1. Choroby psychosomatyczne

Grupa chorób związanych ze zmianami narządowymi, w których etiologii i przebiegu odgrywają istotną rolę czynniki psychiczne.

W większości przypadków są to choroby przewlekłe, nasilające się okresowo.

Zaburzenia emocjonalne obecne są jeszcze przed wystąpieniem objawów, następnie ujawniają się silniej w okresie zaostrzeń.

Obserwuje się występowanie różnych chorób psychosomatycznych u jednej osoby, pewną tendencję do występowania rodzinnego

• Choroby psychosomatyczne

Zaburzenia te częściowo mieszczą się (zgodnie z klasyfikacją Światowej Organizacji Zdrowia - ICD 10) w jednej grupie z

• zaburzeniami nastroju (DEPRESJA JEDNOBIEGUNOWA, DWYBIEGUNOWA)

• zaburzeniami o charakterze nerwicowym,

• związanych ze stresem (PTSD, ASD)

• zaburzeniami somatycznymi,

Częściowo umieszczane są pośród zespołów behawioralnych z zaburzeniami fizjologicznymi, np.

• nieorganiczne zaburzenia snu

• dysfunkcje seksualne nie spowodowane zaburzeniami organicznymi ani chorobą somatyczną (o etiologii psychogennej)

Klasyfikacja chorób psychosomatycznych
Zaburzenia psychosomatyczne można podzielić na trzy grupy :

• 1.Choroby, których czynnikami etiologicznymi są bodźce psychiczne.

tak zwane nerwice wegetatywne, czyli np. bóle głowy, których źródłem jest napięcie psychiczne, nawykowe wymioty, jadłowstręt psychiczny, pewne postacie otyłości.

• 2.Choroby, w których czynnikiem istotnym, choć nie wyłącznym są urazy psychiczne (doświadczenia traumatyczne). Do grupy tej należą: choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zapalenie jelita grubego, samoistne nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, astma oskrzelowa, choroby alergiczne (np. atopowe zapalenie skóry).

• 3. choroby, w których czynnik psychiczny jest czynnikiem zaostrzającym proces chorobowy. Są to: cukrzyca, nadczynność tarczycy, gościec przewlekły.

1. ZABURZENIA SOMATOPSYCHICZNE

• pierwotnie pojawiają się objawy somatyczne, psychika zaś wtórnie reaguje na te objawy.

Obejmują

• wpływ choroby na psychiczne funkcjonowanie człowieka,

• samą chorobę i jej następstwa,

• leczenie, które wywołuje określone reakcje emocjonalne, niekiedy mogące prowadzić nawet do zmian osobowości człowieka chorego (Zaburzenie Osobowości Homilopatyczne).

Zaburzenia somatopsychiczne mogą mieć podwójną genezę:

Pochodzenie egzogenne - w przebieg niektórych chorób somatycznych wpisane są zmiany stanu psychicznego:

• Zaburzenia świadomości

• Zaburzenia nastroju

• Zmiany otępienne

• Zmiany psychopatyczne

Pochodzenie psychogenne – stan somatyczny człowieka powoduje reakcję psychologiczną na wystąpienie tego stanu somatycznego: 
1. wystąpienie uszkodzenia somatycznego w organizmie,
2. jego konsekwencją jest rejestracja psychiczna,
3. reakcja psychologiczna, która powoduje zmiany funkcji psychicznej,
4. możliwe wtórne zaburzenia somatyczne.

Do chorób, które mogą prowadzić do zmian stanu psychicznego zalicza się choroby przewlekłe, chroniczne, nieuleczalne.

• cukrzyca, astma, choroba serca, choroby kręgosłupa, stwardnienie rozsiane

• zjawiska związane z dysfunkcjami rozwojowymi: defekty w rozwoju fizycznym, nieprawidłowości w dynamice procesów nerwowych (nadpobudliwość),

• niepełnosprawność fizyczna (uszkodzenia, zaburzenia, choroby narządu ruchu),

• zaburzenia mowy (np. niewydolność układu artykulacyjnego)

• niepełnosprawność związana z funkcjonowaniem narządów zmysłów (niewidomi, niedowidzący, niesłyszący, niedosłyszący).

1. REAKCJE EMOCJONALNE PACJENTA

• Nastrój obniżony (jakie emocje?)-> bilans choroby ujemny, często obniżenie samooceny

• Nastrój wyrównany (równoważenie emocji pozytywnych i negatywnych)->bilans równy zeru

• Nastrój podwyższony (przewaga emocji pozytywnych; nadzieja; choroba, jako wyzwanie->bilans choroby pozytywny

• zjawisko wtórnych korzyści z choroby

• Nastrój euforyczny (stwardnienie rozsiane, organiczne uszkodzenie mózgu)

1. WPŁYW STRESU NA ZDROWIE SOMATYCZNE

Stres obniża odporność na choroby przez osłabienie systemu immunologicznego (mniejsza ilość i aktywność komórek układu odpornościowego)

• negatywny wpływ na układ krążenia (niedokrwienie mięśnia sercowego, zakłócenia pracy serca i zmniejszenie jego wydolności), nadciśnienie

• udar mózgu

• układ nerwowy (m.in. osłabienie pamięci (hipomnezja) i depresja).

• zwiększenie podatności na rozwój przeziębienia czy grypy (chorób wirusowych).

• rozwój choroby nowotworowej (występowanie stresu aktywuje dziedziczną skłonność)

• rzuty stwardnienia rozsianego

• zaostrzenie przebiegu łuszczycy

• pokrzywka

• łojotokowe zapalenie skóry

1. UWARUNKOWANIA OSOBOWOŚCIOWE CHORÓB SOMATYCZNYCH

5. WZÓR ZACHOWANIA A (Osobowość typu A, WZA)

• Badania Friedmana i Rosemnana

• Podstawowe elementy tego wzoru zachowania to: agresywna i bezustanna walka w celu coraz większych osiągnięć, w coraz krótszym czasie,

• konkurowanie, wysoka potrzeba osiągnięć, tendencja do dominacji,

• agresywność, wysoka dynamika zachowań,

• chroniczny brak czasu, niecierpliwość i pośpiech,

• podstawa temperamentalna?

• Do najbardziej niebezpiecznych cech WZA zaliczono wrogość i gniew.
  Zachowania te angażują jednostkę w zdobywanie jak największej liczby celów w jak najkrótszym czasie.

• Osoby te mają tendencję do rywalizacji, pragną dużego uznania i awansu, charakteryzują się szczególną czujnością psychiczną i fizyczną.

• WZA predysponuje do przeżywania chronicznego stresu w pracy,

• STRES rozwija się u osoby o WZA jako wynik niedoceniania przez nią stopnia trudności zadań i czasu potrzebnego na ich rozwiązanie.

• Osoby te ujawniają w pracy niecierpliwość, agresję, rozdrażnienie, wrogość, oraz zaprzeczają zmęczeniu.

• Osoby typu A wyszukują sytuacje stawiające wyższe wymagania w pracy.

• Typ A koreluje z liczbą godzin pracy, z napiętymi terminami i z większą ruchliwością zawodową.

• Osoby typu A mają również tendencję, by spostrzegać te wymagania jako wyższe niż osoby typu B.

• Praca w warunkach ciągłej presji i stresu silnie obciąża układ sercowo-naczyniowy.

• Podwyższone poziomy kortyzolu i adrenaliny – hormonów kontrolujących reakcje organizmu na sytuacje stresowe – powodują rozszerzanie się naczyń krwionośnych i przyspieszają tętno.

• WZA pozytywnie koreluje z liczbą wypalanych papierosów (behawioralny czynnik ryzyka!!) oraz poziomem cholesterolu

WZA:

1. Ogólnie ujawnia energię, czujność  i pewność siebie;
   2. Mocno ściska dłoń przy powitaniu i chodzi  żwawym krokiem;
   3. Głośni i lub energicznie mówi;
   4. Zwięzła mowa, skrótowe odpowiedzi;
   5. Urywa wypowiedzi (błędy w wymowie końcowych sylab lub słów);
   6. Mowa szybka, przyspieszenie mówienia zwłaszcza pod koniec długiego zdania;
   7. Przerywanie rozmówcy zanim skończy on swoją wypowiedź;
   8. Używa zaciśniętej pięści lub wskazuje palcem na rozmówcę, aby podkreślić to,  co mówi;
   9. Wrogość skierowana do prowadzącego wywiad lub tematu poruszanego w czasie wywiadu;

1. OSOBOWOŚĆ TYPU C, WZÓR ZACHOWANIA C (WZC, cancer prone personality)

• racjonalne zachowanie

• niezdolność do zachowań agresywnych

• cierpliwość, kooperatywność, brak asertywności,

• ukrywanie negatywnych emocji (zwłaszcza gniewu)

• uległość wobec zewnętrznych autorytetów.

• brak swobody w kontaktach,

• niska satysfakcja z życia seksualnego,

• mała aktywność społeczna, zależność od otoczenia,

• głębokie poczucie winy, poczucie opuszczenia i samotności,

• powierzchowność i niestałość związków

• specyficzny styl reagowania emocjonalnego na stres – wyparcie i zaprzeczanie trudnym negatywnym odczuciom.

• neurotyzm i introwersja

• poddanie się woli innych ludzi

• brak stanowczości,

• unikanie konfliktów i zachowań, które mogłyby urazić innych,

• stoicyzm i poświęcanie się,

• przestrzeganie przyjętych norm zachowania ("co ludzie powiedzą")

• skłonność do przeżywania uczuć bezradności i rozpaczy.

• napięcie, lęk i smutek powodują u tych osób chroniczne napięcie emocjonalne, którego ekspresja jest blokowana

• potrzeba aprobaty społecznej

• mała asertywność

• konformizm

• ETIOLOGIA wysoka reaktywność, lęk, neurotyzm , doświadczenia wczesnego dzieciństwa, traumatyczne doświadczenia w dorosłym życiu

1. TYPU D (osobowość stresowa, tzw. distress personality)

• Osobowość ta charakteryzuje się połączeniem 2 tendencji

• negatywnej emocjonalności (negative affectivity): obniżenie nastroju, lęk, złość, wrogość, skłonność do zamartwiania się/ samoobwiniania, pesymizm, łatwe irytowanie się

• Cechy te silnie korelują z negatywnym obrazem samego siebie oraz zgłaszaniem licznych objawów somatycznych

• zahamowanie społeczne (social inhibition) dotyczy unikania potencjalnego zagrożenia związanego z relacjami społecznymi (np. dezaprobaty). Osoby WZD często czują się „zahamowane”, napięte, zakłopotane i niepewne w relacjach z innymi, niechętnie dzielą się emocjami z innymi (obawa przed dezaprobatą), słabe więzi z innymi ludźmi,

• Obie te cechy razem — negatywna emocjonalność oraz zahamowanie społeczne wiążą się z postrzeganiem otoczenia jako niezapewniającego wsparcia społecznego, ze skłonnością do depresji, obniżonym samopoczuciem, niskim poziomem poczucia własnej wartości, niskim poziomem satysfakcji z życia i uczuciem wyczerpania

• Osobowość stresowa wpływa na zwiększenie ryzyka zachorowania na choroby somatyczne przez:

• — zaburzenia działania immunologicznego

• — zwiększoną reaktywność sercowo-naczyniową (większy wzrost ciśnienia tętniczego i wydzielanie kortyzolu w sytuacji stresowej u osoby z typem osobowości D).

Wyniki badań nt. zależności psychosomatycznych u chorych z WZD:

• mniej efektywna i wolniejsza rekonwalescencja po zaburzeniach rytmu serca

• nasilenie miażdżycy tętnic szyjnych

• choroba wieńcowa

• u pacjentów, którzy osiągają wysokie wartości zarówno w skali negatywnej emocjonalności, jak i zahamowania społecznego, występuje kilkakrotnie większe ryzyko nagłego zgonu sercowego

• osobowość typu D oraz starszy wiek zwiększają ryzyko rozwoju choroby nowotworowej u pacjentów z chorobą wieńcową 

• osobowość typu D wiąże się z obecnością objawów depresyjnych i lękowych u pacjentów ze wszczepionym rozrusznikiem serca

1. ALEKSYTYMIA

• Niezdolność do rozumienia lub identyfikowania emocji oraz ich nazywania i wyrażania.

Aleksytymicy:

• nie potrafią odróżniać pobudzenia emocjonalnego od fizjologicznego,

• skupiają się na fizjologicznych objawach towarzyszących przeżywaniu emocji i przypisują im zewnętrzne źródła

• nie rozumieją, że odczuwane przez nich doznania fizjologiczne są przejawem doznawanych przez nich emocji.

• nie potrafią scharakteryzować swoich uczuć i wyrazić ich słowami,

• mają ograniczone słownictwo określające emocje.

• ,,ŚLEPOTA EMOCJONALNA”

• SKUTKI: brak rozładowania napięć i niepokoju.

• Definicja:

• Etymologicznie aleksytymia oznacza brak słów dla emocji, zaburzenia w orientacji we własnym życiu emocjonalnym, przy jednoczesnej poprawnej orientacji w życiu emocjonalnym innych ludzi.

• Aleksytymicy mogą przeżywać emocje, choć nie zdają sobie sprawy z tego, jakie są to emocje

• brak umiejętności rozpoznawania swoich różnych stanów emocjonalnych;

• wysokie natężenie emocji negatywnych, a niskie - pozytywnych;

• koncentracja na doznaniach somatycznych;

• odreagowywanie napięcia psychicznego jedynie poprzez zachowania nawykowe (np. objadanie się lub głodzenie, nadużywanie alkoholu, leków bądź środków psychoaktywnych);

• brak zdolności do marzeń i fantazji (uboga wyobraźnia);

• nadmiernie operacyjny (konkretny) sposób myślenia;

• tendencja do nastroju depresyjnego i lęku;

• niezdolność radzenia sobie ze stresem przy jednoczesnym braku motywacji do szukania i korzystania ze wsparcia innych osób.

ETIOLOGIA –PRZYCZYNY

• chroniczne przeżywanie emocji negatywnych

• negatywne doświadczenia z okresu wczesnego dzieciństwa,

• sytuacje traumatyczne

• chroniczne narażenie życia (przy braku możliwości rozładowania napięcia emocjonalnego)

• lansowanie kultu racjonalności, przekonań, że emocje są szkodliwe, należy je lekceważyć, nie wypada okazywać

• brak zrozumienia i wsparcia ze strony najbliższego otoczenia

• brak możliwości ucieczki z zagrażającego nam miejsca

• efekt uszkodzenia mózgu

• Aleksytymia – korelaty

• co to jest korelacja?

• Wsp. korelacji, <-1,1>.

• hipochondria (r = 0,39),

• depresyjność (r = 0,60),

• potrzeba poznawania (r = -0,42),

• refleksyjność psychologiczna (r = -0,33)

• Style radzenia sobie ze stresem a aleksytymia:

• wyrażanie emocji/poszukiwanie wsparcia społecznego(r = -0,50)

• marzenie na jawie/fantazjowanie (r = -0,26),

• dystansowanie się (r = 0,21)

• Kobiety 1,8%

• Mężczyźni 8,1%

• DLACZEGO???

• trening społeczny - nacisk na dążenie do statusu i emocjonalny dystans

• ????

1. OBJAWY stresu

Krótkotrwałe objawy fizyczne, które są skutkiem zwiększonego wydzielania adrenaliny, pojawiają się zazwyczaj w sytuacji fizycznego zagrożenia.
· Przyspieszone bicie serca,
· Wzrost aktywności gruczołów potowych,
· Zimna skóra,
· Zimne kończyny- dłonie i stopy,
· Mdłości,
· Przyspieszony oddech,
· Napięcie mięśni,
· Suchość ust,
· Potrzeba oddania moczu,
· Biegunka.
Wymienione powyżej objawy stanowią symptomy stresu biologicznego

Emocjonalne/poznawcze/behawioralne symptomy stresu

• Apatia

• Tłumienie uczuć

• Zamykanie się w sobie

• Zapominanie

• Lęk

• Napięcie emocjonalne lub nadmierne szukania odosobnienia

• Koszmary senne

• Nerwowy śmiech

• Poczucie niezadowolenia

• Poirytowanie, drażliwość

• Słaba koncentracja

• Częstsze uleganie wypadkom

• Nadmierna skłonność do płaczu, ucieczki lub pobudzenie

1. Wypalenie zawodowe

• Wyczerpanie emocjonalne (emotional exhaustion) objawia się:

• zniechęceniem do pracy

• coraz mniejszym zainteresowaniem sprawami zawodowymi,

• obniżoną aktywnością,

• pesymizmem,

• stałym napięciem psychofizycznym,

• drażliwością,

• zmianami somatycznymi - chronicznym zmęczeniem, bólami głowy, bezsennością, zaburzeniami gastrycznymi, częstymi przeziębieniami itp.

• Depersonalizacja (depersonalization) związana jest z

• obojętnością i dystansowaniem się wobec problemów klienta/pacjenta/ucznia

• powierzchownością,

• skróceniem czasu i sformalizowaniem kontaktów,

• cynizmem,

• obwinianiem klientów / pacjentów za niepowodzenia w pracy.

• Formy depersonalizacji uzależnione są od rodzaju aktywności zawodowej pracownika.

• Depersonalizacja (odczłowieczenie, uprzedmiotowienie) jest próbą zwiększenia psychicznego dystansu wobec osoby, z którą się pracuje.

• Obniżone poczucie dokonań osobistych (reduced personal accomplishment) jest tendencją do widzenia swojej pracy z klientami w negatywnym świetle. Objawia się:

• niezadowoleniem z osiągnięć w pracy,

• przeświadczeniem o braku kompetencji,

• utratą wiary we własne możliwości,

• poczuciem niezrozumienia ze strony przełożonych,

• stopniową utratą zdolności do rozwiązywania pojawiających się problemów

• niemożnością przystosowania się do trudnych warunków zawodowych.

• W relacji z ludźmi przyjmuje skrajne formy zachowań agresywnych (np. agresja werbalna), jak i ucieczkowych (absencja w pracy).

1. CZYNNIKI INDYWIDUALNE

• stawianie sobie wysokich wymagań przy niewielkich możliwościach wpływu na sytuację; 

• defensywna postawa wobec trudności, wyolbrzymianie porażek; 

• brak lub mała dbałość o swoje ciało, dietę, ćwiczenia fizyczne, rytm snu, relaks i podstawową higienę; 

• perfekcjonizm i nadodpowiedzialność; 

• zaniedbywanie rozwoju zawodowego; 

• brak partnerskich relacji i systemu wsparcia

• brak lub słaba organizacja czasu prywatnego i czasu pracy.

Czynniki interpersonalne

• Relacje jakie zachodzą między pracownikiem a klientami instytucji.

• Jedna z bardziej obciążających relacji zawodowych-relacja pomocy, w której jedną ze stron są pracownicy instytucji wspierających, drugą zaś osoby poszukujące pomocy.

• W tym przypadku praca polega na: doradzaniu, motywowaniu, wspieraniu, podnoszeniu na duchu, leczeniu, pielęgnowaniu, opiekowaniu się, prowadzeniu terapii.

• Dodatkowym obciążeniem jest obowiązek ciągłego kontaktu z osobami w trudnej sytuacji życiowej, koncentracji na tragicznych przeżyciach innych ludzi,

• Do interpersonalnych źródeł wypalenia zaliczyć należy również stresujące sytuacje, które przynoszą kontakty z przełożonymi i współpracownikami.

• konflikty interpersonalne,

• rywalizacja,

• brak wzajemnego zaufania,

• zaburzona komunikacja,

• przemoc psychiczna,

• agresja werbalna,

• mobbing,

• zamierzone lub niezamierzone przyczynianie się pracodawcy do obniżenia poczucia własnej wartości i samoskuteczności pracowników,

• np. kwestionowanie kompetencji czy blokowanie aktywności twórczej swych podwładnych

• Oprócz stresorów związanych z rolą zawodową wymienia się także:

• stresory związane ze środowiskiem fizycznym, np. hałas, zatłoczenie, źle dopasowane sprzęty biurowe lub ich brak itp.;

• stresory związane ze sposobem wykonywania pracy np. pośpiech, monotonia, nierytmiczność przebiegu pracy (np. częste spiętrzenia pracy), praca w godzinach wieczornych lub nocnych;

• stresory związane z funkcjonowaniem pracownika jako członka organizacji np. odpowiedzialność za rzeczy i ludzi, brak udziału w podejmowaniu decyzji, brak możliwości wypowiadania swojej opinii w sprawach istotnych dla organizacji;

• stresory związane z rozwojem zawodowym - niezadowolenie z przebiegu kariery, brak możliwości dalszego rozwoju zawodowego, brak poczucia stałości pracy;

• stresory związane z jednoczesnym funkcjonowaniem w organizacji i poza nią np. niemożność pogodzenia obowiązków zawodowych z obowiązkami wobec rodziny, przyjaciół lub z rozwojem własnych pozazawodowych zainteresowań;

• styl kierowania niedopasowany do zadań placówki i potrzeb pracowników (Łoboda 1990).

1. PRZYCZYNY I OBJAWY ZESPOŁU STRESU POURAZOWEGO (PTSD)

Jednostki chorobowe powstające jako patologiczne zmiany po przeżyciu katastrofy według klasyfikacji ICD-10 (MIĘDZYNARODOWA KLASYFIKACJA CHORÓB-10)

• ostra reakcja na stres

• zespół stresu pourazowego (bez powikłań i złożone)

• zaburzenia dysocjacyjne np. osobowość mnoga, amnezja dysocjacyjna, hipo- i hiperestezje)

• trwałe zmiany osobowości po katastrofach.

OSTRA REAKCJA NA URAZ (ASD) 

• Przeżycie dramatycznej sytuacji lub bycie jej świadkiem, zetknięcie się ze śmiercią, bezpośrednim zagrożeniem życia, poważnym okaleczeniem lub doświadczeniem zagrożenia własnej integralności fizycznej i integralności fizycznej osób trzecich

• Reakcja: silny strach, poczucie bezradności i przerażenie. 

• Zaburzenie trwa nie krócej niż 2 dni i nie dłużej niż 4 tygodnie

• Ujawnia się w ciągu 4 tygodni od dramatycznego wydarzenia

OSTRE ZABURZENIE STRESOWE

3 lub więcej objawów

• Subiektywne poczucie otępienia, zobojętnienie lub brak wrażliwości emocjonalnej

• Ograniczenie świadomości otoczenia (co to jest świadomość?

• Derealizacja

• Depersonalizacja

• Amnezja dysocjacyjna

Amnezja dysocjacyjna (psychogenna) to niezdolność do przypomnienia sobie wydarzeń na skutek urazu

• zlokalizowana, pacjent nie pamięta pierwszych godzin po wydarzeniu traumatycznym;

• selektywna, pacjent zapomina tylko wybrane wydarzenia z danego okresu;

• całościowa, pacjent zapomina całą historię swojego życia

Może wystąpić u osób, które uczestniczyły w wydarzeniu o charakterze traumatycznym :

• katastrofy komunikacyjne

• agresywny napad,

• gwałt

• walka frontowa

• tzw. „men-made disorders” (bombardowanie, tortury, obozy koncentracyjne, terroryzm)

Ale również:

• informacja o poważnej chorobie

• śmierć bliskiej osoby

Również osoby, które były świadkami takiego wydarzenia/inf. w mediach i zareagowały na nie przerażeniem.

Co łączy te przypadki? Poczucie zagrożenia życia i towarzysząca temu bezradność

PTSD dotyka także osoby zawodowo biorące udział w likwidacji skutków katastrof

• W polskich badaniach stwierdzono PTSD u 7,4% strażaków biorących udział w najbardziej traumatycznych akcjach

• W diagnozie PTSD ważne jest zarówno:

• bezpośrednie uczestnictwo w wydarzeniu o charakterze traumatycznym (za takie uznaje się również otrzymanie informacji o niespodziewanej, nagłej śmierci bliskiej osoby np. w wyniku katastrofy)

• rodzaj reakcji – czyli uczucie przerażenia, bezradności czy chwilowe przekonanie o braku szans na ocalenie

• (kryterium A według DSM IV – charakterystyka zdarzenia i reakcji na nie)

• U ofiar wypadków komunikacyjnych, u których wystąpiła utrata przytomności/znaczne obrażenia somatyczne silne negatywne emocje pojawiają się po przebudzeniu w szpitalu

• cecha charakterystyczna PTSD: fakt długotrwałego występowania reakcji po pewnym okresie inkubacji objawów, zanim dadzą o sobie znać.

• reakcja szoku pojawiającego się bezpośrednio po traumatycznym zdarzeniu nie jest jeszcze zespołem stresu pourazowego. Reakcja ta traktowana jest jako coś naturalnego.

• KWESTIA PREDYSPOZYCJI

• DLACZEGO? Nie wszystkie osoby poddane takim samym negatywnym oddziaływaniom przejawiają syndromy PTSD (Van der Kolka, McFarlane, 1996), (Yehude 1995)

• Wrodzone predyspozycje, które w znacznym stopniu wpływają na występowanie tego zespołu (dziedziczenie podatności?)-> może ujawnić się depresja, schizofrenia, nerwica itp.

Czynniki psychologiczne: wadliwa sieć wsparcia społecznego lub jego brak, osobowość , NEGATYWNE doświadczenie życiowe w radzeniu sobie ze stresem– czyli sposób i skuteczność w radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi.

OBJAWY

• przeżywanie na nowo urazowej sytuacji w natrętnych wspomnieniach (reminiscencjach, tzw. flashbacks)

• Koszmarne sny dotyczące traumatycznego wydarzenia

• złudzenia (co to jest?)

• silny niepokój w styczności z wewnętrznymi bądź zewnętrznymi wskazówkami symbolizującymi lub przypominającymi jakiś aspekt traumatycznego wydarzenia;- np. marka samochodu, piosenka, zapach

(tzw. kryterium B- objawy ponownego przeżywania)

• unikanie rozmów, wspomnień o urazie,

• Unikanie ludzi, miejsc, sytuacji , czynności dotychczas niesprawiających problemów (takich jak jazda samochodem, przejście przez jezdnię), które w jakikolwiek sposób kojarzą się z urazem.

(kryterium C - objawy unikania).

• zmiany emocjonalne – poczucie dystansu wobec otoczenia, zawężony zakres odczuwanych emocji pozytywnych, wyolbrzymione reakcje lękowe

• anhedonia

• uczucie obojętności

• trudności z koncentracją

• zaburzenia pamięci – fragmentaryczne niekompletne wspomnienie samego wydarzenia (amnezja)

• objawy przewlekłej reakcji stresowej

• podwyższony poziom pobudzenia: niepokój, drażliwość

• nadmierna czujność

• przesadne reakcje na bodźce

• Problemy ze snem

(kryterium D - objawy wzmożonego wzbudzenia wegetatywnego)

Objawy utrzymują się przez co najmniej miesiąc

1. SCHIZOFRENIA OBJAWY

Negatywne – zmniejszające zdolności codziennego funkcjonowania

• ubóstwo mowy - mutyzm

• anhedonia – niezdolność do spontanicznego przeżywania pozytywnych uczuć (np. radości, zadowolenia

• apatia

• trudności z koncentracją uwagi

• zobojętnienie

• zubożenie mimiki

• trudności w tzw. aktywności społecznej (rodzinnej, małżeńskiej, zawodowej, czynności samoobsługowych)

• trudności w komunikacji interpersonalnej

• Paratymia

• paramimia

Pozytywne - wytwórcze, czyli dodatkowe w stosunku do normalnego funkcjonowania):

• halucynacje (omamy)

• urojenia

• ,,dziwaczne” zachowania

Omamy (halucynacje) - jest to spostrzeganie nieistniejących przedmiotów

Omamy dzielimy według:

1. struktury - na proste (np. błyski, trzaski) oraz złożone (przedmioty, sytuacje, sceny)

2. projekcji zmysłowej - omamy słuchowe (najczęstsze), wzrokowe, czuciowe,smakowe, węchowe

OMAMY

• występują u około połowy chorych.

• Najczęściej to omamy słuchowe, „głosy” komentujące zachowanie chorego lub mówiące do niego, czasem rozkazujące.

Omamy wzrokowe należą do rzadkości, a ich występowanie w schizofrenii bywa kwestionowane

Dysmorfofobia (body dysmorphic disorder-BDD)

Polega na spostrzeganiu zniekształcenia twarzy lub innej części ciała chorego z towarzyszącym temu lękiem i przekonaniem, że podobny wstręt i lęk budzi to w otoczeniu.

1. POSTACIE CHOROBY

Tradycyjnie wyróżnia się kilka podtypów schizofrenii, jednak postaci te nie są całkowicie odrębne, różnią się bowiem tylko przewagą pewnych grup objawów.

W ciągu wieloletniego chorowania postaci te mogą przechodzić ponadto jedna w drugą.

• schizofrenia paranoidalna – postać z przewagą urojeń i omamów

• schizofrenia katatoniczna – głównie z zaburzeniami ruchu jak pobudzenie, osłupienie

• schizofrenia hebefreniczna – dominuje silna dezorganizacja myślenia i mowy, zmienność emocjonalna i zachowań z niewielką tylko obecnością urojeń i omamów; paratymia i paramimia

• schizofrenia rezydualna (prosta) – pojęcie pochodzące jeszcze od E. Bleulera, kontrowersyjne; taki przebieg choroby, w którym nie ujawniają się objawy wytwórcze (omamy i urojenia).

Istotą ma być postępujący, bardzo powolny proces „obniżania się linii życiowej”, wycofywania się, izolacji, utraty celów i dziwacznych zachowań.

jedynie te objawy, które bywają nazywane negatywnymi czy osiowymi. Rozpoznanie takiego typu choroby jest rzadkie, a jego rzeczywiste występowanie jest podawane w wątpliwość.

• schizofrenia niezróżnicowana – gdy nie można rozpoznać żadnego z powyższych typów ze względu na brak przewagi charakterystycznych objawów zespołu (w Polsce 1.3%).

1. PRZEBIEG SCHIZOFRENI

Faza przedchorobowa

• Nie ma żadnej typowej dla schizofrenii „osobowości przedchorobowej”.

• U istotnej części przyszłych chorych (11-25% ), występują jednak w okresie przedchorobowym cechy i zachowania, które mogą być uważane za nieprawidłowe. Są one różnego rodzaju, niespecyficzne, mogą wystąpić też u o osób, które na schizofrenię nigdy nie zachorują.
  
  Do cech i zachowań okresu przedchorobowego mogą należeć np. trudności w kontaktowaniu się z innymi ludźmi, izolowanie się, pewien chłód emocjonalny, ekscentryczność, nadmierna wrażliwość, nieufność, nadmierne zaprzątnięcie swoimi wewnętrznymi przeżyciami i myślami.

• (pewne cechy osobowości schizotypowej/schizoidalnej)

Przyszli chorzy mogą wykazywać deficyty poznawcze (uwagi, pamięci) i koordynacji wzrokowo-ruchowej, gorzej się uczą, a ich zachowanie częściej sprawia kłopoty rodzicom.

PRZEBIEG

Objawy prodromalne czyli zwiastuny choroby

• wyraźne zmiany zachowania, myślenia i percepcji, które albo nie są jednak jeszcze objawami choroby psychicznej albo mają formę bardzo krótkich epizodów psychotycznych.

Objawami zwiastunowymi mogą być:

• objawy natrętne (obsesyjno-kompulsyjne)

• obniżenie lub labilność nastroju, drażliwość

• zaburzenia snu

• nastawienia ksobne i prześladowcze, podejrzliwość, zniekształcenia spostrzegania

• odczucia typu depersonalizacji (poczucie zmiany swojej osobowości, integralności, utrata władzy nad własnymi procesami psychicznymi i motywacją)

• Derealizacji (nierealnosc świata, świat wydaje się dziwny, zmieniony)

• lęk

Objawy prodromalne cd.

• niezwyczajne dla osoby zachowania, dziwaczne lub niezgodne z obyczajowymi albo społecznymi normami

• nowe absorbujące zainteresowania zagadnieniami filozoficznymi, religią, abstrakcyjnymi ideami

• dziwaczna treść wypowiedzi, dziwaczne pomysły i idee

• Schizofrenia jest chorobą przewlekłą o przebiegu nawrotowym.

• Przebieg choroby jest bardzo różny.

• Cześć osób choruje wyraźnie epizodycznie, a między okresami choroby objawy ustępują całkowicie lub w znacznym stopniu.

• U innych choroba przebiega w sposób bardziej przewlekły i postępujący
  
  Czas trwania poszczególnych faz choroby może być bardzo różny.
  Pierwsze 5 lat choroby ma, u większości chorych, przebieg bardziej burzliwy i w konsekwencji związane są z nimi największe trudności

• Później stan zdrowia ulega pewnej stabilizacji. W drugiej i trzeciej

dekadzie trwania choroby nierzadkie jest złagodzenie jej przebiegu, dotyczy ono ok. 1/4 chorych.

Faza ostrego epizodu
Objawy narastać mogą szybko (przez kilka, kilkanaście dni) albo miesiącami a nawet latami

u 2/3 chorych od momentu ujawniania się pierwszych objawów do ich pełnego rozwinięcia upływa nie więcej niż pół roku.

Objawy występujące w czasie ostrego epizodu:

halucynacje (omamy), urojenia, lęk, zaburzenia formalne (toku) myślenia,

dezorganizacja działania, pobudzenie motoryczne lub osłupienie,

objawy deficytowe jak apatia, osłabienie woli, utrata energii i inicjatywy

Remisja
stan zdecydowanej poprawy stanu zdrowia, w którym objawy choroby są nieobecne albo ujawniają się w łagodniejszym stopniu i nie wpływają znacząco na funkcjonowanie chorego

mogą występować w tej fazie problemy psychologiczne związane z faktem zachorowania i reakcjami otoczenia

Inne utrudnienia mogą wiązać się z występowaniem objawów ubocznych przewlekłej farmakoterapii.