1. Na czym polega różnica między kryształami idealnymi i rzeczywistymi?

Kryształy idealne mają budowę zgodną z prawami krystalografii (periodyczności i symetrii), w związku z tym nie zawierają one żadnych defektów czyli nieprawidłowości w układzie atomów. W naturze takie kryształty w ogóle nie występują. Kryształy rzeczywiste zawierają różne defekty, które powodują pewne zniekształcenie sieci krystalicznej i są ośrodkami nagromadzenia energii (odkształcenia) wynikającej stąd, że każdy defekt powoduje przedsunięcie atomów z ich położeń równowagi, czyli odpowiadających minimalnej energii potencjalnej (rys.4.1)(rys.4.1).

2. Jaki jest wpływ defektów na własności kryształów?

Wpływ defektów sieci na własności kryształów jest bardzo istotny - często znacznie większy niż wpływ typu sieci krystalicznej. Tak np. wakancje ułatwiają dyfuzję atomów a wiadomo, że dyfuzja jest podstawą prawie wszystkich procesów i przemian zachodzących w materiałach. Z kolei defekty liniowe (dyslokacje) ułatwiają odkształcanie metali i bez nich przeróbka plastyczna byłaby niemożliwa. Bardzo ważne są także granice ziarn jako defekty powierzchniowe , które są czynnikiem umacniającym materiał, ale w pewnych przypadkach mogą odgrywać negatywną rolę. Dlatego znajomość defektów i ich roli w różnych procesach jest bardzo ważna w nowoczesnym materiałoznawstwie.

3. Jak klasyfikujemy defekty sieci krystalicznej?

Defekty struktury krystalicznej możemy podzielić na szereg grup w zależności od przyjętych kryteriów. Najczęściej stosuje się podział w zależności od tego czy pozycja defektu jest określona punktem, linią czy powierzchnią na defekty punktowe, liniowe lub powierzchniowe. Z termodynamicznego punktu widzenia można podzielić defekty na termodynamicznie trwałe i nietrwałe. Osobną grupę stanowią defekty elektronowe (dziury i wolne elektrony przewodnictwa), które są podstawą półprzewodnictwa. Do defektów sieci zalicza się również fonony, czyli kwanty drgań sieci krystalicznej, które są odpowiedzialne na zniekształcenia sieci wywołane termicznymi drganiami atomów, ale także na skutek oddziaływania z atomami (węzłami sieci) mogą tworzyć defekty punktowe (atomy międzywęzłowe i wakancje).

4. Jakie defekty zaliczamy do punktowych?

Do punktowych zaliczamy wakancje, atomy międzywęzłowe, atomy domieszek (substytucyjne i międzywęzłowe) i defekty złożone np. podwójna wakancja (diwakancja) lub atom domieszki połączony z wakancją. Wspólną cechą tych defektów jest to, że ich pole naprężeń ma symetrię kulistą, której centrum znajduje się w środku defektu.

5. Co to są wakancje?

Wakancja jest defektem powstałym w wyniku nieobsadzenia węzła sieci przez atom (rys.6.1)(rys.6.1a). Wskutek tego sąsiednie atomy przesuwają się w kierunku pustego miejsca, co wywołuje zniekształcenie sieci i wytwarza pole naprężeń rozciągające. Wakancje zalicza się do defektów termodynamicznie trwałych, co oznacza, że przy każdej temperaturze ustala się ich równowagowa koncentracja Nv, zgodna z prawem Boltzmanna: nv -w/kT Nv = ÄÄ ÷ A e na gdzie N_v - liczba wakancji, n_a - liczba atomów, A - stała, w - energia niezbędna do utworzenia jednej wakancji (wynosi ok.0,8 eV), k - stała Boltzmanna.

Z wzoru wynika, że jest to zależność wykładnicza, tzn. że równowagowa koncentracja wakancji rośnie gwałtownie z temperaturą (rys.6.2)(rys.6.2) i w pobliżu temperatury topnienia ich koncentracja Nv = ok. 5*10^-4, podczas gdy przy temperaturze pokojowej Nv = ok.10^-15, czyli że zmiana wynosi 11 rzędów wielkości (10¹¹ razy). W kryształach jonowych taki defekt nazywa się defektem Shottky'ego.

6. Co to jest atom międzywęzłowy?

Atom międzywęzłowy jest to defekt, który polega na tym, że w sieci zbudowanej z identycznych atomów lub o zbliżonych średnicach jeden z atomów osnowy znajduje się między węzłami sieci (rys.6.1)(rys. 6.1b). Powoduje to przemieszczenie sąsiednich atomów z położeń równowagi na zewnątrz, wywołując pole naprężeń ściskających (a więc przeciwnie niż w przypadku wakancji). Atomy międzywęzłowe w metalach powstają najczęściej parami wraz z wakancjami na skutek oddziaływania z fononami, odkształcenia plastycznego lub naświetlania cząstkami o wysokiej energii (neutrony, cząstki alfa). W warunkach równowagi ich koncentracja jest znikomo mała. W kryształach jonowych atom międzywęzłowy nazywany jest defektem Frenkla.

7. Omów atomy domieszek jako defekty punktowe.

Atomy domieszek jako defekty punktowe można podzielić na substytucyjne i międzywęzłowe. Substytucyjne mają średnice atomowe zbliżone do atomów osnowy i dlatego mogą zastępować je w węzłach sieci. Międzywęzłowe są znacznie mniejsze od atomów osnowy, a zbliżone do luk międzyatomowych tzn. naturalnych przestrzeni między atomami, których wielkość zależy od typu sieci (rys.6.3) (rys.6.3). Dlatego atomy te lokują się w tych lukach, z reguły wywołując naprężenia ściskające, tzn. że rozpychają sąsiednie atomy na zewnątrz. Atomy substytucyjne mogą być większe od atomów osnowy i wówczas również wywołują naprężenia ściskające (rys.6.4)(rys.6.4a) lub mniejsze i wtedy atomy sąsiednie przesuwają się do wewnątrz (jak w przypadku wakancji - (rys.6.4)rys.6.4b), wywołując naprężenia rozciągające. Domieszki substytucyjne stanowią wszystkie atomy z wyjątkiem kilku o najniższych liczbach atomowych tzn. H, B, C, N i O, które są domieszkami międzywęzłowymi.

8. Jakie są rodzaje luk międzyatomowych i gdzie są one rozmieszczone?

Luki międzyatomowe są obecne nawet w sieciach o najgęstszym wypełnieniu atomami, takich jak A1 i A3. Ich wielkość, kształt i rozmieszcenie zależą jednak od typu sieci i rodzaju pierwiastka osnowy.

Ogólnie biorąc luki można podzielić wg kształtu na tetraedryczne (czworościenne) i oktaedryczne (ośmiościenne). Pierwsze są znacznie mniejsze nawet od atomów międzywęzłowych i w związku z tym uważa się, że nie mogą one być trwale zajmowane przez te atomy. W sieci A2 są one rozmieszczone w pobliżu środków krawędzi, a w sieciach A1 i A3 między czterema atomami stykającymi się ze sobą (rys.6.3)(rys.6.3). Luki oktaedryczne są nieco mniejsze niż atomy domieszek międzywęzłowych i dlatego (z wyjątkiem wodoru) silnie zniekształcają sieć. W sieci A1 luki są rozmieszczone w środku komórki i na środkach wszystkich krawędzi i są kuliste, a w sieci A2 na środkach ścian oraz na środkach krawędzi i są spłaszczone. Uważa się, że tylko luki oktaedryczne mogą być trwale zajmowane przez atomy międzywęzłowe. Luki te odgrywają decydującą rolę w procesie dyfuzji mechanizmem międzywęzłowym, który polega na przeskokach tych atomów z jednej luki do drugiej (sąsiedniej). Ponieważ w tym przypadku nie są konieczne wakancje, szybkość dyfuzji jest duża (o kilka rzędów wielkości większa niż mechanizmem wakancyjnym). Duże zniekształcenie sieci wywołane obecnością atomów międzywęzłowych w lukach powoduje, że rozpuszczalność tych atomów jest mała.

9. Jakie atomy domieszek zaliczamy do międzywęzłowych?

Do międzywęzłowych zaliczamy atomy, które cechuje mała wielkość. Są to atomy o małych liczbach atomowych zlokalizowane na początku układu okresowego. Jedynie atomy wodoru mają tak małą średnicę, że swobodnie mieszczą się w lukach nie wywołując żadnego zniekształcenia sieci, co powoduje że dyfundują one bardzo szybko. Inne atomy (B,C,N,O) są większe niż luki, które zajmują i w związku z tym silnie zniekształcają sieć. Uważa się, że atomy boru mogą częściowo zajmować luki międzyatomowe, a częściowo zastępować atomy osnowy w węzłach sieci. Atomy międzywęzłowe tworzą z atomami osnowy roztwory międzywęzłowe, które zawsze są granicznymi.

10. Co to są defekty liniowe?

Defekty liniowe, zwane dyslokacjami, mają jeden wymiar znacznie większy w porównaniu z dwoma pozostałymi (poprzecznymi). Wokół nich następuje zniekształcenie sieci. Początkowo zostały one wprowadzone na bazie rozważań teoretycznych w celu wytłumaczenia rozbieżności między teoretyczną i rzeczywistą granicą plastyczności kryształów. Podczas gdy teoretyczne naprężenie poślizgu (dla idealnych kryształów) wynosi G/30 (G - moduł ścinania), to rzeczywiste jest ok. 1000 razy mniejsze i wynosi poniżej 1 MPa. Póżniej wykryto występowanie dyslokacji w kryształach i stwierdzono, że odgrywają one zasadniczą rolę w procesie odkształcenia plastycznego metali, a także przy ich umocnieniu. Dyslokacje różnią się orientacją, sposobem ich powstawania i własnościami. Mogą być krawędziowe, śrubowe lub mieszane, jednostkowe lub cząstkowe, poślizgowe lub osiadłe. Dyslokacje wprowadzają zaburzenie układu atomów ułatwiające ich przesuwanie się względem siebie pod wpływem naprężeń, a więc odkształcenie plastyczne. Poza tym są one ośrodkami nagromadzenia energii odkształcenia, odgrywają rolę w dyfuzji, przemianach fazowych, korozji i innych procesach.

11. Przedstaw istotę dyslokacji krawędziowych.

Najprostszym modelem dyslokacji krawędziowej jest kryształ, z którego usunięto lub do którego wstawiono fragment płaszczyzny atomowej tzw.ekstrapłaszczyzny (rys.6.5)(rys.6.5). W miejscu ekstrapłaszczyzny powstają naprężenia ściskające, a pod nią rozciągające. Krawędź ekstrapłaszczyzny jest dyslokacją krawędziową. Płaszczyzna prostopadła do ekstrapłaszczyzny i przechodząca przez jej krawędź a-c stanowi płaszczyznę poślizgu tej dyslokacji i działają w niej naprężenia styczne. Wzdłuż płaszczyzny poślizgu występuje niezgodność w układzie atomów, gdyż ekstrapłaszczyzna wprowadza dodatkowy atom, który nie ma dopowiednika poniżej niej. To znacznie ułatwia ścinanie kryształu wzdłuż płaszczyzny poślizgu czyli poślizg.

W zależności od usytuowania ekstrapłaszczyzny można umownie rozróżniać dyslokacje dodatnie (z ekstrapłaszczyzną skierowaną nad płaszczyznę poślizgu) oznaczane symbolem Á lub ujemne ( z ekstrapłaszczyzną skierowaną pod płaszczyznę poślizgu) oznaczane symbolem Â. O dyslokacjach takich mówi się, że mają przeciwne znaki (ich pola naprężeń są obrócone o 180°). Jeśli takie dyslokacje znajdują się na jednej płaszczyźnie poślizgu, wówczas się przyciągają, a po spotkaniu następuje ich anihilacja. Dyslokacje krawędziowe jednakowego znaku odpychają się.

12. Przedstaw istotę dyslokacji śrubowej.

Modelem dyslokacji śrubowej jest kryształ, w którym nastąpiło ścięcie o jedną odległość międzyatomową wzdłuż określonej płaszczyzny pod warunkiem, że wszystkie atomy na części płaszczyzny poślizgu zostaną przesunięte w tym samym kierunku, równolegle do granicy tego przesunięcia (linia c-d na (rys.6.6)rys.6.6), to linia c-d stanowi dyslokację śrubową. Efektem dyslokacji śrubowej jest charakterystyczne zniekształcenie sieci kryształu polegające na tym, że płaszczyzny atomowe prostopadłe do linii dyslokacji tworzą powierzchnię śrubową, przy czym dyslokacja jest jej osią. W zależności od kierunku skręcenia płaszczyzn atomowych dyslokacje mogą być prawo lub lewoskrętne. Mówi się, że są to dyslokacje przeciwnych znaków, gdyż jeśli są równoległe przyciągają się, a po spotkaniu ulegają anihilacji. Dyslokacje tego samego znaku odpychają się. Dyslokacje śrubowe mogą przemieszczać się przez poślizg po każdej płaszczyźnie, na której znajduje się dyslokacja, ale nie mogą się wspinać.

13. Na czym polega różnica między dyslokacją krawędziową i śrubową?

Jeśli jako podstawę definicji dyslokacji przyjmiemy orientację tzw.wektora Burgersa b (co do wielkości równego najbliższej odległości międzyatomowej w kierunku poślizgu) względem kierunku dyslokacji, to okazuje się, że różnica między dyslokacjami jest głównie ilościowa. W przypadku dyslokacji krawędziowej kąt między linią dyslokacji i b jest równy 90°, a dla dyslokacji śrubowej jest równy zeru. Różnice w orientacji b mają jednak swe konsekwencje w zróżnicowaniu własności dyslokacji, głównie w charakterze pól naprężeń, możliwości ruchu, oddziaływania z defektami punktowymi i inn. Jeśli kąt ten jest zawarty między 0 i 90° mamy do czynienia z dyslokacją mieszaną. Dyslokacja taka może być jednakże rozłożona na składowe krawędziowe i śrubowe.

14. Co to jest wektor Burgersa dyslokacji i jak się go wyznacza?

Wektor Burgersa wskazuje kierunek i wielkość przesunięcia atomów przy powstawaniu lub ruchu dyslokacji. Wektor Burgersa jednoznacznie charakteryzuje dyslokację. Dla tej samej dyslokacji, b ma wartość stałą. Kierunek, zwrot i wielkość wektora Burgersa można wyznaczyć za pomocą tzw. obwodu Burgersa. Sposób wyznaczania wektorów Burgersa dyslokacji krawędziowej i śrubowej jest pokazany na (rys.6.7)rys.6.7 i (rys.6.8)6.8. Najpierw w pobliżu dyslokacji wybieramy jeden atom jako punkt początkowy obwodu (np.atom A). Następnie przesuwamy się od tego atomu w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara od atomu do atomu o taką samą liczbę odległości międzyatomowych, parami we wzajemnie równoległych, ale przeciwnych kierunkach, zakreślając zamknięty obwód. W przypadku gdy wewnątrz zakreślonego obwodu znajduje się dyslokacja, to obwód nie zamyka się i odcinek domykający BA stanowi wektor Burgersa tej dyskolacji. Zwrot wektora Burgersa jest zgodny z kierunkiem wykreślania obwodu. Z rysunków wynika wyraźnie, że wektor BA jest prostopadły do dyslokacji na (rys.6.8)rys.6.8 i równoległy na (rys.6.9)rys.6.9. Wektor Burgersa i linia dyslokacji wyznaczają jej płaszczyznę poślizgu. Dla dyslokacji krawędziowej jest to jedna płaszczyzna, dla śrubowej wiele płaszczyzn równoległych do linii dyslokacji.

15. Co to jest pętla dyslokacyjna?

Pętla dyslokacyjna jest konfiguracją często występującą w kryształach. Są dwa rodzaje pętli: poślizgowe i osiadłe. Poślizgowe są wówczas, gdy wektor Burgersa leży w płaszczyźnie pętli, a osiadłe gdy jest do niej prostopadły. Pętle poślizgowe mogą powstawać pod wpływem naprężeń stycznych. Jeśli poślizg nastąpi w ograniczonym obszarze, to linia oddzielająca obszar ścięty od nieściętego stanowi pętlę dyslokacyjną poślizgową. Może ona pod wpływem działających naprężeń stycznych powiększać się aż do wyjścia na powierzchnię kryształu. Spowoduje to jego ścięcie o b. Pętle osiadłe powstają najczęściej w wyniku kondensacji wakancji, co powoduje zniknięcie części płaszczyzny atomowej (rys.6.9)(rys.6.9).

16. Jakie są sposoby ruchu dyslokacji?

Dyslokacje krawędziowe mogą się przemieszczać przez poślizg, gdy w płaszczyżnie poślizgu występują naprężenia styczne oraz przez wspinanie, pod wpływem naprężeń normalnych do ekstrapłaszczyzny (w odpowiednio wysokiej temperaturze). Dlatego wspinanie nazywa się również dyfuzyjnym ruchem dyslokacji. Dyslokacje śrubowe mogą przemieszczać się tylko przez poślizg, ale ze względu na możliwość poślizgu poprzecznego ich ruch nie jest ograniczony do jednej tylko płaszczyzny poślizgu jak ma to miejsce w przypadku dyslokacji krawędziowych.

17. Omów istotę poślizgu dyslokacji.

Poślizg jest to ruch dyslokacji pod wpływem naprężeń stycznych, wymaga jednak działania w płaszczyżnie i kierunku poślizgu naprężenia większego od krytycznego (_kr). Dyslokacje krawędziowe, których b leży w płaszczyźnie najgęściej wypełnionej mogą ślizgać się jedynie w płaszczyźnie wyznaczonej przez b i linię dyslokacji. Dyslokacje śrubowe mogą ślizgać się we wszystkich płaszczyznach równoległych do b. Poślizg taki nazywamy poprzecznym. Ułatwienie odkształcenia poślizgowego przez dyslokacje wynika z zaburzenia układu atomów w pobliżu ich rdzeni (rys.6.10)(rys.6.10). Jak widać, powyżej płaszczyzny p-p jest jeden atom więcej niż poniżej. Aby nastąpiło ścięcie górnej części kryształu względem dolnej (wzdłuż p-p) nie jest wymagane sztywne przesunięcie obu części kryształu względem siebie. Wystarczy jeśli przesunie się dyslokacja i wyjdzie na powierzchnię. Jej ruch jest ułatwiony dzięki temu, że pod ekstrapłaszczyzną (z) kryształ jest "rozrzedzony" i dla ruchu dyslokacji wystarczy niewielkie przesunięcia atomów w tej strefie (np.przesunięcie atomu a w lewo spowoduje przemieszczenie z w prawo). Wyjście dyslokacji na powierzchnię spowoduje utworzenie stopnia o wysokości b (rys.6.10)(rys.6.10d), zwanego linią poślizgu. Linia taka nie jest widoczna gołym okiem, ale wyjście na powierzchnię dużej liczby dyslokacji powoduje utworzenie pasma poślizgu, które można już z łatwością zauważyć.

Poślizg dyslokacji jest podstawowym mechanizmem odkształcenia plastycznego metali.

18. Na czym polega istota i znaczenie wspinania dyslokacji?

Wspinaniu mogą podlegać tylko dyslokacje krawędziowe, gdyż tylko one mogą oddziaływać z wakancjami, które są niezbędne do wspinania. Istota wspinania wynika z (rys.6.11)rys.6.11. Dojście wakancji do krawędzi dyslokacji powoduje, że zostaje ona skrócona lokalnie o jeden atom (rys.a-jest to wspinanie dodatnie) i na odwrót dołączenie się atomu do ekstrapłaszczyzny powoduje lokalne wydłużenie ekstrapłaszczyzny, podczas gdy wakancja dyfunduje w głąb sieci (rys.b- jest to wspinanie ujemne). Oczywiście, aby dyslokacja mogła wspiąć się na całej swojej długości o jednoatomową odległość. Wymagane jest przyłączenie się (lub odłączenie) od ekstrapłaszczyzny dużej liczby wakancji. Wspinanie powoduje ruch dyslokacji krawędziowych w kierunku prostopadłym do płaszczyzny poślizgu. Cechuje się tym, że proces następuje atom po atomie, a jego szybkość jest kontrolowana przez dyfuzję wakancji, czyli samodyfuzję. Wspinanie może być intensyfikowane przez naprężenie normalne. Np.ściśnięcie kryształu w kierunku prostopadłym do ekstrapłaszczyzny spowoduje wspinanie dodatnie, a rozciągnięcie - ujemne. Dzięki wspinaniu dyslokacje mogą stanowić źródło lub ujście wakancji i przez to wpływać na ustalenie się równowagowej koncentracji wakancji w krysztale. Wspinanie powoduje obniżenie energii odkształcenia, prowadzi do skracania, zaniku lub porządkowania się dyslokacji i jest podstawowym procesem towarzyszącym zdrowieniu i rekrystalizacji, a także odgrywa rolę w przeróbce plastycznej na gorąco i przy pełzaniu.

19. Na czym polega różnica między poślizgiem i wspinaniem dyslokacji?

Różnica polega na tym, że poślizg następuje pod wpływem naprężeń stycznych (działających równolegle do b) i może zachodzić również przy niskich temperaturach, a wspinanie w wyniku działania naprężeń normalnych (równoległych do b i prostopadłych do ekstrapłaszczyzny) i może zachodzić tylko przy wyższych temperaturach. Poślizg wymaga jednoczesnego ruchu dużej liczby atomów, wspinanie natomiast następuje atom po atomie mechanizmem dyfuzyjnym. W przypadku poślizgu wakancje nie odgrywają istotnej roli, a przy wspinaniu są one decydujące. Przy poślizgu ruch dyslokacji następuje w kierunku równoległym do b, a przy wspinaniu w kierunku prostopadłym do b i do linii dyslokacji.

20. Jak powstają dyslokacje?

Dyslokacje mogą powstawać w różny sposób:

1. podczas wzrostu kryształu z cieczy lub pary,

2. drogą kondensacji wakancji,

3. w wyniku działania pól naprężeń wewnętrznych,

4. na skutek rozmnażania się dyslokacji (w wyniku naprężeń zewnętrznych),

5. poprzez heterogeniczne zarodkowanie.

21. Jak powstają dyslokacje podczas wzrostu kryształu?

Podczas krystalizacji tworzą się dyslokacje śrubowe, które są przyczyną powstawania tzw. spirali wzrostu. Mogą także powstawać dyslokacje krawędziowe na skutek zaburzenia sekwencji płaszczyzn atomowych, związanej z powstawaniem błędów ułożenia.

22. Jak powstają dyslokacje poprzez kondensację wakancji?

Kondensacja wakancji może zachodzić w stanie stałym na skutek przesycenia kryształu wakancjami. Zostają wówczas stworzone warunki do zarodkowania pętli krawędziowych (pryzmatycznych) w wyniku zaniku fragmentu najgęściej obsadzonej atomami płaszczyzny. Pętle takie powstają w dużych ilościach przy szybkim ochłodzeniu kryształu od wysokich temperatur.

23. Jak powstają dyslokacje na skutek rozmnażania się?

Dyslokacje rozmnażają się na skutek działania tzw.źródeł. Jest to ważny mechanizm, gdyż zapewnia ciągłe wytwarzanie dyslokacji koniecznych do odkształcenia plastycznego. Najbardziej znanym jest źródło Franka-Reada. Źródłem może być segment dyslokacji poślizgowej zakotwiczony na końcach (np.odcinek cd na (rys.6.12)rys.6.12a). Pod wpływem naprężeń stycznych segment ten będzie się stopniowo wyginał przechodząc przez kolejne stadia (np.2) aż do pozycji 3. Przy tym położeniu wygięta linia dyslokacji styka się w punkcie m. Ponieważ jednak obie stykające się części mają w tym punkcie orientacje o przeciwnych znakach, znoszą się i wygięta linia dyslokacji dzieli się na dwie części. Jedna z nich stanowi zamkniętą pętlę (4), druga zregenerowany segment dyslokacji cd, zdolny do powtórzenia cyklu (rys.6.12)(rys.6.12b). W ten sposób działając w tej samej płaszczyźnie poślizgu źródło F-R może wytworzyć dużą ilość współśrodkowych pętli dyslokacji, które rozprzestrzeniając się ku powierzchni kryształu pod wpływem działających naprężeń stycznych, powodują jego ścinanie. Warunkiem działania źródła F-R jest jednak swobodny ruch pętli ku powierzchni. Jeśli jedna z pętli zostanie zatrzymana na jakiejkolwiek przeszkodzie, wówczas działa odpychająco na następne pętle i źródło F-R przestaje działać. Powstaje wtedy przy przeszkodzie spiętrzenie dyslokacji, które w skrajnym przypadku może przeistoczyć się w pęknięcie. Przeszkodą dla ruchu dyslokacji może być granica ziarn lub wydzielenie drugiej fazy, a także inne dyslokacje.

24. Jak powstają dyslokacje przez heterogeniczne zarodkowanie?

Czynnikiem sprzyjającym heterogenicznemu zarodkowaniu dyslokacji jest zawartość w krysztale obcych atomów, które lokalnie wywołują duże naprężenia. W tym obszarze o podwyższonej energii powstawanie pętli dyslokacyjnych jest ułatwione. Powstanie jednej pętli ułatwia z kolei utworzenie się następnych na sąsiednich płaszczyznach poślizgu, dzięki czemu może powstać całe pasmo poślizgu.

25. Co to są defekty powierzchniowe?

Defekty powierzchniowe są to dwuwymiarowe defekty struktury krystalicznej, takie jak: granice ziarn, granice międzyfazowe, błędy ułożenia, granice domen antyfazowych.

26. Co to są granice ziarn?

Granice ziarn są to wewnętrzne powierzchnie graniczne oddzielające dwa kryształy o takim samym składzie chemicznym, różniące się tylko orientacją krystalograficzną. Na skutek różnicy orientacji stykających się ziarn powstaje strefa atomowego niedopasowania, w której atomy są przesunięte z idealnych węzłów sieci, w wyniku czego zostaje zakłócona w tym obszarze periodyczna budowa kryształu i wzrasta energia. Stopień atomowego niedopasowania zależy od typu granicy i kąta dezorientacji.

27. Co to są granice międzyfazowe?

Granice międzyfazowe są to powierzchnie graniczne oddzielające kryształy różniące się nie tylko orientacją krystalograficzną i typem sieci krystalicznej ale również najczęściej składem chemicznym. Granice takie występują w materiałach wielofazowych. Przykładem takich defektów jest granica między ferrytem i cementytem w perlicie.

28. Co to są błędy ułożenia?

Błędami ułożenia nazywamy zaburzenia w sekwencji ułożenia płaszczyzn najgęstszego wypełnienia, występujące najczęściej w metalach o sieci A1 i A3. Tak np. w sieci A1, dla której normalna sekwencja jest

---