Metoda Symboli Dźwiękowych wg B. Kaji:
Metoda Symboli Dźwiękowych przeznaczona jest dla dzieci 5 i 6-letnich, które przejawiają opóźnienia rozwoju spostrzeżeń wzrokowych, słuchowych, opóźnienia rozwoju umysłowego, zahamowanie psychoruchowe lub nadpobudliwość psychoruchową. Terapia opiera się przede wszystkim na ruchu i muzyce. Do zajęć usprawniających zaburzone funkcje dobiera się odpowiednią muzykę, która jest czynnikiem wyzwalającym aktywność dzieci.
Na zajęciach stosuje się następujące grupy ćwiczeń:
ćwiczenia ruchowe całego ciała w zakresie ruchów dowolnych i kontrolowanych oraz ćwiczenia stymulujące rozwój manualny,
ćwiczenia rozwijające procesy myślowe, przede wszystkim analizę, syntezę i porównywanie,
ćwiczenia relaksacyjne,
ćwiczenia zespołowe umożliwiające współdziałanie.
Tok metodyczny terapii:
ekspresja ruchowa (spontaniczna i kontrolowana) na dowolne tematy muzyczne;
interpretacja plastyczna utworów muzycznych;
poznawanie i operowanie symbolami dźwięków;
zabawy słowno-muzyczno-ruchowe z elementami melorecytacji, inscenizacji, pantomimy;
relaksacja.
EKSPRESJA RUCHOWA
Cele ćwiczeń ruchowych:
ogólne motoryczne pobudzenie (ekspresja spontaniczna);
kształcenie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, koncentracji uwagi;
kontrolowanie ruchu (ekspresja kontrolowana).
W pierwszej fazie ćwiczeń ruchowych dzieci poruszają się swobodnie, tak jak zaprasza je muzyka (charakter muzyki zmieniamy na kolejnych zajęciach). W drugiej części zaczynamy kontrolować ruchy dzieci wprowadzając ćwiczenia inhibicyjno-incytacyjne, w których występują kolejno po sobie pobudzanie i hamowanie (na umowny znak, np. przerwę w muzyce, zmianę tempa, czy dynamiki). W ostatniej fazie ćwiczeń staramy się doprowadzić do uporządkowania i ograniczenia zbędnych ruchów dzieci za pomocą rytmu, który może być odtwarzany dowolną formą ruchu, np. klaskaniem, tupaniem.
INTERPRETACJA PLASTYCZNA UTWORÓW MUZYCZNYCH
Cele ćwiczeń:
rozwijanie wyobraźni dziecka, wrażliwości estetycznej;
odreagowanie konfliktów.
Na początku terapii dzieci ilustrują na dużych arkuszach papieru nastrój wysłuchanej muzyki (wesoła lub smutna) tylko za pomocą plam wybranego koloru. Na kolejnych zajęciach zachęcamy dzieci do wyrażania na obrazkach pewnych treści kojarzących się im z muzyką, a także prosimy je, by swoją interpretacje wyraziły słownie.
POZNAWANIE I OPEROWANIE SYMBOLAMI DŹWIĘKOWYMI
Celem ćwiczeń związanych z symbolami dźwiękowymi jest:
stymulacja rozwoju umysłowego;
rozwijanie procesów percepcyjnych.
Ćwiczenia polegają na wprowadzeniu sześciu dźwięków: wysoki - niski, długi - krótki, głośny - cichy i przyporządkowaniu im umownych znaków graficznych.
wysoki |
niski '
długi ___
krótki _
głośny 0
cichy o
B. Kaja podaje sposób realizacji tej grupy ćwiczeń na przykładzie dźwięku wysokiego i niskiego:
I etap
prezentujemy dwa różniące się zasadniczo wysokością dźwięki (wskazane jest prezentowanie dźwięków wielu instrumentów i przedmiotów,
omówienie z dziećmi przedstawionego materiału dźwiękowego,
ustalenie cechy różnicującej dźwięki - wysokość,
wprowadzenie pojęcia wysoki i niski.
II etap
przedstawianie ruchem przez dzieci różnic między .słyszanymi dźwiękami (ćwiczenia w makroprzestrzeni), np. wyciągnięcie rąk przy usłyszeniu dźwięku wysokiego i przysiad po usłyszeniu dźwięku niskiego,
urozmaicenie ćwiczeń poprzez podanie serii dźwięków wysokich (melodii na wysokich tonach), a następnie serii dźwięków niskich.
III etap
rozpoznawanie przedmiotów różniących się wysokością,
czynności manualne związane z pojęciami wysoki ? niski (np. rysowanie niskiego i wysokiego domu, lepienie z plasteliny wysokiego i niskiego ludzika)).
IV etap
prezentacja znaków graficznych (symboli dźwięków: wysokiego i niskiego),
omówienie różnic między wprowadzonymi znakami.
V etap
zapisywanie przez dzieci dźwięków w postaci znaków.
W ten sam sposób wprowadza się pozostałe pary dźwięków, tj. głośny - cichy, długi - krótki.
ZABAWY SŁOWNO-MUZYCZNO-RUCHOWE
Celem tej grupy ćwiczeń jest rozwijanie mowy dziecka i jego zdolności do słuchania. Ćwiczenia rozpoczyna się od prostych utworów wierszowanych połączonych z podkładem muzycznym (melorecytacja). Następnie wykorzystuje się bajki ilustrowane muzycznie, które stają się inspiracją do inscenizacji, czy też ćwiczeń pantomimicznych, a w ostatniej fazie terapii do samodzielnych wypowiedzi dzieci, improwizacji związanych z bajką.
RELAKSACJA
Celem ćwiczeń relaksacyjnych jest zwolnienie napięcia mięśniowego i psychicznego. Relaksację, a właściwie jej elementy, stosuje się w trakcie seansu terapeutycznego w zależności od sytuacji. Jednak najczęściej relaksacja kończy zajęcia terapeutyczne.
PLANOWANIE ZAJĘĆ
Terapia wg Metody Symboli Dźwiękowych powinna być prowadzona systematycznie i intensywnie. Zajęcia należy planować na okres około trzech miesięcy z częstotliwością trzech 45 minutowych jednostek w ciągu jednego tygodnia.
Bibliografia
B. Kaja, Zarys terapii dziecka, Bydgoszcz 2001