FIZJOLOGIA ROZRODU.

Czynność endokrynna związana z rozrodem człowieka pozostaje pod wpływem układu: ośrodki ponadpodwzgórzowe podwzgórze przysadka gonady

Do ośrodków ponadpodwzgórzowych wpływających na czynności rozrodcze należą :

• struktury limbiczne mózgowia

• nadwzgórze

• twór siatkowaty śródmózgowia

• ośrodki pnia mózgu

• szyszynka

Połączenie nadwzgórza z podwzgórzem zapewniają:

• sieć połączeń neuronalnych

• przestrzenie płynowe w okolicy wyniosłości pośrodkowej oraz narządów przykomorowych, gdzie dochodzi do przenikania peptydów przez barierę krew - mózg.

Determinacja i różnicowanie płci

Ośrodkowy układ nerwowy u człowieka wykazuje dymorfizm płciowy. Dotyczy to zarówno budowy mózgu jak i zróżnicowania czynności mechanizmów kontrolujących rozrodczość.

Determinacja zależy od obecności układu chromosomów XY lub XX. W zależności od układu determinowany jest odpowiednio rozwój osobnika męskiego lub żeńskiego.

Następnym procesem kształtującym naszą płeć jest proces różnicowania płci. Proces ten związany jest z działaniem w okresie zarodkowym tzw. induktorów różnicowania płci, z których najbardziej znane to :

• testosteron

• oraz substancja anty- Mullerowska

O męskim kierunku różnicowania mózgu decyduje obecność testosteronu. Przenika on do wnętrza neuronów gdzie jest metabolizowany do estradiolu (obecny we krwi estradiol nie przenika do neuronów gdyż jest wiązany przez białka krwi).

Pod wpływem estradiolu dochodzi do nasilenia syntezy wielu neuroprzekaźników odpowiedzialnych za regulację zachowań płciowych oraz aktywność ośrodka cyklicznego wydzielania gonadotropin. Do tych neuroprzekaźników należą: cholecystokinina, serotonina, aminy biogenne oraz endorfiny.

Ostatnim procesem kształtującym naszą płeć jest proces dojrzewania płciowego, związany z obecnością produkowanych w gonadach sterydów płciowych.

Możemy więc powiedzieć, że nasza płeć kształtowana jest od zapłodnienia do zakończenia procesu dojrzewania. To może tłumaczyć trudności w wypracowaniu krótkiej definicji płci. Zazwyczaj do jej opisania używamy kryteriów płci takich jak:

- chromosomalne - zależność od genotypu

- chromatynowe - obecność ciałka Barra

- gonadalne

- hormonalne

- zewnętrznych narządów płciowych

- wewnętrznych narządów płciowych

- metrykalne

- psychiczne

Dopiero zgodność wszystkich tych kryteriów pozwala na jednoznaczne określenie płci.

Funkcja układu podwzgórze - przysadka w regulacji rozrodu

.

W obrębie podwzgórza i przysadki wydzielane są następujące hormony płciowe :

- gonadoliberyna (GnRH) i peptyd związany z GnRH (GAP)

- oksytocyna

- lutropina (LH)

- folitropina (FSH)

- prolaktyna (PRL)

Działanie hormonów płciowych ,polega na regulacji czynności rozrodczej i hormonalnej gonad (Ryc. 10) oraz funkcji związanych z ciążą, porodem i połogiem.

FIZJOLOGIA JAJNIKA

Jajnik spełnia dwie zasadnicze funkcje:

- rozrodczą

- hormonalną

Obie są ściśle ze sobą związane i podlegają kontroli układu podwzgórze - przysadka.

W okresie rozrodczym kobiety czynność jajników ma charakter cykliczny, składający się z trzech faz:

I - pęcherzykowej /wzrost pęcherzyków, dojrzewanie komórek ziarnistych

II - owulacyjnej - wyrzut komórki jajowej z pęcherzyka

III - lutealnej - rozwój ciałka żółtego

I. Czynność rozrodcza jajnika

Zapoczątkowanie wzrostu pęcherzyka pierwotnego i stopniowe jego formowanie przebiega prawdopodobnie niezależnie od GnRH i być może pod wpływem czynników genetycznych i wewnątrzjajnikowych, przede wszystkim, katecholamin i neurotrofin. Dalsze stadia wzrostu i dojrzewania pęcherzyka są zależne od działania GnRH i w mniejszym stopniu PRL. W pęcherzyku dojrzewającym receptory dla LH występują początkowo wyłącznie w komórkach tekalnych. Pod wpływem FSH receptory pojawiają się w komórkach ziarnistych. W komórkach tekalnych LH stymuluje syntezę androgenów. FSH jest specyficznie wiązana przez receptory komórek ziarnistych w których pobudza aktywność aromatozy katalizującej konwersję androgenów do 17-B- estradiolu.

Znacząca część pęcherzyków pierwotnych ulega atrezji spowodowanej nadmiarem androgenów, przy niskim stężeniu E-2 w płynie pęcherzykowym spowodowanym niską aktywnością folitropową. Pęcherzyki dominujące osiągają stadium pęcherzyka Graffa, w którym zachodzi owulacja.

Owulacja

Szczyt wydzielania LH w środku cyklu inicjuje liczne zmiany w jajniku, którego końcowym efektem jest owulacja.

LH stymuluje intensywną syntezę progesteronu z równoczesnym zahamowaniem produkcji estradiolu i androgenów.

• Stwierdzenie owulacji:

Pewne metody potwierdzające owulację:

- ciąża

- uwidocznienie wolnej komórki jajowej w czasie laparoskopii

- obserwacja uwalniania się oocytu w obrazie USG

Metody pośrednie:

- pomiar podstawowej temperatury ciała

- ocena śluzu szyjkowego

- rozmaz cytohormonalny

- ból owulacyjny

• krwawienie owulacyjne

• działa także czynnik peptydowy

• Mechanizm owulacji wg Motty:

- współistnienie z gwałtownym wyrzutem obu gonadotropin

- podwyższenie ciśnienia wewnątrzpęcherzykowego pod wpływem noradrenaliny

- obecność plazminogenu i aktywatora plazminogenu

- dysocjacja komórek ziarnistych wzgórka

- wzrost przepuszczalności i/lub perforacja naczyń włosowatych

- obrzęk podścieliska okołopęcherzykowego

- rozkład stigmy

• Czynność ciałka żółtego

Po pęknięciu pęcherzyka następuje luteinizacja komórek ziarnistych pod wpływem LH. Konieczna jest stała stymulacja niskimi dawkami LH.

Komórki zluteinizowane posiadają zdolność do produkcji:

- progesteronu

- 17-L-OH-P

- E-2

Uwolnienie komórki jajowej nie jest konieczne do inicjacji luteinizacji, gdyż istnieje możliwość luteinizacji komórek ziarnistych w dojrzałym, niepękniętym pęcherzyku. Poza LH silną luteotropiną jest HCG, która posiada zdolność podtrzymania funkcji zanikającego ciałka żółtego. Odpowiada także za przekształcanie ciałka żółtego miesiączkowego w ciążowe.

• Regresja ciałka żółtego / luteoliza/

Podstawową rolę pełnią prostaglandyny, za czym przemawiają:

• obecność receptorów dla PGF - 2 - L w ciałku żółtym

• wzrost aktywność PGF - 2 prowadzi do nasilenia regresji ciałka żółtego

- hamowanie syntezy progesteronu przez PG

• zdolność ciałka żółtego do syntezy PG

II. Czynność hormonalna jajnika

Czynność hormonalna jajnika wiąże się ze syntezą hormonów sterydowych oraz peptydów jajnikowych.

Sterydy płciowe

Należą do nich: estrogeny, progestageny oraz androgeny

• Estrogeny

Do estrogenów spotykanych w ustroju kobiety należą :

• estron ( E-1) ,

• 17-B-estradiol (E-2),

• estriol (E-3 ) oraz

• produkowany w ciąży estetrol.

W wieku rozrodczym głównym hormonem jest E₂ (estradiol), pochodzący w 95 % z komórek ziarnistych. Produkcja - 2-40 mg/dobę, w okresie okołoowulacyjnym wzrasta do 1000 mg/dobę. Niewielka ilość powstaje na drodze konwersji E₁, zachodzącej w tkankach docelowych oraz z aromatyzacji dehydroizoandrosteronu i testosteronu poza jajnikiem.

E₁ - aktywność 8-10x mniejsza, tylko w niewielkiej ilości wytwarzany de novo w jajniku. Podstawowym źródłem jest konwersja z adrostendionu oraz metabolizm z innych estrogenów, np. E₂ - w wątrobie.

E₃ - najsłabszy biologicznie, prawie w całości produkt metabolizmu E₁ i E₂, głównie w wątrobie, chociaż niewielkie ilości mogą powstać de novo w jajniku. E₃ działa głównie cytotropowo w stosunku do zewnętrznych narządów płciowych, nie działa proliferująco w obrębie endometrium i sutka, gdzie blokuje receptory dla E₁ i E₂. Jest to podstawa hipotezy antyproliferacyjnego działania E₃ .

Wskaźnik E₃ /E₁ + E₂/ u zdrowych kobiet w fazie pomiesiączkowej wynosi 1/16, w fazie przedmiesiączkowej 1/24. Obniżenie tego wskaźnika wiąże się z zagrożeniem rakiem endometrium i sutka.

Działanie biologiczne estrogenów :

W obrębie narządów płciowych :

• kształtowanie II - i III- rzędowych cech płciowych

• nasilenie mitoz w endometrium

• przyrost masy macicy

• zmiany nabłonka pochwy

• nasilenie wydzielania śluzu szyjkowego

• pobudzenie wzrostu nabłonka jajowodów , ich kurczliwości

• w obrębie sutka - zmiany proliferacyjne pęcherzyków

Efekty ogólnoustrojowe działania estrogenów:

• działanie kościotwórcze - hamują działanie IL-6 i nasilają wydzielanie kalcytoniny

• nasilają biosyntezę białek wątrobowych

• korzystny wpływ na profil lipidowy - obniżenie poziomu całkowitego cholesterolu oraz frakcji LDL

• wpływ na układ krążenia za pośrednictwem tlenku azotu, endotelin i prostaglandyn

• Gestageny

Sterydy 21 węglowe, zdolne do podtrzymywania ciąży. Przedstawiciel - progesteron.

Źródło - jajniki, w ciąży łożysko.

W I fazie cyklu - śladowa synteza, zwiększająca się w II fazie cyklu 100x. Ciałko żółte produkuje 15 - 20 mg progesteronu na dobę. Większość progesteronu ulega transformacji do pregnandiolu wydalanego z moczem.

Działanie biologiczne.

W obrębie narządu rodnego:

• przemiany wydzielnicze a następnie doczesnowe, pobudza rozrost podścieliska i

wydzielanie gruczołów

- przekrwienie i rozpulchnienie mięśnia - relaksacja

• powstaje gęsty, nierozciągliwy, skąpy śluz, nieprzenikliwy dla plemników, jednocześnie zwiększone napięcie mięśni szyjki

- zmiany nabłonka pochwy

• jajowód - zwiększenie czynności wydzielniczej nabłonka, hamowanie działania

prostaglandyn

• sutek - wzrost pęcherzyków gruczołowych, ogranicza wzrost nabłonka przewodów.

Działanie ogólnoustrojowe

- diuretyczne przez blokowanie aldosteronu w cewce dalszej

• obniżenie stężenia aminokwasów, działania hipoglikemicznego insuliny, zwiększenie poziomu glikogenu w tkankach

- obniżenie napięcia mięśni gładkich układu moczowego i pokarmowego

- zwiększenie wydalania Ca i P

- podwyższenie temperatury ciała

• w obrębie skóry działanie antyandrogenne.

• Androgeny

Androgeny pochodzą z syntezy w jajniku, nadnerczach i obwodowej konwersji z proandrogenów .Stanowią podstawowe ogniwo w łańcuchu syntezy estrogenów. Są głównym czynnikiem odpowiedzialnym za zmiany atretyczne, eliminujące pęcherzyki nieuprzywilejowane. Stężenie testosteronu i androstendiolu wykazuje niewielkie wahania w przebiegu cyklu, z tendencją wzrostową w okresie okołoowulacyjnym.

Działanie androgenów.

W ustroju kobiecym mają działanie anaboliczne, pobudzają rozwój II i III rządowych cech płciowych w okresie pokwitania. Są prekursorami estrogenów oraz nasilają libido u kobiet.

Białka wiążące sterydy płciowe

W ustroju ludzkim 95% sterydów płciowych krąży związanych z białkami nośnikowymi surowicy:

- albuminami

- globuliną wiążącą sterydy płciowe (SHGB)

- transkortyną (CBG)

Peptydy jajnikowe

Znamy wiele peptydów jajnikowych z których najważniejsze to: inhibina, aktywina, folistyna oraz relaksyna.

• Inhibina - produkowana przez komórki ziarniste, zostaje uwolniona z pękniętego pęcherzyka Graffa, uczestnicząc wraz z estrogenami w hamowaniu uwalniania FSH.

• Relaksyna - w czasie cyklu obserwuje się zmiany jej stężenia, a najwyższą wartość w fazie przedmiesiączkowej. Być może spełnia kluczową rolę w rozrodczości. Posiada zdolność do zmiękczania wiązadeł, przygotowania szyjki, rozwoju gruczołu mlekowego, znoszenia czynności skurczowej macicy. Zwiększa aktywność kolagenaz i proteoglikanaz.

• Aktywina - działa zarówno parakrynnie jak i autokrynnie. Promuje ona folikuligenezę oraz zapobiega luteinizacji i atrezji pęcherzyków.

• Folistyna - działa podobnie jak inhibina. Może także stanowić nośnik białkowy dla aktywiny

Cykl endometrialny

Cykliczne zmiany zachodzące w obrębie błony śluzowej macicy obejmują następujące fazy :

• miesiączkową

• wzrostową

• wydzielniczą

Faza miesiączkowa - zanik estrogenów i progesteronu prowadzi do zmian endometrium spowodowanych reakcjami naczynioruchowymi , apoptozą i zanikami tkankowymi. Efektem jest złuszczenie endometrium i obnażenie warstwy podstawowej.

Faza wzrostowa - wiąże się ze zmianami zachodzącymi w obrębie jajnika , prowadzącymi do wzmożonego wydzielania estrogenów , pod wpływem których dochodzi do odbudowy i wzrostu endometrium .Zmiany dotyczą gruczołów , naczyń spiralnych i włosowatych a także zrębu

Faza wydzielnicza - po powstaniu ciałka żółtego w obrębie jajnika .

Dochodzi do zwiększenia grubości błony śluzowej , nasilenia aktywności gruczołów , zwiększenia odkładania w jej komórkach glikogenu , lipidów i białek. Obserwuje się zwiększone wydzielanie glikoprotein i peptydów do jamy macicy.

Zarówno zmiany strukturalne jak i czynnościowe osiągają szczyt około 7 dni po wyrzucie gonadotropin w okresie okołoowulacyjnym , co pokrywa się z czasem potencjalnego zagnieżdżenia blastocysty.

W przypadku braku zapłodnienia dochodzi do zainicjowania zmian prowadzących do fazy rozpadu endometrium.

III. Przełomy hormonalne w życiu kobiety

W życiu kobiety występują trzy przełomy hormonalne :

- okres dojrzewania

• okres ciąży, porodu i połogu

• okres przekwitania

Dojrzewanie dziewcząt

Dojrzewaniem nazywamy okres życia, w którym następuje dynamiczny rozwój całego organizmu pod wpływem ustalania się nowej równowagi hormonalnej.

Początek pokwitania jest uwarunkowany procesami dojrzewania OUN z następowym zmniejszeniem wrażliwości podwzgórza na sterydy płciowe. Prawdopodobnie kluczową rolę odgrywa sekrecja androgenów nadnerczowych (tzw. adrenarche), które spełniają rolę prohormonu dla estrogenów. Pokwitanie można więc traktować jako przestawienie na inny, wyższy poziom równowagi hormonalnej bez zmian sterowania procesami rozwojowymi.

Niskie stężenie sterydów płciowych jest niedostateczne dla zahamowania czynności podwzgórza i przysadki, co prowadzi do zwiększonego wydzielania gonadotropin. U kobiet dojrzewanie pod wpływem GnRH prowadzi do rozwoju pęcherzyków jajnikowych i powoduje zwiększoną sekrecję sterydów. Z ich działaniem wiąże się rozwój charakterystycznych cech płciowych.

W przebiegu dojrzewania ważną rolę spełniają także hormony tarczycy.

W okresie dojrzewania obserwujemy tzw. skok pokwitaniowy, który wynika z przyrostu wzrostu, ciężaru ciała oraz narządów wewnętrznych, a który zależy od androgenów nadnerczowych.

Wraz ze zmianą cech anatomicznych zachodzą zmiany fizjologiczne: wzrost ciśnienia krwi, stabilizacja i zwolnienie tętna, ustalenie ciepłoty ciała. Zmieniają się również procesy biochemiczne - np. wzrost poziomu glukozy i inne.

Kolejność rozwoju cech płciowych.

Pierwszym objawem u kobiet jest pojawienie się wydzieliny pochwowej tzw. fluor pubertalis.

Następnymi - rozwój sutków - telarche, owłosienia na wzgórzu łonowym - pubarche oraz pod pachami - adrenarche. Równolegle do rozwoju II i III rzędowych cech płciowych pojawia się menarche czyli pierwsza miesiączka w życiu. Występuje po przekroczeniu masy krytycznej tzn. 48 kg Pojawia się pomiędzy 9 a 16 rokiem życia.

Miesiączkowanie dziewcząt.

Pierwsze krwawienia są najczęściej jednofazowe, bezowulacyjne i występują w związku z uwstecznieniem się niepękniętego pęcherzyka Graffa. Obniżenie poziomu estrogenów prowadzi do złuszczania i wydalania warstwy czynnościowej błony śluzowej macicy. Regularność cyklu ustala się w ciągu 2 lat po menarche.

Endokrynologia ciąży

W czasie ciąży obserwujemy przełom hormonalny polegający na zmianach czynnościowych i jakościowych w obrębie układu hormonalnego u kobiety. Stwierdza się hormonalną czynność pojawiających się struktur: trofoblastu, kosmówki, a następnie łożyska . Produkowane są w nich:

• Hormony białkowe

Specyficzne białka ciążowe zbudowane z polipeptydowych łańcuchów, przypominające hormony przysadkowe zarówno strukturą jak i funkcją. Należą do nich :

Gonadotropina kosmówkowa (HCG)

Glikoproteid utworzony z dwóch podjednostek. Rola jej polega na podtrzymywaniu funkcji ciałka żółtego podczas pierwszych tygodni ciąży.

Laktogen łożyskowy

Produkowany w syncytiotrofoblaście glikoproteid powoduje :

- wzrost stężenia WKT

- obniżenie czułości na endogenną i egzogenną insulinę

- wzrost transportu aminokwasów

• Hormony sterydowe

Progesteron, estron, 17-B-estradiol, estriol, estetrol.

Progesteron - w czasie ciąży pełni kilka funkcji:

- hamuje matczyną odpowiedź immunologiczną

- substrat dla mineralo- i glikokortykosterydów

- chroni myometrium przed czynnością skurczową powodując hiperpolaryzację

komórek mięśniowych

Estrogeny - produkowane w jednostce płodowo-łożyskowej. Głównym estrogenem jest estriol. Pojawia się także estetrol - produkowany wyłącznie w wątrobie płodu.

Endokrynologia porodu.

Poród jest wynikiem przemian wszystkich środowisk ciążowych - płodowego, łożyskowego i matczynego.

Zmniejszenie poziomu progesteronu oraz wzrost poziomu estrogenów powoduje zwiększenie aktywności skurczowej mięśnia macicy. Istotną rolę spełniają prostaglandyny - potężny stymulator czynności skurczowej macicy produkowany w doczesnej.

Endokrynologia laktacji

Po porodzie układ hormonalny podejmuje kontrolę nad procesem karmienia czyli laktacją. Jest to czynność gruczołów sutkowych prowadząca do wydzielania mleka.

Laktogeneza - rozpoczęcie wydzielania i laktopoeza - jego kontynuacja, są efektami złożonych procesów, które obejmują rozwój anatomiczny i czynnościowy gruczołów sutkowych, wyzwolenie i podtrzymanie istniejącej laktacji.

Rozwój sutka Rozpoczyna się w okresie pokwitania i zależy od estrogenów a także prolaktyny oraz innych hormonów np. insuliny, kortykosterydów. Inicjacja i podtrzymywanie laktacji. Prolaktyna i laktogen łożyskowy są induktorami syntezy białek w gruczołach sutkowych. W ciąży nie dochodzi do wydzielania mleka z powodu blokującego działania dużych ilości sterydów płciowych. Dopiero po wydaleniu łożyska i gwałtownym spadku poziomu estrogenów i progesteronu następuje rozpoczęcie laktacji. Stymulacja wydzielania mleka polega na drażnieniu, w akcie ssania, nerwowych zakończeń czuciowych, co powoduje wydzielanie prolaktyny i oksytocyny.

Przekwitanie (klimakterium)

Jest to okres przejściowy w życiu kobiety od pełnej dojrzałości do starości.

Dzieli się na:

- okres przedmenopauzalny - okres 6 lat poprzedzający menopauzę

- okres pomenopauzalny - 6 lat po ostatniej miesiączce

Menopauza - ostatnia w życiu miesiączka, po której następuje 6 miesięczna przerwa. Pojawia się pomiędzy 46 a 52 rokiem życia.

Przekwitanie jest następstwem fizjologicznej niedoczynności jajników związanej ze zmniejszeniem się ilości tkanki czynnościowej jajnika. Zmniejszenie poziomu sterydów płciowych prowadzi do wypadania funkcji owulacyjnej a także zaburzeń gruczołów dokrewnych i OUN, co powoduje np. zaburzenia naczynioruchowe.

Uwzględniając sytuację wewnątrzwydzielniczą przekwitanie dzieli się na :

- okres hipo- lub alutealny

- okres hipoestrogenny

Objawy kliniczne przekwitania

- niepłodność

- krwawienia czynnościowe

- uderzenia krwi do głowy

- przyśpieszenie czynności serca i oddechowej

- nadmierne pocenie się i zawroty głowy

- labilność emocjonalna i drażliwość

- depresja i osłabienie pamięci.

REGULACJA ROZRODU U MĘŻCZYZN

Regulacja rozrodu u mężczyzn związana jest z osią podwzgórze - przysadka - jądro.

Badania wielu autorów pozwoliły uznać OUN za główny motor przemian pobudzających przysadkę do wydzielania gonadotropin.

W ustroju męskim nie ma cyklicznego uwalniania hormonów gonadotropowych. Prawidłowa kontrola hormonalna kształtowana jest przez pulsacyjne uwalnianie podwzórzowego GnRH, który stymuluje epizodyczną sekrecję przysadkowych gonadotropin.

Uważa się, że jednofazowa czynność osi podwórze - przysadka - jądro ustala się około 3 dnia po urodzeniu wskutek wpływu hormonalnego gonady męskiej, warunkującej maskulinizację podwzgórza. Pojawia się typowy dla ustroju męskiego stały obraz wydzielania LH i FSH. Ustala się pewien wzorzec wydzielania, np. LH uwalniany jest co 2 - 4 godziny.

Obok przyjętej niefazowości wydzielania gonadotropin, w ustroju męskim możliwa jest rytmiczna (cykl 8-10 dniowy) regulacja czynności hormonalnej gonad.

Istnieje także dobowy rytm wydzielania np. folitropiny ze szczytem między 4 a 8 rano.

I. Mechanizm działania gonadotropin u mężczyzn.

Wpływ na wzrost nabłonka plemnikotwórczego jak i na czynność hormonalną odbywa się poprzez wzajemnie zazębiające się działanie FSH i LH. Wydaje się jednak, że każda z gonadotropin wykazuje pewną dominację w określonej funkcji gonady: FSH reguluje głównie czynność rozrodczą natomiast LH hormonalną. Podkreśleniem tej odrębności jest spotykane w piśmiennictwie rozbicie osi przysadka - jądro na :

- oś FSH - kanaliki nasienne

• oś LH - komórki Leydiga

Przysadka - komórki Leydiga

Pod wpływem GnRH hormon lutenizujący stymuluje syntezę androgenów w komórkach Leydiga. Wpływa na syntezę cholesterolu i konwersję 17- hydroksypregnenolonu do testoteronu. Testosteron wytwarzany w tych komórkach wydzielany jest do krążenia. Syntetyzowany jest także androstendion - prekursor dla syntezy estrogenów.

Działanie biologiczne androgenów w ustroju męskim.

W obrębie narządów płciowych :

• różnicowanie przewodów Wolffa, wewnętrznych narządów płciowych,

maskulinizacja podwzgórza

- stymulacja dojrzewania zewnętrznych narządów płciowych

- stymulacja wzrostu ciała

- indukcja powiększenia gardzieli, pogrubienie strun głosowych

- powstawanie zarostu i owłosienia

- wzmaganie pociągu oraz potencji płciowej

- wytwarzanie zachowania agresywnego, wojowniczego

Działanie ogólnoustrojowe - anaboliczne

- zwiększenie aktywności anabolicznej

- stymulacja wzrostu kostnego

- stymulacja wytwarzania erytrocytów poprzez stymulację erytropoetyny

• wpływ na lipidy - wzrost stężenia cholesterolu i lipoprotein beta oraz obniżenie

alfa

• zwiększa aktywność gruczołów łojowych

Czynnikiem kontrolującym wydzielanie LH jest testosteron lub jego metabolity np. dwuhydrotestosteron .

Oś przysadka - kanaliki nasienne

Proces sekwencyjnych zmian w komórkach rozrodczych stymulowany jest przez FSH i nazywany cyklem spermatogennym. W końcowej fazie tego procesu działa testosteron. U mężczyzn cykl taki zawiera 6 stadiów. Nabłonek plemnikotwórczy zawiera 5-6 warstw we wszystkich fazach podziału, od spermatogonii do spermatyd. Dojrzewanie spermatyd i wykształcanie plemników określamy mianem spermogenezy. Heller i Clermont określili czas trwania procesu spermogenezy u człowieka na 74 dni, przy czym czas trwania cyklu nabłonka plemnikotwórczego wynosi 16 dni.

Drugą składową kanalików są komórki Sertoliego. Spełniają kilka funkcji:

- utrzymywanie kontaktu z naczyniami krwionośnymi.

- fagocytoza uszkodzonych komórek

- wytwarzanie białek - ABP -proteiny wiążącej androgeny

• wytwarzanie androgenów niezbędnych do podtrzymania spermatogenezy

• synteza estrogenów

Estrogeny

10-20% estrogenów w ustroju męskim pochodzi z jąder, powstając de novo, główna zaś część z przemiany testosteronu. Miejscem wytwarzania estrogenów w jądrze są komórki Leydiga. Syntetyzowany jest głównie estron i estradiol.

II. Przełomy hormonalne u mężczyzn

Podobnie jak u kobiet spotykamy się z okresem dojrzewania i okresem przekwitania.

Dojrzewanie u chłopców

Zgodnie z kryteriami Tannera pokwitanie dzielimy na kilka stadiów, w zależności od zmian rozwojowych narządów płciowych i owłosienia. Trwa ono od 6 do 16 roku życia.

Stężenie FSH i LH i testosteronu wzrasta progresywnie. Stężenie LH rośnie bardziej gwałtownie i występuje szybciej, wcześniej także ulega zahamowaniu. Powyżej 13 roku życia następuje znaczny wzrost poziomu testosteronu. Obok narastających stężeń testosteronu wzmaga się wydzielanie estrogenów jądrowych oraz androgenów nadnerczowych.

Spośród możliwych kandydatów do miana induktora pokwitania na pierwsze miejsce wysunęły się androgeny nadnerczowe. Na 2 lata przed aktywacją pokwitaniową osi podwzgórzowo - przysadkowej ujawnia się wydzielanie androgenów, szczególnie DHA. Fakt ten określany jest jako adrenarche i jest decydującym czynnikiem w inicjacji pokwitania. Pomocnicza rolę spełnia prolaktyna.

Wzrost syntezy hormonów płciowych stymuluje:

- wzrost kośćca

• zwiększenie masy ciała aż do momentu przekroczenia poziomu krytycznego

hormonów, powyżej którego następuje blokowanie dalszego wzrostu.

• rozwój narządów płciowych, owłosienia, mutacja

Niezbędne warunki zapoczątkowania pokwitania u chłopców:

- mała zawartość SHGB - umożliwia wzrost wolnego testosteronu

- odpowiednie stężenie testosteronu

• uruchomienie wytwarzania estradiolu odgrywającego ważną rolę w uruchomieniu

sekrecji LH.

- uruchomienie sekrecji LH - stymulatora rozwoju komórek Leydiga

- zwiększenie wrażliwości gonadotropów przysadkowych na GnRH.

Przekwitanie u mężczyzn

Zasadniczą jego przyczyną jest wygasanie czynności dokrewnej jąder. Zespół ten występuje u mężczyzn po 50 roku życia, przy czym czynność plemnikotwórcza gonady zachowana jest do późnych lat życia, natomiast wcześniej występują zaburzenia czynności hormonalnej, co wpływa na występowanie typowych dla okresu pokwitania zaburzeń psychosomatycznych.

---