1. Uwarunkowania integracji europejskiej

2. Najstarsze POSTULATY integracji

* Św. Augustyn – propozycja zjednoczonej Europy pod egidą papieża. Postulaty:

- Państwo i Kościół to wspólnoty autonomiczne, ale współpracowałyby ze sobą dla dobra ogółu społeczeństwa,

- Kościół pozostaje w funkcji nadrzędnej w stosunku do władzy świeckiej;

*   Karol Wielki – król Franków (742 – 814) – ojciec współczesnej Europy:

- Wprowadził wspólną walutę, język,

- Ujednolicił prawo,

- Wprowadził jednolitą armię,

- Uniwersalne prawo chrześcijańskie;

*   Otto I i Otto III (980 -  1002) – głosili ideę odbudowania Cesarstwa Rzymskiego pod zwierzchnictwem niemieckim; narzucili swoje zwierzchnictwo Danii, Czechom, Polsce i innym krajom słowiańskim,

*   Dante Aligieri (1305 rok) – koncepcja zjednoczonej Europy, nadzór Cesarstwa Rzymskiego, podkreślał, że celem integracji jest utrzymanie pokoju, rozdzielenie władzy papieskiej od cesarskiej,

*   Pierr Dubois (1306 rok) – „Odzyskanie ziemi świętej” projekt utworzenia konfederacji państw chrześcijańskich pod nazwą Republika Chrześcijańska,

* Jerzy z Podjebradu – król Czech (1462 – 1464) – postulował utworzenie Ligi Pokoju, celem integracji było utrzymanie pokoju, w skład Ligi wchodzą państwa chrześcijańskie (Bawaria, Burundia, Czechy, Francja, Polska, Wenecja i Węgry), podkreślał brak udziału papieża w Lidze.

3. Pojęcie integracji europejskiej – cele i zadania. Integracja gospodarcza,
międzynarodowa, europejska, regionalna

Integracja europejska, pojęcie odnoszące się do idei, historii, formalno-instytucjonalnego stanu współczesnych struktur integracyjnych oraz docelowego rezultatu podejmowanych obecnie działań. Integracja europejska jest formą integracji międzynarodowej, regionalnej, procesem zachodzącym na płaszczyźnie gospodarczej i politycznej.

Integracja Europejska - określenie stosowane wobec procesu stopniowego integrowania się państw Europy pod względem gospodarczym, prawnym i politycznym. Jej korzeni doszukiwać się można już w epoce starożytnej, jednak jej praktyczne przejawy uwidoczniły się dopiero po zakończeniu II wojny światowej, szczególnie po Kongresie Haskim oraz zawarciu Traktatu paryskiego. Obecnie procesy integracyjne w Europie najpełniej realizowane są w ramach Unii Europejskiej, powstałej w 1993 roku na bazie Wspólnot Europejskich.

INTEGRACJA GOSPODARCZA proces scalania odrębnych organizmów gospodarczych, w wyniku którego powstaje nowy jednolity lub zharmonizowany system.

To proces powstawania wzajemnych powiązań gospodarczych między państwami, których gospodarka stanowi jednolity i wewnętrznie spoisty organizm na wysokim szczeblu rozwoju gospodarczego, prowadzący do wyodrębnienia się ich w widoczny sposób w odrębny organizm z całokształtu gospodarki światowej.

INTEGRACJA MIĘDZYNARODOWA to proces i stan.
INTEGRACJA TRAKTOWANA JAKO PROCES obejmuje przedsięwzięcia zmierzające do zniesienia dyskryminacji między jednostkami gospodarczymi należącymi do różnych państw. 

INTEGRACJA TRAKTOWANA JAKO STAN oznacza zaś pewien idealny, docelowy układ, którego osiągnięcie oznaczałoby zamknięcie procesu integracyjnego.

INTEGRACJA EUROPEJSKA

INTEGRACJA REGIONALNA

4. Wymienić i przedstawić główne założenia poznanych koncepcji (pojęcia) integracji

1. Ekonomiczna – zakłada, że integracja to proces łączenia się jednostek gospodarczych w całość.

Przedstawiciel: R. Marjolin uważa, że jest to „każdy proces, który prowadzi do większego stopnia jedności”.

2. Liberalna – utożsamia integrację z liberalizacją handlu i płatności między daną grupą państw, reprezentowana przez neoliberałów.

Przedstawiciel: W. Röpke – integracja stanowi stan rzeczy, który umożliwia stosunki handlowe równie swobodne i równie korzystne jak te, które istnieją wewnątrz gospodarki narodowej.

Punktem odniesienia była dla niego cała gospodarka światowa; uważał, że nie należy tworzyć gospodarki regionalnej. Wzorował się na wieku XIX, w którym panowała polityka liberalna a więc względna.

R. Aaron – „jeśli ruch towarów, kapitału i ludzi między pewną ilością jednostek ekonomicznych może się dokonywać równie swobodnie jak wewnątrz każdej z tych jednostek, wtedy te jednostki są zintegrowane.

Poglądy te nie są jednak w pełni trafne:
- nie zawsze zniesienie wszelkich barier w obrocie handlowym, czy nawet towarów i siły roboczej oznacza, że zachodzą procesy integracyjne pomiędzy daną grupą państw;
- sytuacja taka ma miejsce, jeśli gospodarki danych krajów są komplementarne lub opierają się na autarchii.

3. Idealistyczna

Integracja powinna zmierzać do wytworzenia równości na świecie, pełniejszego udziału poszczególnych krajów we współczesnej cywilizacji, a zatem winna obejmować czynniki tak ekonomiczne jak polityczne i społeczne.

Ogólnie zwolennicy tego podejścia traktują integrację gospodarczą jako pewien ideał stosunków międzynarodowych lub jako koncepcję społeczno-ustrojową.

Celem integracji winno być dążenie do uzyskania optymalnej polityki gospodarczej.

Przedstawiciel: G. Myrdal: „Gospodarka nie jest zintegrowana dopóty wszystkie drogi nie są dla każdego otwarte i dopóki wynagrodzenie płacone za usługi produkcyjne nie jest równe, niezależnie od różnic rasowych, społecznych i kulturalnych.

J. Tinbergen: „ przez integrację można rozumieć wytworzeni najbardziej pożądanej struktury gospodarki międzynarodowej, poprzez usunięcie sztucznych przeszkód dla optymalnego działania i świadome wprowadzenie wszystkich elementów koordynacji i unifikacji”.

Dlatego też problem integracji stanowi cześć bardziej generalnego problemu tj. problemu optymalnej polityki ekonomicznej.

5. Cechy współczesnej integracji gospodarczej:

INTEGRACJA GOSPODARCZA to proces powstawania wzajemnych powiązań gospodarczych między państwami, których gospodarka stanowi jednolity i wewnętrznie spoisty organizm na wysokim szczeblu rozwoju gospodarczego, prowadzący do wyodrębnienia się ich w widoczny sposób w odrębny organizm z całokształtu gospodarki światowej.

 

W związku z powyższy teoretycy koncentrują się na badaniach procesów gospodarczych, zachodzących między państwami w praktyce niezależnie od istnienia lub braku kształtowania się powiązań instytucjonalnych między państwami. W szczególności badają:

Ø       Stopień komplementarności gospodarek,

Ø       Ilość i jakość powiązań gospodarczych,

Ø       Swobodnego przepływu towarów i czynników produkcji, a także wytworzenia czy ukształtowania jednolitej struktury gospodarczej.

 

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE WSPÓŁCZESNĄ INTEGRACJĘ GOSPODARCZĄ:

Ø       Jest to proces obiektywny (żywiołowy) lub też subiektywny (sterowany, narzucany, inspirowany) zacieśniania więzów gospodarczych między pewną grupą państw,

Ø       Nawet w przypadku integracji obiektywnej występuje z reguły aktywna rola państwa w postaci prowadzenia polityki gospodarczej sprzyjającej jego rozwojowi, która wyraża się między innymi w tworzeniu powiązań instytucjonalnych,

Ø       Zacieśnianie więzów gospodarczych pomiędzy integrującymi się państwami, prowadzi do powstania wewnętrznych powiązań ekonomicznych, które w konsekwencji prowadzą do zmian strukturalnych w gospodarkach a także uzależnienia ich od siebie wzajemnie,

Ø       Wyraźne wyodrębnienie w ramach gospodarki światowej lub bardziej autonomiczny zespół gospodarczy.

 

Główny wniosek: Bardzo trudne jest gwałtowne zerwanie powyższych powiązań gospodarczych. Szczególnie w przypadku istnienia zaawansowanych procesów integracyjnych, gdyż oznaczałoby to poważne perturbacje gospodarcze przez dłuższy czas, a nawet niekiedy załamanie się gospodarki.

6. Integracja oddolna i odgórna

Integracja odgórna przymusowa charakteryzuje się tym, że nie są nią zainteresowani ani społeczeństwa ani producenci.

Była narzucona prze elity rządzące w celu realizacji wyznawanej ideologii czy interesów ekonomicznych i najczęściej tego typu integracja jest realizowana drogą podbojów terytorialnych lub też narzucania jej państwom słabszym przez silniejsze.

Integracja oddolna dobrowolna – są nią zainteresowani i społeczeństwo i producenci to oni podejmują naciski na elity rządzące w celu integracji.

7. Integracja międzynarodowa a integracja europejska.

Integracja międzynarodowa
Bella Balassa: Integracja międzynarodowa to proces i stan.
Integracja traktowana jako proces obejmuje przedsięwzięcia do zniesienia dyskryminacji między jednostkami gospodarczymi należącymi do różnych państw.
Integracja traktowana jako stan oznacza zaś pewien idealny docelowy układ, którego osiągnięcie oznaczałoby zamknięcie procesu integracyjnego.

Integracja europejska
Określenie stosowane wobec procesu stopniowego integrowania się państw Europy pod względem gospodarczym, prawnym i politycznym. Jej korzeni doszukiwać się można już w epoce starożytnej, jednak jej praktyczne przejawy uwidoczniły się dopiero po zakończeniu II wojny światowej, szczególnie po Kongresie Haskim oraz zawarciu Traktatu paryskiego. Obecnie procesy integracyjne w Europie najpełniej realizowane są w ramach Unii Europejskiej, powstałej w 1993 roku na bazie Wspólnot Europejskich.

8. Zasady rządzące stosunkami wewnątrz Unii Europejskiej

Rozwój idei integracji europejskiej i praktyka funkcjonowania Unii Europejskiej wskazują, że proces integracji europejskiej realizowany jest w oparciu o reguły podstawowe respektowane przez wszystkie państwa członkowskie. Reguły te rządzą nie tylko stosunkami wewnątrz samej Unii. Ich przestrzeganie stanowi także warunek przyjęcia nowych członków do Wspólnoty. Do reguł tych zaliczyć należy między innymi:
a) zasadę pokojowego współistnienia państw i rozwiązywania konfliktów na drodze dyplomatycznej,
b) respektowanie zasad demokracji i praw człowieka w wewnętrznych porządkach państw członkowskich,
c) zasadę subsydiarności,
d) zasadę solidarności.

Zasada pokojowego współistnienia państw legła u podstaw pierwszej Wspólnoty tworzonej w 1951 roku. Robert Schuman, jeden z twórców koncepcji integracji Europy, już w 1950 roku mówił o Niemczech i Francji, że "solidarność między tymi dwoma krajami ustanowiona przez połączenie produkcji pokaże, że wojna między tymi dwoma krajami stanie się nie tylko nie do pomyślenia, ale materialnie niemożliwa". W ten sposób idea pokoju w Europie znalazła swój praktyczny wymiar w ramach kolejno tworzonych Wspólnot. Reguła pokojowego współistnienia wyraża się także w mechanizmach decyzyjnych Unii Europejskiej. Kluczowe znaczenie ma tu funkcjonowanie Rady Europejskiej, która jako spotkanie szefów państw i rządów krajów członkowskich, decyzje polityczne wypracowuje na zasadzie jednomyślności wszystkich uczestniczących państw. Warto także zwrócić uwagę, że sfera bezpieczeństwa europejskiego znalazła wyraz w ustanowieniu II Filaru Unii Europejskiej (Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa). Unia Europejska respektuje prawo państw członkowskich do uczestnictwa w Pakcie Północnoatlantyckim (NATO) uznając de facto tę strukturę za głównego architekta bezpieczeństwa europejskiego.

Funkcjonowanie UE oparte jest o reguły demokracji i respektowania praw człowieka.
W oparciu o te zasady funkcjonują instytucje wspólnotowe, respektowania ich Unia wymaga także od państw członkowskich. Art.6 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) stanowi, że Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz rządów prawa; zasady te są wspólne państwom członkowskim. Ten sam przepis stwierdza, że Unia Europejska respektuje prawa podstawowe zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i podstawowych wolności. Reguła demokracji w praktyce traktowana jest jako zasada "matka" dla innych zasad o charakterze strukturalnym. Respektowanie reguł demokracji w wewnętrznych porządkach konstytucyjnych państw członkowskich wiąże się ściśle z zasadą wolności i polega w praktyce na stosowaniu mechanizmów pięcioprzymiotnikowego prawa wyborczego, istnieniu organów przedstawicielskich, kadencyjności tych organów, szanowaniu praw i wolności jednostki oraz demokratycznych zasad tworzenia prawa.
Na poziomie wspólnotowym zasada demokracji realizowana jest między innymi poprzez istnienie Parlamentu Europejskiego, zwłaszcza od czasu wprowadzenia wyborów bezpośrednich do tego organu. Ponieważ jednak zakres kompetencji Parlamentu jest znacznie mniejszy niż ma to miejsce w przypadku parlamentów krajowych, ponadto funkcjonują skomplikowane procedury decyzyjne w tym np. system głosów ważonych w Radzie Unii (vide: lekcja Komisarze, deputowani...) komentatorzy europejskiego życia publicznego podkreślają, że istnieje wciąż problem "deficytu demokracji w Unii".

Zasada subsydiarności (pomocniczości) to jedna z zasad ustrojowych Wspólnot Europejskich. Oznacza ona obowiązek podejmowania decyzji na szczeblu możliwie najbliższym obywatelowi. W przypadku Unii Europejskiej zasadę tę wprowadza Traktat o Unii Europejskiej stanowiący art. 2 TUE, że cele Unii Europejskiej mają być osiągane z poszanowaniem zasady pomocniczości. Praktyczne znaczenie dla jej realizacji w Unii ma art. 5 TUE wskazujący, że w dziedzinach które nie podlegają kompetencji wyłącznej Wspólnoty może ona podejmować działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte przez same państwa członkowskie, a mogą ze względu na skutki być lepiej zrealizowane na poziomie Wspólnoty. Zasada pomocniczości jest głównie dyrektywą polityczną i dyrektywą polityki prawa. Dotyczy więc ona zwłaszcza tworzenia prawa w tym głownie w obrębie II i III filaru oraz zawierania i uchwalania umów międzynarodowych tylko w takim zakresie w jakim jest to potrzebne.

Zasada solidarności
Jest ona często utożsamiana z zasadą dobra wspólnego. Zasada solidarności opiera się na jedności rodzaju ludzkiego powiązanego różnymi zależnościami, które domagają się pełniejszego zespolenia między ludźmi w duchowym braterstwie i miłości. Solidarność zakłada wzajemne zrozumienie i współpracę między jednostkami, ugrupowaniami społecznymi i państwami oraz całą ludzkością, której celem jest światowe dobro wspólne.
Zasada solidarności w warunkach Unii Europejskiej zakłada, że wartości na jakich opiera się Unia stanowią dobro nadrzędne nad partykularnymi interesami poszczególnych państw. W prawie Unii Europejskiej wyrażona została w art. 10 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Art. 10 Traktatu zobowiązuje państwa członkowskie UE do podejmowania wszelkich właściwych środków o charakterze ogólnym i specjalnym w celu realizacji zobowiązań traktatowych. Państwa mają powstrzymać się od działań mogących zaszkodzić realizacji celów traktatowych. Zasada solidarności rozwinięta została w orzecznictwie ETS. Trybunał uznał, że państwa członkowskie nie mogą powoływać się na interesy narodowe lub trudności wewnętrzne w celu usprawiedliwienia niewykonania prawa wspólnotowego lub jednostronnego wycofania się z podjętych zobowiązań.

9. Główne instytucje UE- zadania ,cele

Rada Europejska
Określa ogólny kierunek polityki UE, nie jest jednak uprawniona do przyjmowania prawa. Jej pracami kieruje przewodniczący – obecnie Herman Van Rompuy – a w jej skład wchodzą szefowie państw i rządów oraz przewodniczący Komisji. Rada odbywa posiedzenia przynajmniej co pół roku, trwają one kilka dni.
Parlament Europejski
Europarlamentarzyści (posłowie do PE) reprezentują obywateli. Są wybierani w wyborach bezpośrednich, które odbywają się co pięć lat. Parlament jest, wraz z Radą Unii Europejskiej („Radą”), jedną z głównych instytucji odpowiedzialnych za stanowienie prawa w UE
Parlament pełni trzy podstawowe funkcje:
* debatuje nad aktami prawa europejskiego i uchwala je wraz z Radą
* sprawuje nadzór nad innymi instytucjami UE, zwłaszcza nad Komisją, aby upewnić się, że działają w sposób demokratyczny
* debatuje nad budżetem UE i przyjmuje go wraz z Radą.
Rada Unii Europejskiej
W ramach tej instytucji, nieformalnie zwanej też Radą UE, ministrowie ze wszystkich państw UE spotykają się, aby przyjmować akty prawne i koordynować politykę w poszczególnych obszarach.
1. Uchwala akty prawne UE.
2. Koordynuje ogólną politykę gospodarczą państw członkowskich UE.
3. Podpisuje umowy między UE a innymi krajami.
4. Zatwierdza roczny budżet UE.
5. Określa kierunki polityki zagranicznej i polityki obrony UE.
6. Koordynuje współpracę między sądami i organami policji państw członkowskich.
Komisja Europejska
Komisja Europejska jest jedną z głównych instytucji Unii Europejskiej. Jej zadaniem jest reprezentowanie i ochrona interesów całej Unii. Komisja przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego. Zarządza bieżącymi sprawami związanymi z wdrażaniem polityki UE w poszczególnych obszarach i wydatkami z funduszy UE.
CEL Zadaniem Komisji jest reprezentowanie i ochrona interesów całej Unii. Komisja nadzoruje i wdraża politykę UE w poszczególnych obszarach poprzez:
1. przedstawianie wniosków dotyczących nowych aktów prawnych Parlamentowi i Radzie,
2. zarządzanie budżetem UE i rozdzielanie środków finansowych,
3. egzekwowanie prawa UE (wraz z Trybunałem Sprawiedliwości),
4. reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej, na przykład poprzez negocjowanie umów między UE a innymi krajami.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Trybunał Sprawiedliwości dokonuje wykładni prawa UE, aby zapewnić jego stosowanie w taki sam sposób we wszystkich państwach UE. Rozstrzyga też spory prawne między rządami Unii a jej instytucjami. Trybunał rozpatruje także sprawy wnoszone przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa lub organizacje, które uważają, że ich prawa zostały naruszone przez instytucje UE.

Europejski Bank Centralny
Europejski Bank Centralny (EBC) z siedzibą we Frankfurcie nad Menem (Niemcy) zarządza euro – wspólną walutą UE – i zapewnia ochronę stabilności cen w Unii.
EBC odpowiada również za kształtowanie i wdrażanie polityki gospodarczej i pieniężnej UE.
Cele
Europejski Bank Centralny (EBC) jest jedną z instytucji UE. Jego główne cele to:
* utrzymanie stabilnego poziomu cen (kontrola nad inflacją), zwłaszcza w krajach, których walutą jest euro
* utrzymanie stabilności systemu finansowego – poprzez zapewnienie właściwego nadzoru nad rynkami i instytucjami finansowymi.
Bank współpracuje z bankami centralnymi 28 krajów UE. Wszystkie one tworzą Europejski System Banków Centralnych (ESBC).
EBC koordynuje również ścisłą współpracę między bankami centralnymi w strefie euro obejmującej 17 krajów UE, które przyjęły euro jako swoją walutę. Współpracę w tej mniejszej grupie banków określa się mianem „Eurosystemu”.
Zadania EBC obejmują:
* ustalanie podstawowych stóp procentowych dla strefy euro i kontrolowanie podaży pieniądza,
* zarządzanie rezerwami walutowymi strefy euro oraz w razie potrzeby sprzedaż lub zakup walut, aby utrzymać równowagę kursów wymiany,
* pomaganie organom krajowym w sprawowaniu odpowiedniego nadzoru nad rynkami i instytucjami finansowymi oraz w zapewnieniu sprawnego funkcjonowania systemów płatniczych,
* zezwalanie bankom centralnym w strefie euro na emisję banknotów euro,
* monitorowanie trendów cenowych i ocena związanego z nimi ryzyka dla stabilności cen.
Trybunał Obrachunkowy UE
Europejski Trybunał Obrachunkowy kontroluje finanse UE. Jego rola polega na usprawnianiu zarządzania finansami UE i przygotowywaniu sprawozdań na temat wykorzystywania środków publicznych. Trybunał został utworzony w 1975 roku i ma siedzibę w Luksemburgu.
Cel:
Trybunał Obrachunkowy jest uprawniony do weryfikacji (kontroli) każdej osoby lub organizacji dysponującej środkami UE – w ten sposób czuwa nad tym, by pieniądze europejskich podatników były wydawane właściwie. Trybunał często przeprowadza kontrole na miejscu. Ustalenia Trybunału są przedmiotem sprawozdań przekazywanych Komisji oraz rządom krajowym UE.
Trybunał Obrachunkowy nie posiada uprawnień w zakresie egzekwowania prawa. Jeżeli kontrolerzy wykryją nadużycia lub nieprawidłowości, informują o tym OLAF – Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych.
Zadania:
Jednym z kluczowych zadań Trybunału jest przedkładanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie corocznego sprawozdania za poprzedni rok budżetowy (coroczna procedura udzielania absolutorium). Przed podjęciem decyzji w sprawie zatwierdzenia wykonania budżetu przez Komisję Parlament szczegółowo analizuje sprawozdanie Trybunału.
Trybunał wydaje również opinie dotyczące przepisów prawa UE w kwestiach finansowych oraz wspierania działań UE związanych ze zwalczaniem nadużyć.
Kontrolerzy często przeprowadzają inspekcje w instytucjach UE, państwach członkowskich oraz krajach otrzymujących pomoc od UE. Chociaż praca Trybunału w znacznej mierze dotyczy pieniędzy, za które odpowiada Komisja, w praktyce 80% tych dochodów i wydatków pozostaje w gestii organów krajowych.
Europejska Służba Działań Zewnętrznych
Europejska Służba Działań Zewnętrznych (ESDZ) to korpus dyplomatyczny Unii Europejskiej. Wspiera on wysokiego przedstawiciela UE w prowadzeniu unijnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
Rola
ESDZ zarządza stosunkami dyplomatycznymi UE z krajami spoza UE. Ma zagwarantować, by polityka zagraniczna UE była bardziej spójna i skuteczna oraz by zwiększyła się rola UE na świecie.
Instytucja ta ściśle współpracuje z krajowymi służbami dyplomatycznymi w państwach członkowskich UE, przy czym wielu dyplomatów poszczególnych krajów zostało oddelegowanych do pracy w ESDZ.
Jedno z jej głównych zadań polega na wspieraniu partnerstw strategicznych UE z kluczowymi partnerami międzynarodowymi i na zacieśnianiu relacji ze wschodzącymi potęgami na całym świecie. ESDZ współpracuje ściśle z ONZ oraz z wiodącymi potęgami światowymi, takimi jak Stany Zjednoczone i Rosja.
Najważniejsze działania UE na arenie międzynarodowej, obejmują:
* budowanie pokoju poprzez udzielanie politycznego, gospodarczego i praktycznego wsparcia — np. na Bałkanach Zachodnich po wojnach jugosłowiańskich,
* prowadzenie misji cywilnych i wojskowych w celu umacniania bezpieczeństwa na świecie, w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony,
* utrzymanie przyjaznych stosunków z państwami graniczącymi z UE w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa,
* dostarczanie pomocy na rzecz rozwoju, reagowanie kryzysowe i pomoc humanitarną, a także rozwiązywanie problemu zmiany klimatu i kwestii związanych z prawami człowieka.
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
Przedstawiciele europejskich pracodawców, pracowników i innych grup interesu mogą wyrażać swoje opinie w sprawach związanych z UE za pośrednictwem Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES). Komitet jest zgromadzeniem doradczym wydającym opinie skierowane do większych instytucji – w szczególności do Rady, Komisji i Parlamentu Europejskiego.
Rola
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny został utworzony w 1957 roku jako forum dyskusyjne w sprawach dotyczących jednolitego rynku. Za pośrednictwem EKES-u europejskie grupy interesu – związki zawodowe, pracodawcy, rolnicy – mogą się formalnie wypowiadać na temat wniosków legislacyjnych UE.
EKES wydaje średnio 170 dokumentów konsultacyjnych i opinii rocznie. Wszystkie opinie są przekazywane organom decyzyjnym Unii, a następnie publikowane w Dzienniku Urzędowym UE.
Komitet Regionów
Komitet Regionów jest organem doradczym reprezentującym samorządy lokalne i regionalne w Unii Europejskiej.
Rola
Zadaniem Komitetu Regionów (KR) jest wypowiadanie się na temat aktów prawnych UE z perspektywy lokalnej i regionalnej. Komitet sporządza w tym celu sprawozdania („opinie”) dotyczące wniosków legislacyjnych Komisji.
Komisja, Rada i Parlament są zobowiązane do zasięgania opinii Komitetu Regionów przed przyjęciem decyzji UE w sprawach dotyczących samorządów lokalnych i regionalnych (na przykład w kwestii polityki zatrudnienia, środowiska, edukacji czy zdrowia publicznego).
Europejski Bank Inwestycyjny
Europejski Bank Inwestycyjny jest własnością 28 państw UE. Bank pozyskuje środki finansowe na rynkach kapitałowych i pożycza je, naliczając niskie stopy procentowe, z przeznaczeniem na projekty służące poprawie infrastruktury, dostaw energii lub norm środowiskowych zarówno w UE, jak i w krajach sąsiedzkich lub rozwijających się.
Rola
Europejski Bank Inwestycyjny wspiera projekty w państwach UE oraz inwestuje w przyszłych państwach członkowskich i w krajach partnerskich.
Bank zamiast wykorzystywać środki z budżetu UE pozyskuje je na rynkach kapitałowych. Pożyczki udzielane są na korzystnych warunkach na projekty zgodne z celami polityki UE.
W 2008 roku EBI zgromadził prawie 60 miliardów euro. EBI prowadzi działalność nienastawioną na zysk i udziela pożyczek, których oprocentowanie jest zbliżone do kosztów pozyskania pieniędzy.
Europejski Fundusz Inwestycyjny
Europejski Fundusz Inwestycyjny ustanowiono w 1994 roku, by służył pomocą małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP). Jego większościowym udziałowcem jest Europejski Bank Inwestycyjny, wraz z którym tworzy Grupę EBI.
Zadania Funduszu
Europejski Fundusz Inwestycyjny zapewnia kapitał podwyższonego ryzyka małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP), zwłaszcza nowym i ukierunkowanym na nowe technologie. Udziela on gwarancji kredytowych instytucjom finansowym (np. bankom) na pożyczki udzielane przez nie MŚP.
EFI nie należy do pożyczkodawców: nie udziela bezpośrednich pożyczek ani dotacji przedsiębiorstwom, ani też nie inwestuje bezpośrednio w firmy. Działa natomiast za pośrednictwem banków i innych pośredników finansowych. Korzysta przy tym ze środków własnych bądź powierzonych mu przez EBI lub Unię Europejską.
Działalność funduszu obejmuje państwa członkowskie Unii Europejskiej, Turcję oraz trzy kraje Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu EFTA (Islandię, Liechtenstein i Norwegię).
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich bada skargi przeciwko instytucjom, organom, urzędom i agencjom UE.
Rola
Rzecznik Praw Obywatelskich odpowiada na skargi obywateli, przedsiębiorstw i organizacji z UE, pomagając w ujawnianiu przypadków „niewłaściwego administrowania”, w których instytucje, organy, urzędy lub agencje UE naruszają prawo, nie przestrzegają zasad dobrej administracji lub łamią prawa człowieka. Na przykład:
* niesprawiedliwość,
* dyskryminacja
* nadużywanie władzy,
* brak lub odmowa udzielenia informacji,
* nieuzasadniona opieszałość,
* nieprawidłowe procedury.
Rzecznik wszczyna dochodzenia na podstawie skarg lub z własnej inicjatywy. Jest całkowicie niezależny i nie przyjmuje poleceń od żadnego rządu ani żadnej organizacji. Raz do roku rzecznik przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z działalności.
Europejski Inspektor Ochrony Danych
Stanowisko Europejskiego Inspektora Ochrony Danych (EDPS) ustanowiono w 2001 r. Inspektor dba o to, by wszystkie instytucje i organy UE szanowały prawo obywateli do prywatności przy przetwarzaniu ich danych osobowych.
Zadania Europejskiego Inspektora Ochrony Danych (EIOD)
Przy przetwarzaniu danych osobowych umożliwiających zidentyfikowanie danego obywatela instytucje UE muszą szanować jego prawo do prywatności. Zadaniem EIOD jest dbałość o to, by właśnie tak postępowały, jak również doradzanie im w kwestiach związanych z przetwarzaniem danych osobowych.
Pojęcie „przetwarzania danych” obejmuje operacje takie jak zbieranie informacji, ich zapis i przechowywanie, odszukiwanie, przesyłanie lub udostępnianie innym osobom, jak również zastrzeganie dostępu, usuwanie lub niszczenie danych.
Wszystkie one podlegają surowym zasadom postępowania. Dla przykładu, instytucjom i organom UE nie wolno przetwarzać danych osobowych ujawniających rasę lub pochodzenie etniczne osoby, jej opinie polityczne, religię lub poglądy filozoficzne czy też przynależność do związków zawodowych. Nie wolno im również przetwarzać danych dotyczących sytuacji zdrowotnej lub życia płciowego konkretnych osób, o ile nie jest to niezbędne dla celów medycznych. Jednak nawet wówczas dane muszą być przetwarzane przez pracownika służby zdrowia lub inną osobę związaną przysięgą do zachowania tajemnicy zawodowej.
EIOD współpracuje z Urzędnikami ds. Ochrony Danych we wszystkich instytucjach i organach UE w celu zapewnienia właściwego stosowania zasad poszanowania prywatności.
W 2009 roku Europejskim Inspektorem Ochrony Danych ponownie mianowano Petera Hustinxa. Stanowisko jego zastępcy powierzono Giovanniemu Buttarelli. Ich mandat wygasa w styczniu 2014 r.

10. Geneza integracji europejskiej po II wojnie światowej.

Proces integracji europejskiej, który rozpoczął się po drugiej wojnie światowej, jest dziełem suwerennych państw, samodzielnie podejmujących decyzje. Zwolennicy jednoczenia kontynentu wychodzą z założenia, że potencjał narodów europejskich może być lepiej wykorzystany, jeżeli rozwój będzie się dokonywał we wspólnych strukturach społeczno-politycznych.

Żyjący w XIX wieku francuski historyk i socjolog Ernest Renan twierdził, że Europa jest grecka, jeśli chodzi o myśl filozoficzną i sztukę, rzymska jeśli mowa o prawie i judeochrześcijańska pod względem religii. Nie sposób się z tą tezą nie zgodzić: Europa mimo różnic etnicznych, obyczajowych, ekonomicznych i społecznych jest jednością cywilizacyjno-kulturową, czerpiącą z tych samych źródeł. Podstawy integracji są więc bardzo solidne.

Idea zjednoczenia Europy na zasadach partnerstwa pojawiła się w okresie międzywojennym, w obliczu narastania tendencji nacjonalistycznych. Wielokrotny premier i minister spraw zagranicznych Francji Aristide Briand zaproponował w roku 1929 utworzenie unii europejskiej w ramach Ligi Narodów. Pomysł ten zyskał wprawdzie poparcie szefa dyplomacji niemieckiej Gustava Stresemanna, jednak ogólna atmosfera polityczna w ówczesnej Europie nie sprzyjała realizacji tego planu.

Dopiero po kataklizmie drugiej wojny światowej i w obliczu zagrożenia ze strony bloku komunistycznego zrozumienie konieczności integracji demokratycznej części Europy stało się powszechne zarówno w środowiskach politycznych, jak i w szerokiej opinii publicznej. Winston Churchill w przemówieniu wygłoszonym we wrześniu 1946 roku na uniwersytecie w Zurychu sformułował ideę utworzenia „Stanów Zjednoczonych Europy”, zakładającej współpracę dwóch tradycyjnych wrogów - Francuzów i Niemców. W koncepcji Churchilla zjednoczona Europa miała stanowić przede wszystkim przeciwwagę dla bloku komunistycznego, ale także dla potęgi politycznej i ekonomicznej USA.

Za ojców powojennej integracji europejskiej uważani są jednak dwaj politycy francuscy - minister spraw zagranicznych Robert Schuman i szef urzędu planowania gospodarczego Jean Monnet - oraz długoletni premier i minister spraw zagranicznych Belgii Paul-Henri Spaak, a także przywódca niemieckiej chadecji i kanclerz RFN Konrad Adenauer oraz włoski premier i minister spraw zagranicznych Alcide de Gasperi. Z ich inicjatywy w roku 1952 na mocy Traktatu Paryskiego powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali, do której przystąpiło sześć państw: Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg. Stała się ona pierwszą ponadpaństwową organizacją jednoczącej się Europy. Jako cel postawiła sobie wspólne zarządzanie produkcją surowców o kluczowym znaczeniu strategicznym. Twórcy EWWiS pamiętali, że rywalizacja o złoża węgla i rud żelaza była w przeszłości powodem wielu konfliktów europejskich (na przykład francusko-niemiecka rywalizacja o bogactwa mineralne Alzacji i Nadrenii). Robert Schuman na uroczystości podpisania Traktatu Paryskiego stwierdził, że nowa organizacja będzie pierwszą konkretną podstawą do stworzenia federacji europejskiej, jaka jest potrzebna dla ochrony pokoju.

Utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali pogłębiło współpracę gospodarczą między państwami członkowskimi. Idea integracji stała się na tyle silna, że w roku 1958, na mocy Traktatów Rzymskich podpisanych rok wcześniej, możliwe było powołanie do życia Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratomu). Do obu organizacji weszły początkowo te same państwa, które należały do EWWiS.

U progu swojej działalności EWG postawiła sobie dość skromne zadanie: wprowadzenie unii celnej. Dopiero w odleglejszej perspektywie miało dojść do stworzenia Wspólnego Rynku, opartego na swobodnym przepływie osób, usług i kapitału. Unię celną i swobodny przepływ siły roboczej udało się zrealizować w roku 1968 - i od tego momentu proces integracji nabrał tempa. Przebiegał on w dwóch kierunkach: zacieśniania współpracy gospodarczej oraz poszerzania kręgu państw członkowskich.

Jeżeli chodzi o ten pierwszy aspekt, to w latach siedemdziesiątych ustanowiono wspólną politykę rolną oraz umożliwiono obywatelom państw EWG swobodne osiedlanie się we wszystkich państwach członkowskich, a przedsiębiorstwom zagwarantowano swobodę działalności gospodarczej i przepływu kapitału na całym obszarze EWG. Powołano także do życia w roku 1978 Europejski System Walutowy, który opierał się na utrzymywaniu wahań kursów wymiany walut narodowych w granicach 2,25% (z możliwością ich powiększenia w sytuacjach nadzwyczajnych do 6%) i na utworzeniu wspólnej jednostki walutowej ecu, stosowanej tylko jako środek rozliczeniowy w transakcjach bankowych i między przedsiębiorstwami z różnych krajów EWG.

Ukoronowaniem tego etapu integracji było podpisanie w roku 1986 Jednolitego Aktu Europejskiego (wszedł w życie 1 lipca 1987 roku). Dokument ten wyraził po raz pierwszy wolę państw członkowskich przekształcenia Wspólnot Europejskich (EWWiS, EWG i Euratomu) w Unię Europejską, prowadzącą nie tylko wspólną politykę ekonomiczną, ale i zagraniczną. Zapowiedziano także rozwijanie współpracy regionalnej oraz wprowadzenie europejskich norm ochrony środowiska.

W Jednolitym Akcie Europejskim zmieniono procedurę podejmowania decyzji przez Radę Ministrów (składającą się z ministrów reprezentujących w danej dziedzinie wszystkie kraje członkowskie): zamiast zasady jednomyślności wprowadzono zasadę większości głosów - z wyjątkiem spraw finansowych i dotyczących przepływu osób. Można więc powiedzieć, że od tego momentu rozpoczął się długotrwały proces przekształcania Wspólnot Europejskich z luźnego związku państw, czyli konfederacji, w federację.

Natomiast proces poszerzania EWG rozpoczął się w roku 1973, kiedy to nowymi członkami zostały Wielka Brytania, Irlandia i Dania. W roku 1981 przyjęto Grecję, w 1986 Hiszpanię i Portugalię, a w 1995 (już do innej w sensie jakościowym struktury - Unii Europejskiej) Austrię, Szwecję i Finlandię.

W roku 2004 miało miejsce największe poszerzenie w historii wspólnot europejskich, przyjęto bowiem dziesięć nowych krajów: Polskę, Czechy, Słowację, Węgry, Litwę, Łotwę, Estonię, Słowenię, Cypr i Maltę. Prawdopodobnie w roku 2007 zostaną włączone do Unii Rumunia i Bułgaria.

Warunkiem przyjmowania nowych członków było przede wszystkim przestrzeganie przez nich standardów demokracji, a poza tym osiągnięcie stabilności gospodarczej. Nie oznacza to jednak, iż Unia skupia obecnie wszystkie demokratyczne państwa Europy. Społeczeństwa dwóch spośród nich - Norwegii i Szwajcarii - wypowiedziały się w referendach przeciw przystąpieniu do tej organizacji.

11. Koncepcja Stanów Zjednoczonych Europy.

Wrzesień 1946 r. chcąc stawić czoła narastającemu zagrożeniu ze strony Związku Radzieckiego premier Wlk. Brytanii Winston Churchil wypowiedział się za stworzeniem „Stanów Zjednoczonej Europy”
* Polityczny podział Europy po II wojnie światowej na strefę wpływów radzieckich i zachodnich.
* Początek zimnej wojny.
* Przymierze niemiecko- francuskie
* Rola Wielkiej Brytanii

12. Deklaracja Schumana i jej wkład dla powstania integracji

Deklaracja Schumana- 9 maja 1950

Minister Spraw Zagranicznych Francji R. Schuman, proponuje- utworzenie organizacji sprawującej pieczę nad zasobami węgla i produkcją stali, należącymi d RFN i Francji.
* Deklaracja ta była aktem pojednania francusko- niemieckiego
* Stworzyła jednocześnie podstawę do powstania w 1951 r. nowej organizacji ponadnarodowej- Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS)

Zasady:
* Europa nie powstanie od razu ale poprzez konkretne realizacje.
* Trzeba najpierw wprowadzić „rzeczywistą solidarność”.
* Odwieczna wrogość między Niemcami a Francją musi zostać wyeliminowana: propozycja musi dotyczyć przede wszystkim tych dwóch krajów, ale otwarta jest na wszystkie inne narody europejskie, które podzielają jej cele.
* Pierwsze działania muszą dotyczyć kwestii ograniczonej, ale decydującej: niemiecko- francuskiej produkcji węgla i stali, która musi zostać umieszczona pod wspólną Najwyższą Władzą.
* Połączenie tych interesów ekonomicznych przyczyni się do podniesienia poziomu życia i utworzenia wspólnoty gospodarczej.
* Postanowienia Najwyższej Władzy będą wiążące dla krajów, które do niej przystąpią.
* Będzie ona złożona z niezależnych osobistości na bazie parytetu.
* Jej decyzje będą miały charakter wykonawczy

13. Przyczyny integracji europejskiej (cele i zadania wspólnot)

a)Europejska Wspólnota Węgla i Stali

Geneza EWWiS

Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) została utworzona na podstawie Traktatu Paryskiego, podpisanego 18 kwietnia 1951 r. przez kraje Beneluksu, Francję, RFN i Włochy. EWWiS oficjalnie była związana z postacią R. Schumana ówczesnego ministra spraw zagranicznych Francji, który w imieniu rządu swego kraju wystąpił 9 maja 1950 r. do rządów pozostałych wymienionych krajów z propozycją wspólnej koordynacji produkcji węgla i stali pod nadzorem instytucji międzynarodowej.
J. Monnet, francuski polityk i przedsiębiorca, w 1914 r. przygotował plan koordynacji obydwu gospodarek: Francji i Wlk. Brytanii dla celów wojennych i przedstawił go ówczesnemu premierowi rządu francuskiego.

W kwietniu 1950 r. J. Monet przygo­tował i przedłożył rządowi francuskiemu projekt oświadczenia, w którym Rząd francuski proponuje poddać całą francuską i nie­miecką produkcję węgla i stali pod międzynarodową władzę, otwartą na udział in­nych krajów europejskich. To właśnie ten projekt, przedstawiony oficjalnie przez ministra spraw zagranicznych, nazwano planem Schumana. Plan Schumana urze­czywistnił się w postaci Traktatu ustanawiającego EWWiS.

Cele, jakie przyświecały twórcom i sygnatariuszom traktatu EWWiS, były na­tury przede wszystkim politycznej. Wyzwaniem, przed jakim stała powojenna Eu­ropa, było :
* stworzenie takich struktur dla odbudowy gospodarczej, które stanowiły­by podstawę trwałego pokoju i w których nie mogłyby się odrodzić stare konflikty
* dążeniem było przełamanie wielowiekowej nieufności, a nawet nienawi­ści, między Niemcami a Francuzami, a także między Niemcami a innymi narodami i państwami w Europie Zachodniej
* dążono do stworzenia pewnej infra­struktury ekonomicznej w sektorach strategicznych, co miało związać ze sobą sektory i służyć w ten sposób zachowaniu pokoju.
Członkostwo i podstawa prawna EWWiS
Traktat ustanawiający EWWiS (TEWWiS) wszedł w życie 23 lipca 1952 r. i został zawarty na 50 lat( wygasł 2002r). Europejska Wspólnota Węgla i Stali była pierwszą z trzech Wspólnot Europejskich oraz prekursorem oryginalnego i skutecz­nego, systemu instytucjonalnego Jego sygnatariuszami było początkowo sześć państw założycielskich (Belgia, Holandia Luksemburg, Francja, RFN i Włochy). Z biegiem czasu do EWWiS, podobnie jak do pozostałych Wspólnot Europejskich, przystępowały kolejne państwa: Dania. Irlandia i Wielka Brytania (od 1973 r.), Grecja (od 1981 r.), Hiszpania i Portugalia (od1986 r.) oraz Austria, Finlandia i Szwecja (od 1995 r.).
Cele i zadania EWWiS
Celem tej Wspólnoty było utworzenie wspólnego rynku Węgla i stali, co z kolei miało się przyczynić do rozwoju gospodarczego państw członkowskich, zwiększania zatrudnienia i podnoszenia stopy życiowej w tych państwach.
Osiągnięcie tego celu wiązało się ze zniesieniem ceł importowych i eksportowych, innych podatków o podobnych skutkach oraz ograniczeń ilościowych w obrocie węglem i stalą między krajami członkowskimi. Zakazane zostały w granicach Wspólnoty wszelkie formy subwencji i pomocy państwa. Zlikwidowano bariery w swobodnym przepływie siły roboczej i bariery transportowe.

b)Europejska Wspólnota Energii Atomowej
Geneza Euratomu
Powołanie do życia w 1957 r. Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Eura­tomu) było kolejnym, po utworzeniu EWWiS, przejawem sektorowego podejścia do integracji europejskiej. Współpraca w dziedzinie energetyki atomowej stała sic przedmiotem odrębnego traktatu założycielskiego z dwóch powodów. Po pierwsze, podobnie jak w przypadku węgla i stali, gospodarka energią atomową miała zostać poddana wspólnej kontroli państw członkowskich. Leżało to zwłaszcza w interesie Francji, która ze względu na bezpieczeństwo pragnęła kontrolować politykę atomo­wą swojego wschodniego sąsiada. Po drugie, ustanowienie Euratomu było wyra­zem dążenia Europy Zachodniej do rywalizacji ze światowymi mocarstwami ato­mowymi, USA i ówczesnym ZSRR.

O utworzeniu Euratomu zadecydowały państwa członkowskie EWWiS. Mini­strowie spraw zagranicznych tych państw, zebrani na konferencji w Messynie w czerwcu 1955 r., powołali komitet ekspertów pod przewodnictwem Paula-Henriego Spaaka, belgijskiego ministra spraw zagranicznych, i powierzyli mu opraco­wanie planu poszerzenia dotychczasowej integracji (w sektorze węgla i stali) o inne dziedziny gospodarki, w tym pokojowe wykorzystanie energii jądrowej. Raport komitetu Spaaka (zwany raportem Spaaka) zawierał projekt powołania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Raport został przyjęty przez ministrów państw EWWiS na konferencji w Wenecji w maju 1956r. Stał się on merytoryczną podstawą dyskusji i negocjacji, które w końcu doprowadziły sześć państw członkowskich EWWiS do podpisania 25 marca 1957 r. traktatów rzymskich, z których jeden ustanowił EWG, a drugi Euratom. Traktat ustanawiający Euratom, podobnie jak Traktat ustanawiający EWG, wszedł w życie 1 stycznia 1958 r. na czas nieokreślony.

Członkostwo i instytucje Euratomu
Skład członkowski Euratomu jest identyczny jak skład członkowski pozostałych dwóch Wspólnot Europejskich — EWWiS i EWG (WE).

Własnymi instytucjami Euratomu była początkowo Rada Ministrów (organ decyzyjny) i Komisja (organ zarządzający). Powstało Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne (od 1962 r. Parlament Europejski) oraz Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.
Wraz z wejściem w życie 1 lipca 1967 r. Traktatu o fuzji, odrębne wcześniej or­gany Euratomu zostały zastąpione organami wspólnymi: Radą Ministrów (nazwana później Radą Unii Europejskiej) i Komisją Wspólnot Europejskich (nazwaną póź­niej Komisją Europejską). Kompetencje w sprawach Euratomu posiada również „najmłodszy" z głównych organów Wspólnot — Trybunał Rewidenta-Księgowych.

Główny cel Euratomu: Wspieranie rozwoju przemysłu jądrowego państw członkowskich poprzez:
* Wspomaganie badań naukowych w dziedzinie energii jądrowej
* Opracowanie jednolitych norm bezpieczeństwa
* Utworzenie wspólnego rynku materiałów rozszczepialnych i sprzętów technicznych
* Kontrola wykorzystania energii jądrowej
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) powstała, podobnie jak EWG, na mocy Traktatów Rzymskich z 1957 r. Jej głównym celem jest pokojowe wykorzystanie energii jądrowej.
Zadania Euratomu:
* rozwijanie badań i rozpowszechnianie ich efektów;
* tworzenie jednolitych norm bezpieczeństwa w sektorze energetyki atomowej i sprawowanie kontroli nad ich przestrzeganiem;
* ułatwianie i koordynowanie inwestycji w sektorze energetyki atomowej
* zapewnianie regularnego i sprawiedliwego zaopatrzenia użytkowników wspólnotowych w rudy i paliwa nuklearne;
* zagwarantowanie zgodnego z przeznaczeniem wykorzystania materiałów nuklearnych przez użytkowników;
* wykonywanie prawa własności w stosunku do specjalnych materiałów rozszczepialnych
* stworzenie wspólnego rynku energii atomowej przez zagwarantowanie swobody przepływu wyspecjalizowanych materiałów i sprzętu, swobody przepływu kapitału przeznaczonego na inwestycje nuklearne oraz swobody zatrudniania specjalistów w tej dziedzinie;
* nawiązanie i utrzymywanie z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi kontaktów mogących przyczynić się do postępu w pokojowym użytkowaniu energii atomowej

c)Wspólnota Europejska
Wspólnota Europejska jest od 1958 r. główną organizacją integracji międzynarodowej w Europie i jedną z najważniejszych w gospodarce i polityce światowej. Zadaniem Wspólnoty Europejskiej było rozszerzenie i pogłębienie bazy ekonomicznej integracji krajów członkowskich, stworzonej początkowo dla węgla i stali przez EWWiS.

Wspólnota Europejska organizacja międzynarodowa będąca podstawą współpracy w ramach Unii Europejskiej. Do 1 listopada 1993 r. nosiła nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). WE powstała (obok Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej - EURATOM) na podstawie jednego z Traktatów Rzymskich zawartych 25 marca 1957. Traktat z Maastricht z 2 sierpnia 1993 roku zmienił nazwę wspólnoty z Europejska Wspólnota Gospodarcza na Wspólnotę Europejską .
W 2002 roku WE przejęła kompetencje Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, ponieważ EWWiS powołano w 1952 na okres 50 lat.

Zakres odpowiedzialności WE jest dosyć szeroki. Decyzje podejmowane są zbiorowo na podstawie głosowania większością kwalifikowaną.

Wspólnoty Europejskie tj. : Wspólnota Europejska oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej stanowią pierwszy filar Unii Europejskiej.

Organy Wspólnoty Europejskiej

a) Parlament Europejski- 19 marca 1958 r., w Strasburgu, miało miejsce pierwsze posiedzenie Europejskiego Zgromadzenia Parlamen­tarnego, w którym uczestniczyli prezydenci państw członkowskich trzech istniejących już wówczas Wspólnot (EWWiS, EWG, Euratomu). Od 30 marca 1962 Zgromadzenie nosi nazwę Parlamentu Europejskiego.

Od 2004 r. obowiązuje limit 732 posłów a także nowy podział miejsc w Parlamencie Europejskim na poszczególne państwa członkowskie

* Uprawnienia Parlamentu Europejskiego
* Uprawnienia legislacyjne ( decyzyjne)
* Uprawnienia budżetowe-
* Uprawnienia kontrolne
b) Rada
* Rada ( od 1967 r. powszechnie określana Radą Ministrów, a od 1993 r. — Radą Unii Europejskiej) została utworzona na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą, podpisanego 25 marca 1957 r. w Rzymie.
* Od lipca 1967 r. Rada jest organem naczelnym Wspólnot( EWWiS, Euratom, EWG (od 1993 r. WE) .
* Rada jest organem decyzyjnym Wspólnoty Europejskiej.
* Rada reprezentuje interesy państw członkowskich na szczeblu Wspólnoty w procesie kształtowania i urzeczywistniania wspólnej polityki w każdej dziedzinie podlegającej działalności legislacyjnej Rady.

c) Komisja
* Komisja (od 1967 r. powszechnie określana Komisją Wspólnot Europejskich, a od 1993 r. Komisją Europejską) została utworzona na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą podpisanego 25 marca 1957 r. w Rzymie.
* Od lipca 1967 r. jest organem zarządzająco -wykonawczym Wspólnot(EWWiS, Euratom, EWG (od 1993 r. WE)) .
Główne uprawnienia :
* Uprawnienia i zadania kontrolne:
* Uprawnienia i zadania inicjatywne:
* Uprawnienia wykonawcze Komisji:
d) Trybunał Sprawiedliwości
Trybunał Sprawiedliwości (zwany także od 17 stycznia 1994 r. na mocy decyzji własnej — Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości) jest obok Parlamentu Europejskiego najstarszą instytucją działającą na rzecz Wspólnot Europejskich.
* Trybunał powołano do życia na mocy Traktatu ustanawiającego EWWiS, podpisanego 18 kwietnia 1951 r. w Paryżu na 50 lat, jako organ tej Wspólnoty.
* Trybunał orzeka w sprawie relacji prawa krajowego państw członkowskich do prawa Wspólnoty Europejskiej. Orzeka też o zgodności planowanych międzynarodowych zobowiązań Wspólnot z treścią traktatów.

Wyróżniamy trzy główne funkcje Trybunału:
* kontrola stosowania (pierwotnego i wtórnego) prawa Wspólnoty;
* wykładnia prawa wspólnotowego
* dalszy rozwój tego prawa w drodze określania koniecznych zmian lub uzu­pełnień.
e)Trybunał Obrachunkowy
* Trybunał Obrachunkowy, zwany też Trybunałem Rewidentów Księgowych, został utworzony na mocy umowy zawartej między rządami państw członkowskich Wspólnot Europejskich 22 lipca 1975 r.
* Działalność swoją rozpoczął 25 października 1977 r. w Luksem­burgu. Zastąpił on, jako organ kontroli zewnętrznej, istniejący wcześniej i obejmu­jący EWG oraz Euratom Komitet Kontroli.
* Trybunał Obrachunkowy kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków Wspólnoty.
* Kontroluje także rachunki wszystkich dochodów i wydatków wszystkich organów ustanowionych przez Wspólnotę

f) Rada Europejska
* Rada Europejska jest instytucją, która kontynuuje konferencje szefów państw i rządów Wspólnoty zapoczątkowane w lutym 1961 r. w Paryżu.
* Rada Europejska ustala ramy pogłębiania euro­pejskiej integracji oraz określa ogólne kierunki rozwoju Wspólnot Europejskich i Europejskiej Współpracy Politycznej.

14. Główne założenia wynikające z integracji europejskiej

Integracja w swoich założeniach ma prowadzić do :

• Uzyskania wysokiego stopnia zgodności praw poszczególnych państw członkowskich z prawem UE

• Liberalizacja polityki handlowej

• Swobodnego przepływu ludzi, kapitału, towarów i usług

• Ujednolicenia mechanizmów rynkowych

• Ujednolicenia systemów bankowych

15. Scharakteryzować motywy gospodarcze integracji

Motywy ekonomiczne (gospodarcze):
1. przezwyciężanie barier wewnętrznych rozwoju gospodarczego (pozbycie się granic administracyjnych, różnych systemów, różnych polityk i ich instrumentów)
2. Utrzymanie stabilnego, wysokiego wzrostu gospodarczego w poszczególnych krajach poprzez eliminowanie lub niedopuszczanie pewnych zjawisk które mogą zakłócić ta stabilność
3. Pobudzenie konkurencji w gospodarce poszczególnych krajów m.in. poprzez ułatwienia w przepływie towarów , kapitałów w podejmowaniu działalności gospodarczej w dowolnym kraju w obrębie danej integracji
4. Zwiększenie zdolności dostosowawczych poszczególnych gosp. narodowych do zmian zachodzących w gospodarce światowej
5. Zmniejszenie dysproporcji, różnic w poziomie rozwoju gospodarczego - społecznego poszczególnych krajów, regionów:
* Poprzez politykę regionalną
* Poprzez różne fundusze kierowane do krajów

16. Scharakteryzować motywy polityczne integracji

Motyw polityczny:
* Dążenie do wspólnego rozwiązywania problemów gospodarczych, społecznych, politycznych, łagodzenie napięć, hamowanie i zapobieganie napięciom, konfliktom.
* Dążenie do wzrostu znaczenia danego ugrupowania integracyjnego poszczególnych krajów członkowskich w świecie na arenie międzynarodowej.

17. Traktat Założycielski Europejską Wspólnotę Węgla i Stali i jego konsekwencje gospodarcze dla krajów członkowskich

EWWiS ma przyczyniać się do rozwoju gospodarczego, racjonalnej produkcji i podziału, wzrostu zatrudnienia i podniesienia stopy życiowej w państwach członkowskich.

Konsekwencje dla państwa należących do EWWiS:

• stworzenie wspólnego rynku węgla i stali;

• zniesienia wszelkich ceł, ograniczeń ilościowych i kontyngentów, ograniczających swobodny przepływ surowców, produktów, kapitału oraz siły roboczej;

• zakaz dyskryminacji: wyklucza się stosowanie środków naruszających zasady wolnej konkurencji;

• zaniechanie rządowego subsydiowania przedsiębiorstw i innych ograniczających praktyk;

• zagwarantowanie jednakowych warunków dostępu do rynku;

• wprowadzania jednolitych taryf transportowych;

• ustanowienie wspólnej polityki wobec krajów trzecich.

18. Formy integracji wg Balassy - charakterystyka

STREFA WOLNEGO HANDLU – kraje wchodzące w skład strefy znoszą między sobą cła i ograniczenia ilościowe w wymianie, pozostawiające jednocześnie narodowe taryfy celne oraz odrębną politykę handlową wobec krajów trzecich.
UNIA CELNA – ugrupowanie co najmniej dwóch państw; członkowie unii znoszą bariery w przepływie towarów i ustanawiają wspólną taryfę celną oraz ujednolicają politykę handlową wobec państw trzecich.

WSPÓLNY RYNEK – oznacza nie tylko zniesienie ceł we wzajemnych obrotach i wprowadzeniu wspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich, lecz także członkowie zapewniają swobodę obrotu nie tylko towarów, ale i czynników produkcji w postaci kapitału i siły roboczej oraz usług.

UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA – oprócz przedsięwzięć z poprzedniego etapu integracji, uczestnicy unii decydują się na harmonizację polityki gospodarczej i monetarnej.

Unia gospodarcza: zakłada koordynację lub unifikację poszczególnych dziedzin polityki gospodarczej.

Unia walutowa: zakłada koordynację i unifikację polityki walutowej (wspólna waluta). Koordynacji podlegają ograniczenia wahań kursów walutowych, tworzenie wspólnych rezerw walutowych czy wprowadzenie jednolitej waluty międzynarodowej.

INTEGRACJA PEŁNA – POLITYCZNA – kraje znajdujące się na tym etapie ujednolicają politykę gospodarczą i powołują ponadnarodowy organ, którego decyzje są wiążące dla państw wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego.

19. Rozwój procesu integracji europejskiej (poszerzanie Unii)

Historia rozszerzeń:

9 maja 1950 – francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman zaprezentował swoją propozycję zjednoczenia Europy znaną jako plan Schumana. Wydarzenie to uważa się za początek tego, co dziś nazywamy integracją europejską, która ostatecznie doprowadziła do utworzenia Unii Europejskiej.
23 lipca 1952 – na mocy traktatu paryskiego powołana została Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS). Krajami założycielskimi były: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy oraz Włochy.
1 stycznia 1958 – na mocy traktatów rzymskich kraje EWWiS założyły Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), przekształconą później we Wspólnotę Europejską (WE), oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom).
1 stycznia 1973 – pierwsze rozszerzenie – Wielka Brytania, Dania i Irlandia dołączyły do WE.
1 stycznia 1981 – drugie rozszerzenie – Grecja dołączyła do WE.
1 stycznia 1986 – trzecie rozszerzenie – Hiszpania i Portugalia dołączyły do WE.
1 listopada 1993 – formalne powstanie Unii Europejskiej.
1 stycznia 1995 – czwarte rozszerzenie – Austria, Finlandia oraz Szwecja dołączają do UE.
1 maja 2004 – piąte rozszerzenie, część I – Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia oraz Węgry dołączyły do UE.
1 stycznia 2007 – piąte rozszerzenie, część II – Bułgaria i Rumunia dołączyły do UE.

20. Omówić najważniejsze wydarzenia w procesie integracji i ich konsekwencje dla integracji Europy

a)Traktat Paryski i Rzymski

Traktat Paryski to jeden z traktatów założycielskich.
Został podpisany 18 kwietnia 1951r. w Paryżu przez Niemcy, Francję, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg.
Jego pełna, oficjalna nazwa brzmi Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali.
Wszedł w życie 23 lipca 1952r. po złożeniu ostatniego dokumentu ratyfikacyjnego przez Francję. Traktat wymagał ratyfikacji wszystkich państw sygnatariuszy.
Traktat Paryski powołał do życia pierwszą wspólnotę w historii integracji europejskiej. Była to Europejska Wspólnota Węgla i Stali.
Został zawarty na 50 lat, 23 lipca 2002r. EWWiS zaprzestała działalności.
Główne postanowienia traktatu paryskiego
* na mocy traktatu utworzono wspólny rynek węgla, rud żelaza i złomu oraz stali. EWWiS miała za zadanie nadzorowanie pracy przedsiębiorstw węgla i stali, zajmowanie się ich dofinansowaniem, rozstrzyganiem sporów i odwołań od decyzji.
* zapewnienie wolnej konkurencji między przedsiębiorstwami całej Wspólnoty
* znoszenie wszelkich ceł i kontyngentów ograniczających swobodny przepływ surowców i produktów przemysłów węglowego i stalowego, kapitału inwestowanego w tych przemysłach oraz siły roboczej między krajami Szóstki
* wprowadzenie jednolitych taryf transportowych
* zaniechania rządowego subsydiowania przedsiębiorstw i innych ograniczających praktyk
Traktat powołał ponadnarodową organizację, której organami ustanowił:
* wysoką Władzę- organ wykonawczy, pierwszym przewodniczącym był Jean Monnet
* specjalną Radę Ministrów
* wspólne Zgromadzenie- organ ustawodawczy
* Trybunał Sprawiedliwości
Ponadto Traktat Paryski wymienia rodzaje uchwał:
* decyzję (ogólną)
* zalecenie
* decyzję (indywidualną)
* opinię
Traktat Paryski stał się podstawą do opracowania pozostałych traktatów, szczególnie traktatów rzymskich w zakresie struktury wewnętrznej i mechanizmu decyzyjnego. Wraz z Traktatami Rzymskimi stanowi źródło prawa europejskiego.

Traktat Rzymski
Pod ogólnym określeniem Traktaty Rzymskie kryją się w rzeczywistości dwa traktaty podpisane w tym samym czasie i miejscu, tj. 25 marca 1957r. w Rzymie.
Te traktaty to Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom).
Sygnatariuszami traktatów były Niemcy, Francja, Włochy, Holandia, Belgia i Luksemburg.
Traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958r.
Oba traktaty to traktaty założycielskie wzorowane głównie na Traktacie Paryskim z 1951r.
Traktaty Rzymskie zostały podpisane na czas nieokreślony.
Traktat o EWG został zawarty na wzór Traktatu o EWWiS, ale o znacznie szerszym zakresie zadań. Uznawany jest za najważniejszy z traktatów. Na nim oparto późniejsze traktaty i zasady funkcjonowania Wspólnoty Europejskiej. Na mocy Traktatu z Maastricht EWG zmieniła nazwę na Wspólnotę Europejską, przy czym główne postanowienia Traktatu o EWG pozostały niezmienione.
Na mocy traktatu założono Wspólne Centrum Badawcze i Europejski Instytut Szkół Wyższych.
Traktat o powołaniu EWG bardziej niż Traktat o EWWiS eksponował międzynarodową niż ponadnarodową współpracę.
Cele EWG określone w traktacie zapowiadały nie tylko ustanowienie strefy wolnego handlu i unii celnej, ale też zapowiadały zniesienie przeszkód w przepływie osób, dóbr, usług i kapitału.
Oba traktaty zakładały utworzenie unii celnej. Ponadto Traktaty Rzymskie stworzyły fundament integracji europejskiej, określający jej ramy instytucjonalne, definiujący cele i zasady członkostwa.

b)Jednolity Akt Europejski
1 lipca 1987 r. podpisano Jednolity Akt Europejski (JAE) w Luksemburgu przez 9 krajów. Po 11 dniach dołączyły Dania, Grecja i Włochy (w Hadze).

Wprowadzał zasady funkcjonowania jednolitego i jednego rynku.

Założenia JAE:
* Podstawy prawne europejskiej współpracy politycznej
* Utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego od 1992 r.
* Rada Europejska odchodzi od wyłącznego stosowania zasady jednomyślności

* Poszerzenie legislacyjnych uprawnień Parlamentu Europejskiego

c)Traktat z Maastricht
7 lutego 1992 r. podpisano traktat o utworzeniu UE. Wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Główne postanowienia to:

• Stworzenie podstaw prawnych dla unii gospodarczej i walutowej

• Zmiana nazwy EWG na Wspólnoty Europejskie w wyniku:

  • Ustanowienie obywatelstwa europejskiego

  • Współpraca w dziedzinie edukacji i kultury

• Ustanowienie Unii Europejskiej opartej na 3 filarach

• Wzmocnienie uprawnień Parlamentu Europejskiego

• Kryteria konwergencji

Traktat z Maastricht nie przewidywał daleko idących zmian politycznych (tylko gospodarcze). Uporządkowano i określono symbole: hymn, flaga, wspólna waluta euro, paszport europejski i Dzień Europy –9 maja.

Trzy filary:
1. obejmuje dziedziny uregulowane traktatami, które stanowiły EURATOM i EWG
2. wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwo
3. współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych

d)Traktat Amsterdamski
Traktat podpisany 2 października 1997 r. w Amsterdamie. Wszedł w życie 1 maja 1999 roku.
Postanowienia:
1. Możliwość nakładania sankcji na państwa UE łamiące zasady demokracji, praw człowieka oraz prawa wspólnotowe
2. walka z bezrobociem jako nadrzędny cel traktatowy
3. usprawnienia dla Rady Unii Europejskiej w zakresie zwalczania dyskryminacji
4. doprecyzowanie zasad Wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
5. wzrost roli Parlamentu Europejskiego w procedurze współdecydowania

e)Traktat Nicejski
Traktat został podpisany 26 lutego 2001 r. w Nicei, natomiast wszedł w życie 1 lutego 2003 roku. Traktat nicejski miał zreformować Unię Europejską, by mogła sprawnie działać po przyjęciu 10 nowych krajów z Europy Środkowej i Południowej.

Przywódcy 15-tki zdecydowali się , ze z jego wejściem w życie UE będzie gotowa przyjąć nowych członków.

f)Traktat Konstytucyjny
Został podpisany przez państwa członkowskie UE 29 października 2004 w Rzymie. W związku z brakiem ratyfikacji przez wszystkie strony umowa nie weszła w życie.

Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy -> Rzym 24 października 2004 r.

Do końca 2006 r. traktat zatwierdziło 18 państw członkowskich, w tym: Austria, Belgia, Cypr, Estonia, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Słowacja Słowenia, Węgry, Włochy, Bułgaria i Rumunia.

Proces ratyfikacji traktatu w państwach członkowskich został zakłócony, gdy 23 maja 2005 r. Francja i 1 czerwca Holandia odrzuciły w referendum ten dokument.

g)Traktat Lizboński
Umowa międzynarodowa zakładająca m.in. reformę instytucji Unii Europejskiej, podpisana 13 grudnia 2007 roku w Lizbonie.
W stosunku do państw-stron weszła w życie 1 grudnia 2009, przy czym w hierarchii źródeł prawa porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej obowiązuje od chwili ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, co nastąpiło 2 grudnia 2009.

21. Zasady funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego. Pojęcie JRE, Swoboda przepływu osób, usług, towarów i kapitału. Bariery JRE. Ograniczenia.

Rynek wewnętrzny ma na celu:
- cel zewnętrzny – wzmocnienie konkurencyjności UE
- cel wewnętrzny – swobodny przepływ czynników produkcji

Zasady:
1. Swoboda przepływu towarów:
a. Nie ma granic
b. Nie ma ceł
c. Jednolite standardy (normy, certyfikaty) dotyczące produktów
d. Dotyczy to wszystkich towarów
e. Harmonizacja podatków

Na rynku nie ma granic, a więc i barier celnych. Wszystkie towary podlegają tym samym normom i wymogom certyfikacyjnym i powinny być obłożone takimi samymi podatkami. Osiągniecie tak daleko posuniętej liberalizacji obrotów towarami pomiędzy państwami członkowskimi wymagało zniesienia wszelkich barier taryfowych oraz pozataryfowych, np. fiskalnych, jakościowych czy ilościowych. Zasada swobodnego przepływu towarów dotyczy zarówno wyrobów przemysłowych, jak i produktów rolnych oraz spożywczych.

2. Swobodny przepływ usług
Prawo do:
a. Zakupu usług zagranicznych
b. Sprzedaży usług
W kraju własnym i innym członkowskim.
Zasada swobodnego przepływu usług oznacza prawo do zakupywania usług zagranicznych, świadczonych przez podmioty z krajów partnerskich, zarówno na terytorium własnego kraju jak i kraju siedziby usługodawcy i prawo do sprzedaży takich usług, w tym podejmowania i wykonywania pracy na własny rachunek, zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw, spółek, agencji oraz filii.

3. Swoboda przepływu osób
Prawo do:
a. Pracy
b. Życia
c. Osiedlania się
d. Korzystania ze świadczeń socjalnych

W którymkolwiek z krajów na terenie UE bez względu na przynależność.

Prawo obywateli Unii Europejskiej do swobodnego przemieszczania się to prawo do pracy, życia, osiedlania się i korzystania ze zdobyczy socjalnych w jakimkolwiek miejscu na terenie UE, bez względu na przynależność państwową.
Unijna legislacja w tej dziedzinie rynku wewnętrznego ma na celu m. in. zapewnienie harmonijnego rozwoju rynku pracy i dostępu do niego wszystkim zainteresowanym (bez względu na przynależność państwową), stworzenie warunków do wzajemnego uznawania dyplomów oraz zagwarantowanie przemieszczającym się osobom wszelkich praw socjalnych, również w dziedzinie edukacji i ochrony zdrowia.
 
4. Swoboda przepływu kapitału
Prawo do samodzielnych transakcji finansowych, nie związanych z przepływem towarów, usług czy osób.

Stanowi ona zarazem niezbędny warunek korzystania z pozostałych swobód, np. prowadzenia działalności gospodarczej na terenie innego państwa członkowskiego.
Obywatele UE uzyskali prawo nieskrępowanego wyboru miejsca zakładania swych rachunków bankowych i utrzymywania lokat oraz dokonywania operacji bankowych we wszystkich krajach członkowskich.

22. Poszerzenie Unii – 2004r. - wyjaśnić bezprecedensowy charakter poszerzenia

ROZSZERZENIE – Unia rozszerzała się pięć razy, jednak obecnie jest bezprecedensowym wyzwaniem ze względu na jego zakres, tj. liczbę kandydatów i różnorodność państw kandydujących. Każde państwo europejskiej może wnioskować o członkowstwo w Unii, jeżeli spełni jej podstawowej zasady.

23. Etapy poszerzeń od początku integracji. Kierunki potencjalnych poszerzeń. Procedura przyjęcia nowych członków. Strategia europejska (tzn. Strategia stowarzyszeniowa) Kraje posiadające status kraju stowarzyszonego i kandydujące na koniec 2012 r.

24. Kryteria członkostwa w Unii Europejskiej- kryteria kopenhaskie

LUTY 1992 ROK – PROCES ROZSZERZENIA UNII EUROPEJSKIEJ – Maastricht, Traktat o Unii Europejskiej. Artykuł 49 Traktatu: „Każde europejskie państwo respektujące zasady zawarte w artykule 6 może złożyć wniosek o członkowstwo w Unii”. Artykuł 6 Traktatu: „Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, respektowaniu praw człowieka i podstawowych wolności oraz na rządach prawa, zasadach, które są wspólne dla państw członkowskich”.

KRYTERIA KOPENHASKIE:
* Kryterium polityczne – kraj kandydujący musi osiągnąć stabilność instytucji gwarantującej demokrację, praworządność, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowania mniejszości i ich ochrony,
* Kryterium ekonomiczne – kraj kandydujący musi posiadać sprawną gospodarkę rynkową oraz zdolność do stawienia czoła presji konkurencji i zmierzenia się z siłami rynkowymi w łonie Unii,
* Kryterium zaadoptowania acquis – kraj musi być zdolny do podjęcia obowiązków wynikających z członkowstwa, zwłaszcza przejęcia celów unii politycznej, gospodarczej i walutowej.

25. Programy w ramach pomocy przedakcesyjnej dla krajów kandydujących przed i po 2007 r.

Instrument pomocy przedakcesyjnej (IPA) jest instrumentem finansowym procesu poprzedzającego wstąpienie do Unii Europejskiej (UE) na lata 2007–2013. Pomoc dostarczana jest na podstawie partnerstwa europejskiego z potencjalnymi kandydatami oraz partnerstwa dla członkostwa państw kandydujących, które dotyczą państw Bałkanów Zachodnich, Turcji i Islandii. Z założenia jest to instrument elastyczny, a pomoc udzielana jest w zależności od postępu dokonanego przez beneficjentów oraz ich potrzeb, wynikających z ocen i dokumentów strategicznych Komisji.

Charakter IPA
Kraje-beneficjenci są podzielone na dwie kategorie w zależności od ich statusu (kandydat do przystąpienia lub kandydat potencjalny) w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia, tj.:
* kraje kandydujące (Załącznik 1 do rozporządzenia): Macedonia, Chorwacja i Turcja,
* potencjalni kandydaci określeni przez Radę Europejską w Santa Maria da Feira (EN) dn. 20 czerwca 2000 r. (załącznik 2 do rozporządzenia): Albania, Bośnia i Hercegowina, Islandia, Czarnogóra, Serbia, w tym Kosowo, zgodnie ze statusem określonym w rezolucji 1244/1999 Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Załączniki będą modyfikowane w miarę zmian statusów poszczególnych państw po podjęciu przez Radę decyzji przyjętej na wniosek Komisji większością kwalifikowaną.

W wyjątkowych sytuacjach, w trosce o spójność i skuteczność, także inne kraje mogą otrzymać wsparcie finansowane przez IPA. Pod warunkiem, że działania te wpisują się w ramy regionalne, transgraniczne, międzynarodowe lub światowe i nie nakładają się na inne programy wspólnotowe pomocy zewnętrznej.

IPA został pomyślany, aby odpowiedzieć na potrzeby krajów-beneficjentów w ramach polityki przedakcesyjnej. Ma na celu przede wszystkim wzmocnienie instytucji i państwa prawa, praw człowieka, w tym podstawowych wolności, praw mniejszości, równości płci i niedyskryminacji, reform – zarówno administracyjnych, jak i gospodarczych, rozwoju gospodarczego i społecznego, pojednania i odbudowy, współpracy regionalnej i transgranicznej.

Aby umożliwić działania ukierunkowane, skuteczne i spójne, IPA składa się z pięciu komponentów, które mają własne priorytety określone w zależności od potrzeb krajów-beneficjentów. Dwa komponenty dotyczą wszystkich krajów i są to:
* komponent „pomoc w okresie przejściowym i rozwoju instytucjonalnego”, który ma finansować wzmocnienie zdolności i instytucji,
* komponent „współpraca transgraniczna”, którego celem jest wspieranie państw-beneficjentów w dziedzinie współpracy transgranicznej między sobą, z państwami członkowskimi UE lub w ramach działań międzynarodowych i międzyregionalnych.

Pozostałe trzy komponenty są przeznaczone jedynie dla państw kandydujących:
* komponent „rozwój regionalny”, który ma na celu wspieranie przygotowań do wdrażania wspólnotowej polityki spójności, a w szczególności do Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz do Funduszu Spójności,
* komponent „rozwój zasobów ludzkich”, dotyczący przygotowania do udziału w polityce spójności i w Europejskim Funduszu Społecznym,
* komponent „rozwój obszarów wiejskich”, który dotyczy przygotowania wspólnej polityki rolnej oraz polityk powiązanych i Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).

W ten sposób kraje kandydujące są przygotowane na wdrożenie całości wspólnotowego dorobku prawnego w momencie przystąpienia, a potencjalni kandydaci otrzymują wsparcie umożliwiające stopniowe dostosowywanie się do dorobku wspólnotowego. Potencjalni kandydaci mogą korzystać w ramach pierwszych dwóch komponentów z działań podobnych do tych przewidzianych przez trzy ostatnie komponenty. Różnica polega głównie na sposobie realizacji tych działań, bowiem w ramach trzech komponentów przygotowujących do wdrożenia funduszy strukturalnych i rolnych wymagana jest decentralizacja zarządzania funduszami wspólnotowymi przez beneficjenta.

Zarządzanie i wykonanie IPA
Podstawą IPA jest strategiczne planowanie wieloletnie, oparte na głównych liniach politycznych wyznaczonych w „pakiecie rozszerzeniowym” Komisji, który zawiera wieloletnie orientacyjne ramy finansowe. Ramy te przedstawione są w tabeli prezentującej z trzyletnim wyprzedzeniem kwoty, jakie Komisja proponuje przeznaczyć na beneficjenta i na komponent, na podstawie potrzeb i zdolności administracyjnych i zarządzania danego kraju, z poszanowaniem kopenhaskich kryteriów przystąpienia.

Planowanie strategiczne przekłada się następnie na dokumenty orientacyjne planowania wieloletniego, dla których wieloletnie ramy finansowe stanowią odniesienie. Ustalane są dla każdego kraju-beneficjenta i obejmują główne dziedziny interwencji planowane w tym kraju.

Wreszcie jeżeli chodzi o działania w terenie, Komisja przyjmuje programy roczne lub wieloletnie (w zależności od tego, do którego komponentu należą) oparte na orientacyjnych dokumentach planowania. Realizowane są one zgodnie z trzema sposobami zarządzania: zarządzaniem scentralizowanym, zdecentralizowanym i wspólnym.

Pomoc IPA może przyjąć także takie następujące formy, jak:
* inwestycje, przetargi lub dotacje,
* współpraca administracyjna wraz z wysyłaniem ekspertów z państw członkowskich,
* udział w programach lub agencjach wspólnotowych,
* środki wsparcia procesu wdrażania i zarządzania programami,
* wsparcie budżetowe (przydzielone wyjątkowo i w określony sposób).

Zasady udziału we wdrażaniu poszczególnych programów zaproponowanych w ramach IPA są wystarczająco elastyczne, aby zapewnić skuteczność instrumentu. Osoby fizyczne i prawne oraz organizacje międzynarodowe mogą uczestniczyć w procedurach przetargowych lub otrzymać dotację finansową. W tym celu osoby fizyczne muszą pochodzić z, a osoby prawne posiadać siedzibę na terenie:
* państwa członkowskiego UE lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG),
* kraju-beneficjenta IPA lub europejskiego instrumentu sąsiedztwa i partnerstwa.

Poza tym osoby fizyczne i prawne z innych państw niż wymienione mogą także korzystać z dostępu do wzajemnej pomocy zewnętrznej Wspólnoty. Wzajemny dostęp opiera się na zorganizowaniu pomocy przez jeden kraj lub regionalną grupę krajów i podlega decyzji Komisji podjętej po zasięgnięciu opinii komitetu IPA.

Jednocześnie dostawy i materiały konieczne do wdrożenia takich umów muszą spełniać zasady pochodzenia, tzn. pochodzić z UE lub kraju kwalifikującego się na mocy poprzedniego paragrafu. Natomiast eksperci nie muszą spełniać warunku pochodzenia.

Niemniej jednak, w drodze wyjątku, Komisja może odstąpić od stosowania tych reguł. Ponadto działania mogą być współfinansowane przez UE i organizacje regionalne, państwa członkowskie lub państwa trzecie (pod warunkiem wzajemnego dostępu) lub być finansowane przez UE i wdrożone przy udziale organizacji międzynarodowej. W takim przypadku osoby fizyczne lub prawne kwalifikujące się do współfinansowania w ramach wymienionych możliwości mogą także ubiegać się o finansowanie z IPA.

Zarządzanie finansowaniem przyznanym w ramach niniejszego rozporządzenia odpowiada ogólnym warunkom zarządzania finansami wspólnotowymi, zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu (WE, Euratom) nr 1605/2002; Komisja jest odpowiedzialna za realizację (zarządzanie, nadzór, ocenę, sprawozdanie). Ponadto zarządzanie musi spełniać surowe zasady ochrony interesów finansowych Wspólnoty. Z tego tytułu Komisja i Trybunał Obrachunkowy dysponują kompetencją umożliwiającą kontrolowanie wszystkich stron umowy i podwykonawców na podstawie dokumentów i na miejscu na początku i na zakończenie działania.

Ponadto Komisję wspierają komitety. Komitet IPA ustanowiony w rozporządzeniu jest zobowiązany do czuwania nad koordynacją i ogólną spójnością pomocy z różnych komponentów. Natomiast w realizacji trzech komponentów – „rozwój regionalny”, „rozwój zasobów ludzkich” i „rozwój wsi” – Komisję wspierają komitety utworzone w ramach każdego z funduszy strukturalnych.

Stosowanie IPA podlega także klauzuli zawieszającej, obowiązującej wszystkie kraje-beneficjentów, które nie przestrzegają podstawowych zasad demokracji, państwa prawa, praw człowieka i mniejszości, zobowiązań zawartych w partnerstwie dla członkostwa lub partnerstwie europejskim, a także kraje, które nie dokonują odpowiedniego postępu w przestrzeganiu kryteriów akcesyjnych lub procesu reform, jak w przypadku krajów Bałkanów Zachodnich. W takiej sytuacji Rada może podjąć większością kwalifikowaną odpowiednie środki na wniosek Komisji i po poinformowaniu Parlamentu Europejskiego.

Kontekst
Niniejsze rozporządzenie wpisuje się w ramy znowelizowanej pomocy zewnętrznej dla prognoz finansowych 2007–2013, w szczególności dotyczących skuteczności i spójności przy uwzględnieniu specyfiki pomocy przedakcesyjnej. IPA ma być spójny z pomocą rozwojową, ale przede wszystkim ma na celu przygotowanie krajów-beneficjentów do przystąpienia do UE w bliższej lub dalszej przyszłości. Jedną z podstawowych cech pomocy przedakcesyjnej jest jej funkcja przejściowa, bowiem przeznaczona jest w szczególności do przygotowania krajów do okresu następującego po przystąpieniu.

IPA oferuje jednolite i optymalne ramy. I tak, począwszy od 1 stycznia 2007 r., zastąpił programy obowiązujące w latach 2000–2006, tzn.:
* programy na rzecz krajów kandydujących Phare, SAPARD, ISPA, współpraca transgraniczna CBC w ramach Phare, przedakcesyjna pomoc finansowa na rzecz Turcji,
* programy na rzecz potencjalnych kandydatów, takie jak program CARDS.

26. Założenia teoretyczne dla utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej

Unia Gospodarcza i Walutowa, UGW, UGiW, ang. Economic and Monetary Union, EMU, określenie złożonego systemu współpracy państw Unii Europejskiej, dotyczącego swobodnego przepływu towarów, osób, usług i kapitału, a także ustabilizowania kursów walutowych. Celem tych działań jest wprowadzenie wspólnej waluty, stopniowe ujednolicanie polityki monetarnej oraz koordynacja działań ekonomicznych i gospodarczych. Pomysł powołania UGW pojawił się już na szczycie w Hadze w 1969, rok późniejszy plan Wernera zakładał powołanie UGW w ciągu 10 lat, nie zostało to jednak zrealizowane (m.in. z powodu światowego kryzysu walutowego w latach siedemdziesiątych). Po powstaniu Europejskiego Systemu Walutowego w 1979 stworzenie rynku wewnętrznego zakładał Jednolity Akt Europejski. Decydujące były tzw. pakiety Delorsa, których wprowadzenie oznaczało realizację drogi do UGW w trzech etapach.
I etap realizowany w latach 1990–1993 charakteryzowało znoszenie barier w przepływie kapitałowym (banki, firmy ubezpieczeniowe), włączenie walut państw członkowskich do ESW oraz coraz silniejsza koordynacja polityk gospodarczych.
II etap (1994–1998) zakładał osiąganie przez poszczególne kraje tzw. kryteriów konwergencji, uniezależnianie się banków centralnych od rządów, utworzenie Europejskiego Instytutu Walutowego przekształconego następnie w Europejski Bank Centralny oraz wyrównywanie różnic w poziomie rozwoju poszczególnych gospodarek narodowych.
Ostatni, III etap realizowany w latach 1999–2002 doprowadził do funkcjonowania Europejskiego Systemu Banków Centralnych, wprowadzenia do obiegu euro i wycofania walut narodowych w 12 spośród 15 krajów Unii.
Główne cechy wprowadzonej w życie UGW to: stabilna waluta, stabilne ceny, kontrola i współpraca w dziedzinie polityki gospodarczej, (ale jeszcze nie wspólna polityka w tym zakresie), unikanie wysokiej inflacji i zadłużenia budżetowego państw członkowskich, utrzymanie niezależności Europejskiego Banku Centralnego i wreszcie wprowadzenie wspólnej waluty.

Warunki uczestnictwa:
1. Stabilność cen (krajowa stopa inflacji nie może przekraczać o więcej niż 1,5 punktu procentowego stopy inflacji trzech najdoskonalszych pod tym względem państw UGW)
2. Stabilność kursu walutowego (członek UGW musi wykazać stabilność kursu w ramach ERM przez ostatnie dwa lata bez dokonywania dewaluacji względem waluty któregoś z państw UGW)
3. Konwergencja długoterminowych stóp procentowych (te stopy nie mogą przekraczać o więcej niż 2 punkty procentowe przeciętnej dla trzech państw najlepiej sobie radzących z inflacją)
4. Niski deficyt budżetowy (państwa UGW nie mogą przekroczyć 3% PKB długu rządowego)
5. Mały dług publiczny (dług państw członkowskich nie może przekroczyć 60% PKB)
6. Niezależność Banku Centralnego (nikt nie może wpływać na decyzje w EBC)

27. Teoria optymalnego obszaru walutowego – pojęcie, cele, kryteria optymalności

Rozważania na temat wspólnych obszarów walutowych doprowadziły do powstania w latach 60. teorii optymalnych obszarów walutowych. Za ojca tej teorii uważa się kanadyjskiego ekonomistę R.A. Mundella (1961). Niewątpliwy wkład w rozwój tej teorii mieli również P. De Grauwe (2003), R.J. McKinnon (1963) czy P.B. Kennen (1970).

Według Mundella optymalność obszaru walutowego to zdolność do stabilizacji zarówno poziomu cen, jak i zatrudnienia. Jego zdaniem wewnątrz takiego obszaru oddziałują automatyczne dostosowania, które powodują niwelowanie nierównowagi płatniczej oraz bezrobocia bez konieczności stosowania narzędzi polityki fiskalnej i (lub) monetarnej.

Kolejnym ekonomistą, którego wkład w rozwój teorii optymalnych obszarów walutowych okazał się niepodważalny jest P.B. Kenen (1970). Jednym z jego podstawowych twierdzeń jest to, że dywersyfikacja gospodarki powodująca zróżnicowanie struktury eksportu przeciwdziała częstym zmianom terms of trade, a co za tym idzie również kursów walutowych. W takim wypadku o wiele łatwiejsze jest utrzymywanie kursów sztywnych oraz utworzenie obszaru walutowego. Wyższy stopień dywersyfikacji gospodarki zmniejsza prawdopodobieństwo spowodowania zakłóceń w skali makroekonomicznej przez szoki występujące w konkretnych sektorach gospodarki. Znaczna dywersyfikacja gospodarki pozwala uchronić ją jako całość przed wystąpieniem poważnych zakłóceń.

Kenen przyjmuje również, że optymalny obszar walutowy wymaga mobilności siły roboczej i kapitału. Twierdzi, że czynniki wytwórcze muszą być mobilne w trzech przekrojach: geograficznym, zawodowym i międzygałęziowym. Postuluje również przeniesienie polityki fiskalnej i monetarnej na szczebel ponadnarodowy.

Powinny być skoordynowane w celu realizacji optymalnych celów gospodarczych. Konieczne jest w takim wypadku wprowadzenie wspólnej waluty w celu uniemożliwienia krajom korzystania z kursu walutowego jako instrumentu pozwalającego zachowywać równowagę zewnętrzną. W zamian należy powołać organ międzynarodowy, który w przypadku trudności gospodarczych krajów członkowskich danego wspólnego obszaru walutowego dysponowałby możliwością uruchamiania transferów międzyregionalnych, których źródłem powinien być budżet centralny obszaru.

W wyniku dyskusji na temat optymalnych obszarów walutowych wyodrębniono kilka kryteriów, które powinien spełniać wspólny obszar walutowy, by mógł być uważany za optymalny. Należą do nich (Burda, Wypłosz 1995, s. 587):

A. Mała asymetria szoków doznawanych przez regiony danej strefy
Czasem można zauważyć odmienne reakcje krajowych gospodarek na zmianę różnych czynników, jak ceny ropy czy zmiana wydatków prywatnych. Dla jednych krajów zmiana taka może oznaczać boom gospodarczy, gdy tymczasem w innych spowoduje głęboką recesję. Pojawienie się tak różnych reakcji nazywane jest szokiem asymetrycznym. Jest on spowodowany występowaniem znacznych różnic w rozwoju gospodarczym oraz sztywności cen, sztywności płac, ograniczeń przepływu kapitału oraz siły roboczej.

Nabywcy w krajach rozwijających się często mają odmienne potrzeby niż nabywcy w krajach rozwiniętych. Jest to powodem niewystarczającego stopnia konwergencji (podobieństwa zachowań). Może to zwiększyć zagrożenie szokami asymetrycznymi, przed którymi trudno się chronić po przystąpieniu do wspólnego obszaru walutowego, ze względu na ograniczenie kontroli nad polityką pieniężną.

B. Znaczna elastyczność rynków pracy (rozumiana jako elastyczność płac i mobilność siły roboczej)
Jak wykazał Mundell, pełna elastyczność rynków pracy jest konieczna do powstania mechanizmu prowadzącego do osiągnięcia równowagi makroekonomicznej wewnątrz wspólnego obszaru walutowego. Z wielu względów pełna elastyczność jest niemożliwa do osiągnięcia, dlatego członkowie wspólnego obszaru walutowego powinni dążyć do jej maksymalizacji. Ułatwi to przepływ siły roboczej pomiędzy krajami, a co za tym idzie pozwoli na optymalizację wykorzystania pracy jako czynnika produkcji. Chodzi tu przede wszystkim o znoszenie wszelkich ograniczeń z tym związanych i traktowanie pracowników z innych państw wspólnego obszaru walutowego jak pracowników z krajowego rynku pracy.

C. Wysoki stopień integracji finansowej
Integracja finansowa członków wspólnego obszaru walutowego jest niezwykle ważną kwestią. Mundell w swoich rozważaniach dochodzi do wniosku, że do osiągnięcia korzyści z unii walutowej konieczny jest swobodny przepływ czynników wytwórczych, którymi są praca i kapitał. O ile mobilność pracy zależy od elastyczności rynków pracy, o tyle w przypadku kapitału zwiększa się wraz ze wzrostem stopnia integracji finansowej.

D. Wzajemna otwartość krajów
Wzajemna otwartość krajów jest niezbędna, jeśli myśli się o stworzeniu wspólnego obszaru walutowego. Bez niej niemożliwe jest zoptymalizowanie wspólnego obszaru walutowego. Sama unia walutowa jest niejako kontynuacją zwiększania wzajemnej otwartości krajów pozwalającej na wzrost integracji gospodarczej pomiędzy nimi.

E. Znaczna dywersyfikacja struktury produkcji i eksportu krajów
Kryterium to jest pochodną problemu omówionego w pierwszym punkcie. Dywersyfikacja struktury produkcji i eksportu krajów pozwala uniknąć specjalizacji gospodarek krajów. Gdyby każdy kraj wyspecjalizował się w danej gałęzi produkcji, powodowałoby to różne reakcje na zmiany na rynku, np. cen czynników produkcji. Powodowałoby to narastanie zagrożenia szokiem asymetrycznym, a co za tym idzie niekorzystnym wpływem wspólnego obszaru walutowego na gospodarkę.

F. Kraje tworzące wspólny obszar walutowy powinny charakteryzować się podobnym tempem wzrostu cen oraz podobnymi preferencjami co do poziomu inflacji
W przypadku tworzenia wspólnego obszaru walutowego niezwykle ważne okazuje się dokładne zbadanie tempa wzrostu cen oraz preferencji krajów, co do poziomu inflacji. Ich odpowiednie dopasowanie pomiędzy krajami członkowskimi ułatwia prowadzenie wspólnej polityki monetarnej. W innym wypadku jest ona nieskuteczna bądź nakierowana na potrzeby tylko części krajów członkowskich. Należy pamiętać, że chodzi tu o wielkości preferowane przez daną gospodarkę, a nie narzucone urzędowo. Jest to o tyle ważne, że przy poddaniu się kraju wspólnej polityce monetarnej trudniej przeciwdziałać dążeniu gospodarki do preferowanego poziomu inflacji.

G. Niewielka zmienność realnego kursu walutowego
Realny kurs walutowy ma znaczny wpływ na konkurencyjność krajów. Deprecjacja realnego kursu wspólnej waluty w jednych krajach wspólnego obszaru walutowego niepołączona z odpowiednim wzrostem wydajności i eksportu, przy jednoczesnej aprecjacji kursu w innych powoduje, że towary z krajów wykorzystujących deprecjację realnego kursu walutowego mogą dzięki temu łatwiej konkurować na rynku wewnętrznym, a także na rynkach światowych. Zaburza to samoistne dochodzenie wspólnego obszaru walutowego do równowagi makroekonomicznej.

28. Proces tworzenia UGiW – etapy. Plan Delorsa, Plan WERNERA

I etap 1 stycznia 1993
Zaczyna funkcjonować Jednolity rynek (obszar bez granic wewnętrznych)
Najważniejsze zadanie w tym stadium miało polegać na wprowadzeniu Jednolitego Rynku opartego na czterech swobodach- swobodnym przepływie osób, towarów, usług i kapitału na terenie EWG. Szczególny nacisk położono na zniesienie wszelkich ograniczeń w przepływie kapitału zarówno wewnątrz Wspólnoty, jak i w relacjach z krajami trzecimi. Waluty krajów członkowskich miały być na tym etapie objęte na jednakowych zasadach mechanizmem stabilizacji kursów ESW (Europejski System Walutowy). Dążono również do zacieśnienia współpracy pomiędzy bankami centralnymi.

II etap 1 stycznia 1994
Wdrażanie Unii Gospodarczej i Walutowej.
W tym etapie kraje zobowiązały się do koordynacji polityki pieniężnej i makroekonomicznej oraz unikania nadmiernego deficytu budżetowego oraz do zapewnienia niezależności swojego banku centralnego od rządu.
Działanie Europejskiego Instytutu Monetarnego:
* umocnienie współpracy między narodowymi bankami centralnymi
* przeprowadzenie emisji banknotów nowego pieniądza
* przygotowanie do funkcjonowania Europejskiego Systemu Banków Centralnych
* przygotowanie do wprowadzenia w UGW jednolitej polityki walutowej
* kontrola funkcjonowania Europejskiego Systemu Walutowego

III etap 1 stycznia 1999
Jednolita waluta.
Z początkiem 1999 r. rozpoczął działalność Europejski Bank Centralny emitujący własną walutę- euro. ECU przestała istnieć (zastąpiona przez euro w stosunku 1:1). Nastąpiło nieodwołalne usztywnienie kursów centralnych walut wobec euro, a w konsekwencji także i wobec siebie. 1 stycznia 1999 r. euro stało się prawnym środkiem płatniczym na terenie krajów UGW.

Plan Wernera, dokument opracowany w październiku 1970 pod przewodnictwem luksemburskiego premiera Wernera. Dotyczył on tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej, zakładając trzy płaszczyzny realizacji – równocześnie miała być wprowadzana integracja w zakresie gospodarki i walut (kooperacja zakończona w perspektywie wprowadzeniem wspólnej waluty) oraz likwidacja barier przeszkadzających przepływowi kapitału.
Pierwszy etap planu rozpoczęto realizować w 1970 roku, jednak kryzys światowej gospodarki (drastyczny wzrost cen paliw i załamanie się systemu stabilizacji walut) uniemożliwił jego kontynuowanie. Mimo wszystko, był on jednak ważnym etapem w idei urzeczywistnienia UGW.

Raport Delorsa przewiduje trzy etapy tworzenia unii walutowej:
1. Etap
* rozpoczęty w 1990 roku
* zniesienie wszelkich ograniczeń ruchu kapitału między krajami członkowskimi
2. Etap
* rozpoczęty w 1994 roku, kiedy został utworzony Europejski Instytut Walutowy
* wzmocnienie koordynacji polityki pieniężnej krajów UE
3. Etap
* całkowita i nieodwołalna wymienialność walut
* brak ograniczeń w transakcjach kapitałowych
* całkowita integracja rynków kapitałowych i pieniężnych
* przestała istnieć ECU i została wymieniona na euro w stosunku 1:1
* polityka pieniężna jest prowadzona przez Europejski System Banków Centralnych

W etapie trzecim wzięły udział jedynie kraje spełniające kryteria konwergencji ustanowione na Konferencji Międzynarodowej w Maastricht (1991). Raport kończy się nieuchronną klauzulą, że przedstawione propozycje będą musiały zostać dołączone w formie poprawek do postanowień Traktatu Rzymskiego. Z tej racji Raport zlecał zwołanie Konferencji Międzyrządowych na mocy artykułu 236 EWG (zastąpionego później przez artykuł N TUE). 26/27 czerwca 1989 Rada Europejska na szczycie w Madrycie zaakceptowała Raport Delorsa jako strategię dla UGW i zdecydowała o rozpoczęciu I etapu tworzenia unii walutowej.

29. Warunki przystąpienia do unii walutowej – kryteria konwergencji

Kryteria przystąpienia do UGW:
* stopa inflacji w odniesieniu do średniej stopy inflacji nie może ona być wyższa niż 1,5% średniej inflacji w trzech krajach Unii gdzie inflacja była najniższa.
* deficyt budżetowy nie może być wyższy niż 3% PKB
* dług publiczny – nie może być większy niż 60% PKB
* średniej nominalnej długookresowej stopy procentowej - nie mogą one przekraczać nie więcej niż 2% średniej stóp procentowych w trzech krajach Unii o najniższej inflacji.
* przedział wahań kursów walut – kraje kandydujące do Unii muszą wykazywać stabilny kurs wymiany waluty w ciągu ostatnich 2 lat

Kryteria te spełniły: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Włochy.

Do UGW nie weszły 4 kraje członkowskie UE: Wielka Brytania, Dania, Szwecja i Grecja.

30. Pakt stabilności i wzrostu

Pakt stabilności i wzrostu (Stability and Growth Pact) – zbiorowa nazwa dwóch rozporządzeń Rady Europejskiej oraz uchwały o charakterze prewencyjnym i represyjnym, które zostały ratyfikowane na szczycie w Amsterdamie 17 czerwca 1997 roku. Dokument ten zakłada, iż kryteria fiskalne z Maastricht są nie tylko warunkiem przyjęcia do Europejskiej Unii Monetarnej, lecz będą obowiązywać kraje członkowskie już po przyjęciu do unii walutowej.

31. Mechanizm ERM I a ERM II

Mechanizm ERM oparty jest na powiązaniu i usztywnieniu kursów wymiany walut państw członkowskich. Dopuszczane są jedynie tzw. wahania normalne. Zakres wahań zmieniał się w czasie. Przed wprowadzeniem euro kursy walutowe były związane z ECU. ECU było walutą "koszykową", której kurs wyznaczała średnia ważona koszyka walut poszczególnych państw członkowskich.

Powstały pod koniec lat 70. ERM1 był pomyślany jako mechanizm wzajemnej stabilizacji walut pomiędzy państwami europejskimi. Bezpośrednią przyczyną zainicjowania prac nad tym mechanizmem był upadek wiarygodności systemu z Bretton Woods i tzw. Umowa Smithsoniańska, zawarta przez grupę G10 (poszerzenie korytarza walutowego do 2,25%). Cel ERM1 był więc skupiony na ochronie i stabilizacji walut europejskich tych państw, które ratyfikowały porozumienie.

Wprowadzenie ERM2, konstytuowane uchwałą Rady Europejskiej z 02.08.1997, było związane z konsekwencjami trzeciego etapu tworzenia unii gospodarczo-walutowej (postanowienia Traktatu z Maastricht). Wiadomo było, że niektóre państwa nie znajdą się w jej składzie – czy to na skutek własnej decyzji (np. Wielka Brytania), czy to na skutek niewypełnienia kryteriów konwergencji (np. Grecja). Ponadto zakładano, że w najbliższej przyszłości strefa euro będzie się rozszerzać. Oznaczało to, że Europa podzieli się na grupę państw należących do strefy Euro i grupę państw nienależących do niej (ale potencjalnie zainteresowanych akcesją). Celem ERM2 było więc zapewnienie mechanizmów stabilności walutom krajów spoza Eurolandu. Drugą funkcją ERM2 jest dostarczenie instrumentu ewaluacyjnego (pobyt w ERM2 jest jednym z kryteriów dopuszczalności państwa do rozpoczęcia procesu zastępowania waluty narodowej euro).

32. ECU

Jednostka rozliczeniowa w Europejskim Systemie Monetarnym używana w latach 1979–1998; pełniła ponadto funkcję składnika rezerw walutowych w krajach Unii Europejskiej. Symbol waluty według normy ISO 4217 brzmiał: XEU. Określenie ECU było nie tylko skrótem od angielskiego European Currency Unit, ale też nawiązywało do wyrazu écu, oznaczającego starą francuską monetę. Symbol waluty ₠ (zgodnie ze standardem Unicode: U+20A0 EURO-CURRENCY SIGN) to stylizowane C oraz E, które są pierwszymi literami nazwy European Community (pol. Wspólnota Europejska).

W 1981 roku zastąpiła Europejską Jednostkę Rozrachunkową (EUA).

1 stycznia 1999 zastąpiona przez euro w relacji 1 ECU = 1 EUR. Nigdy nie była pieniądzem i nie przyjmowała postaci materialnej. Była konstrukcją prawno-finansową, umożliwiającą rozliczanie się w handlu międzynarodowym.

ECU miała służyć jako:
* podstawa funkcjonowania symetrycznego mechanizmu wahań,
* instrument spłaty pożyczek między bankami centralnymi w ramach Europejskiego Systemu
Walutowego,
* środek obrachunkowy i płatniczy w operacjach międzynarodowych,
* waluta rezerwowa.

Traktat z Maastricht zatwierdził stały udział poszczególnych walut w koszyku:
* 33,2% marka niemiecka,
* 20,7% frank francuski,
* 10,4% gulden holenderski,
* 10,3% funt brytyjski,
* 8,5% frank belgijski,
* 7,3% lir włoski,
* 4,3% peseta hiszpańska,
* 2,7% korona duńska,
* 1,0% funt irlandzki,
* 0,7% escudo portugalskie,
* 0,5% drachma grecka,
* 0,3% frank luksemburski.

Waluty krajów, które przystąpiły do Unii Europejskiej w 1995 roku – Austria, Finlandia, Szwecja – nie znalazły się w koszyku walutowym. Różnica między wartością ECU, wyliczoną zgodnie z kursami centralnymi, a wartością wyliczoną zgodnie z kursami rynkowymi jest wskaźnikiem dywergencji wartości tych walut, w stosunku do kursu centralnego. Ecu uwzględnia różnice w kursach rynkowych i kursach centralnych wszystkich walut, dlatego jest uznawany za lepszy wskaźnik dywergencji, niż różnice między kursami bilateralnymi.

33. Europejska unia walutowa – koszty i korzyści

Korzyści:
* Eliminacja ryzyka kursowego i obniżenie ryzyka makroekonomicznego – obniżenie stóp procentowych pozwoli zwiększyć inwestycje i PKB
* Eliminacja kosztów transakcyjnych – szacowane na 0,1-0,2% PKB.
* Eliminacja wahań kursowych – stabilizacja warunków sprzyja kreacji handlu
* Większa przejrzystość cen – pozwala lepiej alokować zasoby.
* Korzyści z nieodwołalnego przyjęcia stałych kursów walutowych lub wprowadzenia wspólnej waluty wynikają z wyeliminowania niepewności oraz kosztów transakcyjnych związanych z koniecznością posługiwania się różnymi walutami oraz zmiennością kursów walutowych (są to tzw. korzyści zwiększenia efektywności walutowej );
* korzyści te zależą od zakresu integracji gospodarczej:
* im większy jest handel między krajami członkowskimi tym większe korzyści ze zmniejszenia kosztów transakcyjnych;
* im większe są przepływy kapitału tym większe są korzyści z ograniczenia niepewności dotyczącej stóp zysku od inwestycji w innych krajach członkowskich;
* im większe przepływy pracowników tym większe korzyści z ograniczenia niepewności dotyczącej płac osiąganych w innych krajach członkowskich.

Koszty:
* Ryzyko przegrzania gospodarki (boom-bust cycle) – obniżenie stóp procentowych może doprowadzić do wzrostu popytu, boomu kredytowego, wzrostu inflacji, utraty konkurencyjności i spowolnienia.
* Wzrost cen w momencie przystąpienia – przeciętnie niewielki (0,1-0,3 pkt. proc.) ale skoncentrowany wśród często kupowanych towarów i usług.
* Utrata niezależnej polityki pieniężnej – krajowa polityka pieniężna oraz płynny kurs walutowy pozwalają amortyzować wstrząsy. Te mechanizmy znikają wraz z przystąpieniem do unii walutowej.
* Koszty stałych kursów wynikają z utraty możliwości stosowania polityki pieniężnej dla stabilizowania produkcji i cen oraz utratę możliwości wykorzystywania zmian kursów walutowych dla utrzymania wewnętrznej stabilności gospodarczej w przypadku negatywnych szoków zewnętrznych np. spadku zagregowanego popytu.

34. Instytucje unii walutowej – Europejski Bank Centralny, Europejski System Banków centralnych – pojęcie i zadania

1. Europejski Bank Centralny
1 czerwca 1998 r. – Europejski Bank Centralny we Frankfurcie nad Menem – kieruje polityką monetarną państw Unii, w których obowiązuje waluta euro.
EBC jest niezależny od jakichkolwiek wpływów politycznych.
EBC ma wyłączne prawo wydawania zgody na emisję banknotów euro.
Polityka monetarna w ramach UGiW jest ustalana i prowadzona przez ESBC.
Polityka pieniężna EBC skupia się głównie na utrzymania stabilności poziomu cen. Dodatkowo także EBC ponosi odpowiedzialność za:
* Podaż pieniądza na obszarze funkcjonowania euro
* Oddziaływanie na poziom i strukturę stóp procentowych
* Emisje banknotów euro
* Podejmowanie interwencji na rynkach walutowych
* Sprzyjanie i wspieranie rozwoju gospodarczego państw EU

Zadania Europejskiego Banku Centralnego
* zarządza rezerwami walutowymi 12 państw członkowskich
* pełni funkcje doradcze – opinia wobec organów UE i organów narodowych
* ustala poziom stóp procentowych w strefie euro
* przeprowadza operacje dewizowe i dba o sprawne działanie systemów płatniczych

2. Europejski System Banków Centralnych
Europejski System Banków Centralnych, ESBC- działający w ramach Unii Europejskiej system, którego rdzeniem jest Europejski Bank Centralny.
Struktura
System ten ma następujące elementy:
* Eurosystem natomiast składa się z EBC i banków centralnych tych krajów Unii Europejskiej (UE), które przyjęły euro. Krajami tymi są obecnie Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Portugalia, Hiszpania, Słowenia oraz Malta, Cypr (od 1.01.2008 r.) i Słowacja (od 01.01.2009).
* Europejski System Banków Centralnych, który tworzą (EBC) i narodowe banki centralne wszystkich krajów członkowskich UE. Powołany został 1 czerwca 1998 roku i skupia także banki centralne tych państw, które nie przyjęły Euro. Są nimi Dania, Szwecja, Wielka Brytania, Polska, Czechy, Węgry, Litwa, Łotwa i Estonia oraz ostatnio włączone w struktury Bułgaria i Rumunia. Mogą one w ramach ESBC prowadzić własną politykę pieniężną, ale są wyłączone z procesu decyzyjnego.

Organami decyzyjnymi ESBC są organy Europejskiego Banku Centralnego, tj. Rada Prezesów i Rada Ogólna. EBC sporządza także sprawozdania z działalności ESBC i przedstawia je Parlamentowi Europejskiemu, Radzie Unii Europejskiej, Komisji Europejskiej i Radzie Europejskiej.

Zadania ESBC:
* Definiowanie i realizacja polityki walutowej wspólnoty
* Przeprowadzanie operacji dewizowych
* Przechowywanie oficjalnych rezerw dewizowych państw członkowskich zarządzanie nimi
* Wspieranie sprawnego działania systemów płatniczych

35. Strefa euro – członkowie i zasady ich przyjęcia – system ERMII

Państwa członkowskie Unii Europejskiej objęte derogacją, aby przystąpić do strefy euro muszą spełnić określone warunki zwane kryteriami konwergencji (kryteriami zbieżności lub kryteriami z Maastricht). Kryteria te, zarówno konwergencji nominalnej, jak i konwergencji prawnej określają, czy dane państwo UE jest gotowe do przyjęcia euro.

36. Budżet UE – pojęcie i geneza . Źródła finansowania. Struktura wydatków. Perspektywy finansowe. Elementy polityki finansowej UE.

Budżet Unii Europejskiej (formalnie Budżet ogólny Wspólnot) – główny krótkoterminowy plan Unii Europejskiej, sporządzany na czas jednego roku, obejmujący dochody i wydatki związane z prowadzeniem i koordynacją polityk wspólnotowych. Podstawę traktatową budżetu stanowią artykuły 310-325 (dawne artykuły 268-280 TWE) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Źródła finansowania
W okresie kształtowania się Wspólnot środki budżetowe pochodziły ze składek członkowskich (członków EWWiS, EWG i Euratom) oraz podatków od producentów stali i węgla (w ramach EWWiS). W odróżnieniu od większości organizacji międzynarodowych finansowanie Wspólnot od 1970 roku opiera się na środkach własnych. Zalicza się do nich:
* cła pobierane z importu od państw trzecich artykułów przemysłowych, w ramach Wspólnej Polityki Handlowej;
* cła na artykuły rolne pobierane w związku z importem produktów rolnych z krajów trzecich;
* wpływy z podatku VAT;
* składka uiszczana przez państwa członkowskie w wysokości zależnej od PKB danego państwa.

Do budżetu włącza się także niewykorzystane środki z roku ubiegłego. Przy tworzeniu kalkulacji budżetowej uwzględniany jest również funkcjonujący od 1985 roku opust w składce brytyjskiej, związany z nikłym korzystaniem przez Wielką Brytanię ze środków wspólnej polityki rolnej.

Struktura wydatków
Wydatki budżetowe Unii Europejskiej klasyfikuje się według następujących działów: rolnictwo; działania strukturalne; polityki wewnętrzne; działania zewnętrzne; administracja; rezerwy; pomoc przedakcesyjna; rekompensaty.

Perspektywa finansowa uchwalona przez Parlament Europejski w maju 2006 na 7 lat wynosi 864,3 mld euro. Środki podzielone zostały w następujący sposób:
* konkurencyjność na rzecz wzrostu i zatrudnienia - 74,1 mld;
* spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia - 308 mld;
* ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi - 371,3 mld;
* obywatelstwo, sprawiedliwość, wolność i bezpieczeństwo - 10,8 mld;
* UE jako partner globalny - 49,5 mld;
* administracja - 50,6 mld.