alergie pokarmowe

104. Najczęstsze alergeny pokarmowe.

Alergia pokarmowa to reakcja organizmu na produkty pokarmowe (alergeny) powodowana pobudzeniem mechanizmów immunologicznych w ustroju.

Rozwój alergii pokarmowej warunkują czynniki genetyczne, środowiskowe oraz czynniki wspomagające, do których zaliczamy niedojrzałość przewodu pokarmowego, choroby przewodu pokarmowego, wrodzone i nabyte defekty immunologiczne. W tych przypadkach alergia pokarmowa może być spowodowana zwiększoną przepuszczalnością jelita dla dużych cząsteczek oraz niedojrzałością ogólnej i miejscowej odpowiedzi immunologicznej. Ryzyko wystąpienia alergii u niemowląt jest większe u dzieci z rodzin obciążonych genetycznie.

Rozróżniamy alergeny pokarmowe częstsze i silniejsze , czyli takie, które częściej wywołują silne reakcje w postaci szoku anafilaktycznego.

Czas od zetknięcia z produktem do wystąpienia objawów może wynosić od kilku sekund do kilku godzin a nawet dni.

Główne alergeny:

Mleko krowie:

Nieprawidłowe reakcje na mleko występują prawie u 20 % niemowląt. Alergia na białka mleka krowiego jest chorobą prawie wyłącznie wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego, początek w wieku dorosłym jest rzadkością. Powyżej 3 roku życia u ponad 90% dzieci objawy ustępują. Między białkami mleka krowiego, koziego i owczego zachodzą reakcje krzyżowe, dlatego dzieciom uczulonym na mleko krowie nie zaleca się mleka innych gatunków zwierząt.

Objawy alergii na mleko:

• Przewód pokarmowy: kolki brzuszne niemowląt karmionych piersią wielokrotnie są spowodowane alergią na mleko spożywane przez matkę. wprowadzeniu mieszanek mlecznych mogą wystąpić ulewania, niechęć do jedzenia, biegunki, wodniste stolce często z domieszką śluzu lub krwi, co może prowadzić do odwodnienia lub niedokrwistości. U dzieci starszych mleko może być przyczyną tzw zespołu jelita nadwrażliwego, w którym naprzemiennie występują biegunki i zaparcia

• Objawy ze strony układu oddechowego: występują u 25% dzieci z alergią na mlelo krowie, może to być sapka, blokada nosa, napady kichania, nieżyt nosa, polipy nosa, zapalenie zatok, wysiękowe zapalenie uszu (często), przerost migdałków, przewlekły kaszel, nawracające przewlekłe zapalenia oskrzeli i płuc, astma oskrzelowa.

• Zmiany skórne: u najmłodszych niemowląt występuje szorstkość skóry, zaczerwienienie policzków tzw. policzki lakierowane, ciemieniucha, swędzące zmiany grudkowe na rumieniowym podłożu zlokalizowane na kończynach, pośladkach, w okolicach narządów moczowo-płciowych, w ciężkich przypadkach zajęta jest cała skóra, dziecku dokucza uporczywy świąd , a zmiany skórne mają tendencję do sączenia(szczególnie u małych niemowląt) i nadkażenia bakteryjnego. U starszych dzieci typową lokalizacją są zgięcia łokciowe i podkolanowe, naderwanie płatków usznych.

• Układ nerwowy: niepokój, rozdrażnienie, płaczliwość, kłopoty z koncentracją, nadpobudliwość ruchowa, zaburzenia snu.

Jajo kurze (białko i żółtko)
Jest powszechnym alergenem u dzieci. Żółtko ma znacznie słabsze właściwości alergizujące niż białko. Ze względu na wartości odżywcze zaleca się podawanie żółtka niemowlętom już po skończeniu 6 miesiąca życia. Żółtko zawiera żelazo, fosfor, wapń, magnez, witaminy A, B2, B6, D. Dieta niemowlęcia wzbogacona żółtkiem, zapobiega niedokrwistości, przeciwdziała krzywicy, dlatego niechętnie eliminujemy je z diety nawet przy podejrzeniu alergii na jajko, ale wprowadzamy je bardzo ostrożnie. Wraz z wiekiem wytwarza się tolerancja na białka jaja,( 50% do 5 roku życia),  ale uczulenie to utrzymuje się dłużej niż na białka mleka i u dorosłych występuje częściej niż uczulenie na mleko.

Ryby, skorupiaki, owoce morza
Mięso ryb zawiera bardzo silne alergeny. Znane są przypadki wstrząsu zagrażającego życiu wywołanego wprowadzeniem alergenu ryb w skórę podczas badań testowych. Alergia na ryby jest zjawiskiem częstym i u dzieci i u dorosłych. Alergeny ryb są termostabilne, reakcję wyzwala zarówno ryba surowa i gotowana. Spożycie ryby może w ciągu kilku minut wywołać obrzęk naczynioruchowy, pokrzywkę objawy żołądkowo-jelitowe, ataki astmy i reakcję anafilaktyczną(wstrząs). U bardzo wrażliwych osób, sam dotyk a nawet wdychanie oparów gotowanej ryby lub zapach czy nawet pocałunek osoby która jadła rybę, może wywołać atak astmy lub wyzwolić reakcję innego typu.

Zboża (pszenica, żyto i jęczmień)
Należą do tej samej rodziny i wykazują wyraźną reaktywność krzyżową. Białka pszenicy mogą powodować 3 typy schorzeń: chorobę glutenową, alergię wziewną: astmę piekarzy, alergię pokarmową.
Uczulenie na kukurydzę występuje rzadko, ale jest trudne do leczenia ponieważ produkty kukurydzy są stosowane w wielu środkach spożywczych(przetworach mięsnych, galaretkach, maśle orzechowym, serach, ciastkach)
Ryż rzadko uczula.

Rośliny strączkowe(soja, groch, fasola, soczewica)
Wśród tej grupy soja jest najsilniejszym alergenem. Produkty sojowe coraz częściej są stosowane w pokarmach( hamburgery, wyroby garmażeryjne)

Orzechy (zwłaszcza arachidowe, laskowe, włoskie, ziemne)
Alergia na orzechy laskowy i włoski jest częsta u osób z alergią na pyłek brzozy. Wiodącym objawem jest świąd jamy ustnej i gardła. Opisywane są przypadki reakcji wstrząsowych po spożyciu orzechów arachidowych

Owoce (truskawki, jabłka, gruszki, brzoskwinie, wiśnie, kiwi, cytrusy, ananas, melon, avokado) i warzywa (seler, pomidory, koper włoski, marchew, papryka)
Większość tych alergenów jest termostabilna tzn.  gotowanie, mrożenie lub konserwowanie znacznie osłabia ich aktywność.
Objawy alergii na owoce i warzywa są zazwyczaj ograniczone do jamy ustnej i gardła. Zespół „owocowo-warzywny” zwany również zespołem alergii jamy ustnej” (oral allergy OAS syndrome) występuje często u pacjentów z pyłkowicą ze względu na  podobieństwo alergenów pyłkowych i pokarmowych.  Pacjenci z alergią na pyłek brzozy są często nadwrażliwi na świeże jabłka, brzoskwinie, marchew, gruszki, marchew a skrobanie młodych ziemniaków może wyzwolić kichanie. Alergia na bylicę często kojarzy się z reakcjami  na seler, a banany często wykazują krzyżowa reakcję na lateks i kiwi

Przyprawy i zioła: anyż, rumianek, nasiona kopru włoskiego, kolendra, kminek, szczypiorek, mięta, pieprz, kurkuma, tymianek, szałwia, lubczyk, melisa, sos sojowy

Mięsa: u dzieci najczęściej – wołowina, cielęcina, kurczak, u dorosłych – wieprzowina, ale również dziczyzna, podroby, baranina

Inne: kakao, sezam, mak, substancje dodawane do żywności

Wśród chorób alergicznych, alergia pokarmowa należy do najczęstszych chorób u niemowląt i małych dzieci. Częstość jej występowania jest bardzo różna w różnych grupach wiekowych. W wieku dziecięcym alergie pokarmowe są częstsze na mleko krowie i produkty pochodzenia zwierzęcego, U niemowląt wynosi około 6,6%, u dzieci w wieku 1-2 lata – 3,9%, 2-4 lata – 2,8%. U dorosłych częstsze są alergie na produkty roślinne. Rozpoznanie alergii pokarmowej można ustalić na podstawie całkowitej eliminacji nietolerowanego pokarmu z diety oraz próby prowokacji pokarmowej, ustalającej związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy spożywaniem danego pokarmu a występowaniem objawów klinicznych. Ostateczne rozpoznanie alergii powinno być potwierdzone podwójnie ślepą próbą kontrolowaną placebo.

105. Mechanizmy immunologiczne powstawania alergii pokarmowych.

Alergia jest wywołana działaniem mechanizmów immunologicznych i odnosi się do zaburzeń (zmieniona odczynowość tkanek) wywołanych w organizmie przez substancje zewnątrzpochodne zwane alergenami.

Istniejące typy reakcji:

Typ I ANAFILAKSJA (reakcja anafilaktyczna)

Przebiega zawsze w dwóch fazach:

W pierwszej fazie antygen wnikający po raz pierwszy do organizmu wywołuje odpowiedź immunologiczną i wytworzenie swoistych przeciwciał, które wiążą się na powierzchni komórek tucznych – mastocytów i bazofilów.

W drugiej fazie antygen wnikające do organizmu po raz drugi spotyka się z wytworzonymi już przeciwciałami i inicjuje reakcję, którą najprościej można przedstawić w następujący sposób:

antygen + przeciwciała związane na komórkach → aktywacja enzymów + jony Ca2+ → uwolnienie mediatorów →reakcja narządowa

Bardzo ważną rolę w procesach odporności i alergii odgrywa zatem układ komórek tucznych (mastocytów), które można odnaleźć we wszystkich narządach bogatych w tkankę łączną, w szczególności w skórze, układzie limfatycznym, szpiku, błonach surowiczych, błonie podśluzowej dróg oddechowych i przewodu pokarmowego oraz w ścianie naczyń krwionośnych.

Układ tych mastocytów tkankowych zapewnia skuteczną obronę przed szkodliwymi czynnikami środowiska. Komórki tuczne jako pierwsze spotykają się z tymi czynnikami po ich wniknięciu do organizmu i stanowią „komórki strażnicze” miejscowej odpowiedzi zapalnej. Mastocyty zapoczątkowują procesy zapalne dzięki swej zdolności do uwalniania otoczonych dwuwarstwową błoną. Zaliczamy do nich aminy biogenne (histamina) i enzymy proteolityczne (kwaśne hydrolazy).

Jeżeli do ustroju wnikają alergeny, to przeciwko nim powstają przeciwciała IgE, które to zahaczają się na powierzchni komórek tucznych. Ilość IgE wysyca komórki tym bardziej, im większa dawka alergenu przedostaje się do organizmu. Przeciwciała IgE to tzw. przeciwciała cytofilne, czyli „kochające komórkę”. W czasie reakcji alergen-przeciwciało dochodzi do gwałtownej degranulacji i stopniowo przemieszczającej się od ziarnistości położonych obwodowo do centrum, a zatem po uszkodzeniu lub przerwaniu błony komórkowej.

Pod wpływem histaminy następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych, wobec czego dochodzi do przenikania większej ilości płynu śródkomórkowego i powstaje obrzęk. Po 15 minutach następuje rozłożenie histaminy. Możliwy jest obrzęk po 6-8 h spowodowany późną fazą. Może nastąpić późna alergia – po kilku dniach dochodzi do nacieku, który ustępuje po dodaniu sterydów.

Typ II CYTOTOKSYCZNOŚĆ (reakcje cytotoksyczne)

Ten typ powstaje wówczas, gdy w ustroju pojawiają się przeciwciała IgM (interweniują przeciwko antygenom upostaciowionym, np. krwinkom czerwonym lub bakteriom) i IgE (uczestniczą w reakcjach immunologicznych skierowanych przeciwko bakteriom, wirusom, pasożytom) wobec pojawienia się antygenów.

W tych reakcjach uczestniczą zwykle przeciwciała odpornościowe, skierowane przeciwko komórkom znajdującym się w układzie krążenia lub antygenom związanym z powierzchnia komórek. W reakcjach typu II zachodzą zatem dwie ewentualności:

- antygen stanowi część składową komórki i znajduje się na jej powierzchni,

- antygen jest substancja związaną z powierzchnią komórki.

W obu przypadkach dochodzi do wytworzenia w organizmie przeciwciał humoralnych, które łączą się z antygenem, po czym następuje aglutynacja obu elementów i przyłączanie dopełniacza. Aktywacja tego ostatniego powoduje cytolizę.

Istnieje ponadto możliwość że zniszczenie komórek następuje bez udziału dopełniacza, no drodze mechanizmu cytotoksycznego. Komórki opłaszczone przeciwciałami mogą być zniszczone przez aktynę komórki „K” (killer cells). Te komórki łączą się z docelowymi i powodują ich rozpad.

Reakcje typu II bywają obserwowane w sytuacjach, w których organizm uczula się na autoantygeny lub substancje wnikające z zewnątrz. Najczęstszym przykładem takich reakcji są homeopatie wywołane przez leki. Wówczas następują alergie na proste związki chemiczne stosowane w leczeniu np. piramidon wchodzący w skład leków przeciwbólowych. Swoiste przeciwciała wiążą się na powierzchni erytrocytów lub płytek i reagują z wprowadzonym do ustroju lekiem. Połączony i zaktywowany dopełniacz powoduje cytolizę.

Typ III CHOROBA KOMPLEKSÓW (reakcje wywołane przez histotoksyczne kompleksy immunologiczne)

W reakcjach tych dochodzi do wytworzenia w organizmie swoistych przeciwciał IgG, które łączą się z antygenami i wspólnie wytwarzają charakterystyczne kompleksy antygen przeciwciało. Od ilości wzajemnych proporcji pomiędzy antygenami i przeciwciałami zależy charakter kompleksów i ich losy w organizmie:

- jeżeli w wytworzonych kompleksach przeciwciała są w dużym nadmiarze w stosunku do antygenów to kompleksy mają tendencję do lokalizowania się w miejscu wprowadzenia antygenu,

- jeżeli antygen jest w nadmiarze, wytworzone kompleksy są rozpuszczalne i przejawiają skłonność do przemieszczanie się w układzie krążenia

* kompleksy zlokalizowane wywołują miejscowe uszkodzenia tkanek

* kompleksy krążące mogą powodować uogólnione reakcje chorobowe i stany zapalne w licznych narządach.

Sama obecność kompleksów w organizmie nie musi powodowych zaburzeń patologicznych. Kompleksy osadzają się na śródbłonkach, tam gdzie krew zwalnia swój prąd, czyli w kościach, stawach, naczyniach skóry i jest to dobra sytuacja.

Może jednak nastąpić reakcja alergiczna, odporność organizmu na wnikające alergeny następuje zazwyczaj po 6-8 h i ma najogólniej charakter zapalny. Dochodzi do aktywacji dopełniacza, to daje napływ komórek żernych głównie granulocytów. Następuje szybka fagocytoza kompleksów i granulocyt wyrzuca swoje ziarnistości z enzymami, które niszczą śródbłonek z kompleksami. W miejscu uszkodzonym gromadzi się włóknik i płytki krwi co prowadzi do zakrzepów wewnątrznaczyniowych – powstaje zator. Takie działanie może mieć tez pokarm, ale bardzo rzadko.

Typ V ALERGIA KOMÓRKOWA (reakcje opóźnione komórkowe)

Ten typ reakcji wywołany jest działaniem tych samych czynników, które zapewniają organizmowi odporność tkankową, a mianowicie komórek limfatycznych, reagujących z alergenami w sposób nadwrażliwy. Obserwuje się tu charakterystyczne opóźnienie reakcji alergicznej, które odpowiada czasowi niezbędnemu do tego, aby krwinki białe mogły opuścić naczynia i zgromadzić się w miejscu wprowadzenia antygenu. Alergen wywołuje odpowiedź organizmu po 24-48 h.

Mechanizm alergii komórkowej:

Alergen + limfocyt rozpoznający obcą substancję → ośrodki odpowiedzi odpornościowej → limfoblast → limfocyt efektorowy

Alergen + limfocyt efektorowy → reakcja tkankowa (typu tuberkulinowego, kontaktowego, odrzucania przeszczepów)

Fazy:

- pierwsza, wstępna – inicjacja, polega na wstępnym rozpoznaniu struktury alergenu wnikającego po raz pierwszy do ustroju przez limfocyty T. informacja o budowie alergenu zostaje przekazana do ośrodka odpowiedzi odpornościowej, a tam tworzą się limfoblasty, które po serii podziałów wytwarzają populacje limfocytów eżektorowych T zdolnych do reagowania z alergenem.

- druga – alergen wnikający powtórnie do organizmu styka się z limfocytami już uczulonymi, zdolnymi do reagowania z nim w sposób swoisty. Powstająca reakcja może mieć charakter zapalny (typ tuberkulinowy kontaktowy) lub cytolistyczny (typ odrzucania przeszczepu).

O szkodliwości alergii typu tuberkulinowego można mówić, gdy odczyn zapalny powoduje wysoką gorączkę, uogólnioną toksemię lub rozpad tkanek (gruźlica plamista płuc). Generalnie również ten typ jest korzystny dla organizmu, gdyż taka reakcja w organizmie umożliwia wywołanie choroby i stanowi wyraz dobrej odporności organizmu.

Alergia pokarmowa wywołuje objawy:

- ze strony przewodu pokarmowego – często występuje biegunka, mdłości, wymioty, bóle brzucha, wzdęcia. Skutkiem tego mogą być zaburzenia wzrostu i utrata wagi. Przy słabszych alergenach, takich jak niektóre warzywa, owoce i przyprawy, jedynym objawem może być drapanie w gardle przy połykaniu.

- objawy skórne – większość alergii pokarmowych typu natychmiastowego objawia się na skórze w postaci czerwonych plam, pokrzywki, obrzęku twarzy lub świądu. U osób cierpiących na neurodermatozę oprócz reakcji natychmiastowej może nastąpić opóźniona (nowy rzut choroby). Neurodermatoza – silnie swędząca, przewlekła lub przebiegająca rzutowo choroba.

- ze strony dróg oddechowych – obrzęk śluzówki w okolicy krtani może prowadzić do nagłej duszności. Zwężenie oskrzeli powoduje ataki astmy. Może tez pojawić się kaszel, zaczerwienienie spojówek, katar.

- inne objawy – możliwe są okresowe bóle głowy, uczucie zmęczenia, ogólne rozbicie, niepokój, drażliwość, nadmierna aktywność.

Reakcje pseudoalergiczne – wywołane przede wszystkim przez pokarm, zawierający dużą ilość histaminy lub innych substancji aktywnych (ryby, wino, sery żółte) oraz te które powodują wydzielenie histaminy w reakcjach nie alergicznych (truskawki).


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Układ oddechowy w alergii pokarmowej
alergie pokarmowe moja praca
Alergia pokarmowa, jaja kurze
ALERGIA POKARMOWA
DIETA BEZMLECZNA-ALERGIA POKARMOWA
Żywienie w alergiach pokarmowych
ok alergia pokarmowa2
Alergia pokarmowa
Alergia pokarmowa, orzechy
ALERGIA POKARMOWA
Alergie pokarmowe, różności, dietetyka, ciekawostki, diety, normy
Alergia pokarmowa, Medycyna, Alergologia
Dieta eliminacyjna w alergii pokarmowej(1)
ALERGIA POKARMOWA
Alergia pokarmowa
ok alergia pokarmowa1
alergia pokarmowa

więcej podobnych podstron