Przedsiębiorca w ujęciu ekonomicznym to podmiot, który:
- wnosi do przedsiębiorstwa własny kapitał,
- samodzielnie kieruje przedsiębiorstwem w sensie podejmowania decyzji gospodarczych i finansowych dotyczących przedsiębiorstwa,
- ponosi we własnym imieniu ryzyko gospodarcze i odpowiedzialność prawną związaną ze wszystkimi aspektami działalności przedsiębiorstwa.
Kapitał własny wnosi się do przedsiębiorstwa w celu uzyskania optymalnej rentowności kapitału własnego. W przedsiębiorstwie kapitał własny służy finansowaniu działalności przedsiębiorstwa.
Kapitał własny może być wniesiony do przedsiębiorstwa:
- wyłącznie własnego (przedsiębiorstwo jednoosobowe),
- wspólnego, nie stanowiącego odrębnego podmiotu (spółka cywilna),
- wspólnego stanowiącego odrębny podmiot oparty na substracie osobowym (osobowe spółki handlowe) oraz na substracie kapitałowym (kapitałowe spółki handlowe).
W ujęciu ekonomicznym funkcją przedsiębiorcy jest decydowanie o działalności przedsiębiorstwa we własnym imieniu. Przedsiębiorcami w znaczeniu ekonomicznym są również właściciele kapitałów własnych wniesionych jako wkłady do przedsiębiorstwa wspólnego. Z ekonomicznego punktu widzenia nie mają statusu przedsiębiorców właściciele kapitału własnego zaangażowanego w utworzenie kapitałowej spółki handlowej. Po wniesieniu kapitałów powstaje kapitał zakładowy spółki jako odrębnego podmiotu prawnego natomiast dotychczasowi właściciele zaangażowanych kapitałów własnych stają się wspólnikami lub akcjonariuszami. Działalnością spółki kierują jej organy wyposażone w kompetencje decyzyjne dotyczące działalności spółki. Możliwość udziałowców i akcjonariuszy w kształtowaniu decyzji organów stanowiących spółki są zależne od stopnia zaangażowania kapitałowego udziałowców i akcjonariuszy w kapitale spółki. Dlatego też udziałowców i akcjonariuszy nie uważa się za przedsiębiorców. Do uznania podmiotu za przedsiębiorcę w sensie ekonomicznym niezbędne jest spełnienie trzech wymienionych cech, tj. z ekonomicznego punktu widzenia za przedsiębiorcę uznawany jest podmiot, który:
- wnosi do przedsiębiorstwa kapitał własny, ponosi ryzyko gospodarcze działalności przedsiębiorstwa,
- ma możliwości samodzielnego podejmowania decyzji dotyczących działalności przedsiębiorstwa ponieważ ma ku temu podstawy ekonomiczne (majątkowe),
- ponosi ryzyko gospodarcze działalności przedsiębiorstwa, odpowiada samodzielnie za działalność przedsiębiorstwa.
Prawne pojęcie przedsiębiorcy:
Na gruncie prawa pojęcie przedsiębiorcy zdefiniowano za pomocą różnych terminów, tj. cech wyróżniających przedsiębiorcę. Oznaczenia te nie pokrywają się z definicją pojęcia przedsiębiorcy w ujęciu ekonomicznym. Definicja przedsiębiorcy w ujęciu prawnym była następująca:
- w okresie międzywojennym posługiwano się pojęciem kupca zawartym w art.2 kodeksu handlowego z 1934 r. Kupcem był ten, kto we własnym imieniu prowadził przedsiębiorstwo zarobkowe. Kupiec, który prowadził przedsiębiorstwo w większym rozmiarze był kupcem rejestrowym. Pojęcie kupca zostało całkowicie zmienione w związku z ustrojem prawnym.
- w okresie gospodarki sterowanej dyrektywnie przez państwo dominowało określenie jednostka gospodarcza lub odpowiednio „jednostka gospodarki uspołecznionej” oraz „jednostka gospodarki nieuspołecznionej”.
- w ustawie z 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (poprzednio obowiązującej) zastosowano pojęcie podmiotu gospodarczego. Pojęcie to odnoszono do osób fizycznych i prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej – jeżeli przedmiot ich działania obejmował prowadzenie działalności gospodarczej.
Pojęcie przedsiębiorcy pojawiło się w polskim prawie po raz pierwszy w art.2 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. Nr 47, poz.211 z późn. zm.).
- w ustawie z 20 sierpnia 1997 r. (art.2 ust.2) – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. Nr 121, poz.770 z 2000 r. Nr 114, poz.1194). Pojęcie przedsiębiorca oznaczało podmiot wykonujący działalność gospodarczą.
Ustawa Prawo działalności gospodarczej – zawiera w art.2 ust.2 i 3 normatywną definicję przedsiębiorcy, wg której cechami przedsiębiorcy są:
- podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w rozumieniu art.2 ust.1 Prawa działalności gospodarczej,
- przez osoby fizyczne, osoby prawne oraz niemające osobowości prawnej spółki prawa handlowego, a także przez wspólników spółki cywilnej,
- wykonywane zawodowo,
- we własnym imieniu.
Prawo działalności gospodarczej posługuje się pojęciem zawodowości jako cechy charakteryzującej wykonywanie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Termin ten oznacza profesjonalizm w znaczeniu umiejętności wykonywania danych czynności. Ustawa PrDG odnosi cechę zawodowości do każdego przedsiębiorcy, ale nie od każdego wymaga dokumentów poświadczających jego kwalifikacje lub uprawnienia zawodowe. Ustawa PrDG określa, że przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców. Oznacza to, że status prawny przedsiębiorca nabywa dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców, nie zaś przez samo podjęcie i wykonywanie działalności gospodarczej, przed uzyskaniem tego wpisu lub bez wpisu i zamiaru jego uzyskania. Ustawa PrDG określa pojęcie przedsiębiorcy – wskazuje, że przedsiębiorcami są tylko te jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które są osobowymi spółkami prawa handlowego.
W świetle przepisów ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych – są nimi:
- spółka jawna,
- spółka partnerska,
- spółka komandytowa,
- spółka komandytowo – akcyjna.
Przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej nie zaś spółka cywilna.
Ustawa PrDG potwierdziła, że przedsiębiorcami nie są jednostki i zakłady budżetowe oraz gospodarstwa pomocnicze ponieważ jednostki te wyróżnia się jako formy prawa budżetowego nie jako formy wykonywania działalności gospodarczej. W świetle ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych – jednostki i zakłady budżetowe mimo wyodrębnienia organizacyjnego, majątkowego i finansowego nie mają osobowości prawnej. Korzystają z osobowości prawnej Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. To oznacza, że nie działają w imieniu własnym, nawet jeżeli ustawa o finansach publicznych zezwala im na wykonywanie czynności odpowiadającym cechom działalności gospodarczej, to uznanie ich za przedsiębiorców w świetle art.2 ust.2 nie jest możliwe, gdyż nie działają one w formie osobowych spółek prawa handlowego.
Kategoria przedsiębiorców zagranicznych oznacza podmioty wykonujące działalność gospodarczą na terytorium RP, lecz status przedsiębiorcy uzyskały na terytorium innego państwa.
Ekonomiczne i finansowe aspekty pojęcia przedsiębiorcy. Nabywanie i utrata statusu prawnego przedsiębiorcy.
Status prawny przedsiębiorcy uzyskuje się poprzez dokonanie wpisu do rejestru przedsiębiorców. Zasady wpisu do rejestru przedsiębiorców określają przepisy ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) i ustawy z tej samej daty – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym. Pełne wdrożenie systemu KRS nastąpiło do 1 stycznia 2002 r.
KRS obejmuje trzy rejestry:
- przedsiębiorców,
- stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej,
- dłużników niewypłacalnych.
Przedsiębiorcy podlegają rejestracji w rejestrze przedsiębiorców. Jeżeli działalność gospodarcza podejmowana jest przez podmioty wpisane do drugiego rejestru to podlegają one również wpisowi do rejestru przedsiębiorców. W trzecim rejestrze wpisuje się przedsiębiorców, co do których ogłoszono upadłość lub którzy jako dłużnicy zostali zobowiązani do wyjawienia majątku.
Wpisowi do rejestru przedsiębiorców podlegają dwie grupy podmiotów. Pierwsza obejmuje podmioty, które ustawa uznała ex lege za przedsiębiorców. Są to:
- osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,
- spółki jawne,
- spółki partnerskie,
- spółki komandytowe,
- spółki komandytowo – akcyjne,
- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
- spółki akcyjne,
- spółdzielnie,
- przedsiębiorstwa państwowe,
- jednostki badawczo – rozwojowe,
- przedsiębiorstwa zagraniczne drobnej wytwórczości,
- towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych,
- inne osoby prawne jeżeli prowadzą działalność gospodarczą i podlegają wpisowi do rejestru, o którym mowa w art.1 ust.2 pkt.2 ustawy o KRS.
- oddziały przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium RP,
- główne oddziały zagraniczne zakładów ubezpieczeń.
Rejestr prowadzą w systemie informatycznym sądy rejonowe (sądy gospodarcze) obejmujące swoją właściwością obszar województwa lub jego część. Oprócz tego w Ministerstwie Sprawiedliwości istnieje Biuro Informacyjne Krajowego Rejestru Sądowego, z oddziałami przy sądach rejonowych, które udzielają informacji z rejestru w postaci odpisów, wyciągów i zaświadczeń, które mają moc dokumentów wydawanych przez sąd. Wszystkie wpisy do rejestru podlegają obowiązkowi ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Wpis do rejestru polega na wprowadzeniu do systemu informatycznego danych zawartych w postanowieniu sądu rejestrowego niezwłocznie po jego wydaniu. Dane dotyczące poszczególnych przedsiębiorców wpisanych do rejestru przedsiębiorców umieszcza się pod numerem przeznaczonym dla danego podmiotu w sześciu działach tego rejestru:
- dane o przedsiębiorcy (nazwa lub firma, oznaczenie jego formy prawnej, adres i siedziba osoby prawnej lub miejsce zamieszkania osoby fizycznej lub inne dane w zależności od rodzaju działalności),
- dane o reprezentacji przedsiębiorcy oraz jego organach nadzoru i innych organach, a także dotyczące prokurentów i zakresu prokury,
- dane o przedmiocie działania wg Polskiej Klasyfikacji Działalności oraz dane dotyczące złożonych sprawozdań finansowych, ich ocenie i zatwierdzeniu, a także dane o posiadanych udziałach i akcjach innych spółek,
- dane dotyczące zaległości podatkowych i celnych oraz na rzecz ZUS i innych wierzycieli, a także dane o złożonych wnioskach o otwarciu postępowania układowego lub o ogłoszeniu upadłości lub o zakończeniu tych postępowań,
- dane o powołaniu lub odwołaniu kuratora,
- dane o likwidacji, ustanowieniu zarządu komisarycznego, rozwiązaniu lub unieważnieniu spółki, połączeniu z innymi podmiotami lub przekształceniu w inny podmiot. Utrata statusu prawnego przedsiębiorcy następuje z chwilą dokonania w rejestrze przedsiębiorców wpisu o skreśleniu danego przedsiębiorcy. Sąd rejestrowy dokonuje takiego wpisu na wniosek przedsiębiorcy.
Prawo pozostawia przedsiębiorcom pełną lub ograniczoną możliwość wyboru form organizacyjno – prawnych wykonywania działalności gospodarczej.
Status prawny przedsiębiorcy określają jego prawa i obowiązki.
Katalog podstawowych praw przedsiębiorcy jest następujący:
- prawo do organizowania, podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na warunkach określonych przez prawo (art.20 i 22 Konstytucji RP i art.5 p.d.g. ),
- prawo wyboru i używania nazwy (firmy) prowadzonego przedsiębiorstwa,
- prawo do znaków towarowych, patentów i licencji,
- prawo do ustanowienia prokury lub działania przez organy przedsiębiorstwa,
- prawo do zrzeszania się,
- prawo do informacji,
- prawo do ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa i danych osobowych,
- prawo do ochrony sądowej, w tym do sądu polubownego,
- prawo do korzystania z pomocy publicznej,
- prawo do korzystania z postępowania układowego.
Katalog podstawowych obowiązków przedsiębiorcy jest rozległy i obejmuje następujące warunki:
- obowiązek rejestracji,
- obowiązki w zakresie statystyki publicznej,
- obowiązek oznaczenia zewnętrznego przedsiębiorstwa,
- obowiązek oznaczenia własnych towarów i usług,
- obowiązek prowadzenia rachunkowości na podstawie przepisów szczegółowych,
- obowiązek dokonywania rozliczeń pieniężnych z przedsiębiorcami za pomocą rachunków bankowych,
- obowiązek uzyskania zgody władzy publicznej na podjęcie i wykonywanie działalności gospodarczej objętej reglamentacją,
- obowiązki w zakresie wykonywania działalności gospodarczej zgodnie z zasadami ochrony życia i zdrowia ludzkiego, moralności publicznej oraz ochrony środowiska,
- obowiązki w zakresie zapewnienia wykonywania działalności zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami zawodowymi,
- obowiązki w zakresie poszanowania konkurencji, konkurentów i konsumentów,
- w zakresie obrotu towarowego i nietowarowego z zagranicą,
- obowiązki w zakresie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz związane z sytuacją kryzysową przedsiębiorstwa.
Do wykonywania działalności gospodarczej przez państwo ściślej Skarb Państwa tworzy się:
- jednoosobowe spółki kapitałowe Skarbu Państwa,
- wieloosobowe spółki z udziałem Skarbu Państwa,
- przedsiębiorstwa państwowe,
- banki państwowe będące spółkami akcyjnymi,
- państwowe fundusze celowe,
- jednostki badawczo – rozwojowe,
- narodowe instytucje kultury.
Wykonywanie działalności gospodarczej przez jednostki samorządu terytorialnego i ich związki gmin oraz porozumienia komunalne jest możliwe w formie:
- komunalnych spółek prawa handlowego (jednoosobowych lub z udziałem jednostki samorządu terytorialnego)
- komunalnych instytucji kultury.
Do wykonywania działalności gospodarczej pozostałe osoby prawne wykorzystują:
- spółki kapitałowe,
- spółdzielnie,
- przedsiębiorstwa mieszane,
- towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych,
- oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych,
- oddziały główne zagranicznych oddziałów ubezpieczeń.
Ewidencja działalności gospodarczej.
Ewidencję działalności gospodarczej, jako instytucję prawa polskiego, wprowadziła ustawa z 1988 r. o działalności gospodarczej. Aktualnie podstawy prawne prowadzenia ewidencji działalności gospodarczej stanowią ustawy obowiązujące z dniem 1.01.2001 r., tj. ustawa PrDG i ustawa o KRS. Postępowanie ewidencyjne jest postępowaniem administracyjnym, w którym znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Zgłoszenie o dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej dokonuje zainteresowana osoba fizyczna. Zgłoszenie to powinno zawierać jedynie cztery informacje o podmiocie zamierzającym podjąć działalność gospodarczą:
- oznaczenie przedsiębiorcy,
- oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy (a jeżeli stale wykonuje działalność gospodarczą poza miejscem zamieszkania – również wskazanie siedziby i adresu zakładu głównego, oddziału lub innego stałego miejsca wykonywania tej działalności),
- określenie przedmiotu działalności gospodarczej, którą podmiot amierza wykonywać,
- wskazanie daty rozpoczęcia działalności gospodarczej.
Nazwa i firma przedsiębiorcy – przedsiebiorcy występują pod nazwą będącą oznaczeniem przedsiębiorcy. W ustawie PrDG brak określenia zasad, według jakich należy konstruować oznaczenie przedsiębiorcy. Postanowienia dotyczące tych zagadnień zawarte zostały w utrzymanych w mocy przepisach Kodeksu handlowego oraz w Kodeksie spółek handlowych, ale obowiązują one tylko spółki handlowe. W zakresie oznaczenia przedsiębiorcy obowiązuje zasada „wyłączności”, którą należy rozumieć jako zakaz wpisywania do rejestru lub ewidencji takiego oznaczenia przedsiebiorcy w stosunku do przedsiębiorców już wpisanych (zgłoszonych do rejestru lub ewidencji), które mogłoby wprowadzić w błąd lub utrudnić identyfikację tego przedsiębiorcy. Prawo przedsiębiorcy do nazwy uznawane jest za prawo podmiotowe o charakterze bezwzglednym, skuteczne wobec wszystkich. Prawo to powstaje z chwilą wpisania do rejestru lub ewidencji, wygasa zaś z chwilą jego wykreślenia. Kwalifikowaną nazwą przedsiębiorcy odnoszącą się tylko do spółek handlowych jest „firma”.
Formy organizacyjno – prawne wykonywania działalności gospodarczej.
SPÓŁKI HANDLOWE
Cechy spółki handlowej to:
- oparta jest na niezmiennym składzie osobowym, gdzie regułą jest podejmowanie decyzji w formie uchwał jednomyślnie,
- brak w niej wyspecjalizowanych organów,
- do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania powołani są wszyscy wspólnicy,
- nadaje się do prowadzenia przedsiębiorstw większych rozmiarów,
- oparta jest na stałym, niezbyt licznym zespole osób darzących się zaufaniem i umiejętnością współdziałania.
SPÓŁKA JAWNA – jest powołana przez wspólników do prowadzenia działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstwa. Zgodnie z art.22 § 1 kodeksu spółek handlowych (KSH) spółką jawna jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Istotne elementy wyróżniające spółkę jawną to:
- prowadzenie przedsiębiorstwa,
- pod własną firmą.
Jako istotny element konstrukcji spółki jawnej ustawodawca zamieścił zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki, tj. w art. 22 § 2 kodeksu spółek handlowych zawierającym definicję spółki wskazano, że każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Prowadzenie spraw spółki to podejmowanie czynności i decyzji we wszelkich sprawach związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa spółki jawnej. KSH wyróżnia następujące decyzje:
- decyzje nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki,
- decyzje przekraczające ten zakres,
- tzw. czynności nagłe.
Inaczej niż w spółce cywilnej nie jest możliwe powierzenie spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wszystkich wspólników. Nie jest możliwe wyłączenie prawa do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki oraz osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki, wobec czego nawet wspólnicy wyłączeni od prowadzenia spraw spółki nie są całkowicie pozbawieni wpływu na sprawy spółki. Czynności nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki może podejmować samodzielnie każdy ze wspólników bez uprzedniego porozumienia się z pozostałymi wspólnikami. Do czynności przekraczających zwykły zakres zawsze potrzebna jest uprzednia uchwała wspólników, w tym także tych wyłączonych od prowadzenia spraw spółki. Gdy umowa spółki nie przewiduje podejmowania uchwał większością głosów powinny one zapadać jednomyślnie.
Wkłady wspólnika – określa art.48 § 1 i 2 KSH tzn. określa, że wkłady wspólników są równe. Wkład i jego wysokość oznaczona jest w umowie spółki i ma znaczenie ponieważ wyznacza wielkość udziału kapitałowego wspólnika oraz rozmiar udziału w zyskach lub stratach.
Udział kapitałowy wspólnika nie oznacza ogółu praw i obowiązków wspólnika w spółce, nie stanowi też określonego ułamka z całości kapitału zakładowego spółki lecz jest zawsze określoną wartością pieniężną, oznaczoną przez wspólników w umowie spółki, wyrażoną w złotych i zapisaną na koncie wspólnika w księgach handlowych spółki. Udział kapitałowy jest sumą, od której oblicza się 5% kwotę odsetek należnych wspólnikowi co roku.
Udział wspólnika w stratach – wielkość w jakiej wspólnik uczestniczy w zysku i stratach spółki powinna być określona w umowie spółki, z tym że umowa ta może zwolnić wspólnika od udziału w stratach lecz nie może zwolnić od udziału w zysku. Podział i wypłata zysku następuje z końcem każdego roku obrotowego. Jeżeli na skutek poniesionej przez spółkę straty udział kapitałowy wspólnika doznał uszczuplenia – zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie udziału wspólnika, a po dokonaniu tej operacji rachunkowej i odliczeniu należności z tytułu odsetek przewidzianych w art.53 KSH pozostała część przychodów może być podzielona wedle stosunku udziału w zyskach. Zgodnie z art.53 KSH wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swego udziału kapitałowego nawet gdy spółka poniosła stratę, wówczas podstawą obliczenia jest uszczuplony udział kapitałowy.
SPÓŁKA PARTNERSKA – regulacja prawna spółki znajduje się w dziale II KSH (art.86 – 101). Jest to nowy typ spółki handlowej o charakterze osobowym. Ma ona postać tzw. spółki hybrydalnej czyli łączy w sobie cechy spółek osobowych i kapitałowych. Cechy spółki partnerskiej to:
- ograniczony krąg wspólników,
- wytyczony normatywnie cel spółki,
- forma aktu notarialnego jako dowód zawarcia umowy spółki,
- konstytutywny charakter wpisu do rejestru,
- szczególne zasady odpowiedzialności partnerów, wraz z modyfikacjami umownymi,
- specyficzne reguły reprezentacji spółki,
- wariantowe modele prowadzenia spraw spółki,
- opodatkowanie dochodów wspólników.
Spółką partnerską jest spółka osobowa utworzona przez wspólników – partnerów w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą (art.86 KSH). Firma spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie „i partner” bądź „i partnerzy” i określenie wolnego zawodu (art.90 ustawy KSH). Dopuszczalne jest używanie w obrocie prawnym skrótu „sp.p”. Spółka partnerska może być zawiązywana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu. Jest formą prowadzenia działalności gospodarczej z chwilą wpisu do rejestru, jest też tzw. ułomną osobą prawną, jako spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozwaną. Wspólnikami spółki – partnerami mogą być wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych zawodów określonych w art.88 k.s.h. lub w odrębnych ustawach. Wg przepisów ustaw wolne zawody to: adwokat, aptekarz, rewident, broker, lekarz, rzeczoznawca, tłumacz przysięgły, itp. Umowa spółki partnerskiej powinna zawierać na mocy art.91 k.s.h.:
- określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki,
- przedmiot działalności spółki,
- nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki,
- firmę i siedzibę spółki,
- czas trwania spółki jeżeli jest oznaczony,
- określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera i ich wartość.
Zgodnie z ustalonymi zasadami partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki.
Rozwiązanie umowy spółki partnerskiej. Spółka partnerska tak jak każda spółka handlowa może zostać rozwiązana z mocy przepisów i woli wspólników, mogą też zachodzić w składzie wspólników spółki partnerskiej zmiany podmiotowe. Rozwiązanie umowy powodują przyczyny przewidziane w umowie spółki, jednomyślna uchwała wszystkich partnerów, ogłoszenie upadłości spółki, utrata przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu, a także prawomocne orzeczenie sądu. Rozwiązanie umowy spółki następuje także w przypadku śmierci partnera, ogłoszenia upadłości partnera, wypowiedzenia umowy spółki przez partnera, wypowiedzenia umowy spółki przez wierzyciela osobistego partnera. Wypowiedzenie wierzyciel dokonuje na 6 miesięcy przed zakończeniem roku obrotowego spółki, chyba że umowa spółki przewiduje termin krótszy.
SPÓŁKA KOMANDYTOWA – została uregulowana w art.102 – 124 KSH Spółka ta charakteryzuje się występowaniem dwóch rodzajów wspólników, z których jeden odpowiada za zobowiązania w sposób nieograniczony całym swoim majątkiem, drugi zaś do wysokości sumy komandytowej. Spółka ta wykazuje pewne podobieństwo do spółki cichej. Z drugie strony odpowiedzialność jednego ze wspólników (komandytariusza) do z góry określonej wartości tzn. sumy komandytowej stanowi rozwiązanie zbliżone do koncepcji funkcjonowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Kodeks spółek handlowych za spółkę komandytową uważa spółkę osobową mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz ), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komadytariusza) jest ograniczona. Jest to spółka nie posiadająca osobowości prawnej, jej wpis do rejestru jest obligatoryjny, konstytutywny. Umowa spółki pod rygorem nieważności powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (art.106 KSH
Sposób powstawania spółki – z chwilą wpisu do rejestru (art.109 KSH). W praktyce częstym sposobem powstania spółki komandytowej jest zawarcie umowy spółki komandytowej między komandytariuszem a przedsiębiorcą prowadzącym przedsiębiorstwo we własnym imieniu i na własny użytek. Spółka komandytowa jako rodzaj osobowej spółki handlowej może zgodnie z art.8 §1 KSH we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozwana. Mimo, że spółka komandytowa nie jest wyposażona w osobowość prawną, ma jednak określony majątek, na który początkowo składają się wkłady wspólników, a następnie nabyte w toku funkcjonowania inne składniki. Majątek spółki komandytowej stanowi współwłasność jej wspólników, jest wyodrębnioną masą majątkową podlegającą szczególnemu reżimowi prawnemu. Pod pojęciem udziału rozumie się ogół praw i obowiązków wspólnika spółki komandytowej. Wkładem jest określone świadczenie wspólnika na rzecz spółki w zamian za prawo do uczestniczenia w spółce. Suma komandytowa – stanowi określoną w umowie wartość, do wysokości której komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec wierzycieli. Suma ta jest określona w umowie oraz ujawniona w rejestrze sądowym. Może zostać pokryta wkładem w całości lub w części. Z zawartej w art.102 KSH definicji spółki komandytowej za jej zobowiązania komplementariusz odpowiada bez ograniczenia całym swoim majątkiem. Prawa i obowiązki wspólników kształtują się podobnie jak w spółce jawnej. Rozwiązanie spółki komandytowej następuje na takich samych zasadach jak spółki jawnej.
SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA – stanowi nowość w polskim systemie prawnym. Stanowi typ spółki mieszanej osobowo – kapitałowej. Definicja jej została zawarta w art. 125 KSH oraz w art. 126 KSH – spółką komandytowo – akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplenentariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.
Proces tworzenia spółki to art.126 KSH można w nim wyróżnić cztery podstawowe etapy:
- zawiązanie spółki, w tym podpisanie statutu przez założycieli,
- wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego z uwzględnieniem art.309 §3 i 4 KSH oraz nieobowiązkowe wniesienie przez komplementariuszy wkładów poza kapitałem zakładowym.
- ustanowienie rady nadzorczej,
- wpis spółki do rejestru.
Podobnie jak w spółce akcyjnej do powstania spółki komandytowo – akcyjnej wymagane jest sporządzenie statutu i podpisanie go przez założycieli. Warunki jakie powinien zawierać statut określone zostały w art.130 KSH Spółka komandytowo – akcyjna charakteryzuje się złożoną strukturą majątkową, wyróżniamy dwa pojęcia: kapitału zakładowego oraz kapitału udziałowego. Kapitał zakładowy spółki komandytowo – akcyjnej dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej i powinien wynosić co najmniej 50 tys.zł. Stanowi on sumę czystego majątku, którą spółka zobowiązuje się w interesie swoich wierzycieli utrzymać w całości i nie rozdzielać między wspólników. Kapitał udziałowy jest pojęciem szerszym od kapitału zakładowego i obejmuje także pozostałe fundusze. Akcjonariusze wnoszą wkłady wyłącznie na kapitał zakładowy, obejmując za nie akcje. Komplementariusze natomiast mogą wnosić wkłady poza kapitałem zakładowym.
Organy spółki komandytowo – akcyjnej to: walne zgromadzenie – zrzeszające zarówno akcjonariuszy jak i komplenentariuszy. Walne zgromadzenie może być zwyczajne albo nadzwyczajne. Prace tego organu reguluje art.146 §1 KSH Rada nadzorcza – jest fakultatywnym organem spółki. Jej utworzenie jest obowiązkowe jeżeli liczba akcjonariuszy w spółce przekracza 25 osób (art.142 §1 KSH). Członków rady nadzorczej powołuje i odwołuje walne zgromadzenie. Zgodnie z art.147 §1 KSH komplementariusz oraz akcjonariusz uczestniczą w zysku spółki proporcjonalnie do wniesionych przez nich do spółki wkładów, chyba że statut stanowi inaczej. Natomiast o pokryciu straty decyduje walne zgromadzenie w drodze uchwały, do ważności której wymagana jest zgoda większości komplenentariuszy. Akcjonariusze spółki komandytowo – akcyjnej nie odpowiadają za jej zobowiązania (art.135 KSH). Odpowiedzialność komplementariuszy jest odpowiedzialnością subsydiarną – oznaczającą, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki może okazać się bezskuteczna.Nieograniczona odpowiedzialność komplementariuszy jest ceną jaką muszą oni zapłacić za dominującą pozycję w spółce. Stanowi ona główną wadę tejże formy często odstraszając przedsiębiorców będących osobami fizycznymi od posłużenia się tą formą organizacyjno – prawną. Sposobem jej uniknięcia jest ustanowienie jedynym komplenentariuszem spółki komandytowo – akcyjnej osoby prawnej najczęściej spółki z.o.o. Rozwiązanie, likwidacja spółki, ustąpienie wspólnika spółki – uregulowane zostało w art.148 §1 i 2 KSH Do rozwiązania i likwidacji spółki komandytowo – akcyjnej stosuje się przepisy o likwidacji spółki akcyjnej.
SPÓŁKI KAPITAŁOWE
SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ – uregulowana w art.151 – 300 KSH jest spółką, której funkcjonowanie opiera się na utworzonym z wkładów wspólników i podzielonym na udziały kapitale zakładowym. W odróżnieniu od spółek osobowych stanowi ona w większym stopniu połączenie kapitałów niż osób. Jako osoba prawna spółka wyposażona jest w organy, a jej struktura została sformalizowana i szczegółowo uregulowana przepisami prawa. W przeciwieństwie do spółek osobowych w spółce kapitałowej dopuszcza się zmianę jej składu osobowego w trakcie funkcjonowania spółki, a zmiana taka nie ma zasadniczego wpływu na byt podmiotu. Wyposażona w osobowość prawną spółka z o.o. odpowiada za zobowiązania bez ograniczenia całym swoim majątkiem. Od kapitału zakładowego należy odróżnić majątek spółki. Kapitał stanowi pewną wartość liczbową, majątek zaś obejmuje zarówno wkłady wspólników wniesione przy zakładaniu spółki jak i pozostałe składniki majątkowe uzyskane przez spółkę w trakcie jej funkcjonowania. Udział to część kapitału zakładowego ale również ogół praw i obowiązków wspólnika.
SPÓŁKA AKCYJNA – w obrocie występuje pod własną firmą, ma zdolność prawną i do czynności prawnych, działa poprzez wyodrębnione organy. Utworzenie spółki jest możliwe w każdym prawnie dozwolonym celu, niekoniecznie gospodarczym. Dopuszczalne jest także utworzenie jednoosobowej spółki akcyjnej. W obrocie występują spółki akcyjne prywatne i publiczne ze względu na to czy akcje przez nie emitowane występują w publicznym obrocie. Zgodnie z art.301 §3 KSH założycielem spółki akcyjnej jest osoba podpisująca statut. W nauce prawa występuje trzy systemy tworzenia spółki akcyjnej: koncesyjny, normatywny, mieszany. Statut spółki określa minimalną lub maksymalną wysokość kapitału zakładowego. Zawiązanie spółki następuje z chwilą objęcia przez akcjonariuszy liczby akcji o łącznej wartości nominalnej co najmniej 500 tys.zł, a wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 złoty oraz złożenia przez zarząd przed zgłoszeniem spółki do rejestru oświadczenia w formie aktu notarialnego o wysokości objętego kapitału zakładowego.
SPÓŁKA CYWILNA - Regulacja prawna spółki cywilnej zawarta jest w art.860 – 875 kodeksu cywilnego. Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą. Na tle obecnych regulacji prawnych spółka cywilna jest umową cywilnoprawną. Cel spółki może być dowolnie ustalony przez wspólników. Umowa spółki może być zawarta w dowolnej formie jednak powinna być stwierdzona pismem (art. 860 k.c.) Uprawnienia i obowiązki wspólników mają charakter majątkowy i niemajątkowy. Charakter majątkowy to: obowiązek wniesienia wkładów, innych oznaczonych działań na rzecz spółki wynikających z umowy, prawo do żądania podziału w zyskach przynoszonych przez spółkę, prawo do części majątku na wypadek ustąpienia wspólnika ze spółki lub rozwiązania spółki.
Uprawnienia i obowiązki o charakterze niemajątkowym: obowiązek i prawo prowadzenia spraw spółki, reprezentowania spółki, wstąpienia do spółki, żądania aby z ważnych powodów sąd rozwiązał spółkę.
- W spółce cywilnej jako spółce osobowej obowiązuje zasada niezmienności składu osobowego. Przyjmuje się, że wspólnicy mogą przyjąć nowego członka, w miejsce ustępującego lub dodatkowo – w formie zmiany umowy spółki.
- „ za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej”. Z dniem 1.01.2001 r. spółka cywilna nie jest w sferze podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej żadną strukturą organizacyjną. Spółka cywilna nie będąc przedsiębiorcą nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Zgodnie z art.7 ustawy PrDG uznawany za przedsiębiorcę wspólnik spółki cywilnej może podjąć działalność gospodarczą dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców.