ŻYWIENIE W CHOROBACH NOWOTWOROWYCH
- Żywienie jako profilaktyka chorób nowotworowych
- Żywienie jako wspomaganie leczenia chorób nowotworowych
- Choroby nowotworowe są drugą po chorobach układu krążenia przyczyną zgonów
- 20 % nowotworów ma uwarunkowania genetyczne i inne wewnątrzustrojowe
- 30% nowotworów jest spowodowane paleniem tytoniu
- Czynniki żywieniowe są przyczyną aż 35% nowotworów
- W Polsce rocznie wykrywa się chorobę nowotworową aż u 110 tysięcy osób, a około 75 tysięcy umiera z powodu nowotworu
Powód - zmiana stylu życia: Mała aktywność fizyczna; Brak czasu na przyrządzanie pełnowartościowych posiłków; Łatwy dostęp do wysoko przetworzonej żywności; Trudno jest udowodnić, które pokarmy są zdecydowanie szkodliwe i mają wpływ na powstawanie chorób, a które mogą chorobom zapobiegać. Wpływ na stan zdrowia innych czynników niezależnych od składu pożywienia; Aktywność fizyczna, stan wody, skład atmosfery, rodzaj i warunki wykonywanej pracy; Zasady zdrowego żywienia zostały opracowane na podstawie naukowo potwierdzonych obserwacji z myślą o zapobieganiu chorobom nowotworowym i chorobom układu krążenia. Dotyczą każdego człowieka; U osób chorych również obowiązują, chociaż mogą ulegać pewnym modyfikacją; Inne zasady obejmują u dzieci do 14 roku życia; Nie istnieje żaden rodzaj diety, która całkowicie zabezpiecza prze zachorowaniem na nowotwory; Wiedza na temat składników diety, które na pewną są szkodliwe jest niewielka; Istniej niewiele na ten temat udokumentowanych naukowo faktów;
Profilaktyka żywieniowa w odniesieniu do konkretnych nowotworów.
Nowotwory piersi: Otyłość, czynnik ryzyka nawrotu raka piersi; Alkohol, wzrost ryzyka zachorowania na raka piersi; Błonnik wpływa na stężenie estrogenów w organizmie, korzyści pośrednie.
Rak płuca: Najczęściej występujący nowotwór; Palenie tytoniu; Spożycie karotenoidów wpływ pozytywny, niepotwierdzony; Aktywność fizyczna; Warzywa.
Nowotwory jelita grubego i odbytnicy: Dieta bogatobłonnikowa, badania niepotwierdzone, ale jest niewątpliwie korzystna; Wzrost ryzyka zachorowania: palenie, nadużywanie alkoholu, brak aktywności fizycznej, spożywanie dużej ilości czerwonego mięsa; Spadek ryzyka: warzywa i owoce, aktywność fizyczna
Rak gruczołu krokowego (prostaty): Regularne spożywanie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, czerwonego mięsa i produktów mlecznych może sprzyjać rozwojowi tego raka; Zwiększona podaż selenu może być korzystna u chorych z zaawansowanym rakiem prostaty. Wiadomo jednak, że nadmiar tego pierwiastka jest również szkodliwy. Ilość selenu w przeciętnej diecie jest wystarczająca; Ochronne działanie witaminy E i likopenu (zwiększone spożycie pomidorów). Dane niepewne
Inne nowotwory - spostrzeżenia oparte na wiarygodnych badaniach naukowych:Nadwaga, otyłość: wzrost ryzyka raka trzonu macicy, nerki i trzustki; Nadużywanie alkoholu: rozwój raka jamy ustnej (dodatkowo palenie), gardła, krtani, przełyku i wątroby; Zbyt mała ilość jodu w diecie - rozwój raka tarczycy.
Przyczyny stanu niedożywienia w chorobie nowotworowej: Utrata łaknienia; Trudności z przyjmowaniem pokarmów; Upośledzenie wchłaniania składników odżywczych; Uboczne skutki leczenia, np. chemioterapii; Zmiana odczuwania smaku i zapachu; Zmiany metaboliczne upośledzające przemianę białek, tłuszczów i węglowodanów; Zmiany w gospodarce hormonalnej; Spadek odporności organizmu; Te czynniki zmniejszają szansę powodzenia zabiegu operacyjnego.
Zasady diety w chorobie nowotworowej: Dieta wysokokaloryczna i wysokobiałkowa. Białko pełnowartościowe: chude mięso, chude ryby, jaja, twaróg; Surowe najwyższej jakości i jak najświeższe; Przestrzeganie zasady diety łatwo strawnej; Zalecane sposoby obróbki termicznej: gotowanie, gotowanie na parze, pieczenie w folii, na ruszcie; Do zagęszczenia sosów i zupo używać mąki i mleka; Unikanie warzyw strączkowych i innych produktów nasilających dolegliwości.
Odpowiednia podaż witamin i składników mineralnych: Witamina C: pomidory, kalafior, owoce jagodowe, porzeczki, maliny truskawki, cytrusy; Β-karoten: marchew, dynia, boćwina, sałata, szpinak, strączki fasoli; Źródło antyoksydantów, błonnika pokarmowego; Podawanie posiłków w formie puree, przecierów, kisieli i galaretek; Unikanie warzyw ze zbyt dużą ilością włókna, np. kapusty i selera w chorobach nowotworowych przewodu pokarmowego; W innych nowotworach nie ma takich ograniczeń; Posiłki małe objętościowo, atrakcyjnie podawane i urozmaicone; W nowotworach sutka i trzonu macicy po zakończeniu leczenia należy zastosować dietę odchudzającą, o ile kobieta cierpi na nadwagę. Dieta ma być prowadzona pod kontrolą lekarza i dietetyka by nie doprowadzić do niedoborów odżywczych; Nie ma diety uniwersalnej dla każdej osoby chorej na chorobę nowotworową; Wywiad żywieniowy, ulubione potrawy i te, które pacjent nie lubi; Unikanie rygorystycznych zakazów; Potrawy, na które chory ma ochotę, o ile nie nasilają dolegliwości.
Leczenie chirurgiczne: Ból po zabiegu; Zmniejszone łaknienie; Zaburzenia smaku; Suchość w jamie ustnej, trudności z żuciem i połykaniem; Biegunki, zaparcia.
Chemioterapia: Leki przeciwnowotworowe mogą uszkadzać wszystkie tkanki organizmu; Wypadanie włosów, anemia, spadek odporności; Uszkodzenie komórek błony śluzowej przewodu pokarmowego: zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, dziąseł, języka, krtani, przełyku, żołądka i jelit. Zakażenia grzybicze, biegunki, bóle brzucha, zaburzenia wchłaniania; Działanie drażniące na układ nerwowy: nudności, wymioty
Radioterapia: Uszkodzenie zdrowych tkanek na drodze promieniowania; Upośledzenie odżywiania u ok. 90% chorych; Zaburzenia smaku i zapachu pokarmu - jest to spowodowane uszkodzeniem nerwów. Smaki i zapachy odbierane opatrznie: metaliczny, gorzki; Zapalenie błon śluzowych jamy ustnej, zaburzenia połykania, suchość; Ostre zapalenie jelit, zaburzenia wchłaniania, wyniszczenie; Blizny i owrzodzenia po radioterapii, miejsce krwawień i utraty białka.
Czynniku upośledzające prawidłowe odżywienie po radioterapii: Ból, osłabienie; Zmniejszenie łaknienia; Zaburzenia smaku; Suchość i ból w jamie ustnej; Zaburzenia połykania; Nudności i wymioty; Biegunka; Odżywianie i utrzymywanie prawidłowego stanu przemiany materii w chorobach nowotworowych jest trudne; Niedożywienie w okresie leczenia i powrotu do zdrowia jest czynnikiem niekorzystnym; Nowotwór wydziela substancje, które zaburzają prawidłową przemianę materii; Czynniki powodujące wygłodzenie organizmu
Anoreksja: We wczesnych stadiach nowotworu; W czasie aktywnego leczenia; Nasila się w miarę postępu choroby; Astenia - uczucie zmęczenia, znużenie; Wyniszczenia - utrata masy ciała, tkanki tłuszczowej i mięśniowej, brak siły, spadek odporności
Wyniszczenie: W chorobach górnego odcinka przewodu pokarmowego; U chorych na raka płuc; Zwiększona podaż pokarmu nie zapobiega wyniszczeniu; Czynnik martwicy nowotworów, TNF-α (kachektyna) - wzmożony rozpad białek utrata tkanki tłuszczowej; Zmienione wykorzystanie substancji odżywczych.
Nowotwór - cytokiny, ale równocześnie czynniki indukujące lipolizę i proteolizę.
Cytokiny - działanie na podwzgórze, wątrobę (zaburzenie przemian metabolicznych).
Podwzgórze - jadłowstręt, zwiększony wydatek energetyczny.
Wątroba - zaburzona odpowiedź zapalna.
Czynnik czasu - czynnik decydujący o nasileniu choroby.
Leczenie wyniszczenia: Wyleczenie nowotworu ???; Leki o działaniu hormonalnym: octan megastrolu, glikokortykosteroidy; Leki przeciwzapalne (NLPZ); Inne leki, np. przeciwbólowe
Kwasy tłuszczowe omega 3: Działanie przeciwzapalne; Przeciwdziałanie wyniszczeniu; Działanie przeciwmiażdżycowe; Dostarczenie odpowiednich ilości składników pokarmowych; Posiłki wysokoenergetyczne, łatwe do spożycia; Życzenia chorego; Dożywienie do- i pozajelitowe.
Kwas eikozapentaenowy (EPA), WKT z grupy omega-3: Zmniejsza aktywność czynnika indukującego proteolizę; Zmniejsza aktywność czynnika indukcyjnego lipolizę; Stymuluje wydzielanie insuliny; Działa przeciwzapalnie; W konsekwencji: moduluje odpowiedź immunologiczną, zmniejsza częstość zakażeń, hamuje utratę masy ciała.
Preparaty przemysłowe do żywienia dojelitowego przez sondę, gastrostomię lub jejunostomię: Bogatoenergetyczne; Bogatobiałkowe; Zaopatrzone w błonnik; Zaopatrzone w witaminy i sole mineralne.
Żywienie pozajelitowe: Monitorowanie leczenia; Zapobiega powikłaniom żywienia.
Żywienie w warunkach domowych - problematyczne, ale nie niemożliwe
Żywienie kliniczne 28.10.2010r. semestr V