„ROLA
PAŃSTWA
W
GOSDPODARCE
RYNKOWEJ”
IWONA BADURA
FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ
GRUPA 101 FL
Teoria interwencjonizmu państwowego – ingerencja państwa w gospodarkę. Nigdy jednak nie wyeliminowano rynku – najważniejszą rolę pełni rynek, a dopiero tam gdzie on zawodzi – państwo.
Państwo powinno czuwać nad:
- rynkiem pracy,
- ruchem dochodów i cen,
- polityką pieniężną (popyt i podaż) – Bank Centralny
- wahaniami koniunkturalnymi (spłaszczenie cyklu koniunkturalnego),
- polityką budżetową
- polityką wymiany z zagranica.
Pojęcie państwa - państwo oznacza złożoną, zróżnicowaną wewnętrznie, wieloszczeblową strukturę administracyjną społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium, dysponującą władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Na co dzień posługujemy się bardziej potocznym określeniem państwa, mając na myśli centralne oraz lokalne instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno-gospodarczego.
Argumenty za aktywną rolą państwa w gospodarce:
Niedoskonałości rynku i konkurencji w praktyce, związane z monopolizacją gospodarki i innymi czynnikami (niedoskonała informacja), prowadzące do nieprawidłowej alokacji czynników produkcyjnych oraz obniżania poziomu dobrobytu społeczeństwa. Państwo może te straty ograniczyć podtrzymując konkurencję, usuwając bariery wejścia na rynek, działając antymonopolowo itd.
Istnienie pozbawionych opieki ludzi starych, upośledzonych i chorych, którzy nie są w stanie sami sobie poradzić. Oznacza to konieczność niesienia im pomocy przez państwo (pomoc społeczna, renty, zasiłki itd.)
Problem bezrobocia – aktywna i pasywna polityka państwa
Aktywna polityka– polega na wykorzystaniu instrumentów fiskalnych (podatków, wydatków budżetowych) i pieniężnych (stopy procentowej, podaży pieniądza) w celu redukcji bezrobocia. Zostają one skierowane na stymulowanie globalnego popytu na towary, albo stwarzanie producentom korzystniejszych warunków ekonomicznych dla rozwijania produkcji.
Publiczne programy zatrudnienia; subsydiowanie zatrudnienia; pożyczki dla przedsiębiorstw; szkolenia zawodowe; usługi pośrednictwa pracy.
Pasywna polityka państwa na rynku pracy – jej celem jest pomoc socjalna dla osób bezrobotnych, obejmuje ona różne formy:
- zasiłki dla bezrobotnych
- jednorazowe odszkodowania dla osób zwalnianych z pracy
- dodatki związane z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę
Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego. W gospodarce rynkowej chodzi przede wszystkim o tworzenie przez państwo pewnych norm prawnych i instytucji chroniących prawa własności, regulujących funkcjonowanie systemu prywatnej przedsiębiorczości oraz obsługujących rynek (ochrona praw własności, zasady relacji producenta i konsumenta itd.)
Powstawanie zbyt dużych różnic dochodowych i majątkowych, które osłabiają motywację ludzi o niskich dochodach oraz sprzyjają różnego typu konfliktom i protestom. Wynikające stąd straty mogą przewyższać korzyści związane np. z silną motywacją ludzi o wysokich dochodach. Może to uzasadniać podejmowanie przez państwo działań zmierzających do pewnej redystrybucji (niwelowanie różnic społecznych dochodowych i majątkowych; ułatwienie dostępu do oświaty itd.), wyrównywania warunków startu życiowego itp.
Istnienie dóbr publicznych, takich np. jak: drogi, chodniki i oświetlenie ulic oraz usługi dostarczane przez policję czy straż pożarną. Ze względu na trudności z egzekwowaniem opłat za korzystanie z tego typu dóbr oraz związane z tym wysokie koszty (których indywidualni użytkownicy nie byliby w stanie pokryć) są one mało opłacalne dla sektora prywatnego i bez odpowiedniego zaangażowania się państwa (dostarczanie tego typu dóbr przez firmy państwowe, tworzenie systemu preferencji dla firm prywatnych zajmujących się tą działalnością itp.) mogłyby całkowicie zaniknąć.
Istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych lub małokorzystnych społecznie, których konsumpcja ze względów społecznych jest szczególnie niepożądana (np. papierosy, alkohol) lub szczególnie pożądana (np. niektóre szczepionki czy książki). Oceny przydatności takich dóbr dokonywane przez poszczególne jednostki mogą być zdecydowanie rozbieżne z ocenami dokonywanymi instytucje reprezentujące szersze społeczności lub społeczeństwo jako całość, co może być m.in. wynikiem ignorancji jednostek lub świadomego hołdowania przez nie odmiennym od powszechnie przyjętych wartościom i wzorcom postępowania. Państwo mające najlepszy dostęp do informacji i instytucji je rozpowszechniających, może próbować te różnice w ocenach zmniejszać, tworzyć antybodźce lub bodźce do konsumpcji tego typu dóbr, a w krańcowych sytuacjach może nawet narzucić jednostkom swoją wolę przez zmiany odpowiednich przepisów i ustaw.
Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych w zakresie produkcji i konsumpcji. Państwo może nakłonić podmioty gospodarcze do pokrywania całości lub części kosztów związanych z ograniczaniem negatywnych skutków ubocznych ich działalności w sferze produkcji lub konsumpcji może te koszty wziąć w całości na siebie, a w ostateczności nakazać ograniczenie tej działalności lub wprowadzić jej całkowity zakaz.
Występowanie takich zjawisk, jak duże wahania aktywności gospodarczej oraz inflacja, które prowadzą do destabilizacji gospodarki, niepewności i marnotrawstwa zasobów gospodarczych. Państwo, dysponując wieloma środkami oddziaływania na gospodarkę, może podejmować różnego typu działania stabilizacyjne, ograniczające natężenie tego typu zjawisk oraz ich negatywne skutki ekonomiczne i społeczne.
Bibliografia:
E.S. Savas „Prywatyzacja. Klucz do lepszego rządzenia”, Warszawa 1992, s. 22.
R. Milewski „Podstawy ekonomi. Część III. Podstawy Makroekonomii”, Warszawa 2002; s. 402-404
www.wikipedia.pl
http://www.wiedzainfo.pl/wyklady/118/panstwo_i_rynek.html?strona=2 autor tekstu: Mirosława Klamut