wielkością PKB w górnym lub dolnym punkcie zwrotnym, a wielkością PKB na poziomie trendu.

Amplituda wahań koniunkturalnych

Różnica pomiędzy wielkością PKB w górnym i dolnym punkcie zwrotnym

Rodzaje cyklu koniunkturalnego

1. cykl krótki - od nazwiska Kitchina. Trwa ok. 3,5 roku, związany głównie z wahaniami poziomu zapasów w gospodarce

2. cykl średni - od nazwiska Juglara. Trwa 7-10 lata (8-11 lat)

3. cykl długi (długie fale) - od nazwiska Kontradiewa. Trwa 50-60 lat

4. cykl super-długi - od nazwiska van Ewijka. Trwa ok. 160 lat. Przez ok. 90 lat to okresy spadkowe, a ok. 70 lat to okresy wzrostowe

Rodzaje cyklu ze względu na przebieg

1. cykl klasyczny - do drugiej wojny światowej

2. cykl współczesny (zdeformowany) - po drugiej wojnie światowej

Rys. 14.1 Podział cyklu koniunkturalnego na fazy

A - B → kryzys nadprodukcji

B - C → depresja gospodarcza (zastój, dno gospodarcze)

C - D → ożywienie gospodarcze

D - E → rozkwit (boom, prosperity, szczyt koniunkturalny, wysoka koniunktura)

Współczesny a klasyczny cykl koniunkturalny

W cyklu współczesnym mamy tylko dwie fazy:

1. ekspansji (wzrostowa) - powstała z połączenia dwóch faz wzrostowych z cyklu klasycznego

2. recesja (spadkowa) - powstała z połączenia dwóch faz spadkowych cyklu klasycznego.

Skoro fazy się połączyły to zatarciu uległy wyraźne punkty zwrotne, czyli cykl współczesny jest bardziej płaski, a inaczej mówiąc, nie jest tak głęboki. Wynika to ze zwiększania roli państwa w gospodarce (państwo zakłóciło naturalny realizm, odbicia od dna). Współcześnie najczęściej wydłużona jest faza spadkowa. W cyklu klasycznym w fazach spadkowych malały między innymi ceny. W cyklu współczesnym one często nie maleją, a wręcz wzrastają, co tłumaczy się nasileniem inflacji i monopolizacji gospodarek po drugiej wojnie światowej.

Przyczyny cyklu koniunkturalnego

1. przyczyny egzogeniczne (zewnętrzne do systemu gospodarczego)

a) teoria innowacji (determinizmu technologicznego) Józefa Schumpetera - postęp techniczny trwa w czasie, ale okresowo pojawiają się epokowe wynalazki. Dyfuzja (rozprzestrzenienie) wynalazku (np. nowoczesnej maszyny), powoduje wzrost produkcji dobra, a po jakimś czasie kiedy nastąpi względne nasycenie tym dobrem i osłabnie na nie popyt, producenci ograniczają produkcję

b) teoria cyklu politycznego - władza po wygranych wyborach doprowadza do świadomego zepsucia wskaźników makroekonomicznych, aby przed następnymi zbliżającymi się wyborami doprowadzić do ich poprawy, co ma świadczyć o skuteczności władzy, obliczony jest na sukces wyborczy

2. przyczyny endogeniczne (tkwiące w systemie gospodarczym)

a) teoria inwestycji Keyensa - rozpoczął analizę od początkowej fazy boomu, kiedy jest stosunkowo wysoka krańcowa wydajność kapitału i krańcowa skłonność do konsumpcji (KSK). Zyski są wtedy relatywnie wysokie, zachęcają do zwiększania produkcji. Z czasem maleje krańcowa wydajność kapitału (prawo malejących produktów krańcowych) i krańcowa skłonność do konsumpcji. W związku z tym zyski zaczynają maleć co jest bodźcem do ograniczanie produkcji.

Mierzenie gospodarki w skali makro - rachunek dochodu narodowego

PKB - bez względu na to kto jest właścicielem oznacza własność krajową i zagraniczną. Miara wielkości produkcji.

Y = C + I + G + NX

Y = C + I + G + (X - Z)

Trzy warianty różnicy pomiędzy wartościami eksportu i importu

1. X = Z czyli X- Z = 0 stan taki nazywamy równowagą handlową

2. X > Z czyli X - Z >1 dodatni bilans handlowy (nadwyżka handlowa)

3. X < Z czyli X - Z <1 ujemny bilans handlowy (deficyt handlowy)

PKB_cr ( PKB w cenach rynkowych) zawiera w sobie podatki pośrednie netto, czyli zawiera w sobie podatki pośrednie, a pomija subsydia.

PKB_cczp (PKB w cenach czynników produkcji) pomija podatki pośrednie netto, czyli pomija podatki pośrednie, a uwzględnia subsydia

PNB - Produkt Narodowy Brutto

PNB = PKB + dochody netto z własności za granicą

PNN - Produkt Narodowy Netto

PNN_cczp - Produkt Narodowy Netto w cenach czynników produkcji

Determinanty dochodu narodowego - równowaga makroekonomiczna

Produkcja potencjalna

Maksymalna wielkość produkcji, którą można wytworzyć w gospodarce w danym czasie przy pełnim i efektywnym wykorzystaniu zasobów produkcyjnych.

Produkcja faktyczna

Wielkość produkcji rzeczywiście wytworzonej w danym czasie w gospodarce.

Sposoby podejścia do równowagi makroekonomicznej według kierunku Ekonomii

1. Stanowisko neoklasyczne

Przedstawiciele ekonomi neoklasycznej w głównych poglądach są zbieżni z przedstawicielami ekonomii klasycznej.

Wierzą w skuteczność mechanizmu rynkowego, czyli w to, że jeżeli na jakimkolwiek rynku pojawi się nierównowaga to zadziała mechanizm rynkowy, który doprowadzi do jego zrównoważenia. Tak więc ceny i płace są giętkie. W gospodarce możliwe jest osiągnięcie produkcji potencjalnej, ponieważ wszystkie zasoby produkcyjne będą efektywnie wykorzystywane. Jeżeli na rynku jakiegoś zasobu produkcyjnego pojawi się chwilowa nadwyżka to skuteczny mechanizm rynkowy ją zniweluje, a więc wszystkie zasoby będą wykorzystane. Jest to podejście podażowe - o zmianach wielkości produkcji decydują w momencie osiągnięcia produkcji potencjalnej zmiany globalnego popytu nie pociągają za sobą zmian wielkości produkcji. Jest to analiza długookresowa.

2. Stanowisko Keynesowskie (John Maynard Keynes)

Niewiara w skuteczność mechanizmu rynkowego. Ceny nie są giętkie, zakłada się lepkość, a w skrajnych przypadkach stałość cen i płac. Nie jest możliwe osiągniecie produkcji potencjalnej, ponieważ w związku z nieskutecznością mechanizmu rynkowego będą nadwyżki na rynku zasobów produkcyjnych, czyli część zasobów będzie niewykorzystana (za główną bolączkę kapitalizmu Keynes uważał bezrobocie). Jest to podejście popytowe, ponieważ o zmianach wielkości faktycznej produkcji decydują zmiany popytu globalnego. Jest to analiza krótkookresowa.

PSK = C/Y

PSK - przeciętna skłonność do konsumpcji

C - konsumpcja

Y - dochód narodowy

KSK = ∆C / ∆Y ← zmiana o jednostkę

∆C - zmiana konsumpcji KSK - krańcowa skłonność do konsumpcji

∆Y - zmiana dochodu narodowego

PSO = S / Y

S - oszczędności PSO - przeciętna skłonność do oszczędności

KSO = ∆S / ∆Y ← zmiana o jednostkę

KSO - krańcowa skłonność do oszczędności

PSK + PSO = 1

KSK + KSO = 1

∆C + ∆S = ∆Y

Zmiana konsumpcji i zmiana oszczędności wpływają na zmianę dochodu narodowego

Kapitał ludzki

Człowiek plus jego wiedza, umiejętności i doświadczenie. Jest efektem inwestycji w oświatę. Wąskie znaczenie pkus zdrowie i energia witalna. Dodatkowo jest efektem inwestycji w ochronę zdrowia, środowiska, kulturę.

Oprócz czynników ekonomicznych, są też czynniki o charakterze pozaekonomicznym (społeczno-kulturowe)

Bariery wzrostu i rozwoju gospodarki

a) instytucjonalno-prawno-organizacyjna

Objawia się dwojako, jako przerosty instytucji, z czego wynika przeregulowanie. Może też się objawiać jako niedorozwój np. giełdy jako instytucji rynku kapitału pieniężnego, Ogólnie chodzi o nieskuteczność praw, np. niestabilność przepisów prawnych, luki w prawie, mała przejrzystość. Chodzi o relatywnie niski poziom postępu organizacyjnego

b) kapitałowa

Objawia się dwojako, niedobór kapitału rzeczowego (np. maszyn, narzędzia itp.), a także jako niedobór kapitału finansowego

c) siły roboczej

Chodzi o niedobór ludzi o określonych kwalifikacjach

d) surowco-energetyczna

e) żywnośćiowa (konsumpcji)

Charakterystyczna dla kraju "trzeciego świata", które wymagają ogromnych nakładów inwestycyjnych. Przy danym dochodzie narodowym, zwiększenie inwestycji wymaga ograniczenia konsumpcji, która w tych krajach i tak jest na niskim poziomie.

f) technologiczna

Niedobór nowoczesnych technologi

g) strukturalna

Jest to nieprorozwojowa struktura gospodarki np. dominacja przestażałych gałęzi przemysłu ciężkiego

h) ekologiczna

Rachunkowa gospodarka zasobami prowadząca do nadmiernego ich wyczerpania. Koniecznośc instalowania urządzeń ochrony środowiska, części w jakiej podmioty gospodarcze pokrywają koszty, zwiększa ogólne koszty działalności podmiotów i może doprowadzić do ograniczenia produkcji.

i) handlu zagranicznego

Polega na ograniczonych możliwościach importu potrzebnych dóbr. Aby importować trzeba eksportować w celu pozyskania środków na import, a w gospodarce może nie być wystarczająco rozwinięta produkcja eksportowa.

Są także bariery o charakterze pozaekonomicznym (przeszkody)

CYKL KONIUKTURALNY

Cykl koniunkturalny

Krótkookresowe, periodyczne, powtarzające się wahania aktywności gospodarczej (głównie wielkości produkcji) wokół trendu.

Trend

Tendencja rozwojowa, długookresowe zmiany aktywności gospodarczej

Gospodarka stacjonarna Gospodarka wzrostowa

---