PODSTAWY ZARZĄDZANIA

1. Ricky W. Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami

2. B. Godziszewski, M. Haffer. M.J. Stankiewicz. S.Sudooł, Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania

3. A.K. Koźmiński, D. Jemielniak, Zarządzanie od podstaw

4. L. Nieżurawski. I. Posadzińska, Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem.

Egzamin pisemny – zestaw pytań o charakterze teoretycznym oraz zadaniowym obejmującym zagadnienia prezentowane na wykładach

ZAGADNIENIA Z WYKŁADU 1

1. Zarządzanie – jego istota i znaczenie

Zarzdzanie – jest zespołem działań (obejmującym planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie i kontrolowanie), skierowanym na zasoby organizacji i wykonywanym z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny. (Griffin, 2006)

Wszelkie organizacje wykorzystują do osiągnięcia swoich celów pewną kombinację zasobów:

• Zasobów ludzkich

• Zasobów finansowych

• Zasobów rzeczowych

• Zasobów informacyjnych

Przykłądy zasobów wykorzystywanych przez organizacje

Uniwersytet

• Zasoby ludzie – kadra akademicka

• Zasoby finansowe – wpłaty studiujących, dotacje

• Zasoby rzeczowe – komputery, budynki

• Zasoby informacyjne – sprawozdania z badań

Sklepik Pani Zosi

• Zasoby ludzkie – ekspedientki

• Zasoby finansowe – utarg

• Zasoby rzeczowe – kasa fiskalna

• Zasoby informacyjne – rozliczenia dobowe

Zarządzanie jest zespołem działań (obejmującym planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie i kontrolowanie), skierowanym na zasoby organizacji i wykonywanym z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny.

Działanie sprawne – wykorzystywanie zasobów w sposób mądry, bez zbędnego marnotrawstwa.

Działanie skuteczne – podejmując właściwe decyzje i z powodzeniem wprowadzając je w życie

Firma może działać, lecz mimo to nie odnosić powodzenia!

Fazy procesu zarządzania

1. Przewidywanie, planowanie (wyznaczanie celów) i podejmowanie decyzji (wybór trybu działania)

Organizowanie zasobów ludzkich i rzeczowych (logiczne grupowanie działań i zasobów)

4.Kontrolowanie celów, procesów (obserwowanie postępów w organizacji w realizowaniu celów

3.Przewodzenie, kierowanie i motywowanie

Rozwój zarządzania w starożytności

• Egipcjanie stosowali przy budowie piramid takie funkcje zarządzania jak planowanie, organizowanie i kontrolowanie

• Aleksander Wielki posługiwał się sztabową organizacją w koordynacji działań w roku kampanii wojennych

• Cesarstwo rzymskie rozwinęło dobrze wykształconą strukturę organizacyjną, która znacznie ułatwia komunikowanie się i kontrolę

• Na temat praktyk i koncepcji zarządzania wypowiadali się: Sokrates, Platon – specjalizacja pracy

Prekursorzy zarządzania

Właściwe badania nad zarządzaniem zaczęły rozwijać się w XIX wieku

Rober Owen (1771-1858) – brytyjski przemysłowiec, reformator, który dostrzegł znaczenie zasobów ludzkich w organizacji Właściciel czterech fabryk włókienniczych w Ner Lanark w Anglii

-wprowadził posiłki pracownicze

-podwyższył minimalny wiek zatrudniania dzieci

-otworzył szkołę dla dzieci

Charles Babbage (1792-1871) – uwagę koncentrował na efektywności produkcji ale także na zasobach ludzkich, angielski matematyk. Autor książki „O oszczędnym wykorzystywaniu maszyn i manufaktur”. Analizował efektowność wykorzystywania maszyn i pomieszczeń.

Rola teorii i historii w zarządzaniu

Rola teorii

• Teoria dostarcza ram pojęciowych dla wiedzy, na podstawie której można planować działania

• Teorie zarządzania, wykorzystywane do budowy organizacji i prowadzenia ich ku wytyczonym celom, są osądzone na rzeczywistym gruncie

Rola historii

• Zrozumienie historycznego kontekstu zarządzania daje poczucie ciągłości historycznego dziedzictwa

• Historia możne pomóc menadżerom w unikaniu błędów popełnionych przez innych

2.Klasyczna teoria zarządzania

Klasyczna teoria zarządzania reprezentowana jest m.in. przez:

• Podejście klasyczne

• Naukowe zarządzanie Taylora – wywodzące się od inżynierów, menedżerów i skupiające się na problemów zarządzania pracownikami, organizacją pracy produkcji, zasilenia w materiały i sprzedaż produktów

• Zarządzanie administracyjne Fayola – wywodzące się z europejskich i amerykańskich uniwersytetów oraz praktyk menedżerów, które dotyczyły istoty zarządzania organizacją jako całością

PODEJŚCIE NAUKOWE

Frederick W. Taylor (1856-1915) – Amerykański inżynier samouk, badacz praktycznej sfery organizacji i zarządzania

Cztery kluczowe dla kierownictwa organizacji:

• Określenie jedne, najlepszej metody efektywnego wykonywania pracy

• Naukowa selekcja pracowników, wg kryterium fizycznego, pominięto całkowicie sferę emocjonalną

• Motywacja finansowa, system akordowy – zapłata za liczbę wyprodukowanych przez pracowników elementów

• Funkcja majstra – podział odpowiedzialności między kierowników i pracowników

Metody Taylora spotykały się z silnym oporem robotników obawiających się, że zwiększone wymagania fizyczne stawiane pracownikom mogą opóźnić proces wprowadzenia nowych technologii do fabryk .

Henry L. Gantt (1861-1919) terminator Taylora (stażysta). Koncentrował się na obszarze mobilizowania pracowników do lepszej i wydajniejszej pracy. Stworzył system płacy „bonus + pensja” opartego o minimalny limit produkcji po przekroczeniu, którego robotnik otrzymywał oprócz pensji dodatek finansowy. Jego majster (kierownik) także. Twórca wykresów będących graficznym sposobem planowania i kontroli.

Lilian (1878-1972) i Frank (1868-1924) Gilbreth – wcześni naśladowcy teorii Taylora

Pracowali nad usprawnieniem pracy wykonywanej przez robotników, poprzez eliminację zmęczenia wynikającego z wykonywania zbyt wielu ruchów. Szkolili także pracowników tak, żeby mogli oni pracować na różnych stanowiskach.

Jedno z jak bardziej interesujących osiągnięć Francka dotyczyło sztuki układania cegieł. Po dokładnym zbadaniu pracy murarzy opracował on klika technik powalających wykonywać tę pracę bardziej wydajnie. Np. określił standardowe materiały i techniki, włącznie z pozycją ciała murarza, cegłami i zaprawą na różnych poziomach. W wyniku wprowadzonych zmian zdołał zmniejszyć liczbę odrębnych Rochów z 18 do 15.

PODEJŚCIE ADMINISTRACYJNE

Zasady sprawnego zarządzania wg Fayola:

• Podział pracy = specjalizacja podnosi efektywność

• Autorytet (formalny + osobisty)

• Dyscyplina – poszanowanie reguł organizacji

• Jedność rozkazywania – podwładny otrzymuje polecenie tylko od jednego przełożonego

• Jednolitość kierownictwa- podobne czynności powinny podlegać jednemu kierownikowi

• Podporządkowanie interesu jednostki interesowi ogółu

• Wynagrodzenie – sprawiedliwe dla pracownika jak również organizacji

• Centralizacja władzy i autorytetu

• Hierarchia – linia władzy powinna biec z góry na dół a linia przepływu informacji z dołu do góry

• Ład – zasoby ludzkie powinny znajdować się we właściwym miejscu we właściwym czasie

• Sprawiedliwość – menedżerowie powinni być uprzejmi i sprawiedliwi w stosunku do podwładnych

• Stabilizacja personelu – unikanie fluktuacji

• Inicjatywa – swoboda jej podejmowania

• Harmonia – powinno się popierać pracę zespołową, poczucie jedności i przynależności do jednej grupy

Podejście klasyczne – zastrzeżenia

• Oparcie teorii jedynie na doświadczeniu wyżej wymienionych myślicieli

• Niesprawdzone przypuszczenia, np. pieniądz to główny motywator

• Pominięcie istnienia organizacji nieformalnej

• Niezamierzone konsekwencje – osiągnięcie np. wysokiej wydajności możliwe jest dzięki surowemu postrzeganiu reguł co z kolei prowadzi do robotyzacji podejścia do obowiązków

• Traktowanie człowieka jako elementu maszyny, ale krytycy wydają się nie zauważać niskiego poziomu edukacji siły

• Nowoczesna organizacja rzadko funkcjonuje w stabilnym otoczeniu w jakim działały organizacje badane przez zwolenników podejścia klasycznego.

• Behawioralną teorię zarządzania

Podłoże historyczne

Lata 20. I 30. XX wieku w USA to:

• Masowa migracja we wsi do miast

• Wydatki na „zbytki” (np. rozrywkę)

• Prawo głosu dla kobiet

• Pierwsze związki zawodowe

• Pierwsze związki zawodowe

• Uchwalenie płacy minimalnej

Zwolennicy tej teorii kierowali swoją uwagę na ludzi jako najważniejszy element stanowiska pracy.

Orędownicy tego podejścia to m.in.

• Abraham Maslow

Abraham Maslow (1908-1970) – twórca “piramidy potrzeb” uważał, że ludzie motywowani są przez potrzeby układające się hierarchicznie.

(obrazek hierarchii potrzeb Maslowa)

• Elton Mayo

Elton Mayo (1880-1949) – Mayo I jego konsultanci analizowali wyniki doświadczenia przeprowadzonego na dwóch grupach pracownik fabryki, w których w jednej podwyższono płace a w drugiej pozwolono na przerwy w dowolnej chwili

W zasadzie przez przypadek odkryli, badając dlaczego wydajność wzrosła w oby grupach, że “emocjonalny łańcuch reakcji” powodował wzrost wydajności. Doświadczenie w Hawthorne pokazało, że

• Pracownicy motywowani są świadomością przynależności do grup

• Możliwość decydowania o zadaniu sprawiła, że traktowali je jako ważniejsze

• Uznanie w oczach zwierzchników spowodowało, że pracownicy czuli się ważni dla działania całej organizacji

• Pracownicy nie mogą być traktowanie jako przedłużenie maszyny

Instrumenty motywowania

• materialne

• finansowe

• pozafinansowe

• niematerialne

• Douglas McGregor

Douglas McGregory (1906-1946) – twórca teorii X i Y (modelu zasobów ludzkich)

Założenia teorii X I Y

Według teorii X przeciętny człowiek:

• Unika pracy I odpowiedzialności

• Ma niskie ambicje

• Jest leniwy

• Mobilizuje go jedynie nagroda pieniężna

• Pracę postrzega jako zło konieczne

Należy nim kierować stosując dyrektywny styl zarządzania, który polega na dokładnym określeniu zadań I sposobu ich wykonywania. Jest to niejako zestaw poleceń I rozkazów obwarowanych negatywnymi bodźcami – karami.

Według teorii Y przeciętny człowiek:

• Praca jest naturalną życiową czynnością, jak odpoczynek I rozrywka

• Jest także motorem do uznania I samorealizacji

• Ważne jest zaspokajanie potrzeb wyższego rzędu, które mają charakter nienasycony, praca jest naturalną częścią życia

• Istotne jest poświęcanie umiejętności I energii do realizacji celów, które uzna za własne. Ludzie są przywiązania do celów w stopniu odpowiadającym osobistym nagrodom, jakie otrzymują za osiągnięcie tych celów.

Możliwość zaangażowania się w realizację celów organizacji, a także ponoszenie odpowiedzialności za swoje działanie sprawie, że z teorią Y wiąże się demokratyczny (integracyjny) styl kierowania. Polega on na stosowaniu bodźców pobudzających do działania, przy jednoczesnej akceptacji otoczenia.

• Ilościową teorię zarządzania

Podłoże historyczne:

II wojna światowa ujawniła nową grupę nierozwiązanych problemów dotyczących zarządzania:

Kompleksowe prowadzenie działań wojennych

Mały dozwolony margines błędu w podejmowaniu decyzji

Obrona wielkiej Brytanii wymagała kontrolowania niemieckiego natarcia przy pomocy modeli matematycznych, które umożliwiały uproszczenie scenariuszy ataków i przeciwuderzeń, opracowanie decyzji i zmniejszenie liczy pomyłek.

Modele te oparte zostały na analizie matematycznej, statystyce, teorii grafów i korzystanie wspomagały potencjał wojenny w działaniach wojennych.

Podejście ilościowe ma dwie gałęzie:

• Ilościową teorię zarządzania

• Zarządzanie operacyjne

Ilościowa teoria zarządzania zajmuje się opracowywaniem modeli matematycznych jako pomocy w podejmowaniu decyzji

Spojrzenie ilościowe wykorzystuje możliwości budowy:

• Modeli analitycznych, opartych na wykorzystywaniu dla przedstawienia zależności między zmiennymi równania linii prostej i krzywych. Można wykorzystać równania różniczkowe metody badania funkcji, programowanie liniowe, dynamiczne, planowanie teorie obsługi masowej

• Modeli ekonometrycznych procesów produkcyjnych i usługowych, dystrybucji i innych, przy wykorzystaniu równań regresji liniowej i krzywoliniowej z zastosowaniem analizy wymiarowej

• Modelowania symulacyjnego wspomagającego podejmowanie decyzji w zarządzaniu

• Metod numerycznych umożliwiających modelowanie złożonych procesów i obiektów gospodarczych

• Zarządzanie operacyjne koncentruje się bezpośrednio na zastosowaniu ilościowej teorii zarządzania w organizacjach

• Podejście integrujące

Podejście klasyczne, behawioralne i ilościowe mogą być ze sobą sprzeczne lub mogą się nawzajem wykluczać. Mimo, że mają odmienne założenia i dają inne prognozy mogą się również wzajemnie uzupełniać

Podejście systemowe - uznanie wewnętrznych zależności -uznanie wpływów otoczenia	Spojrzenie sytuacyjne -uznanie sytuacyjnego charakteru zarządzania -reakcja na szczególne cechy sytuacji

Spojrzenie klasyczne -bieżąca troska o efektywność i wydajność	Spojrzenie behawioralne -bieżąca troska o zachowanie organizacyjne i znaczenie zasobów ludzkich	Spojrzenie ilościowe - bieżąca troska o modele ilościowej teorii zarządzania i zarządzania operacyjnego

SPRAWNE I SKUTECZNE ZARZĄDZANIE

• Podejście systemowe

Podłoże historyczne

Lata 50. XX wieku w USA to:

• Ekspansja gospodarcza

• Szybki wzrost liczebności klasy średniej

• Rozrost korporacji

• Postęp w komunikacji i podróżowaniu

Brak menedżerów umiejących rozwiązywać problemy w nowych czasach był jednym z bodźców dla analityków do poszukiwań odpowiedzi na pytanie w jaki sposób organizacja jako całość może być efektywniejsza i skuteczniejsza. Tak narodziła się teoria systemów w zarządzaniu.

Teoria systemów weszła do zarządzania , bazując na przypuszczeniach i ideach biologa Ludwiga von Bertalanffy’ego

Mówi ona, że każdy system składa się z elementów i relacji, które je wiążą. W teorii tej system może oznaczać przedsiębiorstwo, zgrupowanie przedsiębiorstw, system podatkowy, dystrubicji, komunikacji, itp.

System posiada:

• Element statyczny tj. strukturę (występują w niej żwiązki pośrednie i bezpośrednie oraz sprzężenia zwrotne)

• Element dynamiczny tj. sposób funkcjonowania (uzależniony od parametrów takich jak: czas, środki, koszt, itp.

Obecnie wyróżniamy systemy zamknięte i otwarte.

System to zestaw wzajemnie powiązanych elementów funkcjonujących jako całość.
Sprzężenie zwrotne – oddziaływanie sygnałów stanu końcowego (wyjściowego) systemu, na jego sygnały wejściowe. Polega na otrzymywaniu przez układ informacji o własnym działaniu.

Sprzężenie zwrotne z otoczeniem

Nakłady z otoczenia -rzeczowe -ludzkie -finansowe -informacyjne

-Procesy transformacji -Systemy operacyjne -Systemy administracyjne -Systemy kontrolne

Wyniki do otoczenia -produkty i usługi - zyski/straty -zachowania pracownicze -wyniki informacyjne

• Podejście sytuacyjne

Podejście sytuacyjne bada w węższym zakresie systemy i dotyczy tylko tej klasy systemów, które stanowią organizację

W podejściu tym zakłada się, że każda organizacja jest niepowtarzalna, zaś menedżer powinien swoje decyzje dostosowywać do elementów niepowtarzalnych właściwych tylko tej konkretnej organizacji. Oznacza to, że czynników sukcesu danej organizacji nie można uogólniać na inne organizacje.

Daniel Katz i Robert Kahn wyróżnili 5 typów formalnych podsystemów organizacji, takich jak:

1. Produkcja – transformuje „wejścia

2. Utrzymanie ruchu

3. Granica – współpracuje z otoczeniem

4. Adaptacja – analizuje otoczenie

5. Zarządzanie – nadzoruje pozostałe podsystemy

3.Behawioralna teoria zarządzania

4.Ilościowa teoria zarządzania

5.Rodzaje zarządzania