Kwas erukowy
W nasionach rzepaku i innych roślinach kapusiowatych występuje kwas erukowy mający negatywny wpływ na organizmy zwierząt i ludzi. Anty żywieniowe działanie tego kwasu polega na hamowaniu wzrostu oraz zmianach czynnościowych i histopatologicznych mięśnia sercowego.
W nasionach rzepaku przeznaczonych do konsumpcji powinno być mniej niż 2%tego kwasu. Jest z kolei pożądany w przemyśle chemicznym.
Nieodżywcze składniki nasion roślin oleistych – glukozynolany
Glukozynolany alkenowi (Progoityna, glukonapina, glukobrassicacyna, napoleiferyna)
Glukozynolany indolowi (4 hydroksyglukobrassicacyna, glukoallyscyna)
Sinigrycyna w gorczycy sarepskiej i czarnej
Sinalbina w gorczycy białej
ZwiÄ…zki fenolowe
Substancje o charakterze metabolitów z wbudowanym pierścieniem aromatycznym. Cierpki smak tych związków jest formą obrony przed zwierzętami. Są bardziej szkodliwe dla zwierząt niż ludzi z powodu mniejszego urozmaicenia i przetworzenia.
Do najważniejszych substancji antyodżywczych z grupy fenoli należą fito estrogeny, taniny, sinapina, kwas fenolowy i jego estry.
Taniny są związkami o właściwościach garbników posiadającymi zdolność łączenia się z białkami, a w nieco mniejszym stopniu z węglowodorami
Taniny skondensowane (nierozpouszczlne w wodzie) tworzą trudno strawne nierozpuszczalne kompleksy z białkami pasz i enzymów trawiennych. Przy zbyt dużym spożyciu tanin i nieprawidłowo zbilansowanej dawki pokarmowej powodują obniżenie dostępności białka i energii z paszy. Udział związków fenolowych w paszy powoduje jej gorzki smak i nieprzyjemny zapach. Wpływa też na jakość produktów zwierzęcych tj. masła mięsa mleka itp.
W przypadku przeżuwaczy chronią białka przed zbyt szybką degradacją w żwaczu hamując rozwój pasożytów i przeciwdziałają wzdęciom. Taniny mają ponadto działanie ściągające, przeciwzapalne i przeciwutleniające.
Znaczenie roślin oleistych w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym
W przemyśle farmaceutycznym służą do produkcji leków, wyrobu maści, płynów, czopków i innych farmaceutyków. W przemyśle kosmetycznym są surowcem do produkcji środków przeznaczonych do pielęgnacji włosów skóry a ponadto produkuje się z nich kremy, mydła, balsamy i in.
Znaczenie w przemyśle chemicznym oleje roślinne są coraz bardziej cenionym biopaliwem, służą do produkcji farb olejnych, lakierów, ceraty, linoleum, impregnowania i wykańczania tkanin, natłuszczania przędzy.
W hutnictwie i odlewnictwie tłuszcze służą do hartowania stali, walcowania blachy, formowania odlewów hutniczych.
Miododajne gatunki roślin oleistych
Rzepak
Gorczyca biała 30-100kg/ha
Ogórecznik 300- 500 kg/ha
Gatunki roślin oleistych uprawianych w Polsce
Kapusta rzepak (rzepak)
Gorczyca biała, czarna i sarepska
Len oleisty
Mak siewny
Lnianka siewna
Rzodkiew oleista
Katran abisyński
Dynia oleista
SÅ‚onecznik oleisty
Skład kwasów tłuszczowych oleju dyni
Palmitynowy 16 %
Stearynowy 5
Arachidowy 0
Palmitooleinowy 0,5
Oleinowy 24
Linolowy 54
Linolenowy 0,5
Skład kwasów tłuszczowych oleju rzepakowego
Palmitynowy 4 %
Stearynowy 1,5
Arachidowy 0,5
behemowy 0
Oleinowy 63
Linolowy 20
Linolenowy 9
Gadoleinowy 1
Erukowy 0,5
Skład kwasów tłuszczowych oleju słonecznikowego
Palmitynowy 6,5 %
Stearynowy 5
Arachidowy 0,5
behemowy 0
Oleinowy 23
Linolowy 63
Linolenowy 0,5
Gadoleinowy 0,5
Erukowy 0
Skład kwasów tłuszczowych oleju sojowego
Palmitynowy 10 %
Stearynowy 3,5
Arachidowy 0,5
behemowy 0
Oleinowy 21
Linolowy 56
Linolenowy 8
Gadoleinowy 0,5
Erukowy 0
Olej z pulpy palmy oleistej
40 % palmitynowego, 5 % stearynowego
40,5 % oleinowego 12 % linolowego. Około połowy nasyconych i połowy nienasyconych
Olej z nasion palmy oleistej
Najwięcej laurynowego 47, mirystynowego 16 %, oleinowego 14 % palmitynowego 8 % kaprylowego 6 %. Ponad 80 % kwasy tłuszczowe nasycone