Produkcja-wytworzenie dóbr materialnych i usług zdolnych do zaspokojenia ludzkich potrzeb. Praca-to celowa i świadoma działalność człowieka przekształcająca dobra przyrody w celu zaspokojenia ludzkich potrzeb. Środki produkcji-to, materialna, rzeczowa strona produkcji. Posługuje się nimo człowiek w procesie produkcji.Przedmioty pracy-to dobraulegające przetworzeniu w procesie pracy. Na nie skierowana jest praca człowieka. Środki pracy-to urządzenia służące do przetworzenia przedmiotów pracy, zalicza się do nich: budynki, budowle, maszyny, narzędzia. Charakterystyczne cechy produkcji rolnej: bezpośredni wpływ warunków atmosferycznych, cykliczność produkcji uzależniona od pór roku, wielostronność produkcji, duży obszar produkcji, samoprodukcja. Warunki produkcji rolnej: warunki klimatyczne, ukształtowanie terenu, jakosć gleb. Formy własności gospodarstw rolnych: prywatna, państwowa, spółdzielcza (zrzesza kilku do kilkudziesięciu rolników). Typy prywatnych gospodarstw rolnych: gospodarstwa rodzinne 1-50ha, duże gospodarstwa prywatne50-100, duże gospodarstwa farmerskie do kilku tys ha. Funkcje gospodarstwa rolnego: produkcja roślinna zwana pierwotną która wytwarza gotowe artykuły spożywcze, produkcję zwierzęcą zwaną wtórną która przetwarza paszę na produkty spożywcze. Działy gospodarstwa rolnego: dział produkcji roślinnej, zwierzęcej, przetwórstwa rolnego, usług mechanicznych. Gałęzie w dziale produkcji roślinnej: zboża, rośliny okopowe, pastewne, przemysłowe, strączkowe, trwałe użytki zielone. Gałęzie w dziale produkcji zwierzęcej: bydło, trzoda chlewna, owce, konie, drób, króliki, pszczoły. Gałęzie w dziale przetwórstwa rolnego: gorzelnie, mieszalnie pasz, suszarnie, masarnie, przetwórstwo owocowo warzywne. Powiązania pomiędzy działami a gałęziami w gospodarstwie: poprzez maksymalne wykorzystanie surowców, poprzez wykorzystanie ziemi, poprzez racjonalne wykorzystanie pracy, właściwe wykorzystanie środków finansowych.Ekonomiczne warunki zewnętrzne: odległość od aglomeracji, stan i sieć dróg w rejonie, odległość od zakładów przemysłu rolnego, odległość od puntu skupu, zasoby siły roboczej w rejonie. Ekonomiczne warunki wewnętrzne: ilość i jakość siły roboczej, ilość i jakość środków produkcji, zasoby finansowe gosp, poziom kierowania gosp, wielkość gosp, wewnętrzne warunki komunikacyjne. Pozytywny wpływ wiatru: przenoszenie pyłku kwiatowego, osuszanie nadmiernie wilgotnej gleby, przemiejszczanie mas powietrza i różnej temp. Negatywny wpływ wiatru: powoduje zbędne parowanie, wywiewanie pylistych części gleby, przenoszenie drobnych zarodników grzybów, wysuszanie i wymrażanie roślin zimą, strącanie owoców. Znaczenie gospodarcze uprawy zbóż: zboża zajmują największy areał w strukturze zasiewu 33% zbirób przeznacza się na pokrycie potrzeb żywieniowych człowieka. Budowa pędu roślin zbożowych: w pełni wykształcona roślina zbożowa ma kilka, a czasem kilkanaście pędów zwanych źdźbłami. Źdżbło jest łodygą zbudowaną z kilku prostych rurkowatych międzywięźli. Budowa owoców roślin zbożowych: owocem jest ziarniak zwany ziarnem. Każdy ziarniak składa się z zarodka wypełnionego substancjami zapasowymi. Wzrost i rozwój: kiłkowanie (trwa kilka dni), faza wschodów (kiełki wyrastają nad powierzchnię gleby w postaci pierwszego liścia otoczonego pochewką), faza krzewienia (wyrastanie kilku pędów z tzw węzłów krzewienia), strzelanie w źdżbło (najbardziej intensywny wzrost rośliny, pędy zaczynają się wydłużać), kłoszenie (ukazywanie się na szczycie źdźbeł kłosów), kwitnienie (faza ta przebiega różnie w zależności czy roślina jest samopylna, dojrzewanie (dojrzałość mleczna, dojrzałość woskowa, dojrzałość pełna). Gleby bielicowe- ukształtowały się pod wpływem lasów iglastych przy silnych procesach wymywani. Powstały z różnych utworów macierzystych i dlatego wyróżnia się kilka ich rodzajów: gleby żwirowe, piaskowe i gliniaste.Gleby brunatne- powstały pod wpływem lasów liściastych lub mieszanych i na utworach zasobnych w węglan wapnia. Mają w miarę równomierne zabarwienie brunatnych. Odczyn przeważnie obojętny lub lekko kwaśny. Są one z reguły zasobniejsze od bielic w próchnicę i składniki mineralne. Stąd też ich wartość rolnicza jest oceniana znacznie wyżej. Czarnoziemy- powstały na podłożu lenowym pod wpływem roślinności stepowo-łąkowej. Rozróżnia się czarnoziemy właściwe lub zdegradowane. Ziemie te charakteryzują się wysoką zasobnością w składniki pokarmowe. Sorpcja glebowa- to zdolność gleby do zatrzymania drobnych cząstek gleby, drobnoustrojów i jonów z zawiesin i roztworów oraz gazów i pary wodnej z powietrza. Rośliny okopowe- wszystkie rośliny okopowe dzieli się na 2 grupy: rośliny bulwiaste, które uprawia się w celu pozyskania użytkowych bulw i rośliny korzeniowe, uprawiane głównie dla pozyskania masy korzeniowej oraz użytkowanych na paszę liści i czasem naci. Charakterystyka roślin okopowych: uprawa w szerokie rzędy oraz duże potrzeby pokarmowe, wymagające uprawy na oborniku, wysokie nakłady pracy ludzkiej i duże zaangażowanie środków produkcji. Znaczenie gospodarcze roślin okopowych: ziemniaki- uprawia się głównie na paszę oraz jako surowiec dla przemysłu spirytusowego, krochmalniczego i spożywczego. Ok10% do spożycia bezpośredniego. Buraki cukrowe- korzenie praktycznie w całości wykorzystuje się do prod.cukru. Cenną paszą są również liście z główkami które służą do kiszonek. Buraki pastewne-głównie pasza! Rośliny strączkowe- zaliczamy: fasolę, bób, groch, łubiny, soję. Znaczenie gospodarcze roślin strączkowych: uprawia się je głównie w celu pozyskania wysokowartościowych, bogatych w białko, tłuszcze i sole mineralne, nasion przeznaczonych do bezpośredniego spożycia, ze względu na dużą zawartość azotu są wykorzystywane jako nawóz przy oraniu, wpływają na żyzność gleby. Wzrost i rozwój roślin strączkowych:- kiełkowanie-po kilku dniach od posiania, wschody-10-20dni od posiania, formowanie i wzrost pędów, tworzenie pąków kwiatowych, kwitnienie-najszybciej groch siewny(50dni po siewie) najpóźniej u wyki (80dni), kształtowanie nasion. Odwadnianie gruntów: może być uprawiane 2 metodami: przy pomocy systemu rowów otwartych- rowy boczne odprowadzają wodę do rowów zbierających, a te do najgłębszych rowów głównych, przy pomocy sieci drenarskiej: układ sączków i zbieraczy. Nawadnianie gruntów: trzema sposobami: przedsionkowo-podtapianie terenu lub za pomocą pomp, zalewowo- polega na sztucznym zalaniu terenu wodą doprowadzającą rowami z rzek lub zbiornika, Przez deszczowanie za pomocą rurociągów wody tłoczonej pod ciśnieniem z rzeki lub zbiornika i rozprowadzenie za pomocą zraszaczy. Uprawka- jest to wierzchnia, wykorzystywana rolniczo warstwa gleby podlegająca uprawie czyli bezpośredniemu działaniu urządzeń rolniczych. Orka- podstawowy i najważniejszy zabieg uprawny. Rodzaje orki: zasadnicze, uzupełniające, specjalne. Podorywka- to orka płytka(8-10cm) wykorzystywanych zwykle po zbiorach zbóż i rzepaku. Jej zadaniem to pokrycie resztek pożniwowych, spulchnienie warstwy roi, walkę z chwastami i szkodnikami. Orka siewna- to orka na średniej głębokości, ziemia jest dobrze wymieszana i pokruszona, stosujemy jesienią pod zboża ozime. Słonecznik- przekrój łodygowy bez rozgałęzień, system korzeniowy jest bardzo silny, palowy dobrze rozwinięty, kwiatostan w postaci koszyka wydający kilkaset kwiatów i owoców w formie niełuski. Len- długa cienka sztywna łodyga bez rozgałęzień, w szczytowej części łodyga tworzy kilka rozgałęzień zakończonych pojedynczymi kwiatami które są samopylne. Melioracje wodne- trwałe zabiegi zmierzające do trwałej poprawy stosunków wilgotnościowych gleby, mogą być to zabiegi odprowadzające wodę lub uzupełniające braki. Rośliny przemysłowe dzielimy na 3grupy: oleiste, włókniste, specjalne. Rośliny oleiste-zaliczamy te które gromadzą więcej tłuszczu np. rzepak, gorczyca, mak. Rośliny włókniste- zalicza się głównie len i konopie, gromadzą w łodygach znaczne ilości włókna łykowatego które stanowi surowiec do produkcji naturalnych włókien roślinnych. Rośliny specjalne- tytoń chmiel zioła, rośliny lecznicze w uprawie polowej. Fazy rozwojowe ziemniaka: wschody, formowanie liści i łodyg, rozwój części nadziemnej, formowanie pąków kwiatowych, kwitnienie, zasychanie liści. Fazy rozwojowe buraka: kiełkowanie, wschody, faza 2liści, faza 6liści, faza 16liści, faza formowania korzenia spichrzowego, faza korzenia dojrzałego. Czarne ziemie: powstały przeważnie w wyniku przekształcenia gleb bagiennych na różnych podłożach przy udziale roślinności łąkowej, zawartość próchnicy waha się 3-4%. Rędziny- powstały ze zwietrzonych skał wapiennych, węglanowych i siarczanowych pod wpływem działalności roślinności leśno łąkowej, wyróżniamy rędziny brunatne i czarnoziemne. Mady- gleby występujące w dolinach rzek powstałe z naniesionych osadów w wyniku kolejnych wylewów rzecznych.