0.Tytuł: wizja polskości w Panu Tadeuszu

„Przewróciwszy stronę tytułową , zacząłem czytać łamiącym głosem... zacząłem głośno płakać... Nie mogłem uwierzyć, że dzięki zwykłej książce odnalazłem jednak swoją ojczyznę. Było mi wstyd, że zaczynałem o niej zapominać. Powoli ogarną mnie dziwny spokój...”

To emigrant, Skawiński, patrzy na krainę szczęśliwego dzieciństwa, widzi, że świat ten odchodzi w przeszłość, jak pisał sam Adam Mickiewicz: ostatni zajazd na Litwie, ostatni klucznik, ostatni, który tak poloneza wodził.

W utworze A. Mickiewicza pt. „Pan Tadeusz” znajdujemy opisy tradycji polskiej i obyczaje szlacheckie. Tu autor (wbrew ówczesnym tendencjom) nie krytykuje naszej przeszłości, czyli przywilejów danych szlachcie, jej egoizmu, kłótliwości, które miały być przyczyną upadku powstania listopadowego i upadku potęgi Polski. Autor odnosząc się do takich osiągnięć Polaków jak Konstytucja 3 Maja, czy powstanie kościuszkowskie, ukazał polską przeszłość, niezmiernie ważną dla wszystkich, w pozytywnym świetle. Patriotyzm, walka o wolność oraz kultywowanie tradycji, to cechy którymi charakteryzują się postacie takie jak Podkomorzy, Sędzia, Wojski, oraz Maciek Dobrzyński-patriota i obrońca kraju.

Dawne zwyczaje polskie zostały bardzo dokładnie przedstawione w „Panu Tadeuszu.” Sędzia podtrzymywał tradycję w swym domu organizując uczty, na które zapraszał wielu gości i na których podawano tradycyjne litewskie potrawy. Goście siadali za stołem na wyznaczonych dla siebie miejscach, według kolejności zgodnej z zajmowanymi przez nich stanowiskami w hierarchii społecznej. Elementem kultywowania tradycji były także takie rozrywki jak grzybobranie, czy polowanie. Na zwyczajach polowania, jego metodach najlepiej znał się Wojski. Był on mistrzem gry na rogu myśliwskim i sztuki rzucania nożem.

Rzeczą, którą można również zaliczyć do szlacheckiej tradycji, ale która w rzeczywistości jest wynikiem odwiecznej cechy polskiej szlachty-kłótliwość, jest procesowanie się o zamek Sędziego z Hrabią oraz zajazd i napad na Soplicowo. Procesy i zajazdy należały niemalże do tradycji szlacheckiej, gdyż zdarzały się bardzo często wśród niezgodnej i swarliwej szlachty. Sam Sędzia wbrew pozorom zewnętrznej ogłady, obycia, wykształcenia, dobrego wychowania i umiejętności prowadzenia gospodarstwa, nie był postacią do końca pozytywną. W czasie Targowicy zabrał kawałek majątku Horeszkom. Następnie odczekał kilka lat, aby wszystko ucichło i cała sprawa została zapomniana oraz aby móc zagarnąć zamek przed przybyciem Napoleona, dopóki jeszcze targowiczańskie akta były ważne. Chciał to jeszcze przypieczętować małżeństwem Tadeusza z Zosią Horeszkówną.

Właściwie w całej książce nie było (wyidealizowanego przez A.M.) pozytywnego bohatera, oprócz Maćka Dobrzyńskiego i Zosi, którzy są jednak zbyt mało zauważani i są to postacie drugoplanowe. Gerwazy jest występny, pamiętliwy, wszyscy inni kłócą się z byle powodu. Nawet ks. Robak, który sprawia wrażenie statecznego i godnego naśladowania, zgrzeszył w młodości bardzo ciężko.

Kłótnie, swary, porywczość i chęć walki, zajazdy, procesy, a także pijaństwo, to ukazane cechy polskiej szlachty. Zostają one jednak zdecydowanie przyćmione przez cechy dobre, które jakkolwiek występują w mniejszej liczbie, jednak mają dużo większą wagę i przedstawiają znacznie większą wartość.

Swojskość i pochwała tego co polskie, jest umieszczona w utworze za pomocą częstych, długich i barwnych opisów polskiej przyrody. Ta przyroda jest doskonała i wyidealizowana przez autora. Potrafi być straszna, groźna i tajemnicza lub spokojna, przy czym zawsze jest żywa i piękna. Są tu opisy krajobrazów nadniemeńskich: łąk, pól, gajów, puszcz, lasów, zamku, dworów szlacheckich i karczm. To wszystko bywa ukazane w tajemniczym blasku księżyca, strasznych i groźnych mrokach nocy, we mgle lub deszczu albo też w pięknych, złotych promieniach zachodzącego, bądź wschodzącego słońca.

Przyroda jest tak doskonała, właśnie dlatego, bo jest to przyroda polska. Ci, którzy twierdzą, że inne kraje są piękniejsze od naszego, są przedstawieni ironicznie i zabawnie. Szczególnie w Świątyni dumania, podczas rozmowy Telimeny z Tadeuszem i Hrabią, Mickiewicz ośmiesza Horeszkę i Telimenę, twierdzących, że w Polsce jest nudno i monotonnie, że nic nie jest warte opisu, w porównaniu z piękną i idealną włoską przyrodą. Tadeusz zaś występuje tu jako obrońca piękna polskiej przyrody i to właśnie po jego stronie, dzięki literackim zabiegom, dzięki literackim zabiegom, Mickiewicz ustawia czytelnika.

Adam Mickiewicz ukazuje w dobrym świetle polską przeszłość. Uwydatnia wagę i piękno naszej, polskiej tradycji i urodę polsko-litewskiego kraju. Rozbudza w ludziach uczucia patriotyczne, miłość do ojczyzny i chęć odzyskania tego co polski. Godząc ludzi z przeszłością, Mickiewicz zapobiega tragedii zlekceważenia, a potem nawet zapomnienia przez nasz naród własnej historii. Mickiewicz pisze też o wadach Polaków, jednak mimo, iż znajduje się ich w jego dziele tak dużo, to zostają zepchnięte na drugi plan przez pozytywne wartości i cechy szlachty. Najważniejsze z nich to patriotyzm i gotowość do walki w obronie ojczyzny i narodu oraz poczucie jedności i solidaryzacja ze wszystkimi, nawet prywatnymi wrogami, w obliczu wspólnego niebezpieczeństwa.

Ogromnie ważna jest też zbiorowość bohatera utworu. Mickiewicz krytykuje „Panem Tadeuszem” pomysł o możliwości wybawienia całego narodu przez jednostkę. Uważa, że Polska może zostać uratowana jedynie przez wszystkich jej mieszkańców, gdy Polacy zjednoczą się i wszyscy razem będą dążyć do wspólnego celu-odzyskania niepodległości.

2.Tytuł: Pan Tadeusz - staropolskie obyczaje u Sopliców

Temat: Bartek zwany Prusakiem jest autorem cytatu: "Ilekroć z Prus wracam chcąc zmyć się z niemczyzny /Wpadam do Soplicowa jak w centrum polszczyzny". Czy podzielasz ten pogląd? (rozprawka)

Aby odpowiedzieć na pytanie tematu przede wszystkim trzeba zastanowić się nad trzema punktami: Jakie zwyczaje i znaki po Polsce pozostały w dworze w Soplicowie? Czy- i w jaki sposób próbowano zachować Polskość, oraz jak byli do tych działań ustosunkowani mieszkańcy Soplicowa? Po odpowiedzi na te pytania zrozumiemy w pełni, dlaczego Bartek Prusak zmywał się z niemczyzny akurat u Sopliców. Nie ulega wątpliwości fakt, iż dwór w Soplicowie przepełniony był ogromną ilością pamiątek po niepodległej Polsce. Najwyraźniej przedstawia to autor w pierwszej księdze:

I też same portrety na ścianach wisiały.

Tu Kościuszko w czamarce krakowskiej, z oczyma

Podniesionymi w niebo, miecz oburącz trzyma;

(...)

Dalej w polskiej szacie

Siedzi Rejtan żałośny po wolności stracie.

(...)

Dalej Jasiński, młodzian piękny i posępny,

Obok Korsak, towarzysz jego nieodstępny.

Na ścianach widnieją więc wizerunki wielkich polskich patriotów walczących dawnej o wolność ojczyzny, najważniejszy jest jednak zegar, do którego podszedłszy, Tadeusz...

...z dziecinną radością pociągnął za sznurek,

By stary Dąbrowskiego posłyszeć mazurek.

Stary zegar kurantowy jest najważniejszym elementem wystroju wnętrza nie ze względu na wskazywany czas, ale z powodu melodii. Melodii patriotycznej.

Wszystko to po to, aby młodzież nie zapomniała o tym, że Polska to niepodległy kraj, jeśli nie na mapie Europy, to przynajmniej w tym jednym dworze. Przedstawiciele starszego pokolenia zauważają bowiem zagrożenia płynące ze strony mody na wszystko co obce. Coraz częściej młodzi ludzie ubierają się po francusku, zapominają o polskich zwyczajach, a więc trzeba im je przypomnieć poprzez ich stosowanie i naukę. Tylko w ten sposób można zachować Polskę w ich sercach. Patriotycznych sercach.

Z tej właśnie potrzeby wynika ważna Sędziego nauka o grzeczności i Podkomorzego uwagi polityczne nad modami. Jest to pierwszy sygnał ze strony tych właśnie starszych ludzi, pamiętających Rzeczpospolitą, że coś jest nie tak, że coraz częściej młodzież zapomina o tym, co najważniejsze, o Polsce. Niestety, z czasem ich najgorsze obawy stają się przykrą rzeczywistością kiedy, chociażby, Telimena zmusza swojego przyszłego męża do ubierania się po francusku. Z drugiej jednakże strony, Zosia, wychowywana przez Telimenę, nie zgadza się na publiczne pokazanie się w stroju innym niż tradycyjny, prosty, polski. Czyż i to nie jest patriotyzm?

Mickiewicz pokazał w "Panu Tadeuszu", jak różni są ludzie: jedni zapominają o kraju w którym żyli, inni ubolewają nad stratą ojczyzny, jeszcze inni wreszcie walczą bez końca w imię wolności. Jednym z takich ludzi jest ksiądz Robak, czyli Jacek Soplica. Jest on jednym z niewielu bohaterów czynnie przeciwstawiających się niewoli. Jest on częstym bywalcem w Soplicowie, gdzie próbuje przygotować powstanie ziem litewskich. Walczył już na wielu frontach po stronie Napoleona, a teraz chce przywitać cesarza w już wyzwolonej Litwie. Wspomniałem o Napoleonie. Nie tylko Robak czekał na niego. Cały naród polski wiązał z nim ogromne nadzieje. Wszyscy liczyli na to, że w swoim marszu na Moskwę "przy okazji" wyzwoli Polskę i Litwę. Wszyscy mieli nadzieję, że już skończy się ta niewola i Polska znowu będzie mogła istnieć na mapach. Nadzieja ta rosła z każdą chwilą, z każdym kolejnym metrem przebytym przez wojsko francuskie, z każdą kolejną wiadomością o zwycięstwie. Nic więc dziwnego, że wizyta wielkich przywódców wojsk napoleońskich w Soplicowie stała się okazją do wielkiej manifestacji polskiego patriotyzmu. W czasie pobytu w dworze soplicowskim Dąbrowskiego, Kniaziewicza i innych dowódców wielkiego wojska, dwór ten dwukrotnie dał popis nieprawdopodobnego wręcz patriotyzmu. Najpierw za sprawą Wojskiego i jego serwisu, później dzięki Jankielowi, ale o tym za chwilę.

Wszelkie potrawy na ucztę dla wielkich gości przygotowywał Wojski. Podał on swoje dania na niecodziennym serwisie. Przedstawiał on w piękny sposób sceny z czasów świetności Rzeczypospolitej. Był on jak fotografie, które w tamtych czasach przedstawiały codzienność, dziś jednak wyciskały z każdego łzy tęsknoty za tym, co utracone. Przedstawiały scenki z sejmików, zgromadzeń szlachty, wyborów i nic nie byłoby w tym nadzwyczajnego gdyby nie pojedynczy osoby, które burzyły całą harmonię obrazów. Jednym z nich był szlachcic, który nie mógł podjąć ostatecznej decyzji i zdawał się na los, fatum. Dla tego człowieka nie istniały żadne zwierzchnie wartości. Na drugiej scenie przedstawionej na talerzach również dokonywano ważnych wyborów i widać już było, że szlachta doszła do porozumienia z wyjątkiem jednej osoby, zdrajcy krzyczącego „veto!”. Burzy on wszystko, całe zmagania szlachciców, dla tego człowieka nieważne jest dobro ogółu, najważniejsze jest jego własne zdanie. Te dwie postacie są na serwisie symbolami niezdecydowania, bierności, egoizmu i zdrady, które doprowadziły Polskę do upadku.

Drugą manifestacją patriotyczną stał się koncert na cymbałach w wykonaniu Jankiela, starego Żyda, mistrza gry na tym instrumencie. Już od początku jego gra przybiera charakter narodowy. Zaczyna od Poloneza Trzeciego Maja i od razu napełnia serca zgromadzonych radością. Młodzież, nie rozumiejąc prawdziwego znaczenia gry Jankiela, zaczyna tańczyć, lecz starcy rozumieją, pamiętają: "Starców myśli z dźwiękiem w przeszłość się uniosły". Tak, starcy pamiętali, pamiętali również o Targowicy, która pojawiła się w grze Jankiela pod postacią zdradzieckiego, fałszywego tonu. Po innych patriotycznych utworach rozbrzmiał wreszcie wspaniały Mazurek Dąbrowskiego, dumny hymn wolności, niepodległości i patriotyzmu budząc w każdym sercu pamięć i żal, tęsknotę.

Takie momenty łączyły wszystkich w patriotycznym oczekiwaniu na wolność, a także w walce. Tak było w czasie zajazdu, kiedy dwa zwaśnione rody połączyły siły przeciw Moskalom. Tak też było na frontach, w wojsku napoleońskim. Nie istniały podziały, nie istniały spory, istniała tylko wiara w zwycięstwo, nadzieja na wolność i miłość do ojczyzny.

Soplicowo było miejscem, gdzie istniała Polska. Kto wie, może nie tylko w sercach Polaków. Może przez ten patriotyzm, przez tą wiarę Soplicowo stało się swoistą enklawą wśród zła i niewoli. Może ta nadzieja była tak silna, że roztoczyła wokół Soplicowa pewną barierę dla wszelkich rosyjskich wpływów. Może ta miłość do ojczyzny pozwalała zapomnieć na chwilę o jej stracie. Zaiste, czyż nawet pomimo rosnącej w siłę mody na francuszczyznę, takie miejsce nie było doskonałe do zmycia z siebie niemczyzny?...

3.Tytuł: Dzieje zamku Horeszków

Gerwazy ukazał nam zamek jako miejsce spotkań szlachty okolicznej, miejsce sejmików i narad szlachty, podczas których pito wino z wielkich kuflów. Tu zbierano się na łowy, na sejmy, imieniny pańskie. Tu, w zamku, pan godził zwaśnionych chłopów, bawił swych gości rozmową, podczas gdy młodzież wprawiała się w szermierce na dziedzińcu.

Gerwazy, z racji swego wieku, jest skarbnicą dawnej tradycji szlacheckiej, obyczajów i obowiązków. Zna wszystkie okoliczne rody i ich koligacje. Jest człowiekiem pełnym szacunku dla powinności szlacheckich, odważny w boju, wierny Horeszkom, to patriota wspierający Konstytucję 3 Maja.

Relacja klucznika na temat Jacka Soplicy zabarwiona jest niechęcią. Podkreśla ubóstwo Jacka, kłótliwość, łatwe sięganie do szabli, zarozumialstwo pozwalające mniemać iż poślubi Horeszkównę. Najpoważniejsze oskarżenie jednak brzmi: zabójca. A raczej skrytobójca, który strzela do Polaka napadniętego przez moskiewskie wojska. Zatem zdrajca i tchórz. Nasuwa się pytanie: skoro Jacek tak mało znaczył, tak ubogi miał majątek, skąd ów szacunek pośród szlachty ? Dlaczego wdawał trzystu głosami na sejmikach i sejmach? Dlaczego go zwano „Wojewodą”? Dlaczego tak często goszczono na zamku? Klucznik pomija wiele istotnych cech charakteru Soplicy dobierając tylko te ciemne. Można go jednak usprawiedliwić: był przy śmierci Stolnika.

Narrator relacjonuje tylko: „weszli w zamek”, „weszli w sień”. I oddaje głos Gerwazemu.

4.Tytuł: Sąd nad Polską, sen o Polsce w "Panu Tadeuszu".

Wspaniały ten utwór Mickiewicza zrealizowany został w konwencji baśniowej, wyidealizowanej, obrazującej przewspaniałą i sielankową przeszłość szlachecką; wynika to z głównego celu utworu, zahaczającego o pozytywistyczny motyw "ku pokrzepieniu serc"; mimo wszystko pojawią się pewna doza realistycznej krytyki szlachty i ogólnych tendencji w polskim społeczeństwie oraz na tej podstawie oparta próba oceny szans na wyzwolenie;

Osądzenie Polski (a raczej Polaków) wiąże się z zaprzepaszczeniem szans na wyzwolenie przez anarchię, bezprawie, sejmikowanie, przekupstwo posłów, niesprawiedliwość, prywata, pycha, skłonność do bijatyk i pijatyk, kłótliwość, pieniactwo (wszystko było już wytykane przez ludzi oświecenia); jednak rodzi się nowa szlachta, dobra, pozytywna, wykazująca wiele ciekawych, momentami pozytywistycznych cech: otoczenie Jacka Soplicy, jak i on sam są przedstawicielami ludzi patriotycznych, gotowych do poświęceń dla kraju i zjednoczenia; idealną sytuację na wyzwolenie dawać miały legiony i Napoleon (tu jest sen o możliwej realizacji marzenia o wyzwoleniu); drugą osobą jest Pan Tadeusz, który jako przedstawiciel młodego pokolenia realizuje zasady pozytywistyczne: uwłaszcza chłopów, realizuje takie zasady jak równość;

Cechy złe złagodzone zostały cechami dobrymi, a celem tego zabiegu było ukazanie szansy na poprawę szlachty i w rezultacie na odtworzenie Polski;

5.Tytuł: Pan Tadeusz-rola etykiety.

Mickiewicz zawsze podkreślał rolę tradycji w życiu narodu. Jego zdaniem wyraża ona i pielęgnuje ducha narodowego, jej uzewnętrznieniem jest etykieta. Szczególnie przestrzega się jej w Soplicowie, które jest określane jako miejsce, gdzie się "człowiek napije, nadysze ojczyzny" , , ,,,..,. O Soplicowskim kulcie tradycji świadczy wygląd domu; na ścianach wiszą portrety patriotów: Kościuszki, Rejtana, Jasińskiego, zegar wygrywa "Mazurka Dąrowskiego". Strażnikiem etykiety jest gospodarz Soplicowa - Sędzia. To on podczas wieczerzy w zamku wygłasza "ważną naukę o grzeczności". W rozumieniu Sędziego przestrzeganie społecznego ładu i hierarchii, to nie pusta formuła ale gwarant narodowej tożsamości i wolności; sposób na utrzymanie ciągłości tradycji:

"Tym ładem, mawiał, domy i narody słyną,

Z jego upadkiem domy i narody giną"

ETYKIETA

Podkreślanie swej przynależności narodowej poprzez noszenie stroju szlacheckiego; strój szlachecki - kontusz z wylotami nałożonymi na sukmanę, lity pas słucki, który służył do przepasania a jednocześnie do przypinania szabli; buty - codzienne - czarne, a od święta - czerwone. -- w księdze XI w.217-224 znajduje się pełny opis stroju odświętnego Podkomorzego.

Przestrzeganie zasad grzeczności "według wieku, urodzenia, rozumu, urzędu", np. przy siadaniu gości i domowników przy stole, na spacerze;

Przekazywanie młodemu pokoleniu nauk o zachowaniu - nauka o grzeczności.

Staropolska gościnność (brama zawsze otwarta dla gości, serdeczne goszczenie przybyłych; sadzanie ich na pierwszym miejscu; troska o konie gości; Sędzia nigdy nie odsyłał ich do gospody)

Kończenie prac w polu, o zachodzie słońca.

Urządzanie rozrywek, bogate życie towarzyskie - uczty - --urządzano je bardzo często; były one okazją do spotkań towarzyskich i wymiany poglądów na tematy zarówno gospodarskie, jak i polityczne oraz myśliwskie. Uczta stanowiła swoistą rozrywkę, bogato zakrapianą miodem i winem. Zawsze przestrzegano grzeczności wobec dam (usługiwanie przy stole), zachęcano do jedzenia, częstowano.

Grzybobrania były też rodzajem spotkań towarzyskich.

Polowania - były dwojakiego rodzaju

a/ na szaraki i inną drobną zwierzynę

b/ polowanie na grubego zwierza - z zachowaniem pełnego rytuału : pobudka o świcie, wyjazd do lasu całej rzeszy myśliwych i obławników pod wodzą Wojskiego, rozstawienie ludzi na stanowiskach, nasłuchiwanie uchem przy ziemi tropów niedźwiedzia, ogłoszenie króla polowania, hejnał myśliwski, spożycie bigosu według specjalnej receptury.

Podawanie na ucztach polskich potraw:

a/ gorące piwo zabielane śmietaną, z pływającymi gruzełkami twarogu

b/ "półgęski tłuste, kumpia, skrzydliki ozoru, wszystkie uwędzone w kominie dymem jałowcowym..., zrazy"

c/ barszcz królewski, rosół staropolski, do którego Wojski wrzucił kilka perełek i sztukę monety dla oczyszczenia krwi i pokrzepienia rdzenia.

d/ bigos staropolski spożywany po polowaniu

Podawanie potraw w starej, rodzinnej porcelanie (serwis był ręcznie malowany i przedstawiał sceny z życia Polski).

Celebrowanie posiłków.

Parzenie kawy z zachowaniem rytuału.

6.Tytuł: Geneza "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza

Pierwsze księgi powstały w Paryżu w latach 1832 - 1834 w atmosferze nadziei na odzyskanie niepodległości - liczono na Wojnę Narodów. Początkowo zamiarem poety nie było pisanie eposu, ale wraz ze zmianą sytuacji politycznej, zmieniły się również zamiary poety. "Pan Tadeusz" powstawał także w żałobie po upadku powstania listopadowego, co autor przedstawił w epilogu. Poeta odkrył, że tylko w krainie lat dziecinnych Polak może uzyskać trochę szczęścia. Mickiewiczowi nie podobał się świat Zachodu, traktował tą kulturę jako zmaterializowaną, niszczącą więzi międzyludzkie. Czuł się tam wyalienowany, zagubiony. "Pan Tadeusz" wyrasta z tęsknoty za ojczyzną, czasami młodości. Mickiewicz w epilogu wyraził pogląd, że Rzeczpospolita powinna się odrodzić w dawnych, piastowskich granicach, świadomy był także, że jego dzieło będzie elementem kultury narodowej. "Pan Tadeusz" jest epopeją gdyż :

-ukazuje dzieje zbiorowości szlacheckiej, jej reprezentatywnych przedstawicieli w szczególnym momencie historycznym,

-odchodzą w przeszłość dawne, sarmackie obyczaje,

-ukazuje rzeczywistość w ostatnim momencie jej istnienia,

-rolę bogów antycznych zastępuje przyroda,

-występuje trzecioosobowy narrator wszechwiedzący, mający rysy autorskie, spoglądający na przedstawiany świat z dystansem humorysty,

-zawiera liczne apostrofy,

-zawiera inwokację o charakterze maryjnym,

-zawiera elementy stylu charakterystyczne dla eposu - porównania homeryckie, peryfrazy, szeregi epitetów, heksametr wyrażony jest 13 - zgłoskowcem.

Kreacja bohatera.

Jacek Soplica w 1792 r. zabił Stolnika Horeszkę. Magnaci polscy założyli Konfederację Targowicką - najazd Moskali na obrońców konstytucji. Horeszko był patriotą, obrońcą konstytucji, człowiekiem godnym, walczącym o dobro ojczyzny. Moskale najeżdżają na zamek Stolnika, Jacek zabija go z rosyjskiego karabinu. Rząd Targowicki przejmuje dobra Horeszków i nadaje je Soplicom. Jacek został okrzyknięty zdrajcą, choć Horeszko przed śmiercią wybacza mu winę, kreśląc znak krzyża - zemsta Gerwazego nie ma powodów moralnych, jest aktem nieposłuszeństwa wobec swego pana. Jacek ucieka do Rzymu - staje się symbolem Polaków walczących o wolność ojczyzny. Związuje się z Legionami Dąbrowskiego, spłaca swe winy w bitwach pod Hochenlinden i Jeną. W 1807 obecny przy oblężeniu Gdańska, w 1808 uczestniczy w ataku na Samosierrę. Następnie wstępuje do zakonu bernardynów, przyjmuje imię Robak i zostaje kwestarzem - emisariuszem napoleońskim działającym na terenach zaborów. W 1811 powraca do Soplicowa by przygotować powstanie. Nie udało mu się postawić swej rodziny na jego czele, by tym samym mogli zmyć hańbę ze swego nazwiska. Umiera jesienią 1811 osłaniając przed kulą Horeszkę, odznaczony pośmiertnie Legią Honorową.

Przemiana Soplicy to symboliczny kierunek przemian, który musi się dokonać w świecie szlacheckim, aby Polska mogła odzyskać niepodległość. Nie ma takiej słabości, której nie da się przezwyciężyć siłą ducha.

Adama Mickiewicza inspirowały kreacje europejskich bohaterów literackich. Literatura romantyczna wykreowała bardzo swoisty typ bohatera - jest to jednostka nieprzeciętna, poszukująca sensu istnienia, piękna świata. We wczesnej młodości u wieszcza widzimy bohatera werterowskiego - Gustawa oraz bajronicznego - Wallenroda. Obaj są indywidualistami, obaj nie akceptują praw świata. Gustaw to bohater nieszczęśliwej miłości, Konrad - ofiarnej zdrady. Istotę ewolucji dobrze ukazuje scena prologu III części "Dziadów" - Gustaw przemienia się w Konrada, bojownika o wolność. Mickiewicz nie tworzy wrażliwego poety, lecz kogoś, kto przezwyciężył własny egoizm. Będąc indywidualistą wykraczającym poza przeciętność staje się bohater mickiewiczowski jednostką w pełni świadomą swej ofiary - bohaterem prometejskim. Drugim rodzajem bohatera mickiewiczowskiego jest prorok, w którym duszę romantyczną zastępuje pokora - ksiądz Piotr.

W "Panu Tadeuszu" dokonuje się negacja postaw bohatera romantycznego. Po przemianie moralnej jest on bohaterem pokory rezygnującym z indywidualizmu. Kreacja bohatera mickiewiczowskiego to powolne odchodzenie od wartości romantycznych.

Szlachta w "Panu Tadeuszu"

W zbiorowości szlacheckiej można wyodrębnić kilka grup. Tradycjonalistami, obrońcami dawnych ideałów szlacheckich są Sędzia i Podkomorzy. Dom Sędziego to tradycyjny, szlachecki, polski dom. Sędzia jest dobrym gospodarzem, prekursorem kapitalizmu - ludzie znajdują tam opiekę i zarobek, jest ludzki dla chłopów. Drugą taką postacią jest Podkomorzy - w 1812 roku został przez szlachtę obrany marszałkiem konfederackim powiatu nowogrodzkiego. Drugie miejsce w poemacie zajmują drobnoszlacheccy oryginałowie - Gerwazy Rębajło - biedny szlachcic służący u Horeszków. Brał udział w konfederacji barskiej, jest mściwy, okrutny, nie respektował aktu miłosierdzia swego pana, morduje kogo i gdzie się da. Wojski (Hreczecha) - szlachcic, całkiem bogaty, przyjaciel i daleki krewny Sędziego. Był mistrzem polowania, znakomitym kucharzem. Rejent Bolesta - urzędnik sądowy, Asesor - służy każdemu kto lepiej zapłaci, wstąpi do policji powiatowej, to on sprowadził Moskali. Woźny Protazy Brzechalski - pracował przy trybunale w Grodnie, później poszedł na chleb do Sopliców. Trzecią grupą jest szlachta dobrzyńska - zaściankowa - prowadzi żywot chłopski. Przybyła na Litwę z ziemi dobrzyńskiej uchodząc przed Krzyżakami. Patriarchą rodu jest Maciej - dojrzały patriota, obywatel, świadek historii - brał udział w konfederacji barskiej, w wojnie 1792 r., powstaniu kościuszkowskim. On wyraża refleksje polityczne poety. Bartek Prusak - przedsiębiorczy kupiec, Maciej Chrziciel, Bartek Brzytewka - dzielni żołnierze, obrońcy ojczyzny, ludzie prości. Na marginesie Mickiewicz wspomina o szlachcie tubylczej.

Nowe wartości wprowadza Tadeusz - uwłaszczenie chłopów oraz żołnierze napoleońscy - postacie autentyczne - generałowie Dąbrowski, Kniaziewicz, Małachowski, Grabowski.

Ocena świata szlacheckiego.

Gdyby obraz był realistyczny mógłby wydać się ponury - ludzie uwikłani w konflikty, pogrążeni w prywacie, mściwi, niekiedy okrutni. Ale Mickiewicz spogląda na ten świat z humorystycznym dystansem - wady ulegają minimalizacji, a zalety wyeksponowaniu - siła więzi zbiorowej, waleczność, zdolność do poświęcenia, miłowanie ojczyzny, poszanowanie tradycji.

Motywy napoleońskie.

Mickiewicz ukazał przemarsz wojsk napoleońskich przez ziemie polskie. Ówcześni Polacy wiązali z Napoleonem nadzieje na odzyskanie niepodległości. Poeta charakteryzuje rok 1812 jako rok nadziei na odzyskanie niepodległości. Przemarsz wojsk był jutrzenką nadziei. Jednak poeta włożył w usta Maćka krytykę Napoleona - armia napoleońska zachowuje się jak okupanci - rabuje, gwałci, morduje. Stanowisko pisarza w tej kwestii nie jest jasne - uwielbienie w księdze 11, krytyka w 12.

Świat przyrody w "Panu Tadeuszu"

3/4 utworu zajmują opisy przyrody. Jest ona bohaterem dzieła. Ukazana została zgodnie z duchem filozofii romantycznej jako byt uduchowiony. W rozmowie Hrabiego z Tadeuszem w księdze IV autor ukazując bogactwo przyrody polskiej wyraża refleksję, że krajobraz właściwy dla danej krainy jest materialnym obrazem ducha jej mieszkańców. Przyroda jest świadkiem historii danego narodu oraz jego kultury. Petryfikuje w sobie najistotniejsze elementy tradycji danego narodu.

7.Tytuł: Jacek Soplica jako nowy typ polskiego bohatera romantycznego.

Adam Mickiewicz przedstawił zupełnie nową postawę polskiego bohatera romantycznego w swym ostatnim z największych arcydzieł - w poemacie zatytułowanym "Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie ...". Jego akcja rozgrywa się w latach 1811-1812 w Soplicowie - zamożnym folwarku szlacheckim do którego nie dotarły jeszcze przemiany historyczne tego okresu. Choć tytułowym bohaterem tego utworu jest młody panicz - pan Tadeusz, dużo ciekawszą postacią jest Jacek Soplica. Jest Soplica szlachcicem dumnym i przepełnionym pychą, jakich nie brakowało w Polsce przedrozbiorowej. Zakochał się on w córce Stolnika Horeszki - Ewie , lecz gdy jej ojciec odmówił mu jej ręki, w Jacku odezwała się upokorzona duma: "Soplicy Horeszkowie odmówili dziewkę! Że mnie Jackowi czarną podano polewkę!" Doprowadziło to do zabicia Stolnika przez Soplicę w momencie, gdy był atakowany przez Moskali i spowodowało ochrzczenie Jacka mianem zdrajcy, co było dla niego równie bolesne: "Imię zdrajcy przylgnęło do mnie jak dżuma. Odwracali ode mnie twarz obywatele, Uciekali ode mnie dawni przyjaciele(...) Nawet lada chłop, lada Żyd, choć się pokłonił, To mię z boku przebijał szyderskim uśmiechem;"

Jedyną drogą, dzięki której Jacek Soplica miał szansę odkupić swe winy było wybranie cichej - ale bardzo pożytecznej działalności na rzecz Ojczyzny, co się też stało: "Zły przykład dla Ojczyzny, zachętę dla zdrady Trzeba było okupić dobrymi przykłady, Krwią, poświęceniem się..."

Tak głęboka i nietypowa przemiana postaci tego bohatera została podkreślona poprzez przybranie przez niego pseudonimu Księdza Robaka: "Ja, niegdyś dumny z rodu, ja, com był junakiem, Spuściłem głowę, kwestarz, zwałem się Robakiem, Że jako robak w prochu..."

Bohater ten po raz pierwszy w literaturze romantyzmu wybrał inną drogę postępowania. Zamiast dokonywać czynów wybitnych, głośnych pod własnym imieniem, ale mało skutecznych i trudnych do realizacji przez ogół społeczeństwa, ukazał drogę, jaką powinni podążać wszyscy współcześni mu patrioci: "Biłem się za kraj; gdzie? jak? zmilczę; nie dla chwały Ziemskiej, biegłem tylekroć na miecze, na strzały. Milej sobie wspominam, nie dzieła waleczne I głośne, ale czyny ciche, użyteczne, I cierpienia których nikt..."

Ksiądz Robak jest alternatywą dla innych postaci ukształtowanych w wyniku klęski powstania listopadowego takich jak Kordian - Juliusza Słowackiego. Choć przemiana bohatera występowała w obu wypadkach, to mickiewiczowski Robak pod wpływem Historii - zmienia się i działa skutecznie wśród społeczeństwa, natomiast bohater Słowackiego próbując w sposób niemożliwy zmienić koło historii - pada pokonany przez własny Strach i Imaginację. Jest też Soplica - Robak bohaterem zapowiadającym kolejny okres, w którym główną rolę miały odgrywać nie indywidualności wybijające się spośród społeczeństwa, ale osobę działające na korzyść właśnie tego społeczeństwa. Okres ten rozpoczął się po klęsce kolejnego powstania narodowego w 1863r. - powstania listopadowego. Charakterystyczną cechą literatury tego okresu jest konieczność omijania - oszukiwania cenzury, jaka została wprowadzona na skutek klęski militarnej oraz politycznej poprzedniego pokolenia. Niepowodzenie tego wielkiego wysiłku narodowego, oraz wprowadzone w jego następstwie dotkliwych represji carskich spowodowały gruntowną zmianę postaw bohaterów literackich.

8.Tytuł: Obraz i ocena szlachty w "Panu Tadeuszu" A. Mickiewicza.

Adam Mickiewicz dużą uwagę skupił na szlachcie polskiej, z którą był związany. W utworze ukazał zarówno zalety, jak i wady szlachty. Mimo pewnych wad poeta ocenił szlachtę dość korzystnie. Dominującą cechą szlachty polskiej jest jej patriotyzm. Nawet Stolnik Horeszko jest patriotą, podejmował walkę z Moskalami, cenił tradycje i obyczaje szlacheckie. Hrabia natomiast jest przykładem kosmopolity, który cenił sobie obce wzory, lekceważy cechy narodowe i obyczaje. Jednak w zajeździe walczył przeciw Moskalom, a potem wraz z Tadeuszem wstąpił do wojska. To świadczy o jego patriotyzmie. Przykładem patrioty jest Sędzia. Świadczy o tym chociażby wystrój jego dworku w Soplicowie Na ścianach wiszą portrety znanych i zasłużonych patriotów (Jakub Jasiński, Tadeusz Kościuszko).Posiadał również zabytkowy zegar, który co godzinę wygrywał "Mazurka Dąbrowskiego". Cenił również tradycje narodowe i obyczaje. Współpracował z ks. Robakiem przy przygotowywaniu powstania. Mężnie walczył podczas zajazdu. Podkomorzy jest dumny ze sprawowanego urzędu, choć jest on mało znaczący. Jest przywiązany do tradycji narodowych. Świetnie wodzi Poloneza. Najgorętszym patriotą jest Jacek Soplica, pełniący rolę emisariusza, walczący w oddziałach poza granicami Księstwa. Gerwazy i Protazy są zwykłymi służącymi, wiernymi i oddanymi swym panom. Gerwazy starał się za wszelką cenę zdobyć zamek dla Horeszków. Dzielnie walczył z Moskalami. Wojski jest typowym rezydentem. Umie świetnie organizować polowania, sławny był ze świetnej gry na rogu na zakończenie polowania. Pełnił w Soplicowie rolę marszałka dworu. Prawdziwym patriotą jest Tadeusz, który dzielnie walczy z Moskalami w czasie bitwy. Następnie wraz z Hrabią udaje się za granicę Księstwa i wstępuje do wojska. Telimena to kosmopolitka, lekceważy narodowe obyczaje, zapatrzona jest w cudze wzory. Zaletą szlachty jest także gościnność. Autor ma nadzieje, że wszystkie dobre cechy szlachty polskiej pomogą odzyskać niepodległość.

9.Tytuł: "Pan Tadeusz" - czy to epos? Zajmij stanowisko, odwołując się do treści i formy.

"Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza to bez wątpienia epos, ponieważ:

- Epos (epopeja) to wielki, rozbudowany utwór wierszowany, tu trzynastozgłoskowcem, który przedstawia dzieje bohaterów na tle wydarzeń historycznych, przełomowych dla danej społeczności. W "Panu Tadeuszu" tym wydarzeniem jest przemarsz wojsk Napoleona przez Europę, postacie to Soplicowie, Horeszkowie i cała społeczność litewskiej prowincji,

- posiada inwokację - "Litwo, ojczyzno moja", w której poeta powraca do odległej ojczyzny i Matki Boskiej, prosząc, jak to w inwokacji być powinno, o pomoc w tworzeniu dzieła,

- obecne są porównania homeryckie - w opisach przyrody, drzew, burzy czy sadu, np. "Chmury",

- autor posłużył się realizmem szczegółu - metoda ta charakteryzuje się opisywaniem rzeczy z epicką dokładnością, tak, że na podstawie tego opisu można by odmalować fotograficznie daną rzecz. Tak opisany jest słynny serwis rodowy, strój zaręczynowy Zosi, rodzaje grzybów i drzew litewskich itd,

- akcja jest epizodyczna - występuje wiele epizodów - opisy przyrody, spór Rejenta i Asesora o psy, gra Jankiela - które nie stanowią głównej osi wydarzeń, a spełniają w utworze ważną rolę,

- występowanie retardacji, czyli takich partii utworu, które "zatrzymują" akcję, opóźniają następne wydarzenia, tym samym mobilizują czytelnika, pogłębiają ciekawość. Liczne opisy w "Panu Tadeuszu" spełniają tę rolę,

- narrator jest w przeważającej części trzecioosobowy, zdystansowany, przedstawia odbiorcy osoby i wydarzenia, sam zaś uczucia swoje ujawnia tylko w inwokacji. W toku narracji "Pana Tadeusza" zauważamy obecność jeszcze jednego narratora - głosu, który wyraża opinię lub poglądy ogółu, nie wszystko wie do końca, często przedstawia domysły, używa słów "podobno", "mówiono" - tak jak w przypadku opowieści o księdzu Robaku,

- występuje bohater zbiorowy, którym jest szlachta - zróżnicowana wewnętrznie, czasem nieco idealizowana, lecz szlachta polska doby napoleońskiej - dlatego też utwór nazywany jest epopeją szlachecką.

W "Panu Tadeuszu" występują pewne odstępstwa od reguł i prawideł poetyckich:

- epicki charakter dzieła został naruszony przez fragmenty liryczne (w inwokacji i opisie wiosny 1812 roku na Litwie),

- epicki charakter dzieła został naruszony również przez fragmenty dramatyczne (zebranie w karczmie, narada szlachty w domu Maćka).

- "Pan Tadeusz" łączy w sobie elementy epopei, poematu epickiego, powieści i sielanki.

10.Tytuł: "Pan Tadeusz" jako utwór romantyczny. Udowodnij, odwołując się do treści i formy.

Cech, które stanowią o romantycznym charakterze utworu literackiego, może być wiele. Wśród zagadnień treściowych należałoby szukać ich przede wszystkim w kreacjach postaci, opisach przyrody, oraz tle historycznym. Z kolei, gdy zwrócimy uwagę na formę, to zauważymy charakterystyczny dobór gatunku, a także wiele, typowo romantycznych, środków wyrazu.

Jednym z najsilniej działających na odbiorcę elementów świata opisanego przez Mickiewicza jest jego swoisty realizm, w którym sceny z życia szlachty polskiej mieszają się z baśniowymi niemal opisami przyrody ("Pod namiotem obwisłych gałęzi majowych / Snuło się mnóstwo kształtów, których dziwne ruchy, / Niby tańce, i dziwny ubiór: istne duchy / Błądzące po księżycu." [Księga 3 Umizgi 222-225]), które poza wprowadzeniem do utworu nastroju niesamowitości, a czasem i grozy, powodują pobudzenie wszystkich zmysłów (np. scena grzybobrania), oraz umożliwiają przyrównanie hierarchii istniejących w świecie ludzi do tych naturalnych, odwiecznych, zachowywanych przez przyrodę. Subiektywizm postrzegania przyrody stał się u poety realizmem psychologicznym, dzięki któremu możliwe stało się ukazanie przeżyć poszczególnych osób (natura jest ich obrazem). Do opisu postaci wykorzystał Mickiewicz znane już formy, polegające na przyrównywaniu ich do przedstawicieli świata zwierząt, lub personifikacji tychże, co pozwalało wykorzystać je jako przykład, a nie zawężało znaczenia tych opinii.

Romantycznego charakteru "Pana Tadeusza" dowodzi także, przedstawiony w nim, stosunek do tradycji i historii. Na pierwszy plan wysuwa się tutaj tło utworu, które stanowi kampania napoleońska: budzony przez nią powszechny entuzjazm udziela się także bohaterom utworu (pan Tadeusz i hrabia Horeszko wstępują do armii). Na dalszym planie zauważyć należy przede wszystkim, bardzo dokładnie odzwierciedlone, obyczaje szlacheckie. Mickiewiczowi udało się podkreślić największe zalety polskich sarmatów, takie jak choćby hołdowanie kodeksowi rycerskiemu, patriotyzm, czy przepiękne zwyczaje dotyczące np. kolejności siadania przy stole. Innym aspektem tradycji w utworze jest jego przynależność do antycznego gatunku, jakim jest epopeja. Autor pragnął w ten sposób uwznioślić to, co opisał, dzięki czemu zyskałoby to też charakter uniwersalny.

Podsumowując należy stwierdzić, iż "Pan Tadeusz" jest utworem należącym do nurtu romantycznego, a także, że wskazują na to wszystkie jego cechy. Nie ma w nim takiego elementu, który nie wskazywałby na taką właśnie jego przynależność.

11.Tytuł: Soplicowo po bitwie

Soplicowo zostało zdobyte. Sędzia i wszyscy mieszkańcy soplicowskiego dworu zostali uwięzieni w swych komnatach. Przed każdą z nich Hrabia ustawił straże pilnujące więźniów.

Szlachta znudzona i głodna poczęła plądrować dwór, zabierając co można, co jej się tylko podobało, i czyniąc wokół wielki nieład.

Wszczęto przygotowania do wielkiej uczty zajazdowców. Rozpoczęła się straszliwa rzeź zwierząt i drobiu.

Kropiciel z brzytewką kieruje się do obory. Konewka wpada do kurnika w przestraszone ptactwo. Jedna ptaki, dorodne, wyhodowane pieczołowicie, zabija od razu, inne żywcem wiąże u pasa kontusza. Próżno gęsi zrozpaczone wywijają długimi szyjami, gęsiory syczą i szczypią.

Lecz najstraszniejsza jest rzeź między kurami! Młody Sak ściąga z drabinek kury. Piękne kogutki i kurki karmione przez Zosię giną tak niegodną śmiercią z rąk szaleńców.

Gerwazy zaś przejmuje rolę piwniczego. Z piwnic soplicowskiego dworu szlachta toczy beczki wspaniałego wina i piwa do zamku, gdzie znajduje się kwatera Hrabiego.

Rozpoczyna się uczta. Szlachta obraduje przy stołach, suto zastawionych mięsiwem i winem. Chce tę noc przepić, przejeść i prześpiewać, lecz powoli zaczyna ich zmagać sen. Aż wreszcie posnęli, tam gdzie kto siedział.

Zmęczenie zwyciężyło zwycięzców.

12.Tytuł: Przesłanie "Pana Tadeusza".

Mickiewicz stworzył epos w latach 1832-34 na emigracji w Paryżu. Na genezę utworu skła-dają się czynniki polityczne - spór stronnictw postępowego i konserwatywnego, wojny Napo-leona z lat 1811-12 oraz osobiste - tęsknota za ojczyzną; wspomnienia z dzieciństwa.

"Pan Tadeusz" nawiązuje do historii Polski - od konfederacji barskiej, w której brał udział Maciej Dobrzyński. Stolnik Horeszko był zwolennikiem reform w obradach Sejmu Wielkiego. Motywy muzyczne Jankiela ujmują Konstytucję 3. majową, powstanie kościuszkowskie, rzeź Pragi, powstanie Legionów Dąbrowskiego. Mickiewicz zawarł wizję narodu, który dążąc do niepodległości, zniesie pańszczyznę i podziały stanowe. Wykreował Jacka Soplicę, bohatera dynamicznego, który przeżywa jedyną w życiu, nieszczęśliwą miłość do Ewy Horeszkówny. Przeżywa wewnętrzny konflikt po dokonaniu zbrodni. Dokonuje ekspiacji - wstępuje do zako-nu bernardynów, walczy i organizuje powstanie na Litwie. Bohater, podobnie jak Wallenrod, rezygnuje ze szczęścia osobistego. Nie jest jednak samotnym bojownikiem, lecz emisariu-szem; agituje szlachtę i chłopów do wspólnej walki. Mickiewicz często używał słowa "ostatni", aby podkreślić upadek sarmackiej Polski. Rodzi się nowe, postępowe, demokratycz-ne pokolenie (Tadeusz, Robak). Poetę cechuje jednak przywiązanie do tradycji; obyczajów (polowania, grzybobrania, biesiady, "czarna polewka"). Poeta idealizuje i personifikuje opisy przyrody - nadaje jej baśniowy charakter. Człowiek żyje w harmonii z rytmem natury. "Pan Tadeusz" to księga patriotyzmu, napisana (podobnie jak "Trylogia" Sienkiewicza) "ku po-krzepieniu serc".

13.Tytuł: Pan Tadeusz - slowniczek postaci

Pan Tadeusz - słowniczek postaci.

Asesor - właściciel charta Sokoła; konkurent Rejenta w walce o palmę pierwszeństwa w polowaniu; dawniej żyjący dostatnio; roztrwonił majątek na sprawy polityki i ( aby odzyskać status ) zaangażował się w służbę państwową; miłośnik myśliwstwa; rywal Tadeusza i Hrabiego w staraniach o względy Telimeny;

Bolesta Rejent - właściciel charta Kusego i strzelby Sagalasówki; konkurent Asesora; ze względu na dość żywą gestykulację w czasie rozmowy dawniej zwany Kaznodzieją ( księga I, w. 686 ); dawniej adwokat;

Brzechalski Protazy Baltazar zwany Woźnym - stary służący Sopliców; pozostający w zażyłych stosunkach z Sędzią; żywił niezbyt przyjazne uczucia w stosunku do rodziny Horeszków; opiekował się słuckim pasem Sędziego; zawsze nosił przy sobie trybunalską wokandę - spis spraw, w których przed laty uczestniczył jako woźny;

Buchmann - komisarz z Klecka; Polak, choć ubrany z niemiecka; również uczestnik narady w Dobrzynie;

Dąbrowski Jan Henryk - postać autentyczna; generał; stworzył legiony polskie we Włoszech; wojska polskie pod jego dowództwem walczyły u boku wojsk napoleońskich; pojawiał się w opowieściach ( głównie Bernardyna ), był też honorowym gościem na weselu Zosi i Tadeusza;

Dobrzyński Bartek zwany Brzytewką - przezwisko otrzymał od cienkiej szabli, którą nosił; podczas narady w Dobrzynie popierał Chrzciciela;

Dobrzyński Bartek zwany Prusakiem- poseł; uczestnik narady w Dobrzynie;

zwolennik walki z Rosją;

Dobrzyński Bartek zwany Szydełkiem - walczył szpadą;

Dobrzyński Maciej - Maciek nad Maćkami, Kurek na kościele, Zabok, Królik; dawny konfederat barski; stał na czele rodziny Dobrzyńskich, do których zwrócił się Hrabia chcąc zajechać Sopliców; w chwili narady liczył 72 lata; miał karabelę, którą nazywał Rózeczką; walczył u boku Ogińskiego pod Jakubem Jasińskim;

Dobrzyński Maciej zwany Kropicielem lub Chrzcicielem - jego ulubioną bronią była maczuga zwana Kropidełkiem; zwolennik metod radykalnych;

Dobrzyński Maciej zwany Konewką - nosił sztucer o wyjątkowo szerokiej lufie;

Dobrzyński Sak - syn Chrzciciela, zakochannny w Zosi;

Ekonom - podwładny Sędziego ( wypowiada się w wersach 676-683 księgi II );

Fiszer - szef sztabu armii polskiej pod Księciem Józefem, od niego to posłaniec przynosi Robakowi wiadomość o wojnie ( księga X, w. 880 );

Gifrajter - były instruktor pułku; w czasie bitwy w Soplicowie walczył z Maćkiem nad Maćkami i poległ; "...fechmistrz najpierwszy z Moskalów, kawaler trzech krzyżyków i czterech medalów."

Gont - żołnierz moskiewski, który miał zastrzelić Tadeusza ( księga IX, w. 650 );

Horeszko Hrabia - krwi Horeszków miał on w sobie właściwie niewiele, był jedynie dalekim "...krewnym Stolnika po matce Łowczynie, która się rodzi z drugiej córki Kasztelana, który był, jak wiadomo, wujem mego Pana..." jak mówił Gerwazy, jednak właśnie jego wybrał na właściciela Zamku Klucznik Rębajło; miłośnik francuszczyzny, początkujący malarz; dziwak; procesował się o Zamek z Sędzią;

Horeszko Stolnik - ojciec Ewy, która była wybranką Jacka Soplicy; Stolnik, mając inne

plany, nakazał, aby Jackowi podano "czarną polewkę" ( symbol odmowy ); w czasie gdy odpierał moskiewski atak na Zamek został zastrzelony w porywie gniewu przez Jacka Soplicę;

Horeszkówna Ewa - ukochana Jacka Soplicy, córka Stolnika; później żona Wojewody;

Hreczecha Wojski -"...daleki krewny pański i przyjaciel domu..." ( Sopliców ); w nieobecności Sędziego on właśnie miał za zadanie przyjmować i zabawiać gości, przygotowywał uczty i polowania; lubił polowania na muchy ( był twórcą teorii podziału much na zwykłe i "szlachciców"); wspaniale grał na rogu;

Hreczeszanka Tekla - zaręczona z Asesorem; córka Wojskiego;

Jankiel - żyd, dzierżawił obie soplicowskie karczmy; grał na cymbałach ( m.in. na weselu Zosi i Tadeusza ); uczestniczył w naradzie w Dobrzynie ( księga VII, w. 363 );

Płut - major, dowódca wojsk rosyjskich, które odzyskały Sopliców; z urodzenia Polak, pochodził z Dzierowicz ( dawniej nazywał się Płutowicz );

Podhjascy, Birbaszowie, Hreczechy, Biergele, Isajewicze, Kotwicze - nazwiska szlachty która wzięła udział w odsieczy dla Soplicowa ( księga IX,w.68 i 205 );

Podkomorzy - podobnie jak Sędzia, zwolennik dawnych obyczajów;

Podkomorzyna - żona Podkomorzego; nie odgrywa zbyt dużej roli, jedynie kilka razy

wymieniona ( np. księga I, w. 212 );

Róża Podkomorzanka - starsza z córek Podkomorzego;

Anna Podkomorzanka - młodsza z córek Podkomorzego; z początku przeznaczona Tadeuszowi;

Proporszczyk - kolejny przeciwnik Maćka, zwyciężony przez Chrzciciela ( księga IX, w. 411 );

Rębajło Gerwazy - szlachcic służący długo u Horeszków; posiadał liczne przezwiska :

Półkozic ( od herbu Horeszków który widniał na jego liberii ), Szczerbiec

( od "poszczerbionej" bliznami łysej głowy ), Mopanku ( od ulubionego sposobu zwracania się do innych ); sa tytułował się Klucznikiem; uczestniczył w tej samej bitwie, w której zginął Stolnik ( nigdy do końca nie wybaczył tego Soplicom ); jego opowieść o "dziedzictwie Horeszków" nakłoniła Hrabiego do walki o Zamek; jego bronią był rapier, zwany Scyzorykiem;

Ryków Nikita Nikitycz- kapitan moskiewskiego wojska wspólnie z litewską szlachtą biesiadujący w Zamku ( księga I, w. 504 ), a później uczestniczący w "odbijaniu" Soplicowa Hrabiemu;

Skołuba, Mickiewicze, Terajewicze, Stypułkowscy - uczestnicy narady w Dobrzynie;

Skołuba, Wilbik, Juraha, Żagiel, Podhajski, Birbasz, Mickiewicz, Cydzik, Rymsza, Zubkowski, Terajewicz - szlachcice uczestniczący w rozmowie w karczmie przed polowaniem; zażywszy z tabakiery Robaka, wyrażają swoje poglądy

( nie tylko polityczne)( księga IV, wersy 293- 470 );

Soplica Sędzia - stryj Tadeusza, brat Jacka; właściciel dworu w Soplicowie; przywiązany do dawnych obyczajów ( nabył ich służąc w młodości na dworze Wojewody ); procesował się o Zamek z Hrabią;

Soplica Jacek - w młodości cieszący się dużym poparciem szlachty ( stąd przezwisko Wojewoda inne przezwisko Wąsal ); kandydat na zięcia Stolnika Horeszki, został jednak odrzucony i w porywie gniewu zabił Stolnika podczas ataku Moskali; winę swoją chciał odpokutować jako Bernardyn Robak ( kwestarz ), walcząc na wojnach i przenosząc wiadomości ( co również bywało niebezpieczne ); ojciec Tadeusza ( po własnej ucieczce wciąż kierował jego wykształceniem );

Soplica Tadeusz - syn Jacka Soplicy, wychowany przez Sędziego Soplicę; imię otrzymał po Kościuszce; od dzieciństwa kształcony w Wilnie; później mąż Zosi; w chwili przyjazdu miał blisko 20 lat ( księga I, w. 618 ); po ślubie postanowił uwłaszczyć swoich poddanych;

Telimena - podobnie jak Hrabia zwolenniczka obcej mody; długo mieszkała w Petersburgu; osoba obyta, światowa; uważana za siostrę Sędziego; opiekunka Zosi; to ją z początku Tadeusz wziął za Zosię; próbowała z początku usidlić Tadeusza, później Hrabiego, ale zaręczyła się z Rejentem; miłośniczka sztuki;

Tomasz - sługa Podkomorzego ( księga V, w. 682 );

Wania - służący Asesora, okazał się użyteczny w momencie gdy gajowy przyniósł wiadomość o niedzwiedziu ( księga III, w. 754 );

2

Zan i Czeczotowie - trzej szlachcice, którzy ruszyli na odsiecz Mickiewiczowi i Prusakowi pod koniec narady w Dobrzynie ( księga VII, w. 540 ), a później przyjechali do Soplicowa wraz z Robakiem;

Zosia - wywodziła się z Horeszków; pozostawała pod opieką Telimeny, jednak utrzymywana przez Jacka Soplicę; późniejsza żona Tadeusza;

Bohaterowie opowiadań

( nie biorący udziału w akcji lub nie mający wpływu na akcję ) :

Bartochowski - ksiądz; opowieść Wojskiego ( księga VIII, w. 179 );

Binion - Francuz, członek rady Napoleona; dzięki niemu książę Józef dowiedział się o prawdopodobnym niepowodzeniu układy Francja - Rosja ( księga VI,

w. 269 );

Borzdobochaci i Łopot, Krepsztulowie i Kupściowie, Putrament z Pikturną, Mackiewicz z Odyńcami, Turno z Kwileckimi - strony w procesach, które w czasach Woźnego rozstrzygnięto ślubem ( księga XI, w. 315 );

Czarnobacki - podczas obrony Częstochowy miał ponoć zabić moskiewskiego generała Dejowa i w pojedynkę rozbić cały pułk Kozaków;

Denassów - książę, postać autentyczna; naprawdę nazywał się Karol de Nassau - - Siegen bohater opowiadania Wojskiego rozpoczętego w czasie uczty w księdze VI, a zakończonego w VIII;

Domejko i Dowejko, Rupejko - bohaterowie opowieści Wojskiego, która miała pogodzić zwaśnionych Asesora i Rejenta ( księga IV, w. 759 );

Dymsza - proboszcz, który wygrał proces z Rymszą ( w czasach, gdy Protazy pełnił swój woźnieński urząd ( księga XI, w. 333 );

Gorecki, Pac, Obuchowicz, Piotrowski, Obolewski, Rożycki, Janowicz, Mierzejewscy, Brochocki, Bernatowicze, Kupść, Giedymin - przykłady szlachciców, którym udało się przekroczyć Niemen i w ten sposób dotrzeć do Księstwa Warszawskiego ( księga I, w. 936 );

Grabowski Józef - przyjaciel Prusaka, mieszkaniec Wielkopolski

( księga VII, w. 20 );

Hieronim Król Westfalski - razem z Księciem Józefem dowodził w walkach na Litwie ( księga XI, w. 81 );

Hrabia na Tęczynie, Karol - Kochanku - Radziwiłł - obaj korzystali, podobnie jak Wojski, z księgi "Kucharz Doskonały" ( księga XI,w. 119 );

Jabłonowski Stanisław - postać autentyczna; hetman wielki koronny; jeden z dowodzących w bitwie pod Wiedniem; opowiada o nim Wojski ( księga VIII, w. 175 );

Kaszyc z Jatra - przygotowywał fajerwerk na przyjęciu Rejtana ( księga VIII,

w. 221 );

Kniaziewicz generał - postać autentyczna, wysoki rangą dowódca wojskowy ( księga I w. 921 ); brał udział m.in. w bitwie pod Hohenlinden ( księga XI, w. 248); w czasie uczty w Soplicowie ( XII księga ) stał się właścicielem Scyzoryka;

Kozietulski - razem z Robakiem zdobywał grzbiet Samosiery ( księga XI, w. 253 );

Kozodusin Kiryło Gawrylicz - Wielki Łowczy Dworu ( rosyjskiego ); bohater opowiadania Telimeny; on to ukarał czynownika, którego charty zagryzły ukochanego Bonończyka Telimeny;

Mejen - postać autentyczna; generał za czasów Kościuszki ( księga II, w. 823 );

Mokronowski - szlachcic zabity przez Rykowa w bitwie pod Maciejowicami; chwalony przez niego za męstwo ( księga X, w. 135 );

Napoleon - postać historyczna; cesarz francuski,król Włoch i wielki dowódca wojskowy; od niego właśnie Litwini oczekiwali pomocy w wyzwoleniu spod panowania Rosji;

Ogiński, Wyzygird, Rymsza, Radziwiłł, Wereszczaka, Giedrojć, Rdułtowski, Obuchowicz, Juraha, Piotrowski, Maleski, Mickiewicz - pozywający i pozwani we sprawach, w których uczestniczył Protazy;

Orłowski - malarz, którego wymieniła Tełimena widząc zachwyt Tadeusza nad pięknem rodzimej przyrody; postać autentyczna ( księga III, w. 620 );

Pac, Małachowski prawdopodobnie generałowie - goście na weselu w XII księdze;

Parafianowicz - szlachcic, który przyszedł Stolnikowi z odsieczą w czasie bitwy o Zamek, "...przywiódłszy Mickiewiczów dwiestu z Horbatowicz ...";

Pinety - wędrowny kuglarz, sławny w całej Polsce; postać autentyczna ( księga XII, w. 189 );

Pociej Aleksander - hrabia; uratowany przez Macieja pod Pragą ( księga VI, w. 524 );

Poczobut - ksiądz, rektor Akademii Wileńskiej ( księga VIII, w. 145 );

Podczaszyc - bohatr opowieści Podkomorzego ( księga I, w. 437 ); na jego przykładzie przedstawiony został negatywny wpływ kultury francuskiej na polskie społeczeństwo;

Puzynina - opowiadał o niej Podkomorzy; przeznaczyła dochód z dwustu chłopów na rozwój Akademii Wileńskiej ( w VIII księdze, w. 142 );

Radziwiłł Dominik - postać autentyczna; książę; znakomity myśliwy ( księga II, w. 822 );

Rejtan Tadeusz - postać autentyczna,szlachcic; w jego domu wychował się Wojski; poseł nowogrodzki; urządził przyjęcie, o którym opowiadał Wojski w VIII księdze ( wersy 211-259 );

Rejtan, Lachowicz, Niesiołowski, Białopiotrowicz, Żegota, Budrewicz, Terajewicz, Ogiński - sławieni w opowieściach Wojskiego jako wspaniali, niezrównani myśliwi ( księga I w. 788 i księga II, w. 789 );

Rymsza - wspólnie z Rębajłą uczestnik zajazdu na Korelicze ( księga II, w. 351 ) w czasie którego zginął jeden z Sopliców;

Ryszpans - generał, którego w bitwie pod Hohenlinden Robak uratował od całkowitej klęski ( księga XI, w. 246 );

Sapieha - bohater opowieści Wojskiego; nadworny marszałek królewski ( księga VIII, w. 170 );

Sukin - książę, Rosjanin; bohater opowieści Telimeny; od niego dostała psa, którego śmierć spowodowała, iż dostała "... mdłości, spazmów,serca palpitacji..."

( księga II, w. 620 );

Śniadecki - astronom ( księga VIII, w. 149 );

Tułoszczyk - również wspomniany przez Wojskiego jako znakomity strzelec ( księga V, w. 463 );

Tyzenhauz - podskarbi litewski, z którym trzymał Maciej do czasu Targowicy ( księga VI, w. 504 ); on też prawdopodobnie przysłał tancerzy na ucztę którą Rejtan urządził dla Denassowa ( księga VIII, w. 222 );

Wilczek - hrabia, poseł austriacki do króla Jana III Sobieskiego przed bitwą pod Wiedniem; opowieść Wojskiego ( księga VIII, w. 179 );

Witenes, Mindowa, Giedymin, Kiejstut, Olgierd - wielcy kniaziowie litewscy wspomniani w pierwszych wersach IV księgi;

Wołodkowicz, Dzindolet - przypomniał ich sobie Protazy, gdy zanosił pozew Hrabiemu ( księga VI w. 333 );

14.Tytuł: Telimena i Zosia - Dwie głowne postacie kobiece w "Panu Tadeuszu"

W „Panu Tadeuszu” występuje kilka postaci kobiecych, ale dwie główne- to Zosia i Telimena.

Zosia była młodziutką dziewczyną. Miała nie więcej niż 16 lat. Była blondynką, szczupłą i zgrabną. Jasne krótkie włosy kręciły jej się, więc w słońcu wyglądały wokół twarzy, jak świecąca aureola świętego. Była wdzięczna i miła.

Była sierotą, bo jej matka, Ewa, córka Stolnika Horeszki, nie żyła. Wychowywała się w domu Sędziego Soplicy. Karmiła kury, uprawiała ogródek, pomagała trochę w pracach domowych. W lecie chodziła zwykle w jasnych sukienkach i na co dzień boso. Gdy Tadeusz zobaczył ją pierwszy raz, wyglądała jak wróżka albo czarodziejka.

Potem zakochała się w Tadeuszu, a on w niej, i cały poemat kończy się ich ślubem.

Telimena zaś to dojrzała już kobieta, lat ponad 30. Uważała się za bardzo ładną, mądrą i światową damę. Ciągle wspominała o swym pobycie w Petersburgu, chcąc podkreślić swoje światowe obycie. Była dość ładna, zgrabna, pulchna. Włosy miała puszyste, kruczoczarne, pozwijane w kręgi, w pukle i przeplatane różowymi wstęgi, strój bogaty, dość pretensjonalny, z koronkami, falbankami i innymi ozdobami.

Była też w niej kokietka, flirtowała z mężczyznami, z Tadeuszem i z Hrabią, i chętnie by się za któregoś z nich wydała za mąż, ale oni mówili jej grzeczne komplementy, ale do ślubu z panią Telimeną to im się nie śpieszyło. Tadeusz nawet o mało się w niej nie zakochał. Pierwszego dnia po przyjeździe pomylił Zosię z Telimeną, ale potem wszystko się wyjaśniło i zaręczył się z Zosią.

Mimo że rozczarowała się co do Tadeusza, Telimena jednak cieszyła się szczerze ze szczęścia Zosi, która była je wychowanicą.

Obie te bohaterki są zupełnie inne, kontrastowe, ale mimo to obie mają pewien urok i po przeczytaniu „Pana Tadeusza” długo się je pamięta.

15.T2ytuł: Spór o zamek w "Panu Tadeuszu".

Zamek był własnością Stolnika Horeszki. Po jego śmierci w 1792 roku budowla została trochę zapomniana. Interesował się nim sędzia oraz klucznik Gerwazy, który dzień w dzień zamykał i otwierał drzwi zamku. Po pewnym czasie zamkiem zainteresował się Hrabia, daleki krewny Horeszków. Hrabia chciał posiadać zamek, gdyż był człowiekiem romantycznym, który lubi stare gotyckie budowle. Sędzia zaś posiadał już część dóbr Horeszki, dlatego też chciał odzyskać zamek. Sprawa trafiła do kolejnych sądów, aby powrócić do Soplicowa, gdzie spór musiał być rozstrzygnięty przez okoliczną szlachtę. W celu uzyskania wpływów Protazy zorganizował ucztę w zamku. Gerwazy zaś oburzony jest, że Hrabia chce tak łatwo oddać zamek Soplicom. Opowiadając mu historię zamku i scenę śmierci Stolnika Rozpala w nim na nowo chęć walki o zamek. Podczas drugiej wieczerzy Gerwazy przeszkadza gościom nakręcając stare zegary. Wywiązała się w związku z tym kłótnia. Gerwazy postanawia zorganizować zajazd. Protazy chce natomiast rozwiązania problemu drogą dyplomatyczną, pisząc pozew do sądu. Gerwazy namówił do zajazdu naiwną szlachtę Dobrzyńską. Po pojmaniu domowników przystąpiono do uczty. Po niej wszyscy zasnęli, rano zaś zbudziwszy się odkryli, że są związani. Okazuje się, że do Soplicowa wkroczyły wojska carskie. Podczas kłótni dochodzi do walki Tadeusza z Płutem, który chce go następnie podstępnie zabić. Odkrył to Kropiciel Krzycząc "Zdrada". Od tej pory wszyscy wystąpili przeciwko Moskalom. Dzięki temu szlachta z2wyciężyła. Wielka burza uniemożliwiła rozejścia się informacji o zajeździe. Spór kończy się szczęśliwie zaślubinami Zosi i Tadeusza. Zwaśnione strony zaś pogodziły się.

16.Tytuł: " Pan Tadeusz". (wszystko)

" Pan Tadeusz" powstał w Paryżu w latach 1832 - 34, wydany został w roku 1834. Był to czas gwałtownych sporów, jakie dzieliły polską emigrację polistopadową. Mickiewicz przyglądał się tym niesnaskom z zaniepokojeniem, wzajemne kłótnie osłabiały bowiem emigrację, nie przynosząc nic dobrego. "Pan Tadeusz" miał stać się dla poety ucieczką od paryskiej rzeczywistości, próbą powrotu do lat dziecinnych, na ojczystą Litwę. "Panu Tadeuszowi" przyświecał także cel wznowienia dawnych tradycji patriotycznych, dawnej nadziei związanej z kampanią napoleońską. Krytyka literacka i czytelnicy przyjęli książkę chłodno, z dużą nieufnością. Tryumf wielkiej epopei narodowej miał nastąpić dopiero po latach.

Akcja "Pana Tadeusza" rozgrywa się na Litwie w dworku Soplicowo oraz w Dobrzynie. Czas akcji obejmuje okres od lata 1811 (kilka dni) do wiosny 1812 (jeden dzień). Retrospekcje sięgają ostatniego ćwierćwiecza XVIII wieku. Tłem historycznym utworu jest kampania napoleońska roku 1812, a przede wszystkim udział w niej wojsk polskich. Bezpośrednio występują w utworze postacie historyczne (Gen. Dąbrowski, Kniaziewicz), wspomniani są Napoleon, Kościuszko (po nim imię otrzymał tytułowy bohater utworu), Rejtan, książę Józef Poniatowski, itd. Ta historia tworzy jednak teraźniejszość utworu, w którym znajdują się ponadto odwołania do czasów wcześniejszych. Dawniejsza historia Polski zawarta jest w koncercie Jankiela. Swe odbicie znajdują tam:

- Konstytucja 3 Maja,

- Konfederacja Targowicka,

- rzeź Pragi,

- utworzenie Legionów Polskich we Włoszech.

Każdy z tych epizodów wyrażony jest przez muzykę Jankiela, który konstruuje w ten sposób historię kraju. Każde z tych wydarzeń ma przypominać czytelnikowi zdarzenia świetne i bolesne w dziejach Rzeczpospolitej.

"Pan Tadeusz" jest nie tylko jednym z najwybitniejszych osiągnięć polskiego romantyzmu. Zgodnie z osiemnastowieczną rzeczywistością obrazy z życia szlachty i magnaterii polskiej pokazują nam, jak żyli i spędzali czas Polacy na przełomie wieków. Częste nawiązywanie do faktów historycznych oraz świetne szkice psychologiczne przedstawionych w książce bohaterów uwiarygodniają utwór jako dzieło w wielu swych elementach realistyczne.

"Pan Tadeusz" jest epopeją narodową. Podobnie jak wielkie eposy homeryckie daje szeroki obraz życia społeczeństwa w przełomowym dla niego okresie - w tym przypadku jest to Polska szlachecka doby napoleońskiej. Dominującą cechą szlachty, przedstawionej w utworze jest patriotyzm i przywiązanie do tradycji. Pomimo rozwarstwienia szlachty (bogaty Podkomorzy, średnio zamożni Soplicowie, zubożały rezydent Wojski, Gerwazy i Protazy oraz służba z rodowodem szlacheckim i szlachta zaściankowa z Maciejem Dobrzyńskim na czele), pomimo skłonności do swarów i kłótni, bohaterowie Mickiewicza są patriotami, nasłuchującymi z uwagą wieści o przemarszu wojsk napoleońskich. Tradycje patriotyczne są bardzo silne. Ostoją polskości są głównie zaścianki szlacheckie. Maciej Dobrzyński, ich "przywódca" walczył w powstaniu kościuszkowskim, znał dzieje kraju i umiał o nich opowiadać, utrwalał świadomość narodową. Szlachtę, niesłychanie przywiązaną do swych herbów i tradycji rodzinnych, przepełniało poczucie godności narodowej - stąd tak zaciekła nienawiść do Moskali. Jacka Soplicę, przypadkowego w gruncie rzeczy zabójcę stolnika Horeszki, okrzyknięto zdrajcą i sprzymierzeńcem Rosjan oraz wykluczono z miejscowej społeczności (stolnik Horeszko, dumny magnat, był bowiem zwolennikiem Konstytucji 3 Maja - ten fakt przeważył o stosunku patriotycznej szlachty do Soplicy).

Przywiązanie do polskości przejawiało się w przestrzeganiu dawnych tradycji i obyczajów, także noszeniu stroju narodowego. Jednak tradycje te nie zawsze były chwalebne. Głównymi wadami szlachty, "pielęgnowanymi" od pokoleń, były bowiem pieniactwo, skłonności do procesów, bijatyk i burd. Wątki takie jak spór o zamek, spór Asesora z Rejentem czy historia Domeyki i Doweyki dowodzą zaciekłego uporu obu stron, z których żadna nie chce ustąpić. Trwająca niemal całe życie nienawiść Gerwazego do rodu Sopliców to przykład tradycyjnie pojmowanego honoru szlacheckiego, a w tym przypadku także wierności wobec rodu Horeszków. Szczytowym punktem tradycji awanturniczych jest w "Panu Tadeuszu" zajazd na Soplicowo.

Tradycje pozytywne, kultywowane przez szlachtę, to odwaga i staropolska gościnność. Wiele dowodów gościnności daje Sędzia, który przestrzega też dawnych obyczajów - np. podczas uczty każdy zajmuje wyznaczone miejsce ("z wieku i urzędu"), wszyscy są dla siebie niesłychanie grzeczni i uprzejmi. Zgodnie z dawnymi obyczajami odbywają się polowania, grzybobrania, spotkania towarzyskie i coś na kształt dawnych sejmików szlacheckich (narada u Dobrzyńskich jest rodzajem sejmiku). Bardzo przywiązany jest do wszelkich przejawów tradycji Wojski, a także Sędzia (przykładem czego jest jego nauka o grzeczności).

Szlachta ubrana w staropolskie kontusze, niesłychanie do nich przywiązana, z ironią patrzy na kosmopolityczną parę, zapatrzoną we wszystko, co zagraniczne - na Telimenę i Hrabiego.

Patriotyzm szlachty potwierdzony zostaje czynem. Gdy w trakcie zajazdu na Soplicowo pojawia się trzecia siła - batalion rosyjski - przeciwko niemu występują zgodnie Soplicowie, Horeszkowie i Dobrzyn. Gdy wkracza do Soplicowa armia Napoleona, wśród nowych żołnierzy znaleźli się dotychczasowi awanturnicy i pieniacze, ci, którzy podczas zajazdu rozlali krew drobiu i bydła. Koncert na cymbałach, jakim Jankiel wita wkraczających legionistów Dąbrowskiego to także wielki objaw patriotyzmu. Cymbalista swą muzyką oddaje ostatnie lata z dziejów narodu - od "Poloneza 3 Maja" do "Mazurka Dąbrowskiego".

"Pan Tadeusz" jest niewątpliwie eposem narodowym. Podobnie jak inne wielkie dzieła tego gatunku ("Iliada", "Odyseja") daje szeroki i wierny obraz życia społeczeństwa w przełomowym dlań okresie (oczekiwanie na wkroczenie wojsk napoleońskich i związane z tym faktem nadzieje). Zgodnie z tradycją gatunku utwór Mickiewicza zaczyna się inwokacją. Nie jest to jednak, tak jak wielokrotnie wcześniej, prośba skierowana do muz. Tym razem poeta odstępuje od wzorów starożytnych i zwraca się do odległej ojczyzny i Matki Boskiej. Źródłem natchnienia będzie więc dla niego wspomnienie "kraju lat dziecinnych".

Przede wszystkim utwór pisany jest wierszem. Jest to 13 - zgłoskowiec, traktowany jako naturalny tok polskiej mowy. Doskonale współbrzmi on z epicką narracją.

"Pan Tadeusz" jest utworem bardzo obszernym, jednocześnie także wielowątkowym. Obok siebie występują tu wątki sporu o zamek, miłosny, dramatyczny wątek polityczny oraz poboczny humorystyczny w postaci sporu o charty. Obok nich występuje także wiele wątków, nie stanowiących głównej osi wydarzeń, a jedynie ją uzupełniających. Wymienić można tu np. koncert Jankiela.

W eposie bohater jest zwykle zbiorowy. Tak jest także i w "Panu Tadeuszu". Tu bohaterem jest szlachta polska - zróżnicowana wewnętrznie, czasem idealizowana - stąd też utwór ten nazywany jest często epopeją szlachecką. Na czoło autor wysunął postaci o dużych wartościach moralnych, ale przeciętne (co sugerować może mówienie o całym narodzie).

Narrator jest tu w przeważającej części trzecioosobowy, wszechwiedzący, zdystansowany. Przedstawia on odbiorcy wydarzenia i osoby, swe uczucia wyraża jedynie w inwokacji. Jest także twórcą opisów. Jednak w toku narracji "Pana Tadeusza" zauważamy obecność jeszcze jednego narratora - głosu wyrażającego poglądy lub opinie ogółu, nie wiedzącego wszystkiego z całkowitą pewnością i często sięgającego do zwrotu "mówiono" lub "podobno" (jak np. w przypadku opowieści o księdzu Robaku).

Bezpośrednim niemalże odwołaniem do tradycji eposu jest obecność w utworze rozbudowanych porównań homeryckich (w opisach przyrody, drzew, burzy czy sadu, np. w "Chmurach"). Charakterystyczne dla eposu są także: podniosły język i styl oraz stylizowane opisy scen batalistycznych.

Epos bardzo dbały był o opis szczegółu. "Pan Tadeusz" nie jest tu żadnym wyjątkiem. Autor z ogromną pieczołowitością i fotograficzną wiernością odtwarza przedmioty czy zjawiska. Tak jest np. z opisem serwisu rodowego, stroju zaręczynowego Zosi czy rodzajów grzybów.

Ważna jest także obecność retardacji - partii utworu, które opóźniają niejako akcję, spowalniają ją. Przykuwając uwagę czytelnika, mobilizują go, zwiększają jego ciekawość. W "Panu Tadeuszu" taką rolę pełnią niezwykle liczne opisy, np. piękna litewskiej przyrody.

"Pan Tadeusz" zawiera także wiele treści patriotycznych. Wystawia wysoką ocenę polskiemu charakterowi narodowemu: podkreśla silne przywiązanie do kraju, gotowość do ponoszenia ofiar w służbie ojczyzny, solidarność zbiorową w obliczu zagrożenia wolności czy też dobroć, łagodzącą częste porywy temperamentu. Szeroko opracowane tło historyczne, w retrospekcji sięgające średniowiecznych dziejów Litwy, stanowi wyraz przywiązania autora do tradycji i historii własnego kraju oraz świadczy o tym, jak ważna dla niego była to kwestia.

Jednak romantycy świadomie odstępowali od reguł, burzyli wszelkie prawidła w poetyce, nie przestrzegali czystości rodzajow literackich. Stąd też obecność w "Panu Tadeuszu" licznych fragmentów lirycznych, w których do głosu dochodzą uczucia samego narratora (jak np. w inwokacji czy w opisie wiosny 1812 roku na Litwie: "Urodzony w niewoli, okuty w powiciu, ja tylko jedną taką wiosnę miałem w życiu"). W epopei znajdziemy też fragmenty dramatyczne, które mogłyby być wystawione na scenie (np. zebranie w karczmie czy narada szlachty w domu Maćka Dobrzańskiego). Syntezie rodzajów literackich towarzyszy przemieszanie różnych gatunków. Dzieje Jacka Soplicy mają wiele cech powieści poetyckiej typu byronicznego. Opowiadania Wojskiego są szlacheckimi gawędami, zaś opowieści Telimeny to humoreski. W "Panu Tadeuszu" mamy też fragment o charakterze sielanki, poematu opisowego (wspaniałe, dynamiczne opisy przyrody, np. wschodu i zachodu słońca, burzy, chmur), komedii (perypetie miłosne Tadeusza, przygody Hrabiego). Opis matecznika nawiązuje charakterem do baśni ludowej. Zgodnie z duchem epoki poeta łączył słowo poetyckie z muzyką (koncerty Wojskiego i Jankiela to arcydzieła poezji).

W "Panu Tadeuszu" mieszają się z sobą realizm i baśniowość. Szczególnie widoczne jest to w opisach przyrody. Nadniemeńska przyroda jest opisywana przez poetę z miłością, bo jest to przyroda ojczystej ziemi. Poeta mówi o wytworach przyrody jak o żywych istotach - używając licznych personifikacji. Zachodzące słońce "spuszcza głowę" i usypia "westchnąwszy głęboko". Nastrój panujący w naturze wpływa na stan psychiczny i nastrój ludzi. Sennemu nastrojowi chmurnego dnia odpowiada senność soplicowskich gości (księga VI), ogród warzywny jest tak świeży i uroczy jak młodziutka ogrodniczka - Zosia. Promień wschodzącego słońca okala aureolą zmarłego Jacka Soplicę, uwydatniając wielkość i cierpienie tego człowieka (księga X).

17.Tytuł: Jacek Soplica - nowy typ bohatera.

Głównym przedstawicielem patriotyzmu jest w Panu Tadeuszu - Jacek Soplica.

jest to bohater jakiego nie spotykaliśmy dotychczas w poznanych utworach romantycznych

znamienną cechą tej postaci jest dynamiczność jej charakteru i osobowości

poznajemy go jako "zawadiackiego paliwodę", którego gorąca miłość, porywczość temperamentu i doznana krzywda doprowadziła do zbrodni

do zabicia stolnika rozpoczyna się w duszy Jacka przełom moralny, który wypali w nim ogniem cierpień przywary szlacheckie i osobiste i wykuje zeń rycerza walki o wolność narodu

nie będzie to już ten typ polityka, ktory publicznie wygłasza hasła patriotyczne i postępowe, a w życiu osobistym kieruje się egoizmem klasowym jak Horeszko, ani samotny bojownik w rodzaju Konrada Wallenroda. Jacek Soplica działa wśród mas szlachty zaściankowej i chłopstwa(ks. IV wrs. 277-452)

a/ pobudza ich patriotyzm

b/ organizuje powstanie

jest to działacz polityczny zespalający w sobie patriotyzm ze szczerym demokratyzmem

znała ten typ działacza Polska od czasów Kościuszkowskich, dopiero jednak z Jackiem Soplicą wkroczył on do poezji

Czy Jacek Soplica jest bohaterem romantycznym ?

I tak i nie. Najlepiej określić go jako nietypowego bohatera romantycznego. Część życiorysu Jacka Soplicy pasuje do schematu bohatera romantycznego:

I etap: młodość bohatera

odbiega od typowego układu - Spolica jest zawadiaką, hula, bierze udział w sejmikach - zupełnie nie pasuje do portretu uduchowionego, samotnego, wrażliwego poety.

Lecz miłość Jacka do Ewy Horeszkówny jest nieszczęśliwa. Uczucie nie może zrealizować się w małżeństwie - zostaje zerwane ręką ojca panny.

W życiu Jacka Soplicy dokonuje się metamorfoza po zabójstwie Horeszki (nie po odmowie Horeszków ręki Ewy)

Spolica przemienia się w ks. Robaka (przeistoczenie zaznaczone zminą imienia)

Jako ks. Robak, bohater nosi wiele cech romantycznych.

Teraz jest

a/ samotny,

b/ waleczny,

c/ tajemniczy,

d/ jest bojownikiem o sprawy kraju,

e/ działa w ukryciu,

Lecz niedziała jednostkowo, nie bierze całej idei wyzwolenia na siebie, przeciwnie jego działalność jest racjonalna, jest jednym z wielu emisarjuszy, przygotowuje powstanie na Litwie.

Poza tym nietypowa dla bohatera romantycznego jest a/ skromność ks. Robaka b/ nie ma tu cienia wywyższenia się ponad tłumy, przeciwnie jest głęboka pokora (imię Robak) c/ i szczera pokuta.

18.Tytuł: "Pan Tadeusz" jako utwór romantyczny. Udowodnij, odwołując się do treści i formy.

Cech, które stanowią o romantycznym charakterze utworu literackiego, może być wiele. Wśród zagadnień treściowych należałoby szukać ich przede wszystkim w kreacjach postaci, opisach przyrody, oraz tle historycznym. Z kolei, gdy zwrócimy uwagę na formę, to zauważymy charakterystyczny dobór gatunku, a także wiele, typowo romantycznych, środków wyrazu.

Jednym z najsilniej działających na odbiorcę elementów świata opisanego przez Mickiewicza jest jego swoisty realizm, w którym sceny z życia szlachty polskiej mieszają się z baśniowymi niemal opisami przyrody ("Pod namiotem obwisłych gałęzi majowych / Snuło się mnóstwo kształtów, których dziwne ruchy, / Niby tańce, i dziwny ubiór: istne duchy / Błądzące po księżycu." [Księga 3 Umizgi 222-225]), które poza wprowadzeniem do utworu nastroju niesamowitości, a czasem i grozy, powodują pobudzenie wszystkich zmysłów (np. scena grzybobrania), oraz umożliwiają przyrównanie hierarchii istniejących w świecie ludzi do tych naturalnych, odwiecznych, zachowywanych przez przyrodę. Subiektywizm postrzegania przyrody stał się u poety realizmem psychologicznym, dzięki któremu możliwe stało się ukazanie przeżyć poszczególnych osób (natura jest ich obrazem). Do opisu postaci wykorzystał Mickiewicz znane już formy, polegające na przyrównywaniu ich do przedstawicieli świata zwierząt, lub personifikacji tychże, co pozwalało wykorzystać je jako przykład, a nie zawężało znaczenia tych opinii.

Romantycznego charakteru "Pana Tadeusza" dowodzi także, przedstawiony w nim, stosunek do tradycji i historii. Na pierwszy plan wysuwa się tutaj tło utworu, które stanowi kampania napoleońska: budzony przez nią powszechny entuzjazm udziela się także bohaterom utworu (pan Tadeusz i hrabia Horeszko wstępują do armii). Na dalszym planie zauważyć należy przede wszystkim, bardzo dokładnie odzwierciedlone, obyczaje szlacheckie. Mickiewiczowi udało się podkreślić największe zalety polskich sarmatów, takie jak choćby hołdowanie kodeksowi rycerskiemu, patriotyzm, czy przepiękne zwyczaje dotyczące np. kolejności siadania przy stole. Innym aspektem tradycji w utworze jest jego przynależność do antycznego gatunku, jakim jest epopeja. Autor pragnął w ten sposób uwznioślić to, co opisał, dzięki czemu zyskałoby to też charakter uniwersalny.

Podsumowując należy stwierdzić, iż "Pan Tadeusz" jest utworem należącym do nurtu romantycznego, a także, że wskazują na to wszystkie jego cechy. Nie ma w nim takiego elementu, który nie wskazywałby na taką właśnie jego przynależność.

Tytuł: Ocena postępowania Jacka Soplicy z Pana Tadeusza

Jacek Soplica jest głównym bohaterem "Pana Tadeusza". W młodości był ulubieńcem okolicznej szlachty, typowym warchołem i zabijaką. By-wał nawet zapraszany przez miejscowego magnata Stolnika Horeszkę. Jacek był potrzebny Horeszce, bo miał on wpływ na głosy okolicznej szlachty. Córka Stolnika, Ewa, zakochała się z wzajemnością w Jacku. Dumny magnat nie zgodził się oddać ręki córki ubogiemu szlachcicowi. Ewa została wydana za mąż za bogatego człowieka, z którym wyjechała na zesłanie, pozostawiając w kraju, pod opieką Telimeny córkę Zosię. Jacek zaś ożenił się z "pierwszą napotkaną na drodze kobietą", która urodziła mu syna Tadeusza i w niedługim czasie zmarła. Urażona ambi-cja Jacka Soplicy doprowadziła go do krwawej zemsty. Często błąkał się w pobliżu zamku Horeszków, nie mogąc pogodzić się ze stratą ukocha-nej. Pewnego razu był więc mimowolnym świadkiem triumfalnego odpie-rania przez Horeszkę ataku Moskali na zamek. Emocje spowodowane wyrządzoną przez Horeszkę krzywdą zwyciężyły. Jacek mimowolnie wymierzył, a oddany strzał, niestety, okazał się celny. To wydarzenie spowodowało przełom w życiu Jacka, tym bardziej, że niesłusznie wzięto go za stronnika Moskali (Soplicowie otrzymali nawet część skonfiskowa-nych ziem Horeszki). Jacek wyjechał, udał się do Legionów, był kilka-krotnie ranny, aż wreszcie w przebraniu księdza Robaka powrócił na Li-twę ze specjalną misją - miał organizować powstanie na Litwie, a którego wybuch był naznaczony na moment wkroczenia wojsk napoleońskich. Jacek z narażeniem życia wędrował od dworu do dworu, w karczmach wiejskich agitował też chłopów do powstania. Nawet własnemu synowi Tadeuszowi nie wyjawił kim jest, chociaż niejednokrotnie bardzo tego pragnął. Ostatecznie plany Jacka krzyżuje dawny sługa Horeszki, Ger-wazy, który poprzysiągł zemstę na wszystkich Soplicach. Organizuje on przy pomocy mieszkańców zaścianka, Dobrzyńskich, zajazd na Soplico-wo. W momencie kiedy interweniuje wojsko carskie, zwaśnione strony natychmiast się godzą w obliczu wspólnego wroga i zwracają przeciw Moskalom. Zostaje poczytane to za bunt, uczestnicy walki muszą ucie-kać za granicę, by powrócić z wojskami Napoleona. Jacek zostaje cięż-ko ranny i umiera, uzyskawszy przedtem przebaczenie Gerwazego. Wątek sporu o zamek między Soplicami a przedstawicielem rodu Ho-reszków, Hrabią, zostaje rozwiązany w sposób tradycyjny - zwaśnione rody godzą się dzięki małżeństwu Zosi (córki Ewy Horeszkówny) z Ta-deuszem (synem Jacka Soplicy). Tadeusz po odziedziczeniu majątku przeprowadza w swoich dobrach uwłaszczenie chłopów.

Nowość w zachowaniu bohatera, Jacka, polegała na tym, że Jacek nie działał samotnie, tak jak jego wielcy poprzednicy (Konrad Wallenrod, Konrad z "Dziadów"), lecz szukał poparcia dla swej idei niepodległościo-wej wśród szerokich mas szlacheckich oraz wśród ludu. Ta przemiana polskiego bohatera romantycznego, obserwowana na przykładzie Jacka, jest znamienna dla całego pokolenia polskich rewolucjonistów, którzy po klęsce powstania listopadowego zrozumieli, jak wielkim błędem była idea samotnej walki szlachty, która nie zdecydowała się szukać poparcia i pomocy wśród polskiego ludu. Typowe cechy charakterystyczne dla bo-hatera romantycznego to: nieszczęśliwa miłość, jest pełen wewnętrzne-go rozdarcia, przeżywa konflikty, jest postacią dynamiczną, jego cha-rakter kształtuje się w trakcie trwania akcji utworu. Żarliwy patriotyzm i poświęcanie się dla ojczyzny stanowi powód do przebaczenia wszystkich jego win i postawienia go w rzędzie wzorów osobowych.

---