Ekstrakcja surowców roślinnych

Ekstrakcja to wydobycie z surowca roślinnego substancji czynnej lub zespołu substancji czynnych. Ekstrakcji poddaje się substancje świeże lub wysuszone.

Rozpuszczalniki do ekstrakcji:

• Woda – wyciąga glikozydy, garbniki, białka i enzymy

• Etanol – wyciąga kwasy, zasady organiczne, żywice i olejki eteryczne

• Eter – wyciąga olejki eteryczne i niektóre alkaloidy

• Tłuste olejki – wyciągają wolne alkaloidy, olejki eteryczne i żywice.

Metodą ekstrakcji otrzymujemy:

• Nalewki

• Wyciągi płynne, gęste, suche

• Alkoholatury

• Intrakty

• Octy

• Wina, spirytusy lecznicze

• Maceracje

• Napary, odwary

Typy ekstrakcji:

• Maceracja

• Dygestia

• Napar

• Odwar

• Perkolacja

Maceracja - Maceratio

Maceracja jest wstępem do perkolacji, usuwa balastowe substancje słabo działające. Przeprowadza się w naczyniach emaliowanych lub szklanych, szczelnie zamkniętych. Maceruje się do 7 dni w ciemnym miejscu.

Maceracja podwójna polega na dwukrotnym zalaniu surowca świeżym rozpuszczalnikiem, 3,5 dnia. Potem wyciska się surowiec i ponownie zalewa się rozpuszczalnikiem.

Maceracja stopniowa stosuje się w niej dwa rozpuszczalniki np. woda i etanol. Najpierw surowiec zalewa się wodą i maceruje przez 1 – 3 dni. Po oddzieleniu surowca od wody zalewa się połową etanolu. Drugi raz powtarza się macerację z druga połową etanolu.

Na skale przemysłową używa się maceratorów z kamionki, porcelany, metali obojętnych z pokrywą i mieszadłami. Są maceratory obiegowe i obrotowe.

Dygestia – Digestio

Stosowana przy ekstrakcji surowców trudno poddających się wytrawianiu. Temp. 30 – 40⁰C. niekiedy 50⁰C. Znaczenie historyczne. Metoda ludowa sporządzania syropów np. z pąków sosny.

Perkolacja – Percolatio

Polega ona na ciągłym ruchu rozpuszczalnika gdzie surowiec jest nieruchomy (jak kawa z ekspresem).

Perkolator składa się z 3 części:

• Odbieralnik na płyn wyciągowy

• Trzon perkolatora

• Zbiornik na rozpuszczalni.

• Do wyposażenia należą też dwie płytki perforowane

Przebieg perkolacji dla surowców silnie działających składa się z 3 części:

Etap I :

• Rozdrobnienie i przesianie surowca

• 2 – 3 h maceracja w słoju

• Ułożenie surowca i ugniecenie go drewnianym tłuczkiem

• Dodanie rozpuszczalnika

• 24 h maceracja

Etap II:

• Właściwa perkolacja

• Odbieranie płynu wyciągowego

• 1 surowiec – 5 rozpuszczalnik = 30 kropli na minutę

• 1 surowiec – 10 rozpuszczalnik = 60 kropli na minutę

Etap III:

• Przeróbka wyciągu na właściwy preparat

Reperkolacja – Repercolatio

Otrzymywanie wyciągów płynnych z surowców zawierających jako substancje czynne olejki eteryczne.

• 100 części surowca dzielimy na porcje 50:30:20

• 50 części perkolujemy, zbiera się z tego 20 części płynu wyciągowego i odstawia (nr1)

• Następnie z tego samego surowca zbiera się 5 porcji płynu po 30 części każdy (a,b,c,d,e).

• Pozostały surowiec odciskamy w prasie, do 30 części surowca używa się 30 części płynu (w butelce nr 2)

• Następnie z tego samego surowca zbiera się 4 części płynu po 20 części każdy (a₁, b₁, c₁, d₁)

• 3 części surowca czyli te z 20 części wytrawia się płynem wyciągowym a₁, b₁, c₁, d₁

• Odbiera się 50 części płynu wyciągowego i wlewa się do butelki o nr 3

• Płyny 1,2,3 zlewa się, pozostawia na kilka dni w chłodnym miejscu i sączy

• Ze 100 g surowca otrzymujemy 100 g wyciągu.