kapitał naturalny
Typy kapitałów (wg ekonomii ekologicznej):
•naturalny– ziemia, ekosystemy, zasoby mineralne, inne elementy porządku naturalnego:
-kapitał krytyczny lub podtrzymujący życie
-kapitał pozostały: podstawowy , niezastępowalny, nieodtwarzalny, ludzki– zasoby pracy ludzkiej, wiedza, umiejętności, technologie
•społeczny– odnoszący się do kultury, stosunków międzyludzkich, zasad, norm itp.
•wytworzony przez człowieka– budynki, maszyny, infrastruktura gospodarcza
usługi kapitału naturalnego, czyli: do czego służy środowisko
•wiele klasyfikacji, np.: 40 usług w podziale na:
-funkcje regulacyjne: np. regulacja składu chemicznego atmosfery, ochrona przed wpływami kosmicznymi...
-funkcje nosicielskie: zamieszkiwanie ludzi, siedlisko bytowania gatunków, ochrona przyrody...
-produkcyjne: dostarczanie tlenu, wody do picia, surowców, paliw i energii...
-informacyjne: związane z wartościami estetycznymi, duchowymi, religijnymi...
•istotne są wartości kapitału naturalnego:
-ekologiczne, społeczno-kulturalne i ekonomiczne
-ważna i trudna jest wycena tych wartości
Słaba zasada trwałości kapitału
podejście optymistyczne
założenie: kapitał naturalny i pozostałe są doskonale substytuowalne
gdy wyczerpuje się nieodnawialny zasób:
spada jego konsumpcja
pojawia się nowy zasób lub technologia → następuje efektywne zastąpienie traconego zasobu
podejście nie zalecane w teorii trwałego rozwoju
Wrażliwa zasada trwałości kapitału
substytucja kapitału przyrodniczego kapitałem stworzonym przez człowieka jest ograniczona
dopuszczana substytucja jedynie w ramach danego rodzaju kapitału (tj. np. zasób nieodnawialny za inny nieodnawialny)
Mocna zasada trwałości kapitału
wymaga zachowania ilości i jakości zasobów wszystkich rodzajów kapitału
założenie: kapitał naturalny i pozostałe nie są substytuowalne
Restrykcyjna zasada trwałości kapitału
nie zmniejszanie jakiegokolwiek zasobu kapitału
rynek – abstrakcyjne miejsce zawierania transakcji, instytucja pozwalająca na konfrontowanie ofert zakupu i sprzedaży
krzywa popytu – zestawienie ofert zakupu w zależności od ceny(Im niższa cena, tym więcej nabywców)
krzywa podaży – zestawienie ofert sprzedaży w zależności od ceny(Im wyższa cena, tym więcej chętnych do dostarczenia dóbr)
efekty zewnętrzne
•niespełnione założenia rynku efektywnego, tj.:
-każdy zasób ma racjonalnego właściciela (dobra publiczne!)
-wszystkie transakcje są dobrowolne
-przestrzegany jest porządek prawny
•niedoskonałość konkurencji:
-monopole i monopsony
-niekompletna i niepewna informacja
Rodzaje efektów zewnętrznych
•ujemne (koszty zewnętrzne) i dodatnie
•o charakterze dóbr publicznych, nieubywalne
-konsumowane przez wszystkich
-konsumpcja przez jednego człowieka nie wpływa na poziom konsumpcji innych
przykłady:
-zanieczyszczenie środowiska: emisja do atmosfery, do wód powierzchniowych, hałas itp. (-)
-renowacja frontu budynku, piękno krajobrazu (+)
•o charakterze dóbr prywatnych, ubywalne, podzielne
-przeciwieństwo publicznych
-bardziej podatne na regulację środkami rynkowymi
przykłady:
-(akademicki przykład) mięso w Argentynie (+)
-(a.p.) ule w pobliżu sadu (+)
-składowanie śmieci w pobliżu czyjegoś domu (-)
•inne klasyfikacje:
-pieniężne: bezpośrednie oddziaływanie na cenę
-niepieniężne
-jednostronne: można wyróżnić sprawcę i ofiarę (lub beneficjenta)
-dwu- lub wielostronne: podmioty obarczają się nawzajem (np. zatłoczenie na szosie)
Jak walczyć z efektem zewnętrznym
-internalizacja (np. przez przejęcie)
-współpraca (+ teoria Coase’a)
-podatki (podatek Pigou)
podejście nakazowo kontrolne
główne podejścia do korygowania rynku:
1. Nakazowo-kontrolne
Najpopularniejsze
Oparte na standardach (normach):
-Jakości środowiska
-Emisji i ścieków, w tym:
- regulacje ilościowe
- zakazy używania / produkowania substancji
-Techniczne
-Produktowe
Cechy:
(+) wypróbowane
(+) proste do wprowadzenia i zrozumienia
(+) dają pewność osiągnięcia celów środowiskowych
(-) egzekwowanie może być trudne (wymaga kontroli)
(-) inspiruje do nieetycznych zachowań
(-) nieelastyczne
(-) nieefektywne ekonomicznie
2. „Ekonomiczne”
-przyszłościowe, bardziej zgodne z ZR
-współpraca w celu wyeliminowania efektu zewnętrznego
Cechy:
(+) minimalizuje całkowity koszt redukcji
Przedsiębiorstwo samo określa optymalny poziom emisji
(+) dostarcza stałą zachętę do redukcji zanieczyszczeń
Mniejsza emisja → mniejszy podatek
(+) jest źródłem dochodów budżetowych
(-) brak pewności co do skutków ekologicznych
(-) trudne do wprowadzenia: opór i przemysłu, i ekologów
czym BKP może mierzyć ZR
PKB = konsumpcja + inwestycje brutto+ wydatki rządowe + eksport netto
cechy wskaźnika ekorozwoju
- „(...) zobiektywizowany miernik, którego naczelną rolą jest umożliwienie oceny realizacji celów [ekorozwoju] wyznaczanych sobie przez społeczność międzynarodową, pojedyncze kraje oraz społeczności lokalne i regionalne”
jest znaczący i użyteczny:
-reprezentatywny dla warunków środowiskowych
-prosty w konstrukcji, łatwy w interpretacji
-pozwala zaobserwować zmiany, trendy
-jest porównywalny na poziomie międzynarodowym
-posiada wartość progową (referencyjną)
jest „oficjalnie” poprawny:
-ma międzynarodowo uznane podstawy naukowe i techniczne
jest mierzalny:
-w postaci łatwo nadającej się do opracowań, zestawień itp.
-dostępny bezpośrednio lub przy rozsądnej proporcji korzyści do kosztów
-łatwo i wiarygodnie uaktualniany
jakimi aktami politycznymi posługuje się UE
-traktat o utworzeniu EWWiS (1952 r.)
-Traktaty Rzymskie (1958 r.)- utworzenie EWG
-Jednolity Akt Europejski, JAE (Single European Act, SAE), 1987 r.:
-Traktat z Maastricht (Traktat o Unii Europejskiej, TUE), 1992 r. (1993):
-Traktat Amsterdamski, 1997 r. (1999)
-Traktat Nicejski, 2001 r. (2003)
-Strategia Lizbońska, 2000 r.
-Strategia Zrównoważonego Rozwoju UE, 2001 r
Instytucje UE istotne dla ZR
Rada Europejska (Europy)
Rada Unii Europejskiej
Komisja Europejska
Parlament Europejski
Trybunał Sprawiedliwości
Ochrony przyrody
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880): 80 stron, 160 artykułów
Formy ochrony przyrody:
parki narodowe
rezerwaty przyrody
parki krajobrazowe
obszary chronionego krajobrazu
obszary Natura 2000
pomniki przyrody
stanowiska dokumentacyjne
użytki ekologiczne
zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r.
Prawo ochrony środowiska[PL]
(Dz. U. Nr 62, poz. 627; 200 stron, 440 artykułów):
(...) taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.
zrównoważony rozwój- taki model rozwoju, w którym zaspokajanie bieżących potrzeb społecznych oraz potrzeb przyszłych pokoleń traktowane będzie równoprawnie
-ZR polega na „maksymalizacji korzyści netto z rozwoju ekonomicznego, przy jednoczesnej ochronie i odtwarzaniu się użyteczności i jakości zasobów naturalnych w długim okresie. Rozwój gospodarczy oznacza nie tylko wzrost dochodów per capita [na osobę], ale także poprawę innych elementów dobrobytu społecznego. Musi obejmować niezbędne zmiany strukturalne w gospodarce, jak i całym społeczeństwie.”
-skrót używany na zajęciach: ZR
-ekorozwój
-trwały rozwój
-harmonijny rozwój
-samopodtrzymujący się rozwój
-rok 1972 – konferencja ONZ w Sztokholmie: pojawia się pojęcie „zrównoważony rozwój”
CELE ZR:
-cele ekologiczne np. zachowanie różnorodności biologicznej
-cele ekonomiczne np. zrównoważony rozwój regionalny
-cele społeczne np. ograniczenie biedy
-cele psychologiczne np. równowaga między dobrobytem materialnym a jakością życia
-cele nadrzędne: dobrobyt, sprawiedliwość (x 3), bezpieczeństwo
-cele o charakterze idealizacyjnym: wzrost dochodu per capita, poprawa stanu zdrowotnego i wyżywienia, dostęp do zasobów środowiska przez obecne i przyszłe pokolenia, poprawa poziomu wykształcenia
-cele empiryczne: związane z utrzymaniem stałości zasobu kapitału naturalnego
-cele operacyjne: ustalenie reguł zarządzania zapewniających realizację celów o charakterze idealizacyjnym
w praktyce: patrz Agenda 21
główne cele ZR
-zrównoważona produkcja i konsumpcja
-systemy ekonomiczne powinny uwzględniać wartość środowiska naturalnego
-podkreślenie roli pomocy dla krajów rozwijających się i przeobrażających
-konieczność prowadzenia „odpowiedniej polityki demograficznej”
-konieczność wykonywania oceny oddziaływania na środowisko dla potencjalnie niebezpiecznych obiektów
-podkreślenie pełnego udziału kobiet w „zarządzaniu środowiskiem i rozwoju”
WYMIARY ZR:
ekologiczny: zachowanie użyteczności i jakości zasobów naturalnych
ekonomiczny: nie zmniejsza się żaden element składowy wektora celów ekonomicznych związanych z procesem rozwoju
socjalny: dobrobyt społeczny jest względnie równo rozłożony
psychologiczny: następuje nie tylko wzrost dochodu, alei innych elementów współtworzących dobrobyt społeczny
demograficzny: procesy demograficzne dostosowane do ekologicznych
przestrzenny: ZR to rozwój regionalny / lokalny
intertemporalny: zaspokajanie potrzeb obecnego pokolenia bez uszczerbku dla przyszłych pokoleń
kapitał naturalny
Typy kapitałów (wg ekonomii ekologicznej):
•naturalny– ziemia, ekosystemy, zasoby mineralne, inne elementy porządku naturalnego:
-kapitał krytyczny lub podtrzymujący życie
-kapitał pozostały: podstawowy , niezastępowalny, nieodtwarzalny, ludzki– zasoby pracy ludzkiej, wiedza, umiejętności, technologie
•społeczny– odnoszący się do kultury, stosunków międzyludzkich, zasad, norm itp.
•wytworzony przez człowieka– budynki, maszyny, infrastruktura gospodarcza
usługi kapitału naturalnego, czyli: do czego służy środowisko
•wiele klasyfikacji, np.: 40 usług w podziale na:
-funkcje regulacyjne: np. regulacja składu chemicznego atmosfery, ochrona przed wpływami kosmicznymi...
-funkcje nosicielskie: zamieszkiwanie ludzi, siedlisko bytowania gatunków, ochrona przyrody...
-produkcyjne: dostarczanie tlenu, wody do picia, surowców, paliw i energii...
-informacyjne: związane z wartościami estetycznymi, duchowymi, religijnymi...
•istotne są wartości kapitału naturalnego:
-ekologiczne, społeczno-kulturalne i ekonomiczne
-ważna i trudna jest wycena tych wartości
Słaba zasada trwałości kapitału
podejście optymistyczne
założenie: kapitał naturalny i pozostałe są doskonale substytuowalne
gdy wyczerpuje się nieodnawialny zasób:
spada jego konsumpcja
pojawia się nowy zasób lub technologia → następuje efektywne zastąpienie traconego zasobu
podejście nie zalecane w teorii trwałego rozwoju
Wrażliwa zasada trwałości kapitału
substytucja kapitału przyrodniczego kapitałem stworzonym przez człowieka jest ograniczona
dopuszczana substytucja jedynie w ramach danego rodzaju kapitału (tj. np. zasób nieodnawialny za inny nieodnawialny)
Mocna zasada trwałości kapitału
wymaga zachowania ilości i jakości zasobów wszystkich rodzajów kapitału
założenie: kapitał naturalny i pozostałe nie są substytuowalne
Restrykcyjna zasada trwałości kapitału
nie zmniejszanie jakiegokolwiek zasobu kapitału
rynek – abstrakcyjne miejsce zawierania transakcji, instytucja pozwalająca na konfrontowanie ofert zakupu i sprzedaży
krzywa popytu – zestawienie ofert zakupu w zależności od ceny(Im niższa cena, tym więcej nabywców)
krzywa podaży – zestawienie ofert sprzedaży w zależności od ceny(Im wyższa cena, tym więcej chętnych do dostarczenia dóbr)
efekty zewnętrzne
•niespełnione założenia rynku efektywnego, tj.:
-każdy zasób ma racjonalnego właściciela (dobra publiczne!)
-wszystkie transakcje są dobrowolne
-przestrzegany jest porządek prawny
•niedoskonałość konkurencji:
-monopole i monopsony
-niekompletna i niepewna informacja
Rodzaje efektów zewnętrznych
•ujemne (koszty zewnętrzne) i dodatnie
•o charakterze dóbr publicznych, nieubywalne
-konsumowane przez wszystkich
-konsumpcja przez jednego człowieka nie wpływa na poziom konsumpcji innych
przykłady:
-zanieczyszczenie środowiska: emisja do atmosfery, do wód powierzchniowych, hałas itp. (-)
-renowacja frontu budynku, piękno krajobrazu (+)
•o charakterze dóbr prywatnych, ubywalne, podzielne
-przeciwieństwo publicznych
-bardziej podatne na regulację środkami rynkowymi
przykłady:
-(akademicki przykład) mięso w Argentynie (+)
-(a.p.) ule w pobliżu sadu (+)
-składowanie śmieci w pobliżu czyjegoś domu (-)
•inne klasyfikacje:
-pieniężne: bezpośrednie oddziaływanie na cenę
-niepieniężne
-jednostronne: można wyróżnić sprawcę i ofiarę (lub beneficjenta)
-dwu- lub wielostronne: podmioty obarczają się nawzajem (np. zatłoczenie na szosie)
Jak walczyć z efektem zewnętrznym
-internalizacja (np. przez przejęcie)
-współpraca (+ teoria Coase’a)
-podatki (podatek Pigou)
podejście nakazowo kontrolne
główne podejścia do korygowania rynku:
1. Nakazowo-kontrolne
Najpopularniejsze
Oparte na standardach (normach):
-Jakości środowiska
-Emisji i ścieków, w tym:
- regulacje ilościowe
- zakazy używania / produkowania substancji
-Techniczne
-Produktowe
Cechy:
(+) wypróbowane
(+) proste do wprowadzenia i zrozumienia
(+) dają pewność osiągnięcia celów środowiskowych
(-) egzekwowanie może być trudne (wymaga kontroli)
(-) inspiruje do nieetycznych zachowań
(-) nieelastyczne
(-) nieefektywne ekonomicznie
2. „Ekonomiczne”
-przyszłościowe, bardziej zgodne z ZR
-współpraca w celu wyeliminowania efektu zewnętrznego
Cechy:
(+) minimalizuje całkowity koszt redukcji
Przedsiębiorstwo samo określa optymalny poziom emisji
(+) dostarcza stałą zachętę do redukcji zanieczyszczeń
Mniejsza emisja → mniejszy podatek
(+) jest źródłem dochodów budżetowych
(-) brak pewności co do skutków ekologicznych
(-) trudne do wprowadzenia: opór i przemysłu, i ekologów
czym BKP może mierzyć ZR
PKB = konsumpcja + inwestycje brutto+ wydatki rządowe + eksport netto
cechy wskaźnika ekorozwoju
- „(...) zobiektywizowany miernik, którego naczelną rolą jest umożliwienie oceny realizacji celów [ekorozwoju] wyznaczanych sobie przez społeczność międzynarodową, pojedyncze kraje oraz społeczności lokalne i regionalne”
1. jest znaczący i użyteczny:
-reprezentatywny dla warunków środowiskowych
-prosty w konstrukcji, łatwy w interpretacji
-pozwala zaobserwować zmiany, trendy
-jest porównywalny na poziomie międzynarodowym
-posiada wartość progową (referencyjną)
2. jest „oficjalnie” poprawny:
-ma międzynarodowo uznane podstawy naukowe i techniczne
3. jest mierzalny:
-w postaci łatwo nadającej się do opracowań, zestawień itp.
-dostępny bezpośrednio lub przy rozsądnej proporcji korzyści do kosztów
-łatwo i wiarygodnie uaktualniany
jakimi aktami politycznymi posługuje się UE
-traktat o utworzeniu EWWiS (1952 r.)
-Traktaty Rzymskie (1958 r.)- utworzenie EWG
-Jednolity Akt Europejski, JAE (Single European Act, SAE), 1987 r.:
-Traktat z Maastricht (Traktat o Unii Europejskiej, TUE), 1992 r. (1993):
-Traktat Amsterdamski, 1997 r. (1999)
-Traktat Nicejski, 2001 r. (2003)
-Strategia Lizbońska, 2000 r.
-Strategia Zrównoważonego Rozwoju UE, 2001 r
Instytucje UE istotne dla ZR
-Rada Europejska (Europy)
-Rada Unii Europejskiej
-Komisja Europejska
-Parlament Europejski
-Trybunał Sprawiedliwości
Ochrony przyrody
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880): 80 stron, 160 artykułów
Formy ochrony przyrody:
-parki narodowe
-rezerwaty przyrody
-parki krajobrazowe
-obszary chronionego krajobrazu
-obszary Natura 2000
-pomniki przyrody
-stanowiska dokumentacyjne
-użytki ekologiczne
-zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
-ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska[PL]
(Dz. U. Nr 62, poz. 627; 200 stron, 440 artykułów):
(...) taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.
zrównoważony rozwój- taki model rozwoju, w którym zaspokajanie bieżących potrzeb społecznych oraz potrzeb przyszłych pokoleń traktowane będzie równoprawnie
-ZR polega na „maksymalizacji korzyści netto z rozwoju ekonomicznego, przy jednoczesnej ochronie i odtwarzaniu się użyteczności i jakości zasobów naturalnych w długim okresie. Rozwój gospodarczy oznacza nie tylko wzrost dochodów per capita [na osobę], ale także poprawę innych elementów dobrobytu społecznego. Musi obejmować niezbędne zmiany strukturalne w gospodarce, jak i całym społeczeństwie.”
-skrót używany na zajęciach: ZR
-ekorozwój
-trwały rozwój
-harmonijny rozwój
-samopodtrzymujący się rozwój
-rok 1972 – konferencja ONZ w Sztokholmie: pojawia się pojęcie „zrównoważony rozwój”
CELE ZR:
-cele ekologiczne np. zachowanie różnorodności biologicznej
-cele ekonomiczne np. zrównoważony rozwój regionalny
-cele społeczne np. ograniczenie biedy
-cele psychologiczne np. równowaga między dobrobytem materialnym a jakością życia
-cele nadrzędne: dobrobyt, sprawiedliwość (x 3), bezpieczeństwo
-cele o charakterze idealizacyjnym: wzrost dochodu per capita, poprawa stanu zdrowotnego i wyżywienia, dostęp do zasobów środowiska przez obecne i przyszłe pokolenia, poprawa poziomu wykształcenia
-cele empiryczne: związane z utrzymaniem stałości zasobu kapitału naturalnego
-cele operacyjne: ustalenie reguł zarządzania zapewniających realizację celów o charakterze idealizacyjnym
w praktyce: patrz Agenda 21
główne cele ZR
-zrównoważona produkcja i konsumpcja
-systemy ekonomiczne powinny uwzględniać wartość środowiska naturalnego
-podkreślenie roli pomocy dla krajów rozwijających się i przeobrażających
-konieczność prowadzenia „odpowiedniej polityki demograficznej”
-konieczność wykonywania oceny oddziaływania na środowisko dla potencjalnie niebezpiecznych obiektów
-podkreślenie pełnego udziału kobiet w „zarządzaniu środowiskiem i rozwoju”
WYMIARY ZR:
-ekologiczny: zachowanie użyteczności i jakości zasobów naturalnych
-ekonomiczny: nie zmniejsza się żaden element składowy wektora celów ekonomicznych związanych z procesem rozwoju
-socjalny: dobrobyt społeczny jest względnie równo rozłożony
-psychologiczny: następuje nie tylko wzrost dochodu, ale i innych elementów współtworzących dobrobyt społeczny
-demograficzny: procesy demograficzne dostosowane do ekologicznych
-przestrzenny: ZR to rozwój regionalny / lokalny
-intertemporalny: zaspokajanie potrzeb obecnego pokolenia bez uszczerbku dla przyszłych pokoleń