Ekonomia- nauka o zaspokajaniu materialnych potrzeb człowieka za pomocą ograniczonych zasobów możliwych do wykorzystania w różny sposób. *zasoby i strumienie- to co posiada w tym momencie (maszyny, ludzie, coś stałego)/ związane z pewnym okresem czasu (produkcja, koszty) *wielkości nominalne i realne- stopa podana przez bank, rząd/ stopa uwzględnia inflację

Ekonomia pozytywna- stawia sobie za cel badanie rzeczywistości gospodarczej takiej jaka ona jest i unikanie sądów

Ekonomia normatywna- formułowanie poglądów i opis tego jak badane zjawiska powinny wyglądać

Mikroekonomia- badanie zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących na poszczególnych obszarach gospodarczych (pojedyncze przedsięb., gospodarstwa) na określonym rynku

Makroekonomia- badanie gospodarki jako całości, prezentując szeroką panoramę aktywności gospodarczej

Podstawowe grupy podmiotów w gospodarce:

-przedsiębiorstwa => inwestycje -gospodarstwa domowe -sektor publiczny (państwo i władze lokalne)

Cele makroekonomii:

*produkcja PKB -wysoki poziom

-wysoka stopa zwrotu

*zatrudnienie -wysoki poziom

-niski poziom bezrobocia -osiągnięcie stopy bezrobocia naturalnego

*słaby poziom cen -przy swobodnej grze sił rynkowych

*bilanse zagraniczne

-równowaga eksportu i importu

-stabilność kursu walut

Narzędzia:

*polityka fiskalna -wydatki publiczne

-przychody publiczne -podatki

*polityka monetarna

-kontrola podaży pieniądza poprzez stopy procentowe

*polityka dochodowa

-od swobodnego kształtowania płac i cen do środków ich kontroli

*stosunki międzynarodowe

-polityka handlu zagranicznego

-interwencjonalizm w odniesieniu do kursów walutowych

Makroekonomia: statystyka matematyczna, socjologia, mikroekonomia, psychologia, historia, polityka makroekonomiczna, ekonometria, geografia gospodarcza

PKB pozwala wyrazić w sposób syntetyczny poziom aktywności ekonomicznej kraju w określonym czasie. W skrócie przedstawia łączną wartość powstających w gospodarce towarów.

Przyrost realnego PKB określony jest mianem wzrostu gospodarczego.

Inflacja- proces wzrostu przeciętnego poziomu cen (stopa inf. dynamika% )

Deflacja- spadek przeciętnych cen (spadek inflacja/wzrost deflacja siły nabywczej, siły pieniądza)

Bezrobotni to osoby, które nie pracują, aktywnie poszukują pracy, są gotowi ją podjąć. Stopa bezrobocia (%)

Zasób siły roboczej- liczba osób w wieku produkcyjnym zdolnych gotowych do pracy na warunkach typowych dla danej gospodarki.

Eksport- wartość dóbr i usług wyprodukowanych w kraju i sprzedanych za granicę państwa

Import- wartość dóbr i usług zakupionych za granicą przez podmioty krajowe

Eksport netto- różnica między wpływami z eksportu a wydatkami na import

Polityka fiskalna- obejmuje te wszystkie posunięcia rządu, które kształtują wpływy i wydatki budżetowe oddziałują tym samym na podział dochodów oraz na ogólny poziom aktywności gospodarczej w kraju.

Finanse publiczne:

-budżet państwa

-zasoby funduszy pozabudżetowych

-budżety samorządów (terytorialnego, gospodarczego, zawodowego)

-zasoby ubezpieczeń społecznych, fundacji, zw. Wyznaniowych

Budżet:

-roczny plan finansowy(zestawienie przewidywanych dochodów i wartość przewidywanych wydatków na przyszły rok)

-kasa państwowa

-akt prawny uchwalony w formie ustawy budżetowej

Dochody budżetowe:

=zwrotne(pożyczki)

=bezzwrotne:

*własne

-wpłaty z zysku i dywidendy

-dochody z prywatyzacji (najem dzierżawa sprzedaż)

*odpłatne

*nieodpłatne

-dobrowolne(spadki)

-przymusowe:

--podatki

--cła

--kary, mandaty, grzywny

Podatki:

-bezpośrednie (na dochód, przychód, majątek)

-pośrednie(na przedmiot spożycia- konsumenci, VAT, akcyza)

Podatek:

-osoby prawne CIT -osoby prywatne PIT

-VAT, akcyza -rolne, leśne

Struktura budżetu państwa:

-realizacja podst. funkcji(wojsko, policja, administracja)

-świadczenia społeczne(emerytury, renty)

-to co uznane za warte finansowania(szkoły, służba zdrowia)

-inwestycje(budowa projektów)

-wypłaty z funduszu ubezpieczeń

-odsetki od długu wewnętrznego i zewnętrznego

Wydatki:

-sztywne(rząd musi ponosić)

-elastyczne(można nimi dowolnie dysponować)

Zasoby gospodarki budżetowej:

-jedność budżetowa formalna

-jedność budżetowa materialna

-zupełność

-roczność

-zrównoważenie dochodów i wydatków

-przejrzystość i szczegółowość

-operatywność

-jawność

Stopa redystrybucji:

-miernik zaangażowania państwa w gospodarkę poprzez budżet

- procentowy udział wydatków budżetowych w stosunku do PKB. Im wyższa tym państwo bardziej ingeruje w procesy gospodarcze

-skłonność podmiotów prywatnych do inwestowania mniejsza- efekt wypierania wydatków prywatnych przez wydatki publiczne

Rezerwy budżetowe:

-ogólna 0,2% wydatków budż.

-celowa 0,5% wydatków budż.

Funkcje budżetu:

-fiskalna(gromadzenie)

-redystrybucyjna(rozdzielenie)

-stabilizacyjna

Deficyt budżetowy:

-dotyczy jednego roku

-różnica między strumieniami wydatków a dochodami

-powiększa dług publiczny

-może powstawać z konieczności obsługi długu publicznego

Typy deficytu:

*rzeczywisty- faktyczna różnica pomiędzy wydatkami a dochodami

*strukturalne- wartości hipoteczne, symulowane(pełne zatrudnienie i naturalna st. bezrobocia)

*cykliczne- wpływ cyklu koniunkturalnego (recesja/ożywienie) na dochody I wydatki

Źródła pokrycia deficytu:

-nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych

-pożyczki

-kredyty bankowe

-wypłaty z emisji papierów wartościowych

-dochody z prywatyzacji

Dług publiczny: Nagromadzona wielkość deficytów budżetowych z przeszłości, tj. zobowiązanie sektora publicznego względem podmiotów gospodarczych i osób prywatnych oraz zagranicy

Podstawy prawne:

-konstytucja RP (finanse publiczne)

-ustawa o finansach publicznych (30.06.2005)

-akty wykonawcze do ustawy

PKB wartość globalna:

-suma wartości produktów materialnych i niematerialnych wytworzonych w danym kraju w ciągu roku

-liczona w porządku krajowym/światowym w jednostkach rzeczowych i czasowych

-zawiera w sobie PKB i zużycie pośrednie dotyczące środków obrotowych

-występuje w niej podwójne/wielokrotne liczenie tej samej wartości

Metoda produktowa- suma wartości dodanej w procesie produkcji

Metoda dochodowa- suma dochodów czynników wytwórczych łącznie z zyskami otrzymanymi przez przedsiębiorstwa

Metoda wydatkowa(popytowa)- suma wydatków na dobra finalne

PKB w cenach rynkowych określa wartość produkcji wytworzonej w kraju za pomocą cen zawierających podatki pośrednie

Koniunktura gospodarcza- zmiany aktywności gosp. przejawiające się w wahaniach wskaźników:

-produkcja globalna

-konsumpcja

-zatrudnienie

-inwestycje

Rodzaje wahań:

*trendy(tendencje rozwojowe)- długookresowy

*koniunkturalne(cykliczne)

*przypadkowe(niecykliczne)

*sezonowe

Cykl koniunkturalny- to regularne, okresowe zmiany pewnych wielkości ekonomicznych(produkcja, konsumpcja, zatrudnienie) wokół trendu długookresowego

Cechy wahań koniunktury:

-mają charakter ogólnogospodarczy

-są wynikiem przyczyn wewn./zewn.

-posiadają punkty zwrotne

-tworzą zjawisko cykliczne

-okresy krótko, średnio i długookresowe

Faza ożywienia- popyt przewyższa podaż; rośnie produkcja, sprzedaż, zyski i zatrudnienie; rosną ceny

Faza rozkwitu- aktywność gosp. osiąga najwyższy poziom; wysoka produkcja, sprzedaż, zatrudnienie; wysoki poziom cen

Faza recesji- nadwyżka podaży nad popytem; spadek produkcji, zatrudnienia, zysków; zwolnienie inflacji

Faza depresji- niski popyt i podaż; niskie ceny; duże bezrobocie; bankructwa i upadłości

Przyczyny cyklu koniunkturalnego:

-egzogeniczne(klęski żywiołowe, wojny)

-teorie rolnicze, innowacji, realnego cyklu koniunkturalnego

-enelogeniczne (teoria mnożnika)

Wskaźniki koniunktury gospodarczej:

*wyprzedzające(wiodące, pilotujące)- zapowiadają zmiany we wskaźnikach zbieżnych ostrzegają przed zmianami koniunktury; są związane ze zobowiązaniami gospodarczymi wybiegającymi a niedaleką przyszłość

*zbieżne z przebiegiem koniunktury- służy do oceny ogólnego stanu gospodarki; np. PKB, produkcja przemysłowa, zyski przeds. gosp. po opodatkowaniu, bezrobocie, dochody osobiste, sprzedaż detaliczna, ogólny poziom cen

*opóźnione wobec koniunktury- ich zmiany idą w ślad za zmianami wskaźników zbieżnych z koniunkturą

Interwencjonizm państwowy:

-antykryzysowy- łagodzi skutki zaistniałego już kredytu

-antycykliczny- rozszerzenie na wszystkie fazy przeciwdziałanie wskaźników koniunktury

1.Wymień funkcję pieniądza i krótko opisz jedną z nich.

Funkcje pieniądza:

*środek wymiany: warunki które musi spełnić: -musi być powszechnie akceptowany, -musi być łatwo przenośny, -musi być łatwo podzielny na mniejsze jednostki, -musi być trudny do podrobienia

*jednostka obrachunkowa: pieniądz jako jednostka obrachunkowa wyznacza ceny towarów, co daje możliwość sprowadzenia ich do wspólnego mianownika, a następnie określania ilościowych relacji między nimi. Wartość jednostki pieniężnej określa państwo tworząc skalę cen, czyli ustalając nazwę podstawowej jednostki pieniądza i sposób jej działania na mniejsze części. W funkcji tej pieniądz występuje w postaci idealnej. Oznacza to że nie trzeba mieć pieniędzy aby wyrazić wartość jakiegoś towaru w pieniądzu

*środek przechowywania wartości: pieniądz pełni funkcję środka przechowywania w sytuacji gdy wszelkie zaoszczędzone dochody przedsiębiorstw i ludności zostają odłożone w postaci nagromadzonych pieniędzy i wychodzą z obiegu. Pieniądz jako środek wszędzie przyjmowany i poszukiwany pozwala przechowywać siłę nabywczą, tj. zdolność do nabywania dóbr o określonej wartości.

*środek płatniczy: pieniądz jako środek płatniczy występuje w postaci realnej gdy odbiorca dokonuje płatności za dostarczone wcześnie produkty lub usługi albo też reguluje inne zobowiązania

2.Wymień i opisz 3 podstawowe rodzaje popytu na pieniądz.

-popyt transakcyjny –wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji przewidywanych zakupów produktów i usług

-popyt przezornościowy- wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji nieoczekiwanych zakupów produktów i usług

-popyt spekulacyjny- wiąże się z posiadaniem pieniądza w nadziei na przyszłe dochody wynikające ze spadku cen alternatywnych w stosunku do pieniądza aktywów oraz innych ewentualnych okazji do korzystnych lokat pieniądza

3.Wymień instrumenty oddziaływania Banku Centralnego na podaż pieniądza.

Zmiana stopy rezerw obowiązkowych

Zmiana stopy redyskontowej

Operacje otwartego rynku

4.Krótko scharakteryzuj politykę fiskalną i monetarną.

polityka fiskalna (budżetowa) – manipulacja podatkami- rząd korzysta z posiadanych uprawnień w zakresie nakładania podatków i wydatkowania środków zgromadzonych w budżecie

polityka monetarna (pieniężna) – manipulacja podażą pieniądza – zarządzanie podażą pieniądza i stopami procentowymi

5.Wymień podstawowe instrumenty monetarne.

-Stopy procentowe -Kursy walutowe

-Stopy rezerw obowiązkowych dla banków komercyjnych

-Poziom gwarancji dla depozytów w bankach

6.Wymień koszty inflacji i opisz jeden z nich.

Skutki makroekonomiczne inflacji:
· zagrożenie stabilności gospodarki: niepewność, spadek eksportu (ponieważ eksporterzy otrzymują wpływy w walucie krajowej, która stopniowo traci na wartości), zamieszanie na giełdzie papierów wartościowych.

· zniekształcenia relatywnych cen oraz wielkości produkcji różnych dóbr, a niekiedy produkcji i zatrudnienia w gospodarce jako całości.

  

Skutki mikroekonomiczne inflacji:
·redystrybucja dochodu i bogactwa między różne klasy – polega na przejściu bogactwa od ludzi posiadających aktywa o stałych nominalnych stopach procentowych, na rzecz tych, którzy mają długi o stałym oprocentowaniu nominalnym.

·koszt zdartych zelówek – przy rosnącej inflacji ludzie poświęcają zasoby realne na zredukowanie swoich rezerw pieniężnych – znacznie częściej chodzą do banku

·pełzanie podatkowe – wraz ze wzrostem dochodów podatnik wkracza w wyższy próg podatkowy, mimo że koszty utrzymania podnoszą się w równym tempie co dochody (czyli jego sytuacja się nie polepsza).

·zniekształcenie informacji odnośnie cen – przy szybkiej inflacji ceny zmieniają się bardzo często, w wyniku czego konsumenci tracą orientację, w których sklepach ceny są niższe.

7. Wymień i krótko opisz rodzaje inflacji ze względu na tempo wzrostu cen.

pełzająca – do 5% w skali roku; nie wpływa ujemnie na gospodarkę

krocząca – 5-10% w skali roku

galopująca – do 150% w skali roku

hiperinflacja – powyżej 150% w skali roku

8. Scharakteryzuj 3 podstawowe sytuacje na rynku pracy powstałe w wyniku oddziaływania popytu na pracę i jej podaży.

9. Wymień podstawowej rodzaje bezrobocia i opisz jeden z nich.

bezrobocie krótkookresowe: rodzaj bezrobocia, który obejmuje osoby pozostające bez pracy do 3 miesięcy. - bezrobocie średniookresowe: rodzaj bezrobocia, który obejmuje osoby pozostające bez pracy przez czas od 3 do 6 miesięcy  - bezrobocie długookresowe - bezrobocie chroniczne: Bezrobocie chroniczne dotyczy ludzi, którzy pozostają bez pracy przynajmniej 12 miesięcy

bezrobocie jawne – bezrobocie ukryte

bezrobocie strukturalne – bezrobocie technologiczne

bezrobocie cykliczne – bezrobocie sezonowe

bezrobocie klasyczne – bezrobocie neoklasyczne

bezrobocie frykcyjne – bezrobocie z wyboru

10. Istota naturalnej stopy bezrobocia.

poziom bezrobocia występujący w gospodarce gdy rynek znajduje się w stanie równowagi

1.Wymień rodzaje pieniądza i opisz krótko jeden z nich.

Rodzaje pieniądza:

-pieniądz towarowy- przyjmuje formę towaru o wartości samoistnej, wartość samoistna oznacza, że dana  rzecz miałaby wartość  nawet wtedy, kiedy  nie byłaby używana  w  roli pieniądza
-pieniądz symboliczny- Współczesny pieniądz papierowy jest pieniądzem symbolicznym.

-pieniądz bezgotówkowy- jest środkiem wymiany, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej

2.Wymień i opisz 4 podstawowe agregaty pieniężne w Polsce.

M0- Baza monetarna określona jako M0 = R + C, gdzie:

C – pieniądz gotówkowy (monety i banknoty w obiegu poza sektorem bankowym)

R – pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych na rachunkach w banku centralnym

M1- Określone jako M1 = C + D, obejmuje:

C – pieniądz gotówkowy (monety i banknoty w obiegu poza sektorem bankowym)

D – wkłady w bankach i podobnych instytucjach (kasy oszczędnościowe, kasy budowlane), których właściciele mogą posługiwać się czekami (depozyty płatne na żądanie)

M2- Obejmuje M1, a dodatkowo wysoce płynne wkłady finansowe takie, jak: wkłady oszczędnościowe i niewielkie wkłady terminowe.

M3 - Suma podaży M2 oraz pozostałych, czyli dużych wkładów terminowych sektora prywatnego. W zależności od interpretacji w skład M3 wchodzą tylko wkłady denominowane w walucie krajowej lub dodatkowo wkłady w wymienialnych walutach obcych. Dziś ta różnica nie ma tak dużego znaczenia, jakie miała ona w latach 80., kiedy wkłady w walutach obcych przewyższały oszczędności złotowe

3. Wymień i krótko opisz funkcje Banku Centralnego

Funkcje banku centralnego:

-pełni funkcję banku emisyjnego, tzn. że jest bankiem uprawnionym do emisji pieniądza czyli drukowania go i wprowadzania w obieg. Ma prawo również emitowania Bankowych Papierów Wartościowych.

-pełni funkcję banku banków tzn. że nadzoruje operacje banków komercyjnych, udziela im kredytów w trudnych sytuacjach np. niedoboru gotówki ustala stopy rezerw obowiązkowych tzw. Sumy pieniędzy, które banki komercyjne są zobowiązane trzymać w banku centralnym

-pełni funkcję banku państwa tzn. że gromadzi dochody i realizuje wydatki państwa, udziela rządowi kredytów na sfinansowanie deficytu budżetowego zarządza długiem publicznym, gromadzi rezerwy złota i dewiz

-pełni funkcję stabilizatora rynków finansowych

-funkcja banku gospodarki narodowej

4.Wymień podstawowe instrumenty fiskalne mikroekonomiczne i makroekonomiczne.

Instrumenty fiskalne makroekonomiczne.

Oddziałują na całą gospodarkę.:

1. Dochody budżetu państwa

2. Wydatki budżetu państwa

3. Deficyty i nadwyżki budżetowe

4. Dług publiczny

Instrumenty fiskalne mikroekonomiczne:

1. Podatek

2. Opłata

3. Cło

4. Dotacja

5. Subwencja

6. Bon skarbowy

7. Obligacja skarbowa

8. Poręczenia i gwarancje rządowe

5.Krótko scharakteryzuj aktywną i pasywną politykę fiskalną.

Aktywna polityka fiskalna występuje wtedy, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu:

- przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom,

- stabilizacji cen,

- ograniczania bezrobocia.

Pasywna polityka fiskalna polega na wykorzystywaniu automatycznych stabilizatorów koniunktury, czyli takich instrumentów, które samoczynnie, bez ingerencji państwa, wpływają na zmiany poziomu dochodu narodowego i inne wielkości ekonomiczne (np. popyt, zatrudnienie). Są to podatki od dochodów ludności, przedsiębiorstw, podatki pośrednie, świadczenia społeczne (np. zasiłki dla bezrobotnych), programy pomocy dla rolnictwa. 

6.Wymień podstawowe mierniki inflacji i krótko opisz jeden z nich.

• deflatora produktu narodowego brutto- to procentowy wskaźnik wyrażany stosunkiem nominalnego PNB – to jest wyrażonego w cenach bieżących do realnego PNB – to jest wyrażonego w cenach stałych.
• indeksu cen dóbr konsumpcyjnych- Jest on procentowym wskaźnikiem wydatków – na dobra i usługi, w typowym koszyku konsumpcyjnym, konsumowane przez typową rodzinę – okresu bieżącego, do wydatków okresu bazowego.
• stopy inflacji cen dóbr konsumpcyjnych- jest mierzona stopą wzrostu (lub) spadku poziomu cen, najczęściej z jednego roku na drugi.

7.Wymień i krótko opisz rodzaje inflacji ze względu na przyczyny ją wywołujące.

-inflację popytową, w której przyczyną wzrostu cen jest nadmierny popyt w stosunku do istniejącej podaży. Nazywana jest również inflacją pieniężną ze względu na nadmierną ilość pieniądza w obiegu. 
-inflację kosztową, w której przyczyną wzrostu cen są rosnące koszty produkcji.
-inflację strukturalną, której przyczyną jest niedostosowanie struktury produkcyjnej do zmieniających się potrzeb nabywców. Inflacja strukturalna ma charakter inflacji popytowo - kosztowej. 

8. Wymień i krótko opisz 2 podstawowe metody pomiaru bezrobocia.

-Metoda wykorzystywana w statystyce urzędów pracy – Zgodnie z tą metodą, bezrobotnymi są osoby, które: 1) są zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stosunku pracy; 2) pozostają bez pracy i nie uczące się w szkołach, z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych; 3) zarejestrowani w urzędzie pracy, jeżeli: ukończyły 18 lat, nie ukończyły 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni), nie nabyły prawa do emerytury, nie są właścicielami lub posiadaczami gospodarstwa rolnego, nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej.-Metoda wykorzystywana w badaniach aktywności ekonomicznej ludności (w skrócie: BAEL) – Według tej metody do bezrobotnych zalicza się osoby spełniające jednocześnie trzy warunki, tzn. osoby które: 1) w okresie badanego tygodnia nie pracowały (nawet przez okres 1 godziny); 2) aktywnie poszukują pracy; 3) są gotowe podjąć pracę w badanym lub następnym tygodniu.10.Prawo Okuna.

Mówi, że wraz ze wzrostem bezrobocia przymusowego spada PKB (PNB)