plik

Wstęp

Druga część podręcznika Na ła m a ch p r a s y w konstrukcji i założeniach dydaktycznych stanowi

kontynuację części pierwszej. Przeznaczona jest również dla studentów zaawansowanych (poziom

C2), którzy znajdą w niej dalszy materiał przydatny w przygotowaniu do zdania egzaminu certyfi

katowego.  Podział pozycji na dwa tomy ma na celu jej łatwiejszą adaptację do potrzeb kursowych
i  uczynienie jej  bardziej  przyjazną dla odbiorców,  zarówno  uczących  się, jak i  nauczycieli.  Dobór
tematów kolejnych trzynastu rozdziałów został także oparty na zaleceniach zawartych w „Standar
dach wymagań egzaminacyjnych Państwowej  Komisji Poświadczania Znajomości Języka Polskiego

jako Obcego”1 dla poziomu C l.

Przyjęta tu podstawowa koncepcja pracy z tekstem pisanym polega na jego podziale na trzy

etapy, w których odpowiednio znajdują się następujące typy zadań:

1) przed czytaniem:

definicje,
synonimy,
antonimy,
uzupełnianie zdań czasownikami/rzeczownikami,

łączenie czasowników z dopełnieniami,
łączenie elementów w logiczne wyrażenia,

frazeologizmy,
określanie rzeczowników przymiotnikami,

przewidywanie treści tekstu na podstawie tytułu, akapitu, wybranych słów,
asocj ogramy;

2) w trakcie czytania:
szybkie odpowiedzi na pytania,
dokładne odpowiedzi na pytania,

jednostki wyboru ABC,

oznaczanie treści zdań jako prawda/fałsz,

porządkowanie zdań w tekst,
porządkowanie akapitów w tekst,
dobieranie tytułu do akapitów,
uzupełnianie tekstu słowami z ramki,
uzupełnianie tekstu usuniętymi zdaniami,

wyjaśnianie cyfr/nazw własnych;

3) po czytaniu:
porównywanie wysuniętych przypuszczeń odnośnie do tekstu z jego treścią,
oznaczanie poprawności poszczególnych linii tekstu,

1 Por.: Państwowe Egzaminy Certyfikatowe z Języka Polskiego jako Obcego. Standardy wymagań egzami

nacyjnych, Państwowa Komisja Poświadczania Znajomości Języka Po.skiego jako Obcego, Ministerstwo
Edukacji Narodowej i Sportu, Warszawa 2003, s. 54.

uzupełnianie brakujących części wyrazu w tekście,
rozwijanie sprawności mówienia np. scenki, dialogi sytuacyjne, monologi, wywiady, dyskusje

panelowe),

rozwijanie sprawności pisania (np. redagowanie listów, zaproszeń, próśb, ogłoszeń, odezw, po
rad, instrukcji, regulaminów, notek i artykułów prasowych z wykorzystaniem analizy wykresów,

diagramów i tabel, pisanie opowiadań, tekstów argumentacyjnych, reklamowych),
dopasowywanie leksyki potocznej do słownictwa oficjalnego,
rozwiązywanie krzyżówek.

Szczegółowy opis rozwiązań metodycznych przyjętych w podręczniku zamieszczony został we

Wstępie do jego pierwszej części.

Strategie egzaminacyjne, które dołączone są do I części podręcznika, prezentują typy zadań sto

sowanych na egzaminach certyfikatowych z języka polskiego jako obcego w części „Rozumienie
tekstów pisanych” oraz podają bardzo szczegółowe wskazówki ich rozwiązywania.

Proponowany materiał wykorzystywany był na zajęciach ze studentami zagranicznymi odbywa

jącymi część studiów na Politechnice Opolskiej w ramach programu Socrates-Erasmus. Za aktywną
współpracę i wyrażone oceny przy testowaniu próbnej wersji poszczególnych rozdziałów wyrażam

im podziękowanie. Panu Damianowi Wielosze serdecznie dziękuję za sprawne opracowanie kom
puterowe krzyżówek.

Podziękowania składam także wszystkim, którzy przyczynili się do powstania podręcznika,

a w szczególności Recenzentowi, Panu Profesorowi Władysławowi Miodunce, którego sugestie po

zwoliły znacznie ulepszyć jego ostateczny kształt.

Mam nadzieję, że

Na łamach

p r a s y

część II

stanowić będzie wartościową pomoc dla wszystkich

uczących się języka polskiego na najwyższym poziomie zaawansowania i przygotowujących się do
uzyskania potwierdzenia jego znajomości w postaci dyplomu certyfikatowego.

WSTĘP

I. BEZTROSKIE ŻYCIE

SZLACHCICA

I. W yszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

a) kres
b) hańbić

c) ród
d) z racji

e) mrowie
f) ganek

g) akt zgonu

h) skoligacić się

1) z powodu, z okazji czegoś

2) koniec jakiegoś okresu, trwania czegoś
3) urzędowy dokument stwierdzający śmierć

4) wielka ilość, liczba kogoś lub czegoś

5) postępować w sposób wywołujący ogólne potępienie i pogardę

6) spokrewnić się z kimś (znakomitym) przez małżeństwo, spowinowacić się
7) przybudówka przed wejściem do domu nakryta daszkiem, wspartym

na słupach

8) zespół ludzi spokrewnionych ze sobą, pochodzących od jednego przodka

II. Połącz każdy czasownik z odpowiednim wyrażeniem przyimkowym.

stawiać się
karać

wyrażać się

dotrzeć
podszywać się

starać się

o chłopach

pod szlachtę

ponad resztą społeczeństwa
o tytuł

do swych przodków
za zabicie

Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

wyznanie
dług
tytuł
posiadacz

architektura
praca

rodowy
mieszkalna
mojżeszowe

karciany
fizyczna
ziemski

IV. Połącz każdy przyimek z odpowiednim rzeczownikiem.

bez

dzisiaj

przy

przywilej

dzięki

wjeździe

przez

wyroku

wieki

V. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

1) gorzałka

sława

nakrycie

2) przywilej

prymityw

wódka

3) podatek

stanowisko

akcyza

4) dobra

zastawa

uprawnienie

5) cham

ryczałt

zaszczyt

6) urząd

posiadłość

grubianin

7) splendor

prawo

funkcja

8) serwis

czysta

własność

VI. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) wspaniałomyślny, pomyślny, wielkoduszny, hojny

2) sprawiedliwy, sprawny, bezstronny, obiektywny
3) prawomocny, zobowiązany, obowiązujący, wiążący
4) grzecznościowy, kurtuazyjny, uprzejmościowy, wychowany

5) bezinteresowny, altruistyczny, idealny, ideowy

6) niehonorowy, niegodny, nieetyczny, niestały

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

cło, nietykalność, honor, hrabia, staranie

1) Rząd dołoży wszelkich........................... by pomóc powodzianom.

2) W zamku wysłuchaliśmy opowieści o jego pierwszym właścicielu, prawdziwym...................

3) B ez.......................... można przewieźć dwie butelki alkoholu.

4) Immunitet zapewnia posłom..........................na okres ich kadencji.

5) Twoje postępowanie to ujma n a .............. ........... oficera!

VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie teraźniejszym .

zakazywać, konfiskować, gwarantować, pędzić, piastować, obrabiać, eksponować, postrzegać

1) O n ..........................swoje polskie pochodzenie w każdej książce.

2) Ogrodnik właśnie..........................zagonki pod warzywa.
3) Statut..........................członkom naszej partii pracy w innych organizacjach.

4) Oni żyją z tego, ż e ..........................bimber i szmuglują tytoń.

5) Jego ojciec..........................zaszczytną godność senatora.
6)  My wszyscy..........................go jako człowieka bardzo zrównoważonego.
7)  Policja często przeprowadza kontrole i ..........................nielegalne oprogramowanie.
8)  Same nazwiska aktorów..........................wspaniałą sztukę.

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

IX. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.

A) sam w sobie

1) pochodzenie arystokratyczne

B i błękitna krew

2) okres największej pomyślności, największego dobrobytu

C) złote lata

3) rozpatrywany pojedynczo, w oderwaniu od otoczenia, tła, okoliczności

1) W tamtych czasach nie mogli się pobrać, gdyż ona była chłopką, a on m iał.................................

2) Ta wypowiedź.......................................................... jest niepokojąca, a w powiązaniu z jego całym

zachowaniem wręcz karygodna.

3) Obroty naszej firmy znacznie spadły,.......................................................mamy już dawno za sobą.

X. Przeczytaj tekst szybko i znajdź w nim odpowiedzi na następujące pytania.

1) Co było wartością nadrzędną dla szlachty?

2) Czym cieszyła się szlachta w całej Europie?
3) Jaki szczególny przywilej miała szlachta polska?

4) Co odczuwali poddani w związku z nadawaniem szlachcie przywilejów?

5) Co wyjaśnia poczucie wyższości „dobrze urodzonych”?

6) Do kiedy polscy mieszczanie nie mogli kupować ziemi?

7) Ilu świadków wystarczyło przedstawić do poświadczenia szlacheckiego pochodzenia w Polsce?
8) Jaki procent ludności w Polsce stanowiła szlachta?
9) Co zakończyło uprzywilejowaną pozycję szlachty polskiej?

1) Przez wieki szlachta wierzyła, że jest obdarzona przez Boga specjalnymi przymiotami, niedo

stępnymi dla zwykłych śmiertelników. Urodzenie zawsze było dla szlachty wartością nadrzędną,
z której wynikały wszystkie przywileje tego stanu. Minęły już czasy, gdy potomkowie wielkich

rodzin  szlacheckich stawiali  się ponad resztą społeczeństwa tylko  dlatego,  że w ich żyłach płynęła
„błękitna krew”. Echa tych teorii odnajdujemy jednak i dzisiaj -  kogoś wspaniałomyślnego, bezin
teresownego  i  sprawiedliwego  określamy jako...  szlachetnego właśnie.  Podobnie  drogie kamienie,

wyjątkowe gatunki drewna czy wina - też nazywamy szlachetnymi. Krótko mówiąc, szlachetny
znaczy lepszy, a więc zasługuje na specjalne traktowanie.

(2) W całej Europie szlachta cieszyła się licznymi przywilejami - prawem noszenia szabli bądź szpa

dy (w zależności od kraju), wydzielonymi ławami w kościele, zwolnieniem z głównych podatków,

wyłącznym prawem do piastowania wysokich urzędów świeckich i duchownych oraz posiadania

dóbr ziemskich.
(3) W Polsce szlachta miała też zagwarantowaną nietykalność osobistą i majątkową - nawet król nie
mógł uwięzić szlachcica i skonfiskować jego ziemi bez prawomocnego wyroku sądowego. Szlachcic

nie płacił ceł, kupował sól po niższej cenie i mógł pędzić gorzałkę, co - jak wiadomo - zawsze było
dobrym interesem.

(4) Dzięki nadawanym szlachcie przywilejom politycznym i ekonomicznym dawano odczuć pod

danym, że należą do gorszego gatunku.  Przelanie szlacheckiej  krwi przez plebejusza zawsze karano
śmiercią,  ale  za  zabicie  chłopa polski  szlachcic płacił karę -  w X\1I  wieku  sto  grzywien  (w  tym
samym czasie mieszczanin,  który ośmielił się nosić kosztowne futra i jedwabne pasy wyróżniające
„dobrze urodzonych”, płacił za swoją śmiałość tysiąc grzywien).

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

(5) Skąd się wzięło to poczucie wyższości? W yjaśnia je średniowieczny system lenny. Władca po

trzebował doradców oraz broniących jego pozycji ryc;

«ego zatrudniał odpowiednich ludzi,

płacąc im najbardziej wówczas pożądaną walutą -  zie-  i.  Obdarowany zajęty sieczeniem królew
skich nieprzyjaciół,  nie mógł sam obrabiać dóbr,  wizz  otrzymywał je wraz z chłopami.  Z czasem
znaczenie rycerstwa zmalało (m.in.  na skutek stosowania artylerii)  i stan wojowników przekształcił

się w stan posiadaczy ziemskich, czyli szlachtę.

(6) W spadku po rycerzach pozostało nie tylko wyłączne prawo do posiadania ziemi (polscy

mieszczanie nie mogli jej kupować aż do 1791 roku), ale też herby i obyczaje. Zdarzało się, że

w XVII i XVIII wieku zubożały szlachcic sam uprawiał ostatni skrawek ziemi, ale nadal o chło

pach,  nawet  dużo  bogatszych  od  siebie,  wyrażał się  per  „cham”  i  nie  dopuszczał do  skoligacenia
się z nimi.  Szczęśliwie dla szlachcica,  praca na roli była jedynym fizycznym zajęciem,  które go nie
kompromitowało  -  wszystkie  inne  hańbiły  go  na  równi  z  niehonorowym  postępowaniem.  Sam
honor oczywiście uważano za wrodzoną cechę stanu szlacheckiego.  Nakazywał on zarówno walkę
w obronie ojczyzny, jak i organizowanie przyjęcia na odpowiednim poziomie oraz... spłatę długów
karcianych.

(7) Profity płynące z przynależności do stanu szlacheckiego skłaniały oszustów do podszywania się

pod szlachtę. W Polsce do poświadczenia szlacheckiego pochodzenia wystarczyło przedstawić sześ
ciu, niekiedy czterech świadków. Szlachta w Polsce nigdy nie zaakceptowała dziedzicznych tytułów

rodowych, ustalających hierarchię prestiżu i używanych powszechnie np. wśród szlachty francu

skiej, gdzie hrabia był ważniejszy od barona, a markiz od hrabiego. Tytuły te uważano za sprzeczne
z zasadą równości i ustawami zakazywano podejmowania starań o nie.

(8) Niechęć do tytułów rodowych nie była jednoznaczna z niechęcią do tytulatury w ogóle. Etykie

ta szlachecka wymagała używania tytułów związanych z pełnionym  urzędem,  a ponieważ szlachty
było  w  Polsce  mrowie  (10%  ludności),  urzędów,  zwłaszcza ważnych,  siłą  rzeczy  nie  wystarczało
dla wszystkich  chętnych,  stąd  eksponowano  każdą,  choćby najskromniejszą  funkcję,  a  splendor

z racji jej piastowania spadał nie tylko na samego urzędnika, ale i jego żonę, dzieci a nawet wnuki.

(9) Złote lata szlachty europejskiej zamyka rewolucja francuska. „Ludzie rodzą się i pozostają wolni

i równi z punktu widzenia prawa. Różnice społeczne mogą się opierać tylko na użyteczności wobec

społeczeństwa”. Tymi słowami  podpisano w  1789  r.  akt zgonu szlachty francuskiej. W  Rosji kres
uprzywilejowanej pozycji szlachty położyła rewolucja  1917 r., w Niemczech -  konstytucja Repub
liki Weimarskiej z  1919 r., w Polsce -  konstytucja marcowa z  1921  r. Nawet w takich krajach, jak
Hiszpania,  gdzie  do  dzisiaj  używa  się  tytułów szlacheckich,  nie  mają  one już  żadnego  znaczenia
politycznego  i  postrzegane są jedynie jako  tytuły grzecznościowe.  Szlachectwo  odgrywa już  tylko
rolę towarzyską i samo w sobie niewiele znaczy.

Iwona Szymańska,

Focus nr 5/2005

XI. Przeczytaj jeszcze raz tekst powoli i odpowiedz szczegółowo na następujące pyta

nia.

1) Co oznacza dzisiaj przymiotnik „szlachetny” w odniesieniu do ludzi i rzeczy i skąd pochodzi to

znaczenie?

2) Jakie przywileje posiadała szlachta w całej Europie?

3) Co oznaczała nietykalność osobista i majątkowa?

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

4) Jak karano plebejusza za zabicie szlachcica, a jak szlachcica za zabicie chłopa?
5) Na czym polegał średniowieczny system lenny?
6) Co odziedziczyła szlachta po rycerzach?

7) Dlaczego szlachta w Polsce nigdy nie zaakceptowała dziedzicznych tytułów rodowych?

8) Dlaczego podkreślano każdą, nawet skromną funkcję szlachcica?
9 Jakie znaczenie ma dzisiaj szlachectwo i tytuły szlacheckie?

XII.

Znajdź w każdym akapicie tekstu wyrazy, których znaczenie objaśniono poniżej.

a) cechy charakteru, właściwości czegoś, zwłaszcza pozytywne

b) obchodzenie się z kimś, czymś w jakiś sposób

a) rodzaj białej broni o wygiętej jednosiecznej klindze

b) odnoszący się, należący do kleru

3)
a) pozbawić kogoś wolności

b) pożytek, korzyść

4)
a) człowiek nienależący do stanu szlacheckiego
b) mieszkaniec miasta; mężczyzna należący do stanu mieszczańskiego

a) zasady organizacji czegoś
b) warstwa społeczna w średniowieczu; ogół rycerzy

)

a) zbiedniały, nieposiadający już majątku
b) sposób czyjegoś zachowywania się; sprawowanie się, czyny

7)
a) dokument poświadczający, stwierdzający coś; świadectwo, zaświadczenie
b) przez wszystkich, przez ogół, ogólnie, pospolicie

a) ustalony i obowiązujący sposób zachowania się w pewnych środowiskach (na dworach

monarchów, w kołach dyplomatycznych itp.); formy towarzyskie

b) świetność, wspaniałość

9)
a) brać coś za podstawę w czymś, znajdować w czymś swoje uzasadnienie

b) miejsce w społeczeństwie, grupie itp.

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

XIII. Zaznacz w łaściw ą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartymi w tekście.

1. Potomkowie rodów szlacheckich stawiali się ponad resztą społeczeństwa ze względu na

A) specjalne przymioty.

B) duży majątek.
C) lepsze pochodzenie.

2. Przywileje szlacheckie w Europie

A) były odm ienne w różnych krajach.

B) zapewniały zwolnienie ze wszystkich podatków.

C) ograniczały się do urzędów i dóbr ziemskich.

3. Polski szlachcic

A) znacznie taniej wytwarzał w yborną wódkę.

B) zwolniony był z uiszczania opłat granicznych.

C) konfiskował ziemie bez prawomocnego wyroku sądowego.

4. W XVII w ieku drogie szaty wyróżniały polskich

A) mieszczan.

B) chłopów.

C) szlachciców.

5. Rycerstwo przekształciło się w szlachtę, kiedy

A) zm ienił się sposób prowadzenia wojny.

B) władcy zaczęli płacić im ziemią.
C) nie mogło obrabiać swoich dóbr ziemskich.

6. Honor szlachecki wym agał

A) podejm owania pracy na roli.

B) spłacania długów karcianych.
C) spoufalania się z chłopami.

XIV. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty

kułu.

1) Znakomite wina do dzisiaj określa się jako szlachetne.

2) Szlachta europejska cieszyła się prawem wyłącznych podatków głównych.

3) Dzięki przywilejom ekonomicznym szlachcic polski mógł się łatwo bogacić.

4) W XVII wieku za zabicie chłopa w Polsce szlachcic płacił mniejszą karę

pieniężną niż mieszczanin za noszenie stroju szlacheckiego.

5) Rycerze, którzy walczyli z wrogami króla, sami uprawiali ofiarowaną im ziemię.

6) Szlachta określała chłopów chamami wbrew' obowiązującym ustawom.

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

Czy słyszałeś, że...?

S arm atyzm   gloryfikow ał  swojskość,  a  zw łaszcza  szlach ecką  pro
wincję.  W łaśnie  wieś,  w  której po  trudach  w alki  o  O jczyznę  odpo
czyw ał  szlachcic,  stanowiła je g o   naturalne  środowisko,  w ysław ia

ne p rze z n a d e r licznych p o etó w od O drodzenia do O św iecenia.

S arm atyzm to także styl życia, a więc m oda, obyczajow ość, sztu
ka użytkowa, kultura dnia codziennego. S zlach ecki strój, żupany,

kontusze, słynne p a s y słuckie, broń, rzęd y końskie, w yposażenie

w nętrz m ieszkalnych (kobierce, gobeliny) zrobiły furorę nie tylko na

ziem iach R zeczypospolitej.

Łukasz Kądziela, Sarmatyzm, Wiedza i Życie n r 5/1996

XV. W niektórych liniach poniższego tekstu występuje jedno zbędne, niepoprawnie

jż y te słowo. Przeczytaj tekst uważnie i określ, które linie je zawierają, a które są po-

orawne. W yraz zbędny zapisz w kolumnie po prawej stronie tekstu, a wers poprawny

oznacz literą P, tak jak podano w przykładach.

Dworek szlachecki

Szlachta polska wykształciła własny typ architektury mieszkalnej - symetryczne,

1 - P

ako

parterowe dworki z wyraźnie zaakcentowanym gankiem pośrodku i alkierzami

2 -ja k o

narożach. Ściany obrastały zazwyczaj na powoje, wokół rosły lipy, jesiony,

3 - . . .

topole, kasztany. Nieopodal jej płynął strumyk lub rzeka, wokół rozciągały się pola. 4 - . . .

Wewnątrz znajdowały się trofea z polowań oraz cenne pamiątki narodowe -

5 - . . .

portrety przodków i sławnych Polaków, których zegary wygrywające Mazurka

6 - . . .

Dąbrowskiego, rodowe serwisy. Majątek często znajdował się na pagórku - by mieć 7 - . . .

widoku za całą okolicę, a przy wjeździe do dworku gości witała otwarta brama.

8 - . . .

Iwona Szymańska,

Focus nr 5/2005

Czy wiesz, że...?

S arm ato m przypisyw ano także wiele cech charakteru godnych n a 

śladow ania, takich ja k : w rodzona dum a, honor, w aleczność, m ę
stwo, wierność i patriotyzm . M im o ich skłonności do awantur, kłótni,

p ro cesó w sądow ych to ludzie zdolni do najw iększego pośw ięcenia,

gdy staw ką je s t wolność ojczyzny. Potrafią w tedy zm obilizow ać siły
oraz zdobyć się na zgodne działanie.

ww w .sarm atyzm .republika.pl

X V I. Poszczególne akapity poniższego artykułu w ystępują w niewłaściwej kolejności.

Przeczytaj je uważnie i uporządkuj, tak aby tekst stanowił logiczną całość. Przykłado

wo podano pierwszy akapit (E).

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

Szlachcic Kowalski

(A) W Państwowym Archiwum m.st. Warszawy można uzyskać dostęp do aktów stanu cywilnego

z terenu Warszawy i gmin podwarszawskich z lat 1808-1901, a dla wyznania mojżeszowego
do 1925 r. W archiwum znajdują się również akta sądowe, akta szkół średnich, podstawowych

oraz wyższych, a także księgi gubernialne. Część najstarszych dokumentów udostępniana jest

tylko na mikrofilmach.

(B) Choć poszukiwania wtedy są trudniejsze, efekt może zaskoczyć. Ten, kto ma na nazwisko

Kowalski, może bowiem dotrzeć do swych przodków z... tytułami szlacheckimi. Dni otwarte

w Archiwum Państwowym, 10-11 października 2003 roku w godz. 11-18, ul. Krzywe Koło 7.

dokument, można dotrzeć do historii całego rodu - mówi Danuta Bondaryk z Archiwum
Państwowego m.st. Warszawy, gdzie trwają dni otwarte. Potwierdza to Alicja Łazarska, prezes

Warszawskiego Towarzystwa Genealogicznego. - Na początku miałam tylko paszport swojego

dziadka z 1918 roku i dużo starych zdjęć. Potem dotarłam do wielu dokumentów i stworzyłam
drzewo rodziny. Dzięki temu spotkałam przypadkowo wielu ciekawych ludzi, którzy pomogli
mi w poszukiwaniach - podkreśla Łazarska.

(D) Często właśnie te najstarsze są najbardziej pasjonujące. Przez lata genealogia w Polsce, z powo

dów  ideologicznych,  była  traktowana przez władze  po  macoszemu.  -  Przyznanie się  do  szla
chectwa było niestosowne -  mówi Jan Wincenty Mioduszewski, który podczas dni otwartych
zaprezentował drzewo swojego rodu. Jego przodkowie ufundowali w  1493  r.  pierwszy kościół

w Jabłonce pod Łomżą.

(E) Poszukiwania prz odk ów p rz ez K owalsk iego czy Nowaka n ie muszą b y ć skazane na porażkę.

Coraz w ięcej osób d ecy d u je się na od tw orz en ie drz ew a gen ea logicz n ego. Niektórzy są zaskocze

n i odk ryciam i.

(F) Właśnie w tamtejszej parafii odnalazł wiele dokumentów pozwalających prześledzić korzenie

swojej rodziny. Zdaniem przedstawicieli Towarzystwa Genealogicznego, poszukiwania przod
ków stają się w Polsce coraz bardziej popularne. WTG liczy ponad 100 członków. - W tym

roku wstąpiło do nas 30  osób.  Był to skutek wystawy drzew genealogicznych.  Mam nadzieję,
że po dzisiejszych dniach otwartych zgłoszą się kolejni chętni -  mówi Alicja Łazarska. Według
niej,  nie powinien nikogo zniechęcać fakt, że np.  nosi popularne nazwisko.

(G) Jej zdaniem, genealogia nie jest drogim zajęciem, choć czasem pasja ta wymaga wyrzeczeń. Po

pewnym czasie szybko wciąga i staje się niemal nałogiem. Szukanie to nie tylko spędzanie cza
su w archiwach i urzędach, ale przede wszystkim częste wyjazdy. Współcześnie w poszukiwa

niach pomaga również Internet, gdzie za pomocą specjalnych wyszukiwarek można odnaleźć
rodzinę. Nie bez znaczenia jest też znajomość języka rosyjskiego oraz łaciny. Właśnie w tych

językach spisanych jest większość dawnych dokumentów spoczywających w archiwach.

Daniel Zysk,

Życie Warszawy, 11.10.2003

, ,

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

XVII. Połącz słowa języka potocznego (1 -6 ) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym

(A -F).

1) chryja

2) chlańsko

3) wygwizdów

4) wsiun

5) łoś

6) prać się

A) bić się

B) mała prowincjonalna miejscowość, wieś

C)  chłopak/mężczyzna pochodzący ze wsi
D)  kłótnia, awantura
E) człowiek łatwowierny,  naiwny, niedoświadczony
F)  picie alkoholu

XVIII. Czy warto było być szlachcicem ? Czy życie szlachcica było rzeczywiście beztro
skie? Przygotuj argum enty za i przeciw do dyskusji panelowej na ten temat.

XIX. Narysuj drzewo genealogiczne swojej rodziny i opisz jej członków. Jak daleko

potrafisz prześledzić swoje korzenie?

Czy wiesz, ze...?

S zlach ecki św iat ro zpadł się ja k m ydlana bańka w 1939 roku. K o

m uniści m am ili ludzi, ż e szlachta to krwiopijcy, w yzyskiw acze, któ
rzy gnębili lud. W w olnej Polsce ju ż nie trzeba ukryw ać rodzinnej

tajemnicy. S zlachcic zn ó w je s t modny, szlacheckie pochodzenie

dzisiaj byw a w ręcz splendorem .

Justyna Dybalska, Szlachcic znów je st modny, www.gazeta.pl, 21.07.2007

XX. Napisz odezwę, która wzywa do przywrócenia stanu szlacheckiego. Odnieś swoje

uzasadnienie do tradycji historycznych oraz potrzeb teraźniejszych.

A jak jest w Twoim kraju?

C zy przyw ileje i tytuły rodow e są u zn aw an e w Twoim kraju?

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

Krzyżówka ze szlachcicem

VII

III

VIII

Poziomo:

1) w ustroju feudalnym: ziemia nadawana przez seniora wasalowi

2)  niewielki dom mieszkalny wiejski (rzadziej miejski), najczęściej z gankiem
3)  kobieta należąca do stanu szlacheckiego
4)  w dawnej  Polsce: wierzchni strój męski,  długi, zapinany z przodu, z rozciętymi rękawami, tworzącymi

wyloty, często na plecach spięte; narodowy strój szlachty polskiej

5) jednostronna barwna tkanina dekoracyjna, z prawej strony puszysta, z lewej gładka, służąca do przykry

cia podłogi lub ścian; dywan

6) wulgarny, prostacki, nieokrzesany; niewybredny

7) staropolski strojny ubiór męski, sfałdowany, z tyłu zapinany na haftki, guzy lub szamerowany, ze stoją

cym kołnierzykiem i wąskimi rękawami; noszony przez szlachtę do połowy XIX w.

Pionowo:

1) uczta pijacka, libacja

2)  dawniej w Polsce duży majątek ziemski, posiadłość ziemska
3)  mający dużo szyku; elegancki, gustowny, wytworny
4)  rodzaj białej broni o wygiętej jednosiecznej klindze; broń sportowa używana w szermierce

5) zastępca komornika w dawnej Polsce, zarządzający dworem księcia oraz gospodarką w dobrach panują

cego

6) pochodzenie jakichś zjawisk lub osób
7) w dawnej Polsce zbrojne wystąpienie szlachty przeciw królowi; bunt

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

.............

_____

III

VII

VIII

Humor po polsku

Hrabia zwraca się do sw ojego służącego:

-  Jaki to dziś jest dzień?
-  Dziś m am y piątek, proszę pana.
-  Co to znaczy „m am y”?! -  p ien i się hrabia. -  O d kiedy to Jan je s t m oim  kolegą?

Jaśnie p a n i urządziła wspaniałe prz yjęcie dla samych wyśm ienitych gości. Wśród nich znajduje się sędzi

wy generał w galow ym mundurze, ozdobionym trzema rzędam i medali.

W pew nej chw ili do pokoju wsuwa głow ę lokaj i pyta:

- Jaśnie p a n i była uprzejma zadzwonić?
- Nie, Janie, to tylko p a n generał kichnął.

-J a ś n ie p a n ie - zwraca się lokaj do swego pana -p o z w o lę sobie zakomunikować, że do naszego dom u

dostał się jak iś bandyta. Jest właśnie w salonie.

- Dobrze, Janie. Przynieś m i dwururkę i w yjm ij z garderoby ten m ój ja sn y strój myśliwski...

Lekarz do hrabiego:

- Ma pan za mało czerw onych ciałek

Uf krwi.

-A niebieskich?

Dzieci podchodzą do hrabiego spacerującego

p o parku i, wskazując na zamek, pytają:

- Czy p a n mieszka w tym zamku?

-Tak.

-A czy tam mieszka jak ieś straszydło?

- Nie, jestem jeszcze kawalerem.

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

II. LECZNICZA

MOC ZWIERZĄT

I. W yszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

a) siano

1) mający niegładką, chropowatą powierzchnię

b) parskać

2) nieelastyczny, bez prężności, bez jędrności

c) sierść

3) u niektórych zwierząt: długie włosy na głowie i szyi (od czoła do karku)

d) grzywa

4) skoszone i wysuszone rośliny łąkowe i pastwiskowe, którymi karmi

się zwierzęta

e) zwichnięcie

5) uwłosienie ciała zwierząt

t) tarmosić

6) nieprawidłowe przemieszczenie się względem siebie kości tworzących

stawy

g) szorstki

7) szarpać, ciągnąć na przemian w różne strony; targać

h) zwiotczały

8) o zwierzętach (zwykle o koniach), niekiedy o ludziach: gwałtownie

wydmuchiwać powietrze lub wypluć wodę, wydając charakterystyczne
dźwięki

II. Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

więź

kostna

bodźce

uczuciowa

tkanka

chorobowy

jazda

konna

stan

zewnętrzne

III. Połącz każdy czasownik z właściwym dopełnieniem .

przełamać
opiekować się
dawać

prowadzić
pozbyć się
poruszać się

poczucie radości

stępem

działalność

stresów
niepełnosprawnymi
lęk

IV. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

1) nadzór

poświęcenie

mieszaniec

2) opór

burek

wyginięcie

3) niechęć

kontrola

sprzeciwienie się

4) kundel

niepełnosprawność

figle

5) delikatność

furia

zaangażowanie

6) zanik

przeciwdziałanie

odraza

7) agresja

awersja

dozór

8) igraszki

subtelność

osłabienie

9) upośledzenie

utrata

zabawa

10) oddanie

szał

łagodność

V. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) szkodliwy, niezdrowy, trujący, szkalujący

2) żmudny, mozolny, namolny, trudny
3) pełnosprawny, pełnoprawny, dysponowany, wydolny

4) skupiony, koncertowy, skoncentrowany, zamyślony

5) posuwisty, płynny, płowy, spokojny

6) zrównoważony, równoważny, opanowany, spokojny

7) mierny, miarowy, rytmiczny, jednostajny

8) emocjonalny, uczynny, uczuciowy, wrażliwy

VI. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

kask, terapeuta, siodło, szczeniak, smycz

1) Z tego..........................wyrośnie wspaniały pies myśliwski.

2) Jeździec pewnie trzymał się w .............................

3) Nigdy nie spuszczam mojego psa z e ........................... bo się boję, że ucieknie.

4) Bez..........................nie wolno jeździć motorem.

5) Zajęcia rehabilitacyjne z dziećmi prowadzą tylko wykwalifikowani.............................

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie przeszłym.

połaskotać, strzec, przełamać, rozluźnić, zachwalać, osw oić się, nagrzewać, inspirować

1) Psy pasterskie..........................trzodę przed wilkami.

2) Handlarka głośno..........................jakość sprzedawanych towarów.

3) Stanął w rozkroku,..........................mięśnie i brawurowo wykonał przewrót w tył.

4) Ucałował synka w czoło i czule..........................w brodę.

5) Widok malowniczych gó r..........................mnie do malowania.
6) Praktykanci szybko..........................z warunkami pracy w naszym dziale.

LECZNICZA MOC ZWIERZĄT

X taki upał słońce..........................ziemię bardzo silnie.

S Szybko............................. początkową niechęć do nowej metody i wkrótce chętnie ją stosowa

liśmy.

vll . Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.

A) anielsko cierpliwy

1) łatwo się denerwować, szybko tracić panowanie nad sobą

B) mieć skołatane nerwy

2) wyzdrowieć, odzyskać dawną formę, dobre samopoczucie

0 stanąć na nogach

3) wyjątkowo cierpliwy

1) Po ostatniej grypie mój sąsiad jeszcze n ie ........................................................

1 Musisz być do n ie j....................................................... bo ona ciągle grymasi.

3 )

wszystko mnie ostatnio wyprowadza z równowagi.

IX, Przeczytaj uważnie artykuł i wybierz do każdego akapitu odpowiedni tytuł. Przykła-

aowo podany został tytuł pierwszego akapitu. Uwaga! Dwa tytuły zostaną niewykorzy

stane.

A Terapeuta spokojny i niewielki

B Zabawy i fale akustyczne

C Terapeuta spokojny i cierpliwy
D Szybka jazda dla zdrowia

E Kojący dotyk psiej sierści
F Mruczenie jak lekarstwo

G) Gdy zaw odzi lecz en ie tra d ycyjn e

H) Ćwiczenia na końskim grzbiecie

Terapeuta od dziecka
Przywracają chęć życia

(1) Kto spojrzy w oczy swojemu psu, zobaczy w nich oddanie. Ten, kto jeździ na koniu, czuje
iego siłę i ciepło. Kto popływa z delfinem, odbierze promieniującą od niego energię. Kontakt ze

zwierzętami działa na człowieka jak psychoterapia, pomoże pozbyć się stresów, nabrać sił do walki

z chorobą. Pragniemy, by były obok, mieszkały w naszym domu, towarzyszyły nam podczas spa
cerów i odpoczynku. W bliskości zwierząt czujemy się bezpieczni, spokojni i zrelaksowani. Budzą

w nas  ciepłe,  przyjazne  uczucia.  Pomagają nam  również w obowiązkach:  pracują na  naszych  po
lach, strzegą naszych domostw, są przewodnikami i opiekunami ludzi  niepełnosprawnych, a także
ratownikami. Teraz zwierzęta stały się również naszymi lekarzami.  Kiedy tradycyjna medycyna nie
przynosi już oczekiwanych rezultatów, gdy choroba sprawia, że każdy dzień jest wypełniony bólem

- to właśnie obecność zwierząt przynosi nadzieję, a w ślad za nią stopniową poprawę stanu zdrowia.

LECZNICZA MOC ZWIERZĄT

(2) Dogoterapia to metoda rehabilitacji dzieci i dorosłych, cierpiących m.in. na schorzenia narzą

dów ruchu,  nerwice,  depresje,  autyzm  i  różne  rodzaje  upośledzenia  umysłowego.  Składają się  na
nią  różne  ćwiczenia  i  zabawy  ze  specjalnie  przeszkolonymi  psami-terapeutami.  Dotykanie  zwie
rzęcia,  głaskanie,  przemawianie  do  niego  pomaga przełamać  lęk przed kontaktem  ze  światem ze

wnętrznym, zapomnieć o bólu. Ćwiczenia ruchowe: rzucanie piłeczki, przechodzenie pod psem,

prowadzenie na smyczy zmuszają zwiotczałe i przykurczone mięśnie do pracy. Chorzy ćwiczą in
tensywnie, niemal nieświadomie, zaangażowani w igraszki z wesołym czworonogiem. Psy-terapeuci
są zawsze chętne do zabawy, akceptujące, przyjazne i cierpliwe. Przy nich znika gdzieś niechęć do

wysiłku. Leczenie staje się rozrywką. Psy wraz ze swymi opiekunami-woluntariuszami (wykwalifi

kowanymi trenerami-terapeutami) odwiedzają chorych i potrzebujących w szpitalach, ośrodkach
rehabilitacyjnych, przedszkolach specjalnych, domach opieki, a nawet prywatnych mieszkaniach.
Na przykład trenerzy z Fundacji „Przyjaciel” obsługują codziennie kilka tego typu placówek, które
mają pod stałą opieką.

(3) Pies, który bierze udział w zajęciach z chorymi, musi być pozbawiony agresji, chętny do zabawy,

odporny na stres, zrównoważony, cierpliwy. Od szczenięcia jest uczony posłuszeństwa, delikatności.
Najbardziej odpowiednie są: golden retrivery, nowofunlandy, bernardyny, syberian husky, owczarki
collie oraz niemieckie, labradory, kundelki!

(4) Niezwykle inteligentne, łagodne, lubią zabawy i nas, ludzi. Ten wspaniały ssak ma zdolność

inspirowania tych, którzy nawiążą z nim kontakt, dając im poczucie radości, wolności i nadziei.

Wspólne pływanie z delfinami pomaga ludziom, którzy mają kłopoty z koncentracją, nerwice,

stany lękowe, depresje. Daje dobre rezultaty w leczeniu zaniku mięśni i urazów kręgosłupa, auty
zmu. Jednak nawet ci, którzy nie cierpią na poważne problemy ze zdrowiem, szukają w przygodzie

z delfinami utraconej radości życia, dawki dobrej energii, siły do dalszych zmagań z przeciwnościa

mi losu albo po prostu wspaniałego relaksu. I znajdują je.

(5) Podczas leczenia niezwykle istotny jest bezpośredni kontakt z delfinem. Wspólne wodne igraszki,

dotykanie.  Delfin reaguje na świat w sposób zbliżony do reakcji małego dziecka, dzięki temu osiąga
się  świetne  wyniki  w leczeniu  maluchów  między  czwartym  a  szóstym  rokiem  życia.  Na  poprawę
stanu  zdrowia  pacjentów wpływają nie  tylko  wspólne zabawy,  ale  również emitowane  przez  delfi
na sygnały ultradźwiękowe,  które ten morski ssak potrafi skupić na ciele człowieka. W  wyniku ich
oddziaływania  zmienione  chorobowo  komórki  nerwowe  zaczynają  znowu  pracować  prawidłowo.

(6) Celem hipoterapii jest przywracanie zdrowia i sprawności fizycznej za pomocą więzi emocjonal

nej z koniem oraz jazdy konnej. Ten rodzaj terapii jest skuteczny w leczeniu skutków urazów psy
chicznych, nerwic, autyzmu, a także schorzeń utrudniających pacjentom poruszanie się (niedowład,
stwardnienie rozsiane itp.). Już przez sam kontakt z tym dużym, ciepłym zwierzęciem w człowieku

wyzwalają się nowe emocje. Szorstkość końskiej sierści głaskanej pod włos, łaskotanie grzywy, odgłos

kroków,  przyjazne parskanie,  mile kojarzony zapach, więź uczuciowa między pacjentem i czworo
nożnym terapeutą -  wszystko to ma leczniczą moc. Jest niczym pobudka dla uśpionych zmysłów lu
dzi w depresji i dzieci autystycznych zamkniętych w klatkach swych umysłów. W  trakcie hipoterapii
zaczynają znowu odbierać bodźce ze świata zewnętrznego, otwierają się na otoczenie.

(7) Łagodny i miarowy chód (stęp) konia rozluźnia i wzmacnia mięśnie. Poprzez odpowiednio do

braną przez specjalistę (fizjoterapeutę)  gimnastykę leczniczą, wykonywaną na grzbiecie zwierzęcia,
pacjenci ze schorzeniami  narządów ruchu stopniowo poprawiają swoją sprawność fizyczną. Wielu
osobom  koń  pomaga  stanąć  na  własnych  nogach.  Dzięki  ruchom,  jakie  wykonuje  ludzkie  ciało
podczas jazdy konnej,  poprawia  się  też  krążenie,  oddychanie  i  reguluje  przemiana  materii.  Koń-

terapeuta powinien być spokojny, posłuszny i niewielki wzrostem, bo wówczas łatwiej asekurować
pacjenta. Musi się też poruszać posuwistym stępem, gdyż właśnie taki chód skutecznie pobudza

LECZNICZA MOC ZWIERZĄT

— ęs nie do pracy. Dobrze w roli terapeuty sprawdzają się hucuły i konie rasy fiording. Zajęcia pro-

■ adzone są pod nadzorem psychologów, psychiatrów, hipoterapeutów i rehabilitantów w wyspe-

cpalizowanych ośrodkach. Część z tych placówek prowadzi działalność całoroczną, część sezonową

np. I

-tygodniowe turnusy).

№ Kon- mają ciało cieplejsze niż ludzie. Dzięki temu doskonale nagrzewają chore miejsca. Instynk-

wwnie układają się na tych obszarach ciała człowieka, w których są zmiany chorobowe. Mruczenie

kora wywołuje drgania, których częstotliwość działa wzmacniająco na tkankę kostną, co jest istotne

m : —padku chorych na osteoporozę. Ten miarowy odgłos ma też kojący wpływ na naszą psychikę:

r&iuKuje stres, koi skołatane nerwy i relaksuje. Koty stanowią też barierę dla szkodliwego promie
niowania pochodzącego z cieków wodnych. Idealnie wynajdują miejsca, będące jego źródłem. Jeśli

koc uwielbia spać w naszym łóżku, to znak, że należy przestawić je w inne miejsce - najlepiej tam,

chętnie sypia pies, który nigdy nie zaśnie w pobliżu cieku.

Claudia nr 12/2003

t Zaznacz właściw ą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartym i w tekście.

A Zwierzęta najlepiej odzwierciedlają duszę człowieka.

3 Zwierzęta dają człowiekowi przyjaźń i niosą mu pomoc.

C Człowiek wykorzystuje zwierzęta, gdy odczuwa ból.

‘y

A W czasie dogoterapii chory nie zdaje sobie sprawy, że ćwiczy z psami.

B Pies terapeuta wymaga dużej cierpliwości i pełnej akceptacji od pacjenta.

C Zabawy z psami powodują, iż pacjent zapomina o swojej chorobie.

A Pies terapeuta wymaga długiego szkolenia.

5 Każdy pies jednakowo nadaje się do dogoterapii.

C Do dogoterapii wybiera się psy delikatne i powolne.

A Delfiny pobudzają w człowieku chęć do życia.

3 Kontakt z delfinem usuwa nagłe dolegliwości.

C Delfiny stanowią nadzieję dla wszystkich chorych.

A) Delfiny skupiają na sobie uzdrawiające ultradźwięki.

B i Kontakt z delfinami leczy najlepiej dzieci w wieku przedszkolnym.

C) Dzieci i delfiny mają bardzo wiele wspólnych cech.

A) Hipoterapia odblokowuje impulsy zewnętrzne, które nie dochodzą do chorych.

B) Hipoterapia nie nadaje się dla osób mających problemy z poruszaniem się.
C) Kontakt z dużym i ciepłym koniem szybko wpływa na pacjenta uspokajająco.

A) W czasie hipoterapii koń wykonuje odpowiednią gimnastykę.

B) Łagodny i miarowy chód konia rozluźnia jego mięśnie.

C) Hipoterapia jest skuteczna dla wielu pacjentów.

LECZNICZA MOC ZWIERZĄT

A) Łóżko należy postawić w miejscu, które lubi kot.

B) M ruczenie kota usuwa skutki emisji z cieków wodnych.

C) Osoby mające słabe kości potrzebują mruczącego kota.

XI. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty

kułu.

1) W przeszłości zwierzęta nie były wykorzystywane jako terapeuci.

2) W czasie ćwiczeń z psami chory pozostaje w spoczynku.
3) Do dogoterapii najbardziej odpowiednie są psy rasowe.

4) Zabawy z delfinami stanowią również wspaniały wypoczynek.

5) Najlepsze rezultaty w terapii z delfinem daje długie przebywanie w jego pobliżu.

6) W  czasie hipoterapii pacjent wymaga ubezpieczenia.
7)  Sens hipoterapii polega na czerpaniu przyjemności ze sportowej jazdy konnej.
8)  Po odpowiednim treningu kot sam wyszukuje chore miejsca na ciele człowieka.

Czy słyszałeś, że...?

W ję z y k u polskim je s t wiele po w ied zeń i przysłów z e słow em pies,

np.:

Kto  chce psa  uderzyć,  ten  za w s ze   kij znajdzie.
P sy szczekają,  karaw an a je d z ie   dalej.
P su na  budę  się  nie  zda.
P sy na  kim ś  wieszać.
N a  psa  urok.

XII.

Uzupełnij tekst słowami z ramki. Przykład poprawnego uzupełnienia pokazuje

pierwsza luka. Uwaga! Trzy słowa pozostaną niewykorzystane.

zdaniem, kiedy, sierść, wszystkim, dlaczego, ułożone, wysiłku, ińjr,

głaskają, dzieciom , żmudne, nagle, je, nadają, samą, jego , akceptacji

Pies jak lek

Ciepły i włochaty. Czuć, jak Hj.e.  .  . jego serce.  Cierpliwy.  Daje się tarmosić z a ................ . głaskać,
bawi  się  godzinami.  Pies  terapeuta...................swą obecnością leczy dzieci.  Uspokaja.....................
i relaksuje, ale też pobudza d o ................ . do walki z chorobą.  Dogoterapia,.................lekarzy, po
maga niepełnosprawnym....................... otworzyć się na świat zewnętrzny. A przede.................. daje
im poczucie bezwzględnej miłości i ................. Dzięki włochatemu terapeucie..................ćwiczenia,
nudna rehabilitacja zamieniają s ię .................w fascynującą zabawę. Nawet nie wiadomo,................
mijają cztery godziny.  Na psich terapeutów najlepiej................. się duże i łagodne psy.  Muszą być

one dobrze..................... i anielsko cierpliwe.

Newsweek, 2.07.2006

LECZNICZA MOC ZWIERZĄT

XIII. Z każdego akapitu poniższego artykułu usunięte zostały dwa zdania (A -K ). W pisz

je w odpowiednie luki, tak aby tekst tworzył logiczną całość. Pierwsza luka została

uzupełniona jako przykład (1 - E). Uwaga! Jedno zdanie pozostanie niewykorzystane.

A) które do znudzenia powtarzane są w sali gimnastycznej

B)  gdy terapeuci wyczuwają ich opór i niechęć
C)  Czasami zdarza się,
D)  Są spięte, skupione

E) Wykorzystywanie zwierząt w celach leczniczych znane je s t zresztą od tysięcy lat

F)  z którym nie zawsze potrafi sobie poradzić
G)  Na czym polega terapeutyczny wpływ konia na chorego
H)  które przychodzi na zajęcia w ośrodku
I

która może łagodzić różne schorzenia

potem sam usiadł w siodle i teraz już samodzielnie jeździ.

K bo oddzielałoby je ono od konia

Hipoterapia - co to takiego?

H ipoterapia to jedna z metod rehabilitacji, a współterapeutą jest tu koń. (2 -

E).

Hipokrates

: Kos, autor wielu pism medycznych, w IV wieku p.n.e. zachwalał jazdę konną jako wartościową

tormę gimnastyki ciała i ducha, (2 - ...). Podobnie pozytywne opinie zyskiwało terapeutyczne jeź

dziectwo w dziełach Paracelsusa, jednego z prekursorów nowoczesnej medycyny.
Na pierwszych zajęciach dziecko często nie ma kontaktu z koniem. Bywa tak, (3 - ...). Zdarza się,
iż -imi rodzice podkreślają, że ich dziecko boi się zwierząt albo nigdy nie miało z nimi kontaktu.

Wejście w nowy, nieznany świat jest dla niego ogromnym przeżyciem, (4 - ...).
Gdy dziecko już oswoi się ze zwierzęciem, przychodzi na kolejne zajęcia, które rozpoczynają się

od przywitania się zarówno z koniem, jak i opiekunami. Dla dzieci biorących udział w hipoterapii

pierwsze minuty zajęć są zawsze najtrudniejsze. (5 - ...). Dopiero kiedy koń zaczyna się ruszać,
rozluźniają się i zaczynają wykonywać ćwiczenia. Choć podobne do tych, (6 - ...), mają zupełnie

inny wymiar - maluch staje się dzielnym ułanem lub Indianinem.

” - ...)? Otóż jego rytmiczne kołysanie i ciepło powodują rozluźnienie mięśni. Ponadto gdy idzie

-:cpem, porusza się w takim rytmie jak człowiek podczas spaceru czy wolnego truchtu. Koń wy-

korzystywany  do  terapii  powinien  być łagodny,  niezbyt  stary  (najlepiej  między  6.  a  15.  rokiem
życia). Najlepsze jest zdrowe, pełnosprawne zwierzę o dobrym charakterze.  Dziecko podczas zajęć
nie  jeździ w siodle,  (8  -   ...).  Najlepsze jest zwierzę,  które  ma  mniej  więcej  1,40  m wzrostu  i  nie

jest klaczą. Najlepiej, by podczas zajęć dziecko miało na głowie kask. Jeżeli nie da go sobie założyć,

:e:apeuta musi być szczególnie czujny.

\'- m o pamiętać, że hipoterapią nie da się leczyć wszystkich schorzeń. Dziecko, (9 - ...), powin

no mieć skierowanie od lekarza, dobrze jeśli rodzice przyniosą również dokumentację choroby.

że zwichnięcie stawu biodrowego, uraz kręgosłupa lub postępujący zanik mięśni nie po

p a la ją dziecku na uczestniczenie w terapii. Inne przeciwwskazania to uczulenie na sierść konia,

-.ino, a także ciężkie upośledzenia umysłowe.

Marta Kawczyńska,

Zdrowie, 23.01.2003

LECZNICZA MOC ZWIERZĄT

XIV. Opowiedz o swoich przeżyciach z hipoterapii. Dlaczego musiałeś skorzystać
z leczniczego oddziaływania koni? Jak ono przebiegało? Jakie były zwierzęta, z który

mi odbywałeś ćwiczenia?

XV. Napisz list z radami do kolegi, który waha się, czy kupić psa czy kota. Przedstaw
zalety każdego z tych zwierząt i postaraj się podpowiedzieć mu najlepszy wybór.

Czy wiesz, że...?

Z m ien iają  się  tradycyjne  psie  role.  W spółczesne  bernardyny  nie
ratują ju ż   zaginionych  w górach  -   zrobiły  się  z a   ciężkie.  O d   setek
lat ow czarki pilnow ały stad,  p sy m yśliwskie p o m ag ały w polowaniu,
a  stróżujące strzegły obejścia.  A le  w raz z e  zm ian ą stylu życia ludzi,
za c zę ły   się  zm ien iać  także  psy.  Ludzie,  którym   czw oronogi p o m a
g ają  w pracy,  o strzeg ają,  że   zm ian a  ról odgryw anych  p rz e z  p sy łą
czy się nieuchronnie z  „zepsuciem ” ras użytkowych.  Jeśli hodujem y

je do innych celów, ju ż po kilkunastu latach m o że się okazać, ż e

rasa tylko w niewielkim stopniu przypom ina swoich przodków. A by
się o tym przekonać, w ystarczy obejrzeć stare zdjęcia.

Urszula Charytonik, M ój Pies n r 7/2007

XVI. Czy psy powinny być wykorzystywane tylko zgodnie z cechami przypisywanymi

danej rasie? Napisz tekst argumentacyjny, w którym przedstawisz racje za i przeciw

zmianom tradycyjnych psich ról.

Czy słyszałeś, że...?

P o lacy lubią zw ierzęta dom ow e, a ż 68 % ankietow anych posiada

w dom u ja k ie ś zw ierzę. N ajb ard ziej popularne są psy, które m a

p o n a d 55% . N iecałe 19% posiada koty, 17% inne zw ierzę. Skoro

P o lacy  częściej posiadają  p sy  niż  koty,  nietrudno  dom yślić  się,  że
także  w sferze  swoich  sym patii są  oni bard ziej „p siarzam i” niż „ko
c iarzam i”.  W   odw iecznym   konflikcie  „pies  czy  ko t”  b ezap elacyjnie
zw yciężyły szczekające czworonogi,  które preferuje p o n ad   74%  b a
danych.  Blisko  2 3 %  respondentów  woli „chodzące sw oim i drogam i”
koty.

Instytut Badania O pinii RMF FM, listopad 2006

A ja k jest w Twoim kraju?

Jakie zw ierzęta dom ow e są najbardziej popularne w Twoim kraju?

LECZNICZA MOC ZWIERZĄT

Krzyżówka z psem

V III

V II

\ I

Poziomo:

1) o psie: stać na tylnych łapach, prosząc

o coś

2) pies z rasy odznaczającej się niskim

wzrostem, wydłużonym tułowiem,
krótkimi i krzywymi nogami, obwi
słymi uszami

3) samica psa
4) wyszkolony pies, który prowadzi nie

widomego

5) mieszkanie dla psa

6) skórzana lub druciana plecionka za

kładana psom na pysk, uniemożli

wiająca im kąsanie; namordnik

Pionowo:

1 >

o samicy psa: ciężarna

2) zwykle o psie: wydawać głos podobny do przeciągłego brzmienia głoski r, wyrażający złość, wściekłość,

agresję

3 >

o psie: piszczeć żałośnie, popiskiwać

4 1 o psie: przynosić na rozkaz

5 1 szukać zwierzyny idąc jej tropem; śledzić

6 1 rzemień, sznur do prowadzenia psa

Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

III

VII

......... ....

VIII

LECZNICZA MOC ZWIERZĄT

Humor po polsku

Przychodzi kura do kury:
- Dzień dobry, je s t mąż?
- A jest, jak zwykle grzebie przy au cie...

Po przebadaniu pacjenta lekarz oznajmia:

- Jest p a n zdrów jak koń.

-  Słucham?
-  No... je s t pan zdrów jak  ryba!
-  Kurczę,  nie wiedziałem, że trajiłem do weterynarza...

- Panie doktorze, dlaczego m ój pies, kiedy usłyszy dzwonek, to zaraz siada w kącie?

- To normalne. Przecież to bokser.

Pies do psa:

- Prowadzę pieskie życie.

- To jeszcze nic. Ja zszedłem

Przychodzi fa c e t do lekarza:

-  Panie doktorze,  ugryzł m nie pies.
-  A był wściekły?
-  No, zadowolony to on nie

LECZNICZA MOC ZWIERZĄT

III. W STADZIE BYKI

SĄ KROWAMI

I. W yszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

a) faworyzować
b) żarna

c) kobiecość

d) wilczyca

e) wizytówka

: szanowny

gj płeć

h odwzorowywać

1) natura kobieca, ogół cech kobiecych

2) zespół cech odróżniających organizmy osobników męskich od

żeńskich

3) prymitywne urządzenie do mielenia ziarna, składające się z dwu

płaskich kolistych kamieni, które stykają się płaszczyznami

4) niewielki kartonik z wydrukowanym imieniem i nazwiskiem,

często też z tytułem naukowym (lub służbowym), adresem
i telefonem danej osoby

5) odtwarzać według wzoru, kształtować na wzór czegoś; kopiować

6) wzbudzający szacunek, godny szacunku, poważania, czci

7) samica wilka

8) obdarzać względami, wyróżniać

II. Połącz w poprawne wyrażenia przyimkowe.

pewnego stopnia

przez

jednym przypadku

rodzaje

ministrami

świadomością

III. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

1) nakaz

kolekcja

roztropność

2) ostrożność

klasyfikacja

rocznik

3) bunt

mieszkaniec

odzież

4) kronika

wezwanie

odmowa

5) obywatel

podejście

przezorność

6) zbiór

polecenie

garderoba

7) sformułowanie

sprzeciw

stanowisko

8) hierarchia

diariusz

ranking

9) postawa

stwierdzenie

osoba fizyczna

10) ubranie

zestaw

zwrot

IV. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) poprawny, prawny, prawidłowy, trafny

2) określony, sprecyzowany, odmienny, konkretny

3) regularnie, miarowo, miernie, rytmicznie

4) gładko, opornie, łatwo, lekko

5) kobiecy, damski, żeński, banalny

6) naturalnie, swawolnie, swobodnie, normalnie
7) niewielki, skromny, sporny, nieznaczny

8) czarujący, czarodziejski, magiczny, czarnoksięski
9) tradycyjny, obyczajny, zwyczajowy, konwencjonalny

10) dumnie, odnośnie, wyniośle, chełpliwie

V. Dobierz pary w yrazów o znaczeniu przeciwnym.

własny, męski, grzeczny, błędny, charakterystyczny, zwycięski, pojedynczy, nietypowy, cudzy, poko

nany, możliwy, żeński, mnogi, niewychowany, nierealny, poprawny

VI. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

urzędnik, różdżka, kozioł, zaklęcie, sarna

1) Znachorka wypowiedziała słowa tajemniczego.................................i przystąpiła do pracy.

2) Czarodziejka machnęła.................................i królewicz zmienił się w żabę.

3) Przez niekompetentnych.................................moja sprawa ciągnęła się miesiącami.

4) W lesie natrafiliśmy na dwie pasące s ię ....................................

5) Dwa potężne................................. walczyły ze sobą na rykowisku.

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie przeszłym.

ukształtować się, przełknąć, mleć, zakłócać, ocalić, wzywać, współdziałać, przysporzyć

1) W akcji sprawnie.................................ze sobą wszystkie służby ratunkowe.

2) Młody artysta z wielkim trudem ................................................... pierwszą swoją porażkę.
3) Intensywne opady śniegu....................................funkcjonowanie komunikacji miejskiej.

4) Nowy sukces.................................mu tylu wrogów, ilu przyjaciół.

5) Jego poglądy polityczne.................................na długo przed wstąpieniem do partii.

6) Policja..................................demonstrantów przez megafony do natychmiastowego rozejścia się.
7) Jesienią suszono kukurydzę i .................................ją na mąkę.

8) Strażak.................................z pożaru małe dziecko.

W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI

. I. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.

A czcza zabawa

1) dosyć już czegoś/kogoś

rzecz się wikła

2) beztreściwa, nic nie znacząca, bezcelowa gra, rozrywka

I po ojcowsku

3) sprawa staje się trudna, skomplikowana

I precz z czymś/kimś

4) opiekuńczo, serdecznie, tak jak postępuje ojciec

1) Profesor traktuje wszystkich studentów.....................................................

I Szkoda czasu na te krzyżówki, to tylko .......................................................
5 Jego wyjaśnienia nic nie pomagają, wręcz przeciwnie,...........................................................jeszcze

bardziej.

- Dzisiaj nie jestem w stanie już przeczytać ani jednego zdania,...........................tymi książkami!

IX. „W stadzie byki są krowam i” to tytuł wywiadu, jaki przeprowadziła redaktor Lidia

Ostałowska. Kto mógł być jej rozm ówcą i jaki mógł być tem at rozmowy? W ybierz jedną
z podanych możliwości i ułóż przykładowe pytania, jakie redaktor mogła zadać w cza

sie wywiadu na ten temat.

hodowca - bydło

5 przedszkolak - zabawa

C myśliwy - żubry
D językoznawca - język polski

E nauczyciel - błędy

F treser - zwierzęta cyrkowe

X. Dobierz pytania, które zadała redaktor, do odpowiedzi, których udzielił jej rozm ów
ca, łącząc w tabeli oznaczenia literowe i liczbowe, tak jak pokazano w przykładzie.

Uwaga! Dwa fragm enty oznaczone literami zostaną niewykorzystane.

- Bo łatwiej od polskiego przyjmuje żeńskie końcówki. U nas wolałbym: pani prezydent.

B - To zakłóca komunikację.

C - Socjolożkę i psycholożkę akceptują słowniki poprawnej polszczyzny. Filozofkę uważa się tam

to także zdrobnienie od słowa „polityka”. Choć muzyczka, czyli kobieta muzyk, brzmi w po

rządku.

D - Język wiąże się z hierarchią, odwzorowuje zachowania społeczne, ale w niewielkim stopniu je

kreuje. Dlatego nie łączyłbym z nim postaw pro- czy antyfeministycznych.

E - Język polski może nie jest bogaty. A w zestawieniu dwóch języ ków ze sobą lepszy okazuje się

ten, z którego ten drugi zapożycza. Nie to jest niedobre, że Polacy zapożyczają słowa z innych

języków, ale to, że z polskiego inne języki niczego nie biorą. I tc wiaśnie świadczy o jego słabości.

W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI

F - Z pewnością nie. Ministra, premiera, dyrektora też są wykluczone, bo w polszczyźnie nie ma

prawie takiej derywacji. Właśnie w wypadku funkcji, godności, stanowisk ujawnia się hierar
chia. Najczęściej bywa wtedy tak, że nazwa męska odnosi się do mężczyzny i zarazem obejmuje

wszystkich na tym stanowisku, w tym zawodzie. Istnieje też forma żeńska. Lekarz - mężczy

zna, lekarz - przedstawiciel lub przedstawicielka grupy zawodowej, lekarka - kobieta. Dyrektor

- mężczyzna, dyrektor - mężczyzna lub kobieta. A dyrektorka ma inne znaczenie. To kobieta

kierująca niewielkim przedsiębiorstwem. Profesorka jest nauczycielką w szkole średniej, a kobie
tę z tytułem akademickim nazwiemy profesorem. Nie da się tego rozwiązać ustawą ani nakazem.

G - Niestety do pew nego stopnia tak. W polszczyźnie rodzaj gramatyczny to sprawa skompliko

wana.  Staramy się używać go  naturalnie. Sądzimy też, że jeśli coś ma żeńską płeć, pow inno być
nazwane żeńskim rzeczownikiem, a jeśli męską -  to męskim. Itak najczęściej bywa. Mamy w ięc
wilka i wilczycę, kurę i koguta, jelen ia  i łanię, sarnę i kozła. Zawsze jed n a  z tych nazw oznacza

nie tylko określoną płeć, ale także wszystkie zwierzęta. A w ięc gdy pasą się krowy, mówimy:

stado krów,  ch oć wśród nich są również byki.  Gramatycznie byki stają się wówczas krowami.
Mamy stado jeleni,  wśród których  będą łanie.  I  stado saren,  wśród których będą także kozły.
Kaczki,  to i kaczory. Ale indyczki,  to indyki.  W jed n ym  przypadku dom inuje żeńska p łeć -  bo

żeński rzeczownik oznacza cały zbiór - a w innym męska.

H - Ale doktorką być nie chciała! Niektórym się wydaje, że w polszczyźnie rzeczowniki daje się

przez rodzaje odmieniać. Tymczasem u nas rzeczowniki po prostu mają rodzaje. Poznajemy je
dzięki przymiotnikom, zaimkom i czasownikom w określonych formach. Mężczyzna i bielizna
z pozoru tak samo wyglądają. Ale on był, a ona była. On jest ładny, a ona ładna.

I - Zależy, gdzie one są. Jeżeli pojawiają się w dokumentach, w tekstach wymienianych między

urzędnikami, to mogę je zaakceptować. Także w tekstach naukowych. Gdy są to teksty dydak
tyczne lub informujące, także je toleruję. Najgorzej jest wówczas, kiedy ludzie popisują się nimi,
gdy używają tych słów, bo chcą się wydać mądrzejsi.

J - Wcale nie. W Stanach parę prezydencką anonsują: pan i pani George Bush. A u nas: Jolanta

i Aleksander Kwaśniewscy. W polszczyźnie jest bardziej kobieco.

K - Co w tym złego? Przecież jest pani w zbiorze obywateli i klientów.

L - Ukształtował się system, który ocala żeńskość kobiet dyrektorów, ministrów, prezesów. Pan

prezes się odmienia, pani prezes nie. Widziałem się z prezes naszej firmy. Prezes mi kazała. Usły
szałem od prezes. To są formy poprawne, choć nie najgrzeczniejsze. Ładniej by było: nasza pani
prezes.

Ł - Trochę inaczej. Czasem nazwy dają się tworzyć regularnie: łowca - łowczyni, zwycięzca - zwy

ciężczyni. A kiedy indziej  rzecz się wikła.  Sprawiają to relacje społeczne.  Kiedyś pewne zawody
zdominowali  mężczyźni.  Na  przykład  pilot  to  zwykle  mężczyzna.  Stąd  łatwo  było  o  czapkę
pilotkę.  W  języku  zostało  dla  niej  puste  miejsce.  Dziś  „pilotka”  można  również  powiedzieć
o  kobiecie. Pilotka w pilotce brzmi poprawnie. Gorzej z marynarką. Bo to rodzaj  ubrania, a nie
kobieta marynarz.

Wysokie Obcasy, 10.12.2005

W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI

Mężczyźni przyszli, a kobiety przyszły. Tak samo psy świnie i koty. Czy rodzaj gramatyczny
A-,Taża hierarchię?

1 A u ludzi?

1 Niemiecki dość gładko poradził sobie z kanclerką.

3 Może polszczyzna ma kłopot z emancypacją?
-r Kobiety łączą. Dostałam kiedyś wizytówkę: „Dr taka a taka, prezeska stowarzyszenia”.

5 ?:ezes nie zachowa kobiecości?

c -Nasza pani prezes” - to brzmi po ojcowsku. No, a co z ministrami? Nie może być „minis-

terka”?

~| Pilot, urządzenie elektroniczne, nikogo nie dziwi, a kobieta marynarka - tak. Seksistowski

mamy ten język.

* WT takim razie wypada mówić: socjolożka, psycholożka, polityczka?

: 1 Fiszą do mnie „Drogi kliencie”, „Szanowny obywatelu”!

1 1 Niechby pisali „kliencie/tko”.

3 rzeczytaj uporządkowany wywiad jeszcze raz. Jak określiłbyś teraz jego temat?

-dzi elał wywiadu? Która z podanych w ćwiczeniu IX wersji jest poprawna?

Zaznacz właściw ą odpowiedź zgodnie z treścią wywiadu.

K języku polskim rodzaj gramatyczny jest sprawą

A naturalną.

5 złożoną.

C zbiorową.

I. Trudności w tworzeniu nazw żeńskich wynikają z tego, że pewne zawody

A zazwyczaj wykonywali tylko mężczyźni,

r nigdy nie są wykonywane przez kobiety.

C stanowią od dawna zbiór pusty.

ezyk niemiecki zaakceptował formę żeńską od wyrazu kanclerz, ponieważ

A nie ma trudności z emancypacją.

B różni się od języka polskiego.
C odwzorowuje hierarchię społeczną.

4. Rodzaj rzeczownika w języku polskim najłatwiej poznać po

A formach innych wyrazów w zdaniu.

B końcówkach jego odmiany.

C zakończeniu w mianowniku.

5 Żeńskość rzeczownika prezes można wskazać przez

A brak jego odmiany.

B odmianę męską.

C) wykorzystanie ustawy.

W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI

6. W porównaniu z USA w Polsce parę prezydencką zapowiada się

A) bardziej oficjalnie.

B) mniej kobieco.
C) inaczej.

7. Filolodzy nie akceptują formy żeńskiej wyrazu

A) muzyk.

B) filozof.

C) socjolog.

8. Forma klienci!tki narusza zasady

A) zbioru.

B) społeczne.
C) porozumiewania się.

XIII.

Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty

kułu.

1) W języku polskim kaczka może oznaczać także kaczora.

2) Nie zawsze łatwo jest tworzyć w języku polskim formy żeńskie.

3) Język jest zdominowany przez relacje pro- i antyfeministyczne.
4) Zwroty p a n i dyrektor i p a n i dyrektorka znaczą dokładnie to samo.

5) Wyrazy pilotka i marynarka oznaczają zarówno zawód, jak i rzecz.

6) W przypadku zawodów nazwa męska ma szerszy zakres znaczenia niż żeńska.

Czy słyszałeś, że...?

Polki  są  inne  niż  kobiety z   krajów  zachodnich  z  pow odu  historycz
nej,  kulturow ej  i politycznej sytuacji,  ja k a   istniała  w  Polsce.  Polska
kobieta  za w s ze   była  staw iana  na  piedestale.  C eniono ją  ja k o   g o
spodynię,  m atkę  i żonę.  Z a w s ze   była  pod staw ą  dla  sw ojej rodziny,
opiekując się  nie  tylko  d ziećm i i m ężem ,  ale  rów nież bardzo  często

pracując jed n o c ze ś n ie p o za dom em .

www.polskiem alzenstwo.org

XIV.

W ybierz słowa, które poprawnie uzupełniają luki w tekście. Przykład poprawnego

uzupełnienia pokazuje luka 0.

W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI

Precz z męską końcówką

czycielka, dziennikarka, lekarka i urzędniczka niech zrezygnują z męskich (0 - D ),

bo na-

el, dziennikarz, lekarz i urzędnik wcale nie brzmią dumniej. Odrzućmy dominację męskiego
.) gramatycznego!

Do buntu wzywa Feminoteka - feministyczny serwis informacyjny i księgarnia. Fundacja wal-

: dyskryminacją ze względu (2 - ...) w literaturze, kulturze, sztuce i życiu publicznym. Teraz

do konkursu TRUDNE WYRAZY. Przyślijcie propozycje nazwy jakiegoś zawodu w for-

;:enskiej i męskiej. Najciekawsze pomysły (4 - ...) na stronę internetową Feminoteki, zostaną

rcowane (5 - ...) koszulkach i pocztówkach. Po co? By zwrócić uwagę, że stereotypy związane

żyją w języku. A to, jakim językiem się posługujemy, wpływa na nasze (6 - ...) świata.

Faworyzowanie w języku płci męskiej denerwuje feministki. Dlatego czasem używają sformu-

7 - ...) rodzaju: „Gdyby człowiek mogła dłużej pospać, toby była w lepszym nastroju”,

eksperymenty (8 - ...) nie są tylko czczą zabawą. Janet Winterson, znana brytyjska pisarka,

ch „O sztuce” pisze tak: „Poeta nie zadowoli się zapisem, poeta musi przekształcać. I to właś-

ięzyk, owa czarodziejska (9 - ...), zaklęcie, czyni to przekształcenie możliwym”. A potem płynie:

i ma słuch, który współdziała ze świadomością”. Autorka za każdym razem, gdy (10 - ...) do

. pisarzy, malarzy, to w liczbie mnogiej używa raz formy żeńskiej, a raz męskiej.

Wysokie Obcasy, 10.12.2005

A) formułek

B) sformułowań

C) formalności

D) fo r m

A) gatunku

B) rodzaju

C) rodu

D) wariantu

A) dla płci

B) od płci

C) na płeć

D) pod płeć

A) doprasza

B) uprasza

C) wyprasza

D) zaprasza

A) potrafią

B) znajdą

C) trafią

D) odnajdą

A) w

B) na

C) pod

D) za

A) pojmowanie

B) wyjmowanie

C) pojmanie

D) podejmowanie

A) w

B) na

C) pod

D) od

A) języku

B) języka

C) językowe

D) języków

A) róża

B) rózeczka

C)rózga

D) różdżka

A) wynosi się

B) odnosi się

C) donosi się

D) podnosi się

Czy wiesz, że...?

C o raz rza d ziej m ę żc zy źn i całują kobiety w rękę. Z w y c za j ten po

prostu w ychodzi z m ody i całow anie b ą d ź niecałow anie nie je s t

w ża d e n sposób niestosowne. A le je ż e li m ę żc zy zn a wyczuje, że

kobieta nie chce być pocało w an a w rękę, nie pow inien tego robić.

w w w .facet.interia.pl

W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI

XV. W niektórych liniach poniższego tekstu występuje jedno zbędne, niepoprawnie

użyte słowo. Przeczytaj tekst uważnie i określ, które linie je zawierają, a które są po
prawne. W yraz zbędny zapisz w kolumnie po prawej stronie tekstu, a wers poprawny

oznacz literą P, tak jak podano w przykładach.

Średniowieczni skrybowie mieli nie lada problem z zapisaniem polskich głosek

1 - P

zmiękczonych i sycząco-świszczących. Trzeba by było jakoś' dostosować do nich

2 - by

łaciński, składający się z dwudziestu czterech znaków alfabet. Na charakterystyczne

3 - . .

dla języka polskiego „ogonki” i kreseczki (na przykład ę, ą, ź, ś) - które dziś

4 - . .

przysparzają do problemów użytkownikom Internetu - trzeba było jeszcze poczekać. 5 - . .
Od słów - do zdań. Tradycyjnie za nawet pierwsze zapisane zdanie uznaje się

6 - . .

sformułowanie z tzw. K sięgi henrykowskiej, trzynastowiecznej kroniki w Henrykowie 7 - . .
pod Wrocławiem: „Day ut ia pobrusa a ti poziwai”, co sobie wyjaśnia się jako:

8 - . .

pozwól, niech ja pokręcę, czyli pomielę, a ty odpoczywaj. Miał tak powiedzieć do

9 - . .

żony mielącej na żarnach której chłop o imieniu Boguchwał. Niektórzy współcześni 10 - . .

językoznawcy odczytują jednak to zdanie nieco inaczej. Według nich ostatni wyraz 1 1 - . .

miałby znaczyć: podziwiaj, popatrz, jak ja to robię. A zatem Boguchwał chciał więc 12 - . .

zastąpić za żonę w mieleniu na żarnach, ale nie po to, by jego towarzyszka

13 - . .

odpoczęła, ale by... przyjrzała się, jak on to robi.

14 - ..

Paweł Felis,

Przez epoki nr 2/2001

XVI. Przygotuj argum enty za i przeciw do dyskusji panelowej na tem at „Czy język pol
ski jest trudny?”

XVII.  Napisz  ulotkę  reklam ową  dla  szkoły języka  polskiego  dla  cudzoziemców.  Podaj
w  niej  powody,  dla  których  warto  uczyć  się  polskiego,  i  spróbuj  udowodnić,  że  nauka
tego języka  może  być  przyjemna.

Czy wiesz, że...?

8 m arca je s t obchodzony ja k o M ięd zynaro dow y D zień Kobiet. P ro 

pozycję ustanow ienia takiego dnia zgłosiła Cl ara Z e t kin 2 1 sierpnia

1910 r. na II M ięd zyn aro d o w ej Socjalistycznej K onferencji Kobiet

w K op en hadze. C elem było z je d n e j strony zw rócenie uw agi spo

łeczeń stw a na interesy kobiet, z drugiej natom iast

protest p rz e 

ciwko  ich  wyzyskowi.  G łów ne  żąd an ia  w ów czas  stanowiły:  praw o
w yborcze  i  praw o  głosu  dla  kobiet,  w prow adzenie  dostatecznej
ochrony  dla  m a te k   i  dzieci,  w prow adzenie  ośm iogodzinnego  dnia

pracy, postulat jed n a k o w eg o w ynagradzania za taką sam ą pracę

oraz ustanow ienie p łacy m inim alnej.

Piotr Marczewski, 8 marca: Międzynarodowy Dzień Kobiet, 06.02.2006, www.psz.pl

W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI

XVIII. Zredaguj tekst argum entacyjny za utrzymaniem Międzynarodowego Dnia Kobiet.

Podaj przykłady, w jaki sposób można współcześnie obchodzić to święto, i wyjaśnij,

jakie jest obecnie jego znaczenie.

Czy słyszałeś, że...?

W Polsce kobiety są zd ecydo w an ie m niej aktyw ne na rynku pracy

niż m ężczyźni.  N iżs zy  je s t dla  nich  współczynnik aktyw ności za w o
dow ej (średnio  o  15% ). Aktyw ność zaw o d o w a  kobiet m aleje zn a c z
nie  w  porów naniu  z   aktyw nością  m ężczyzn ,  gdy  kobieta  w chodzi

w wiek reprodukcyjny (2 0 -3 9 lat). W wieku 4 0 - 5 0 lat współczynnik

aktyw ności kobiet i m ężczyzn je s t b ard ziej stabilny, je d n a k ż e dla
kobiet po 5 0 roku życia ponow nie odnotow uje się je g o obniżenie.

W ów czas kobiety m ogą przechodzić na w cześniejsze emerytury.

M ałgorzata Skrzek-Lubasińska, 06.04.2006, ww w .fem ina.org.pl

A ja k jest w Twoim kraju?

Jaka je s t aktyw ność zaw o d o w a kobiet w Twoim kraju?

Krzyżówka z feministką

VIII

VII

XII

III

Poziomo:

1) kobieta, której mąż umarł

2)  kobieta rozwiedziona
3)  kobieta niezamężna; dziewczyna
4)  kobieta  prowadząca  wycieczki,  opie

kująca się turystami, zwłaszcza zagra
nicznymi

5) dotyczący kobiety, będący cechą właś

ciwą kobiecie; kobiecy

6) taki, który nabrał cech przypisywa

nych kobietom, zachowujący się jak
kobieta; rozpieszczony, wydelikacony

Pionowo:

1) powszechnie przyjęte formy towarzy

skie, zwyczaje

2) panowanie, przewaga
3) przestarzałe dziewczyna

4) dorastająca dziewczynka

5) dorosła panna; duża, wybujała dziew

czyna (często z odcieniem niechęci,
pogardliwie)

6 mąż ulegający we wszystkim żonie
7) wyjście za mąż

W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI

Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

III

VII

VIII

XII

Humor po polsku

Mąż odwozi do szpitala rodzącą żonę - nauczycielkę polskiego. Ta nazajutrz dzwoni do męża:

- Kochany, jestem taka szczęśliwa! Wyobraź sobie: rodzaj męski, liczba m noga!

- Jasiu, pow iedz jak ieś zdanie w trybie oznajmującym.

-  Koń ciągnie furę.
-  A teraz w  trybie rozkazującym.
-  Wio!

—Jak a j e s t róż n ica m ięd z y z d a n iem p o d r z ęd n y m a z d a n iem n a d rz ęd n y m ?
- Z d a n ie n a d r z ęd n e to takie, k tóre m ó w i m am a, a z d a n ie p o d r z ę d n e to takie, k tóre m ó w i

ta ta ! — o d p o w ia d a Jaś.

Tani nauczycielka pyta dzieci:
- Jakie zw ierzę je s t najśmieszniejsze?

A Jasiu na to:

-  Kura.
-  D laczego?
-  Bo cały czas robi sobie ja ja !

W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI

IV. ZAWÓD

BIZNESMEN

lYyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów,

spółka

Trzebić się

: żakiet

! opłacać się

cnaryzma

1 dekolt

: £imitur

kontrahent

1) ubranie męskie, składające się ze spodni, marynarki, czasem też

kamizelki

2)  marynarka od damskiego kostiumu
3)  jedna ze stron zawierających umowę handlową
4)  umowny związek co najmniej  dwóch osób  (lub przedsiębiorstw),

które łączą swoje kapitały w celu prowadzenia wspólnej działalności

handlowej lub przemysłowej i osiągania zysków

5) wycięcie u sukni, swetra itp. odsłaniające szyję, czasem ramiona

i plecy; ciało odsłonięte przez to wycięcie

6) szczególne właściwości przypisywane jednostce, budzące

i utrzymujące jej autorytet u innych

7) przynosić zysk, korzyści, być wartym czegoś

8) osiągnąć sukces, pokonując liczne trudności

3 ołącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

|»dnie

z zakresu ekonomii

J^pomość

bez rękawów

ckienka

na cienkiej podeszwie

obuwie

do celu

Jpenie

powyżej 100 osób

sn id n ien ie

z luźniejszym splotem

■riedza

na stresy

Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

1 branża

powinności

zadania

I egzystencja

bogactwo

klęska

3 obowiązki

oszukaństwo

zamożność

4 zasobność

profit

znaczenie

? zysk

groźba

skłonności

6 predyspozycje

usposobienie

wynik

nieuczciwość

knot

kanciarstwo

8 porażka

dochód

dziedzina

: partactwo

następstwo

klasa

lU1ryzyko

życie

przegrana

ranga

dział

fuszerka

" I konsekwencja

istnienie

zagrożenie

IV. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) prędko, prądem, błyskawicznie, piorunem

2) niezbędny, nieodzowny, niezdatny, niezastąpiony
3) okrzepły, okrzyczany, ugruntowany, umocniony

4) płynnie, wprawnie, zwinnie, płytko

5) niewspółmierny, nieproporcjonalny, niezauważalny, nieporównywalny

6) nieodłączny, nierozdzielny, integralny, integracyjny

7) nietypowy, stereotypowy, szablonowy, standardowy

8) trzeźwy, poważny, rozsądny, rozważny
9) wieczny, nieprzemijający, wymijający, nieśmiertelny

V. Dobierz pary wyrazów o znaczeniu przeciwnym.

zmienny, niepewny, sportowy, dozwolony, luźny, staranny, samodzielny, ustabilizowany, nieustan

nie, niedokładny, wizytowy, gwarantowany, intensywny, słaby, zakazany, cienki, sporadycznie, za

leżny, opasły, obcisły

VI. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

wyzwanie, konsekwencja, widmo, sukces, sam odzielność

1) Nasza firma stanęła przed................................... bankructwa.

2) Możemy już pochwalić się pierwszymi.................................naszej organizacji.

3) Nie wiem, czy jestem w stanie sprostać nowym....................................

4) Nowy pracownik wykazywał się dużą...............i inicjatywą.

5) Teraz nikt nie potrafi przewidzieć.................................tak radykalnych decyzji.

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie przeszłym.

wykorzystać, opierać się, przełożyć się, radzić sobie, dysponować, kom ponować się, rozważyć, dążyć

1) Moje zaangażowanie.................................w końcu na sukces firmy.

2) Nasza obrona popełniła błąd, który natychmiast.................................napastnik przeciwnika.
3) Przed podjęciem decyzji kom isja.................................wszystkie argumenty.

4) Mój syn zupełnie n ie .................................finansowo.

5) M arcin.................................do objęcia kierowniczego stanowiska za wszelką cenę.

6) Nowy budynek harmonijnie....................................... z całą zabudową miasta.
7) Wówczas nasza firma n ie .................................żadnymi informacjami na ten temat.

8) Długo.................................pokusie, ale w końcu kupiłem ten zestaw.

ZAWÓD BIZNESMEN

VIII.

Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.

A) bez liku

1) być przestarzałym, niepotrzebnym, zbędnym

E postawić na szali

2) wyjść cało z opresji, uratować się, uniknąć niebezpieczeństwa

C spaść na cztery łapy

3) łatwość pokonywania przeszkód, radzenia sobie w życiu,

osiągania sukcesów

D) iść do lamusa

4) dużo, wiele, mnogość

E) siła przebicia

5) ryzykować coś

1) Zwolnili go z pracy, a on natychmiast założył własną firmę, bo zawsze potrafi..........................

2 Firmy z kapitałem zagranicznym mają większą......................................................................

3) Od tego zależała moja przyszłość, więc nie wahałem s ię ............................................................ cały

mój dorobek.

-ł) Jutro nasze stare m eble............................................................... . bo aż wstyd na nie patrzeć.

5) Grzybów było............................... i po godzinie mieliśmy pełne kosze.

IX. Artykuł, który przeczytasz, zatytułowany jest „Zawód biznesm en”. Jakie są twoje

wyobrażenia odnośnie do tej profesji? Jaki jest typowy polski człowiek interesu? Jakie
różnice znaczeniowe kryją się w słowach: biznesm en - pryw aciarz - przedsiębiorca

- burżuj? Które z nich używane są w znaczeniu pozytywnym, a które w negatywnym?

X. Tylko pierwszy akapit artykułu (A) znajduje się na właściwym miejscu. Uporządkuj

pozostałe akapity (B -H ), tak by tekst stanowił spójną całość.

Większości z nas kojarzy się ze światem wielkich pieniędzy, dobrze skrojonym garniturem, dro

gim samochodem, nieustannie dzwoniącą komórką i nieodłączną teczką. Zawsze zajęty, pędzą

cy na biznesowy lunch czy kolację. Stereotypowy biznesmen. Nie je s t to zawód łatwy i na pew no
nie dla  każdego. Jeżeli  nie  boimy się  ryzyka,  mamy  dobry pom ysł na  własną firm ę,  kapitał
wyjściowy i chcielibyśmy być szefami samych siebie, a w przyszłości -  może zespołu ludzi, warto
rozważyć taką możliwość. Efekty nie przyjdą szybko. Dziś nie grozi nam błyskawiczne zrobienie
kariery i osiągnięcie ogrom nych zysków. Ale jak  mówią znawcy,  nie na tym polega bycie biznes
menem i prowadzenie własnej firmy.

B Ktoś, kto chciałby prowadzić własną firmę, powinien więc umieć sobie radzić ze stresem. Nie

ustanne życie w paraliżującym lęku o każdy następny dzień, widmo bankructwa, to błędne po
dejście do sprawy. Nie chodzi też o założenie, by w jak najkrótszym czasie zarobić jak najwięcej

pieniędzy. Aby znaleźć się w gronie biznesmenów, nie trzeba koniecznie kończyć zarządzania
lab marketingu. Oczywiście, dobrze jest dysponować wiedzą z zakresu ekonomii, ale fakt, że nie

kończymy studiów w tym kierunku, nie zamyka nam drogi. Zawsze można i warto zdobywać

dodatkowe kwalifikacje. Według wielu biznesmenów, dużo ważniejsze są względy charaktero

logiczne i psychiczne. Najważniejsze jest dążenie do wytyczonego celu, konsekwencja i umie

jętność ponoszenia ryzyka. Zawsze musimy brać pod uwagę, że może się nie udać, być na to

przygotowanym i umieć wyciągnąć wnioski z poniesionej porażki.

ZAWÓD BIZNESMEN

C Biznesmen powinien być trochę jak kot - czujny, przewidując}-, nieobawiający się wyruszyć na

łowy i powiększyć terytorium zysków. Warto również opanować umiejętność spadania na cztery
łapy i nie dopuszczać do sytuacji, w której porażka zniechęca przed kolejnym dużym polowa

niem.

D Nie oznacza to, że muszą się one zawsze pojawić. Jeżeli postawimy na szali ryzyko, będziemy

dużo  i  systematycznie  pracować,  trzymać  się  przyjętych  przez siebie  zasad  i w końcu  się  uda,
korzyść z  bycia  biznesmenem  jest  nieporównywalna  do  bycia  pracownikiem  w jakiejś  firmie,
państwowej  czy prywatnej. Tutaj  pracujemy u siebie,  na siebie, z czasem tworząc miejsca pracy
dla innych. Jeżeli po jakimś czasie firma zacznie dobrze funkcjonować, satysfakcja gwarantowa

na. Jak najlepiej przygotować się do tych wyzwań?

E Na początku najlepiej zdać sobie sprawę, jak wygląda codzienność polskiego biznesmena i jakie

predyspozycje niezbędne są do odnalezienia się w tej profesji. - Na p ew n o je s t to ciekawy zawód.

Tutaj dzień do dnia niepodobny. D aje szanse sprawdzenia się i wyżycia - mówi Jerzy Wojciech

Tyburski, wiceprezes firmy Proimpex Sp. z o.o. - Jest to też zaw ód opatrzony wielom a stresami

i nieoczekiwanymi sytuacjami. Trudno tu m ów ić o ustabilizowanej pracy, przychodzeniu na kon
kretną godzinę i wychodzeniu p o ośmiu. Bycie biznesmenem wymaga podjęcia ryzyka. Nikt nie

zagwarantuje nam, że firma będzie zawsze działała tak, jak to sobie założyliśmy. - Trzeba m ieć
odporność wewnętrzną na stresy, których je s t bez liku, szczególnie w polskiej rzeczywistości. Cywiliza

cje zachodnie są trochę bardziej okrzepłe w strukturach biznesowych i tam biznes toczy się płynniej.

U nas je s t to jeszcze opatrzone dużą dozą nieuczciwości, partactwa, a naw et korupcji - opowiada

Wojciech Tyburski.

F Ludzie, którym udaje się zająć wysoką pozycję w hierarchii świata biznesu, nie zawsze potrafią

pogodzić życie zawodowe z jakimkolwiek innym aspektem egzystencji. Szybkie tempo życia,

nieustanne obowiązki, stres. Bezustanne bycie w pracy. Jednak nie tylko to jest ceną sukcesu.
Często praca przekłada się na zasobność portfela i możliwości, jakie pojawiają się przed biznes
menem. Biznesowe spotkania, wyjazdy. Nagle ginie gdzieś czas na życie rodzinne czy tworzenie

więzi z innymi ludźmi. Kiedy przychodzi refleksja, że gdzieś po drodze zgubiliśmy coś ważnego,
często jest już za późno. Okazuje się, że zostaliśmy sam na sam z firmą i gronem ludzi, którym
opłaca się przebywać w naszym towarzystwie.

G - Ludzie, którzy się tego nie boją, potrafią ocen ić i skalkulować ryzyko i dostrzec sw oje błędy, mają

szanse. Najgorszą rzeczą jest, jeż eli są to osoby, które charakteryzuje zła w biznesie cecha bycia tym,

kto wszystko w ie najlepiej. Tacy nie słuchają tego, co m ówią inni - pracownicy, kontrahenci. Czasa

mi, gd y są to ludzie o dużej charyzm ie czy sile przebicia, naw et się udaje, ale w większości przypad

ków, jeż eli nie słucha się i nie analizuje, nie popraw ia błędów, to je s t to szybka droga w kierunku
dużych kłopotów - uważa Wojciech Tyburski.

H Nie ma pewności, że jeśli skończymy uczelnię ekonomiczną, na pewno zostaniemy biznesme

nami czy menedżerami. Przygotowanie biznesowe w zakresie marketingu czy zarządzania jest
potrzebne, kiedy wiążemy swoją karierę z pracą w dużych organizacjach, spółkach kapitało

wych, o zatrudnieniu powyżej 100-150 osób, działających w trudnych branżach, zajmujących

się kilkoma sektorami rynku. W przypadku małej firmy, np. rodzinnej, przede wszystkim trzeba

wiedzieć, co chce się osiągnąć i cały czas podążać w tym kierunku. Ważne jest również podejście

do pracowników, zachęcanie ich, żeby szli w tę samą stronę. Oczywiście, wykształcenie w kie

runku biznesowym bardzo się przydaje, ale nie jest najważniejszym elementem. Ważna jest także

umiejętność trzeźwego sp@jrzenia na życie, także osobiste.

Anna Marszałek,

Perspektywy nr 1/2006

ZAW ÓD BIZNESM EN

XI. Przeczytaj uporządkowany artykuł jeszcze raz. Czy Twoje oczekiwania odnośnie do
zawodu biznesmena potwierdziły się? Czy Twój wizerunek polskiego biznesmena po

ekturze artykułu uległ zm ianie?

XII.

Zaznacz w łaściw ą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartymi w tekście.

1. Biznesmen jest przez większość ludzi kojarzony z

A) ciężką pracą.

B) ciągłym pośpiechem.
C) dużym ryzykiem.

Z. Jerzy Wojciech Tyburski twierdzi, że polski świat biznesu

A) różni się od zachodniego świata biznesu.

B) związany jest z wieloma niebezpieczeństwami.
C) nie posiada stosownych gwarancji finansowych.

3. Dla biznesmena

A) wiedza ekonomiczna nie ma znaczenia.

B) ważne jest radzenie sobie z niepowodzeniami.
C) pieniądze nie odgrywają większej roli.

-. Biznesmen powinien

A) brać pod uwagę zdanie innych.

B) orientować się we wszystkim najlepiej.
C) ciągle oceniać swoich współpracowników.

5. Poważne problemy w biznesie

A) prawie zawsze występują.

B) pojawiają się sporadycznie.
C) mogą wcale nie wystąpić.

6. Kariera w wielkich przedsiębiorstwach wymaga

A) wytyczenia jasnego celu zawodowego.

B) umiejętności współpracy z setkami osób.
C) wiedzy z zakresu zarządzania i marketingu.

7. Biznesmeni nie zawsze cieszą się udanym życiem prywatnym, ponieważ

A) mają zdecydowanie za dużo pieniędzy.

B) obracają się w zbyt wąskim gronie ludzi.
C) brak im czasu na nawiązywanie relacji osobowych.

8. Biznesmen, podobnie jak kot, powinien

A) posiadać cztery łapy.

B) wychodzić cało z opresji.
C) przewidywać duże zyski.

ZAWÓD BIZNESMEN

XIII. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty

kułu.

1) Wizerunek typowego biznesmena łączymy z jego kosztownymi atrybutami.

2) Zachodni biznesmeni przeżywają mniej stresów.

3) Odpowiednie kwalifikacje są ważniejsze niż usposobienie biznesmena.

4) Dobrym biznesmenem może być ktoś', kto nie boi się przegrywać.

5) Biznesmen musi stawiać na szali ogólnie przyjęte zasady.

6) Biznesmen powinien unikać alkoholu także w życiu osobistym.

7) Ceną sukcesu w biznesie nie jest tylko stres i ryzyko.

8) Warto, aby biznesmen posiadał kota.

Czy wiesz, ze...?

W ję z y k u polskim je s t wiele po w ied zeń ze słow em pieniądze, np.

P ien iąd ze idą ja k woda.

Z a psie pieniądze.

M óc sobie w ytapetow ać p ien ięd zm i ściany.

S pać na pieniądzach.
G dy pien ięd zy wiele, w okół przyjaciele.

P ien iąd ze le żą na ulicy.

XIV. Uzupełnij w każdej luce brakującą część wyrazu. Zawiera ona tyle samo liter, ile już

podano, lub o jedną literę więcej. Przykładowo uzupełnione zostały dwie luki.

Biznesmen ma dzięki logice polskiej transformacji złą konotację. Nie jest bohaterem

pozyt  . Vi’V’VV'.y  ale raczej  negatywnym -  tym,  kto  szybko  zrobił „biznes”,  czyli  po  pro  ,st.u.  . . . .
zarobił pieniądze dzięki układom, relacjom, szyb............. wykorzystania szans itd. Najbog..............
ludzi w Polsce często nazywa się biznesmenami, a nie przedsię............. , aby zasygnalizować właśnie
tę odm ie...............-  przedsiębiorcą jest ktoś, kto walczy, prze................ się,  podejmuje ryzyko.  Bi
znesmen wchodzi w u k .............., załatwia biznes. Dobry przedsiębiorca to przede wszystkim osoba
z wyobr............ . stawiająca sobie wyzwania przekra............ aktualne możliwości firmy. To ktoś, kto
ma drive, p ę ..............do przodu, buduje firmę, rozumiejąc, że sens firmy to tworzenie r y ............... .
a nie zysku.  Przedsiębiorca musi łą c ...............dwa elementy -  wyobraźnię i odw .................z goto
wością do starannego analitycznego rozważenia ceny ryz.............. Prawdziwi przedsiębiorcy to ana
lityczni marzyciele -  mają analityczne um ieję.............. i fantazję marzycieli.  Pierwsze zdo ................
się na studiach typu Executive MBA lub w p rak.............., te drugie trzeba mieć wrodzone.

Anna Marszałek,

Perspektywy nr 1/2006

III

ZAWÓD BIZNESMEN

Czy słyszałeś, że...?

Zm ienia się nastaw ienie P o lakó w do przedsiębiorczości, b o g ace
nia się i zam ożności. Jeszcze dziesięć lat tem u w społeczeństw ie

pokutow ało przekonanie, ż e każd y bogaty to złodziej, który dorobił

się  na p rzekrętach  (pierw szy milion  trzeba  ukraść).  O becnie p rze d
siębiorczy  P olak  nie je s t ju ż   określany p rz e z   sąsiadów   złodziejem
i  aferzystą.  N iem a l  4 0  proc.  P o lakó w  nie  zg a d za   się  z e   stw ierdze
niem,  ż e   dorobienie  się  m ajątku  m usi  być  efektem   krad zieży  czy
oszustw.  P raw ie  tyle  sam o  osób  zg ad za   się  z e   stw ierdzeniem ,  że

„uczciwością i p racą ludzie się b o g a cą ”.

TNS OBOP, lu ty 2008

XV. Uporządkuj podane fragm enty w logiczny tekst. Pierwszy fragm ent został oznaczo
ny literą E.

Wygląd jest twoją wizytówką

A_ Możemy sobie pozwolić na mniej oficjalny strój. Wieczór zobowiązuje do bardziej wytwor

nego wyglądu. Ważne są kolorystyka ubrań i ich tonacja. Biznesmen musi wyrzucić

5_ ale nie warto przez niepoważny wizerunek zamykać sobie furtki do współpracy. Dobór ubio

ru na spotkanie z partnerem w interesach zależy przede wszystkim

C_ - pełniejsze buty wyglądają wytworniej. Kreacje ludzi biznesu są coraz ciekawsze, ale brakuje

w tej dziedzinie porad specjalistów. Szkoda, że promowaniem trendów biznesowej mody

nikt się nie zajmuje.

D_ latem pozwala sobie na koszulkę typu polo i spodnie z luźniejszym splotem. Na mniej ofi

cjalną rozmowę włożyć można garnitury

C_ Jak się ubrać na biznesowe spotkanie? Czy wypada założyć różowy krawat albo przyjść na nie

dżinsach? Wbrew pozorom moda biznesowa nie je s t wcale sztywna,

F_ lub kostiumy sportowe. Panie powinny dobrać długość spódniczki odpowiednio do wieku.

Młode panie mogą pozwolić sobie na noszenie spódniczek o długości do 4 palców nad kola
nem.

lub obcisłym golfem. Panowie mogą do marynarki z cieńszego materiału dobrać spodnie
w innym kolorze. Jeśli spotkanie odbywa się wieczorem

H_ ze swojej szafy kreacje błyszczące i w intensywnych barwach. Poza tym dozwolony jest pra

wie każdy stonowany kolor. Zakazana jest tylko czerń. Odeszła do lamusa. Zimą wybiera
ciemne, poważne tonacje,

I_ która nadaje świeży wygląd, oraz ciemnego garnituru z jedwabnym krawatem. Z takimi ze

stawami idealnie komponuje się obuwie na cienkiej podeszwie. Kobiety powinny oprzeć się
pokusie założenia pantofli z odkrytą piętą lub palcami
i spodziewamy się poważnej dyskusji, panie powinny zaprezentować się w wizytowej sukien

ce z rękawkiem. Uwaga: dekolt nie powinien być zbyt głęboki, sukienka

ZAWÓD BIZNESMEN

K_ U starszych pań powinny być nieco dłuższe. Mężczyznom specjaliści polecają sportowe gar

nitury typu tenis, z luźnym splotem. Mogą też być kraciaste marynarki w połączeniu z ko

szulkami polo

L_ powinna sięgać do połowy kolana. Do sukienki bez rękawów koniecznie zakładamy żakiet.

Od eleganckiego biznesmena w podobnych okolicznościach wymaga się nieśmiertelnej białej

koszuli,

Ł_ od jego charakteru i czasu. Tu obowiązują ogólne zasady: jeśli spotykamy się przed połu

dniem, z reguły rozmowa ma mniej oficjalną rangę.

Magda Laskowska,

Gazeta Wyborcza, Mój Biznes, 22.02.2005

XVI. Połącz słowa języka potocznego (1 -5 ) z ich odpowiednikam i w języku oficjalnym

(A -E ).

1) dyro

A) człowiek ważny, zajmujący wysokie stanowisko

2) dołek

B) duży, elegancki samochód

3) szycha

C) dyrektor

4) kapusta

D) dolar

5) gablota

E) pieniądze

XVII. Przygotuj z kolegą/koleżanką wywiad „Dzień zż y c ia biznesm ena”, w którym czło
w iek interesu opowiada o swoim rozkładzie dnia.

XVIII. Zredaguj kilka porad do rubryki „Wybieram zaw ód” przeznaczonych dla młodych

ludzi, którzy, m arzą o karierze biznesmena. W yjaśnij, na czym polega jego praca, jak
najlepiej przygotować się do wykonywania tego zawodu i jakie są w nim wymagane

predyspozycje psychiczne.

Czy wiesz, że...?

Luksus dla w iększości P o lakó w  (5 2 % ) kojarzy się z bogactw em . 15%
naszych  rodaków   u w a ża ,  że   je s t  on  je d n o zn a c z n y   z   kom fortem
i przyjem nością,  a  8%   z  dojrzałością  i klasą.  S kojarzenia  z  arysto
kracją  i  elitą  p od aje  5%   badanych,  z  dobram i  m aterialnym i  także

5% , a z niem aterialnym i zaled w ie 3% . P raw ie 10% respondentów

nie potrafi określić, czym je s t dla nich luksus.

Czym dla Polaków je st luksus?, Research In te rn a tio n a l Pentor, marzec 2006

A ja k jest w Twoim kraju?

Z czym kojarzony je s t luksus w Twoim kraju?

ZAWÓD BIZNESMEN

Krzyżówka z biznesmenem

V I

VII

V III

XII

X I

Poziomo:

1) ten, kto współpracuje z kimś, czymś

2) człowiek, którego celem w życiu jest

zrobienie kariery i którego w dążeniu
do tego nie powstrzymują skrupuły
moralne

3) instytucja, za której pośrednictwem

dokonuje się kupna i sprzedaży papie
rów wartościowych, walut, kruszców
i niektórych towarów

4) używany podczas wizyt towarzyskich;

przeznaczony na wizyty

5) przynoszący dochód; zyskowny, in

tratny

6) przymusowe, bezzwrotne świadczenie

pieniężne nakładane przez państwo na
obywateli w celu pokrycia jego wydat
ków

rkmowo:

1 bankructwo, upadek, krach

Z deżkie, kłopotliwe, trudne położenie; tarapaty
3 ! niewielki kartonik z wydrukowanym imieniem i nazwiskiem, często też z tytułem naukowym (lub służ

bowym), adresem i telefonem danej osoby

4> człowiek zbierający z trudem i powoli drobne kwoty pieniężne

5 zaopatrzony w coś należycie, zamożny, bogaty

6) część gospodarki narodowej traktowana odrębnie ze względu na określony typ własności jednostek go

spodarczych

r.zsło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

III

VII

VIII

XII

ZAWÓD BIZNESMEN

Humor po polsku

-  Panie kierowniku,  chciałbym z panem  p oga d a ć w  trzy oczy...
-  Jak to w  trzy oczy? Chyba w  cztery oczy?
-  Nie,  tylko w  trzy,  bo na to,  co zaproponuję, jed n o  oko trzeba będzie przymknąć.

N ielubiany sz ef zostawia kartkę na biurku:
- Jestem na cmentarzu.
Po p ow rocie zastaje dopisek:
- Niech ci ziem ia lekką będzie.

W każdą niedzielę bogaty biznesmen, wychodząc z kościoła, dawał żebrakowi 10 zł i tak to trwało kilka

miesięcy. W październiku dał mu 5 zł.

Z dziwiony żebrak pyta:
-  Dlaczego tylko 5 zł, zawsze było  10 zł?
-  No wiesz, posłałem syna na studia.
-  To dlaczego na m ój koszt?

Biznesmen tłumaczy sw ojej żonie najnowszy interes:

-  Podpisujem y um ow ę na trzy lata.  On daje pieniądze, j a  doświadczenie.
-  No, a co będzie za trzy lata?
-  On będzie m iał doświadczenie, a j a  pieniądze...

Do właściciela firm y  przychodzi p ew ien  jego m o ść i m ówi:
-  Wczoraj umarł pański wspólnik, praw da?
-  Prawda.
-  Gdyby pan się zgodził, jestem  gotów  zająć je g o  miejsce.

ZAWÓD BIZNESMEN

V. AUGUSTOWSKIE... DNI

iVyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

i schadzka

b*l ściek

; kuracjusz

' spływ

r) dorzecze

f wiosło

£ huta

k śluza

1) rów, kanał lub wykop odprowadzający zanieczyszczone wody miejskie

lub przemysłowe

2) zakład metalurgiczny, w którym się wytapia metale z rud, uzyskuje

stopy oraz przetapia je plastycznie, nadając im odpowiedni kształt

3) umówione, potajemne spotkanie najczęściej pary kochanków;

randka

4) obszar, z którego wszystkie wody powierzchniowe spływają do rzeki

głównej i jej dopływów

5) osoba przebywająca na kuracji w uzdrowisku; chory poddający się

jakiejś kuracji

6) wycieczka wioślarzy, kajakarzy lub żeglarzy określonym szlakiem wodnym
7) urządzenie umożliwiające przepływanie statków między zbiornikami

o różnych poziomach wody

8) przyrząd składający się z uchwytu (drąga) i pióra, czyli płaskiej łopatki

do nadawania ruchu i kierunku łodzi

. Połącz każdy czasownik z odpowiednim wyrażeniem przyimkowym.

chwycić

w cierpliwość

popływać

za wiosła

zapomnieć

o pokonanie trasy

rokusić się

po jeziorach

uzbroić się

na przyjmowanie turystów

r.astawić się

o wspaniałej wodzie mineralnej

III. Określ każdy rzeczownik odpowiednim przymiotnikiem.

sprzęt

wodne

sporty

rzeczna

przeprawa

węglowa

kotłownia

sosnowo-świerkowe

książęta

pływający

bory

rzemieślnicze

cechy

litewscy

IV. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

1) uzdrowisko

2) ulga
3) wzmianka
4) intruz

5) pensjonat

6) sława

7) wędrówka

8) specjał

smakołyk

kurort
wytchnienie

odprężenie

włóczęga

nadmienienie
nieproszony gość

hotelik

renoma

napomknienie

natręt
popularność
podróż

wczasowisko

dom wczasowy
przysmak

V. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) szczytny, chlubny, szczytowy, chwalebny

2) malowniczy, fantastyczny, urzekający, wymalowany
3) smukły, szczupły, wysmukły, smętny

4) nastrojony, przytulny, nastrojowy, zaciszny

5)  uzdrawiający, lekarski, leczniczy, kurujący
6) wytyczony, oznaczony, dotyczący, wyodrębniony
7)  zamiejscowy, miejski, komunalny,  municypalny
8)  miejscowy, lokalny, lokalowy, tutejszy

VI. Dobierz pary w yrazów o znaczeniu przeciwnym.

hałaśliwy, surowy, bliski, głęboki, olbrzymi, łagodny, skuteczny, smutny, czynny, malutki, cichy,

wesoły, płytki, daremny, uszkodzony, daleki

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

czystość, herb, węzeł, zapach, ujęcie

1) Pomieszczenia starego domu nasączone były dziwnymi................................

2) Woda w tym jeziorze ma najwyższą klasę................................
3) Legendarna syrenka znalazła się w ............................ Warszawy.
4) Woda z tych ............................ jest bardzo zdrowa, możesz ją śmiało pić bez gotowania.

5) Na obrzeżach miasta ma powstać kilka bezkolizyjnych............................ komunikacyjnych.

VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie teraźniejszym lub
w form ie bezokolicznika.

pokonywać, wspierać, polecać, przecinać, traktować, zajrzeć, zatruwać, nadać

AUGUSTOWSKIE... DNI

1) Akcję odtworzenia rzadkich gatunków zwierząt w tym regionie.......................... wiele organizacji

przyrodniczych.

2) Dziennie nasza drużyna............................ prawie 20 kilometrów zaplanowanej trasy.

3) Wybudowana w sąsiedztwie fabryka............................ atmosferę w całej okolicy.

4) Ta miejscowość górska od lat zabiega, aby j e j ............................ status uzdrowiska.

5) Jestem tak zapracowany, że nie miałem czasu nawet............................ do mojej babci.

6) Ona zawsze............................ mi lekturę swoich ulubionych czasopism.

7) Tutaj nikt n ie ............................ turystów jak intruzów.

8) Jak dojdziesz do miejsca, gdzie ścieżka...................................szosę, skręć w prawo.

IX. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.

A) pełną piersią

1) bardzo smaczne, pyszne, potocznie także bardzo ładne,

dobre, udane

B) palce lizać

2) wart/warte zwrócenia uwagi, nie byle kto/co, godny/godne

podziwu

C) nie lada ktoś/coś

3) bardzo intensywnie, bez ograniczeń i trosk

ł) Jego zwycięstwo t o ............................ sukces i powód do wielkiej dumy.

2) Wreszcie czuję, że żyję..................................................
3) Podają tutaj gulasz tak wspaniale przyprawiony, ż e ...........................................

X. Przeczytaj artykuł szybko i określ jednym wyrazem , do czego odnoszą się podane

iczby i nazwy własne. Przykładowo określono dwie liczby i jed ną nazwę własną.

30 000

..........

„Augustowskie noce” ....................................

8093 .

y. . .

Augustowianka................................................

N eck o ..............
Studzienniczne
M a ry c h a.........
W ig r y ..............

kam eduli.........

B y stry ..............

leżeli chcesz popływać po czystych i cichych jeziorach, pochodzić po jeszcze niezdeptanych la-

i - musisz przyjechać w Augustowskie. Dlaczego? Bo tu jest pięknie, w porównaniu z Mazurami

sto i turystów nie traktuje się jak intruzów.

W Augustowie w chwili obecnej mieszka 30 000 osób. Miasto zajmuje powierzchnię 8093

barów, z czego wody stanowią 26, a lasy 35 procent. Jest najstarszym miastem Suwalszczyzny,

mało najprawdopodobniej jeszcze w czasach zasiedlenia olbrzymich puszcz przez Jaćwingów.

wsza wzmianka o osadzie nad Nettą pochodzi z 1496 roku i dotyczy komory pobierającej cło

y przeprawie rzecznej.

AUGUSTOWSKIE... DNI

W latach 60. sławę przyniosły miastu piosenki „Augustowskie noce” i „Siedem dziewcząt

z Albatrosa”. Dziś gości przyciąga tu możliwość doskonałego aktywnego wypoczynku i kontaktu

z nieskażoną przyrodą. A w dodatku jest tu kilka ciekawych miejsc do obejrzenia. Pierwsze wra
żenie uderza... w nozdrza. Zapach smukłych sosen i czystego powietrza sprawia, że chce się oddy

chać dosłownie pełną piersią. Nie ma tu przemysłu, wobec czego wiele gospodarstw nastawionych

jest na przyjmowanie turystów. Rośnie liczba przytulnych pensjonatów - z miejscem na ognisko

i sprzętem pływającym - w których dzieci (i psy) są mile widziane. Aby było ciekawiej, rozwój tu
rystyki wspiera w Augustowie... rząd włoski, marszałek sejmiku suwalskiego we Włoszech bowiem
zdobył pieniądze na ten szczytny cel. I nie będą to zmarnowane pieniądze. Augustów z trzech stron
otacza wspaniała puszcza, a dookoła nie brak małych i dużych jezior. Jest gdzie i w co inwestować.

W Augustowie ścieków nie odprowadza się do jeziora, dymiące kotłownie węglowe nie zatru

wają powietrza, nic zatem dziwnego, że w 1993 r. miastu nadano status uzdrowiska. Jakie przypad
łości leczy się tutaj najskuteczniej? Jeżeli masz kłopoty z drogami oddechowymi - tutaj na pew

no  poczujesz  znaczną  ulgę.  Przyjmowani  są  tu  także  kuracjusze  ze  schorzeniami  reumatycznymi
i  układu krążenia -  dla  nich w pobliżu miasta wydobywa się  uzdrawiające  borowiny.  Nie  można
zapomnieć o wspaniałej  wodzie mineralnej,  wydobywanej  z jednego  z najgłębszych  ujęć w kraju,
sięgającego 482 m. „Augustowianka”, bo o niej mowa, zawiera aż siedem składników o wartościach
leczniczych. Woda jest bardzo smaczna i świetnie gasi pragnienie.

Augustów to centrum sportów wodnych. I nie ma w tym nic dziwnego - miasto z każdej strony

otoczone jest licznymi i bardzo malowniczymi jeziorami: Sajno, Necko, Białe, Studziennicze - to te
największe. A wszystkie mają I i II klasę czystości, dlatego bez obawy o stan skóry i zdrowia można

w wodzie spędzać całe dnie. Nad jeziorem Necko na turystów czeka nie lada atrakcja - zamonto
wano tu jedyny w Polsce wyciąg dla narciarzy wodnych (760 m długości).

Puszcza Augustowska wyrosła na terenie o najbardziej surowym, oprócz górskiego, klimacie

Polski. Aż trudno uwierzyć, że średnia roczna temperatura wynosi tu tylko 6°C. Onegdaj polowali
tu książęta litewscy i królowie polscy, dziś na łowy może wyjść każdy. Z lornetką. W sosnowych

i sosnowo-świerkowych borach, prócz zwierząt, które przy odrobinie szczęścia można spotkać także
w innych regionach kraju, tylko tu żyją ptaki, których rodowód sięga 1000 lat p.n.e. Chcecie zoba

czyć kwiczoła, krzyżodzioba czy orła grubodziobego? Uzbrójcie się w dobrej klasy lornetkę i dużo,

dużo cierpliwości.

Jako że puszczę przecinają cztery rzeki: Czarna Hańcza, Rospuda, Blizna i Marycha, i jest tu

kilka przepięknych jezior, w tym największe w regionie Wigry, wytyczono przez puszczę wiele ozna
kowanych szlaków kajakowych i pieszych, które można także pokonać na rowerze. Jeżeli podczas
wędrówki traficie nad jezioro Wigry, zajrzyjcie koniecznie do zbudowanego w 1667 r. klasztoru

Kamedułów. Bracia ci, sprowadzeni do Polski przez Jana Kazimierza, wsławili się założeniem pierw

szych na tych terenach hut żelaza, kuźni i smolarni.

Kanał Augustowski to nie jedyny ciekawy szlak wodny, który warto poznać. Augustów, oto

czony  ze wszystkich  stron  wodami,  otwiera  przed  kajakarzami  wiele  możliwości.  Do  ciekawych
tras  należą:  spływ Czarną Hańczą, kanałem  Bystrym do Sajna lub  Biebrzą do Narwi.  Kajakarzom
o zaawansowanych umiejętnościach można polecić spływ Blizną. Każdy, kto pokusił się o pokona
nie tej trasy, mówi, że wszelkie trudy rekompensowane są zapierającymi dech w piersiach widokami
ostępów puszczańskich.  Chwyćmy za wiosła! Warto,  bo  mieszkający tu ludzie mają „pyszny”  spo

sób zarabiania - na trasach szlaków sprzedają jagodzianki, słodkie buły lub inne specjały tutejszej

kuchni. Palce lizać!

Dobre Rady nr 9/2002

AUGUSTOWSKIE... DNI

X . = *zeczytaj artykuł jeszcze raz powoli i wyjaśnij dokładnie, co oznaczają podane
• r » czeniu X liczby i nazwy własne. Na przykład:

j i 300 -

liczba mieszkańców Augustowa w chwili obecnej

; -

powierzchnia Augustowa w hektarach

_r_stowskie noce” -

piosenka, która przyniosła miastu sławę w latach 60.

Zaznacz w łaściw ą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartymi w tekście.

porównaniu z Mazurami w Augustowskiem jest

A )

więcej lasów.

więcej

jezior.

C mniej turystów.

I I 1 Około jednej czwartej powierzchni Augustowa zajmują tereny

A )

zielone.

5» mieszkalne.

0 wodne.

i . ^ Augustowskie gości przyciąga możliwość

A )

poznania znanych piosenek z lat 60.

B i aktywnego wypoczynku w nieskażonym środowisku.

1 noclegów w renomowanych hotelach.

4_ Osoby ze schorzeniami reumatycznymi i układu krążenia przyjeżdżają w Augustowskie z po

wodu

A )

leczniczego mułu.

5 ' leczniczej wody.

I leczniczych borówek.

-—gustów stanowi ośrodek sportów wodnych, ponieważ tutaj

A znajdują się wyciągi dla narciarzy wodnych.

5 1 można bezpiecznie zażywać kąpieli w jeziorach.
C> na turystów czekają liczne atrakcje.

: l

W Puszczy Augustowskiej spotkać można ptaki, które
A żyją ponad 1000 lat.

3 ^ mają starą genealogię.

C wymagają dużo cierpliwości.

7 . Nad największym jeziorem w Augustowskiem znajduje się

A  zabytkowy budynek zakonu.
B  nieczynna huta żelaza.
C  przystań rowerów wodnych.

B Wspaniałe ostępy puszczańskie można podziwiać podczas

A poszukiwań jagodzianek.

3 1 spływu Blizną.

C i marszu ciekawymi trasami.

AUGUSTOWSKIE... DNI

XIII. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty

kułu.

1) Augustów jest miastem starszym niż Suwałki.

2) W pensjonatach augustowskich wypoczywać można z całą rodziną.

3) Turystyka w Augustowie powstała dzięki pom ocy rządu włoskiego.

4) Augustów otrzymał status uzdrowiska dzięki leczniczym właściwościom

otaczających go jezior.

5) W ody jezior augustowskich m ają najwyższą klasę czystości.

6) Aby zobaczyć rzadkie ptaki w Puszczy Augustowskiej, oprócz dobrego

sprzętu potrzeba jeszcze dużo wytrwałości.

7) Przez Puszczę Augustowską można wędrować wytyczonym i trasami.

8) W Augustowskiem nie m usim y m artwić się o prowiant na szlakach

turystycznych.

Czy słyszałeś, że...?

W Polsce toczą się gw ałtow ne spory w okół p iękn ej doliny rze

R ospu dy  koło  Augustow a,  p rz e z   którą  m a  p rzeb ieg ać  obw odni
w  ram ach  drogi szybkiego  ruchu  Via  Baltica.  S am a  trasa, ja k  i pi
ce p rzy  je j budow ie  doprow adziłyby do zn iszczen ia przyrody,  w  t)
gn iazd   p takó w   i  stanow isk  roślin  chronionych.  5 9 %   P o laków   of.
w iada  się z a   budow ą  obw odnicy  w wersji alternatyw nej,  p rzy któ
nie  ucierpiałoby  środowisko  naturalne.  W ariant podstawowy,  kti
w   w iększym   stopniu  za g ra ża łb y   gatunkom   chronionym   na  tych
renach,  m a  poparcie  3 5 %   społeczeństw a.  Z aled w ie  2%   je s t  zc
nia,  ż e  obw odnica A ugustow a  w cale nie pow inna pow stać.  Budo

wstrzym ano w oczekiw aniu na wyrok Trybunału Spraw iedliw oi

do którego spraw ę p rzeciw Polsce skierow ała Kom isja E uropejs

Polacy o budowie drogi przez dolinę Rospudy, CBOS, Warszawa, sierpień 2

A jak jest w Twoim kraju?

C zy problem y ekologiczne wywołują podobne spory w Twoim kra

XIV. W ybierz słowa, które poprawnie uzupełniają luki w tekście. Przykład poprawn

uzupełnienia pokazuje luka 0.

Legendy wiążą powstanie Augustowa z pierwszą (0 - B) Barbary Radziwiłłówny i króla

munta Augusta, który dla jej (1 - ...) założył tu miasto. Stąd miałoby pochodzić także wyróżn
nazwą - Augustów oraz herbem z inicjałami królewskimi S i A (Sigismus Augustus) uwieńczoi

mitrą Wielkiego Księcia Litwy i uzupełnionymi literkami PR (Poloniae Rex). W samej (2
romanse królewskie raczej nie miały wpływu na 3 - ...) miasta. Powstało ono w miejscu kar

AUGUSTOWSKIE... DNI

- ... w 1526 roku przez Jana Radziwiłła. Miasto miało obsługiwać drogę (5 - ...) z głębi Litwy

i 3 : rusi do Prus i Wielkopolski. Powstał tu także węzeł dróg - (6 - ...) na Warszawę i Mazowsze

;Craków. W 1557 roku Augustów otrzymał miejskie prawa magdeburskie. Po kilku latach ist-

uż (7 - ...) rzemieślnicze i pojawiły się pierwsze zakłady - dwa młyny wodne i tartak. Później

* ich 8 - ...) powstały w puszczy smolarnie, dziegciarnie i potażnie - produkujące wyroby suchej

acji drewna. Niestety rozwój miasta został zahamowany przez wojny, w wyniku których jego

spadła do rzędu małej osady rolniczej.

Dobre Rady nr 9/2002

Ł A) schedą

B) schadzką

C)sceną

D) sesją

L Al opamiętania

B) pamięci

C) pamiątki

D) upamiętnienia

Z. A) stronie

B) prawdzie

C) mierze

D) rzeczy

5- A odbudowę

B) nadbudowę

C)budowę

D) dobudowę

-b. A

wystawionej

B) obstawionej

C) wystawnej

D) dostawnej

Al handlarską

B) handlową

C) handlującą

D) handlowania

A traktujący

B) potraktowany

C) traktaty

D) trakty

~ A charaktery

B) cechy

C) właściwości

D) rysy

*L A) sąsiadach

B) sąsiedzku

C) sąsiedztwie

D) sąsiadkach

XV Uzupełnij w każdej luce brakującą część wyrazu. Zawiera ona tyle samo liter, ile już

rccano, lub o jed ną literę więcej. Przykładowo uzupełnione zostały dwie luki.

Kanał Augustowski, nazywany Pomnikiem Polskiej Inżynierii, powstawał w latach 1823-1839.

Ł s c z y

dorz . e.c? e. . Wisły z Niemnem. Zaprojektowanie kanału powie XzP ll9 . inż. gen. Ignacemu

ftądzvriskiemu, jednemu z najzdolniejszych dow ó...........powstania listopadowego. Do budowy

s r r a .........7 tysięcy robotników dziennie. Pomimo ręcz.......... prowadzenia prac, śluzy powstawały
■*- rekordowym te m ........... Kanał ma długość 102 km. Dzięki 18 śluzom kom o............pokonuje
różnicę poziomów sięgającą 55 m! Po stronie polskiej u trz y ............jest w pełnej sprawności -
cr-Ti.........jest 14 śluz, z których 9 zachowało s t .......... techniczny bliski pierwo............Niestety, 22

km. znajdujące się na te r ..........Białorusi, nie są „przepływalne”. Od 1968 r. kanał jest chroniony

jako zaby.........obiekt budownictwa wodnego. W sezonie le t .......... organizowane są tu codziennie

£nrsv statków wyciec...........Główną atrakcją każdego r e ........... , zwłaszcza dla najmłodszych pasa-

któw

, jest zawsze śluzo......... , szczególnie tam, gdzie śluzy obsługiwane są ręcznie.

Dobre Rady nr 9/2002

XVI. Połącz słowa języka potocznego (1 -5 ) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym

A -E ).

1) laba

A) swoboda, brak ograniczeń

I wypruty

B) udać się gdzieś, pojechać gdzieś

3 luz-blues

C) czas wolny od pracy, nauki, zajęć, wypoczynek

) icek

D) zmęczony, wyczerpany zwłaszcza ciężką pracą

5) kopsnąć się

E) pociąg InterCity

AUGUSTOWSKIE... DNI

XVII. Trzech Twoich kolegów: zapalony kajakarz, miłośnik przyrody oraz osoba m a

jąca kłopoty z drogami oddechowymi, chcieliby razem spędzić wakacje. Podpowiedz

im, że najlepszym rozwiązaniem byłby wspólny pobyt w Augustowskiem . W yjaśnij, że
każdy z nich znalazłby tam coś dla siebie. Podaj też możliwości wspólnego spędzania

czasu.

XVIII. Zredaguj krótką broszurę reklam ową dla agencji turystycznej, która chce przy
ciągnąć turystów w rejony Augustowa. Przedstaw w niej uroki okolicy i podaj argu

menty, dlaczego wypoczynek tutaj może być ciekawszy w porównaniu z innymi regio
nami odwiedzanym i m asowo przez wczasowiczów.

Czy wiesz, że...?

Leg en d a to opow ieść posługująca się elem en tam i niezw ykłości oraz
cudowności,  zw ią z a n e j  z   życiem   świętych  i  m ęczenników.  C zęsto
inform uje o pow staniu jakieg o ś m iasta lub państw a,  zaw iera też wy
darzenia  historyczne.  P ierw sze  leg en d y  były  p rze k a zy w an e   z   ust
do  ust i ka żd y  d o d aw ał coś od siebie,  co pow odow ało,  ż e   w obiegu
były różne  ich  wersje.

Przeczytaj więcej: M ichał Głowiński i in., Słownik term inów literackich,

W rocław 2008

XIX. Powstanie Augustowa wiązane jest z pierwszą schadzką Barbary Radziwiłłówny

i króla Zygm unta Augusta, który właśnie dla jej upam iętnienia miał założyć tu miasto.

W yszukaj ciekawe legendy wyjaśniające powstanie innych polskich miast i opisz je d 

ną z nich.

AUGUSTOWSKIE... DNI

Krzyżówka z turystą

VII

VIII

I krótk i

wyjazd, wypad, piesza wędrówka w celu wypoczynku lub zwiedzenia czegoś

I podróżując jako turysta, zapoznawać się z czymś

| :-łris żywności, zwłaszcza na czas podróży, wyprawy itp.

A przerwa w pracy dla nabrania sił, przywrócenia sił po pracy, wysiłku, odpoczynek

I miejscowość lecznicza; uzdrowisko

udawać łodzi ruch lub kierunek za pomocą wioseł

d o o w o

[ ^rządzenie do przewożenia pasażerów (narciarzy, turystów) na wyższy poziom

I droga naturalna lub trakt wyznaczony przez tych, którzy nim szli lub jechali

«-.-szkolony człowiek oprowadzający turystów

% rrzechadzanie się dla przyjemności, zdrowia

- rtektowny pod względem malarskim, piękny, barwny

i rrzenośne pomieszczenie, zwykle z nieprzemakalnego materiału rozpinanego na drążkach i przytwier

dzanego do ziemi

7) miejsce obozowania, obóz

Hisło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

III

VII

VIII

AUGUSTOWSKIE... DNI

Humor po polsku

Nad jez iorem ktoś pyta wędkarza:

- Biorą?

- Tak. Wczoraj rower, dzisiaj buty.

Na plaży nad jeziorem rozlega się donośny okrzyk:
- Na p om oc! Ratunku! Tonę!

Jed en z pa n ów ch ce ju ż skakać do wody, gd y nagle topielica woła:

- Nie p a n ! Tamten brunet z pra w ej strony!

Na plaży m am a biegnie za kilkuletnim chłopcem.
- Spóźnimy się na obiad, jeż eli natychm iast nie przypom nisz sobie, gdzie zakopałeś tatę!

Pani wraz ze swoją suczką pojechała na wczasy. Już pierw szego dnia na spacerze za suczką zaczęła się

uganiać cała sfora psów.

- Wracamy do ośrodka - decyduje p a n i - w końcu to j a jestem na wakacjach.

N ad jeziorem  dziewczyna pokazuje w olny pokój letnikowi.  Ten kręci nosem:
- 1 to ma być pokój o wysokim standardzie? Ciekaw jestem , jak  wygląda m niej komfortowy!
-  Tak samo,  tylko w  nim  obsługuje m oja babcia.

AUGUSTOWSKIE... DNI

VI. SZTUKA DAWANIA

/szukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

arczyńca

1) pozbywanie się wszystkiego albo części czegoś drogą sprzedaży

po niższych cenach

rzekupstwo

2) drobne wyroby mające charakter ozdobny i użytkowy (broszki,

rękawiczki)

;\vanż

3) odwzajemnienie się, odpłacenie się komuś za coś czymś podobnym

alanteria

4) przekupywanie kogoś, dawanie łapówki; łapownictwo, korupcja

yprzedaż

5) zbyt bezpośredni i nietaktowny

bcesowy

6) sklep z używaną odzieżą

rydziergać

7) ten, kto daje coś komuś lub na coś

impeks

8) zrobić coś na drutach, wyhaftować, wyszyć coś

ołącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

;ta

do szczodrości

bez prezentów

lia

ze snobistycznego lumpeksu

terek

z reprodukcjami malarstwa

*ąg

w kwestii prezentów

Połącz każdy czasownik z właściwym wyrażeniem przyimkowym.

tłać

w eleganckiej kopercie

ieszczać

po zakupy

likać

na emocje

uszać

na prezent

rawić

z sondażu

oznaczać

w zakłopotanie

Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

prezent

bajer

magnat

*ust

rozpoznanie

zauroczenie

akazja

upodobanie

blamaż

sondaż

wonności

hojność

szczodrość

sposobność

dyskredytacja

6) euforia

krezus

wspaniałomyślność

7) kompromitacja

dar

pachnidła

8) perfumy

smak

drobiazg

9) gadżet

pretekst

ankieta

10) bogacz

fascynacja

upominek

V. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) zapalony, zagorzały, ogorzały, żarliwy

2) bezinteresowny, pomysłowy, altruistyczny, idealistyczny

3) ostry, szpiczasty, szpetny, kłujący
4) drogi, kosztowny, cenny, ceniony

5) bałwochwalczy, oryginalny, niebanalny, niekonwencjonalny

6)  zabawny, śmiały, śmieszny, komiczny
7)  idealny, rewelacyjny, doskonały, rewolucyjny
8)  bliski, powinowaty, krewny, winny
9) pionierski, praktyczny,  funkcjonalny, użyteczny

10) snobistyczny, sprawny, szpanerski, pozerski

VI. Dobierz pary w yrazów o znaczeniu przeciwnym.

starannie, rozbieżny, wyjątkowy, powierzchownie, skłonny, szczodry, limitowany, normalny, jedno

myślny, niechętny, skąpy, nieograniczony

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

marka, obyczaj, sympatia, rozwiązanie, zakłopotanie

1) Nie tylko ją lubiłem, zawsze była moją cichą.............................

2) Słuchałem jej zwierzeń z dużym .............................
3) Teraz wszędzie obserwujemy rozluźnienie.............................

4) Najlepiej sprzedają się towary znanych...............................z limitowanych serii.

5) Czytelnicy mieli wielki kłopot z ...............................naszej ostatniej krzyżówki.

VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie przeszłym.

wykaligrafować, przem yśleć, p om n oż yć się, w ym ien ić się, ofiarować, kompletować,

liczyć się, obdarow ać

1) Na święta rodzina i przyjaciele hojnie.............................. mnie upominkami.

2) Długo.............................. nasz zespół muzyczny, ale wreszcie mamy pełen skład.

3) N ie...............................wartość prezentu, lecz sam fakt, że pamiętałeś o moich urodzinach.

4) Na rocznicę ślubu m ąż..................................mi piękny złoty pierścionek.

5) Sekretarka pięknie..............imiona i nazwiska na dyplomach laureatów.

SZTUKA DAWANIA

- W ciągu ostatniego roku jego dochody...............................kilkakrotnie.

Następnego dnia moja córka...............................całą sprawę od nowa i zmieniła swoją decyzję.

» Po zakończonym meczu piłkarze.............................. koszulkami.

i. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.

- poddać się urokowi

B wprawiać kogoś w zakłopotanie

I być w siódmym niebie

D być na każdą kieszeń

1) być szczęśliwym, radosnym, bardzo się cieszyć

z jakiegoś powodu

2)  być zarówno dla biednych, jak i bogatych
3)  ulec czyjemuś czarowi, wdziękowi, powabowi
4)  powodować, że ktoś odczuwa zażenowanie,

zmieszanie, traci pewność siebie

1) Kiedy dowiedziałem się, że zostałem ojcem ,............................................................ . bo spełniło się

moje największe marzenie.

2  Nasze produkty....................................................... . kupują u nas bardzo różni klienci.
3)  Całkowicie........................................................tej kobiety i nie był w stanie niczego jej  odmówić.
4 s Unikam jej, jak mogę, ponieważ jej  obecność zawsze..........................................................................

X. Przeczytaj uważnie artykuł i wybierz do każdego akapitu odpowiedni tytuł. Przykła
dowo podany został tytuł pierwszego akapitu. Uwaga! Dwa tytuły pozostaną niewyko
rzystane.

A) Jak dawać?

B) Kiedy dawać?

C) Najpiękniejsze skromne

D) Z okazji świąt

E) Co dawać?

F) Udany rewanż
G) Jak unikać nietaktu?

H) Są o d zawsze

I) Czego nie dawać?

(1) Prezenty bywają tak różne, jak różne są okazje i obyczaje. Nie ma jednak społeczności, która
nie znałaby pojęcia „dar”. Starożytni ofiarowywali sobie piękne niewolnice i zdolnych kucharzy.
Dzisiaj bogacze obdarowują się ekskluzywnymi samochodami, zegarkami znanych marek z limito

wanych serii lub brylantami. Statystyczni państwo Kowalscy - perfumami, skórzaną galanterią czy
artykułami gospodarstwa domowego. Bez względu jednak na status majątkowy darczyńcy, prezent
powinien być wyrazem sympatii, gościnności i dobrych życzeń. Prezenty mówią wiele o darczyńcy,

jego intencjach, guście, a nawet poczuciu humoru.

(2) Boże Narodzenie to najpiękniejsze święta w roku. Jak przed wiekami, oprócz wymiaru re

ligijnego, niosą poczucie wspólnoty, solidarności i życzliwości. I oczywiście większość z nas nie

wyobraża sobie tych świąt bez prezentów. Według badań Pentora 81 procent Polaków deklaruje, że
w ich domach panuje zwyczaj obdarowywania się podarkami. Ten pociąg do szczodrości znakomi-

SZTUKA DAWANIA

cie ułatwiają nam handlowcy. Niesieni falą euforii wyruszamy na zakupy, tracąc poczucie rzeczywi

stości stanu majątkowego naszego konta. Nim poddamy się urokowi świątecznych dekoracji, warto

przemyśleć, co komu podarujemy oraz ile z domowego budżetu możemy na to przeznaczyć.

(3) Prezent nie musi być idealny, liczy się przede wszystkim pamięć - mówimy z przekonaniem. To

prawda, ale dobrze byłoby znać upodobania obdarowanego, jego preferencje i oczekiwania. Prezent
nie powinien być zbyt tani, ani zbyt drogi. Dobrze, jeżeli jest oryginalny. Jeśli więc odważymy się
podarować skarpetki (tylko najbliższym), to nie z hipermarketu, ale zabawne - z palcami w pieski,

mikołaje albo przeciwnie - wytworne. Sweterek? Owszem, ale nie z wyprzedaży - raczej ze snobi

stycznego lumpeksu albo wydziergany osobiście. Zawsze dobrym podarunkiem są książki - piękne

albumy z reprodukcjami malarstwa czy fotografiami, artystyczne akty, encyklopedie sztuki staro

żytnej, teatru, filmu. Jeśli jesteśmy pewni, że ktoś kompletuje filmy lub jest fanem określonego ga

tunku muzyki, sprawimy mu przyjemność takim właśnie podarunkiem. Zapalony filatelista będzie

w siódmym niebie, gdy zdobędziemy dla niego wyjątkowy znaczek.

(4) Nie wypada dawać w prezencie butów - bo wróżą odejście, zegarka - bo odmierza upływający

czas do śmierci, ostrych przedmiotów - bo tną przyjaźń, chusteczek do nosa - bo znajomość skoń
czy się wielkim płaczem, pereł - bo symbolizują łzy i zapowiadają tragedię, pustych portfeli - zapo

wiadają biedę i nieszczęście. Rozwiązaniem jest włożenie do środka najmniejszej choćby monety na

szczęście, na pomnożenie fortuny. Pod karą kompromitacji nie dajemy też wyrobów z logo firmy,

w której pracujemy.

(5) Upominki zawsze działają na emocje. Aby podtrzymywać dobre stosunki, te oficjalne i całkiem

prywatne, musimy nauczyć się dawać. W interesach nigdy nie są bezinteresowne, ale i tu liczy się

przede wszystkim gest i oryginalność, a nie wartość materialna. Obowiązkowo muszą być starannie
opakowane. Do prezentu należy dołączyć kilka słów. W żadnym razie nie można demonstrować
szczodrości wobec swojej sekretarki, w mniejszym stopniu w stosunku do kolegów, absolutnie wo
bec przełożonych.

(6) Jeśli nie mamy pomysłu na prezent, zawsze w dobrym guście będzie bukiet kwiatów dla kobiety

i dobry alkohol dla mężczyzny. Nie przynośmy jednak Francuzom szampana czy perfum, Szkotom
whisky, a Czechom - kryształów. Prezenty sugerują, co myślimy o obdarowanym. Wręczając książ

kę, podkreślamy jego erudycję, wyroby artystyczne - dobry gust, elektroniczne gadżety - otwartość

na współczesne trendy.

(7) Jeśli zam ierzam y p o d a ro w a ć p rez en t cu dz oz iem com , należ y p o z n a ć zw yczaje p a n u ją ce w kraju

naszej wyprawy. Nie przynośmy podarków zbyt drogich. Wprawimy gospodarzy naszą hojnością

w zakłopotanie, będą czuli się zobowiązani do rewanżu podarkiem o tej samej wartości. Mi
etykiet, ambasador Edward Pietkiewicz, podkreślał, że „ofiarowując skromne upominki, zysk-

m y w ielk ich przyjaciół. D rogie traktowane są na o g ó ł jako próba przekupstwa”. W arto sob ie wziac

do serca tę radę, często bowiem zapom inam y o podarunk u najprostszym , k tóry n ic n ie kosztuje.

Przysłowie powiada, że najpięk niejszym ze wszystkich p rez en tów jest przyjazne słowo.

Iwona Derda,

Focus nr 12/2005

XI. Zaznacz właściw ą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartymi w tekście.

1. Prezenty

A) mówią bardzo wiele o obdarowanych.

B) istnieją tylko w niektórych społecznościach.
C) wiążą się z różnymi okazjami i tradycjami.

SZTUKA DAWANIA

1 Po prezenty świąteczne udajemy się często

A) pociągiem handlowym.

B) pełni entuzjazmu.

C) bez pieniędzy.

3. Dobry prezent powinien być

A) wyjątkowy.

Bi zaskakujący.

C) odważny.

Aby uniknąć gafy, nie należy

A) dawać klejnotów wykonanych z pereł.

B) dołączać pieniędzy do prezentów.
C) wręczać prezentów bez butów.

5 Prezent z logo własnej firmy

A) jest karalny

B) zapowiada nieszczęście.

C ) przynosi wstyd.

Wartość materialna upominków

A) nigdy nie jest najważniejsza.

B) liczy się tylko w sytuacjach oficjalnych.

G ma wielkie znaczenie w interesach.

Niewłaściwy prezent stanowi

A) książka podarowana osobie wykształconej.

B) album malarstwa dla znawcy sztuki.
C) wyrób z kraju obdarowanego cudzoziemca.

8 Drogi prezent powoduje, że

A) zyskujemy wielkich przyjaciół.

B) wywołujemy zażenowanie.

C) zapominamy o życzliwych słowach.

XII. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty
kułu.

1 Przeciętny Polak często dostaje w prezencie drobne przedmioty użytkowe.

2 Wszyscy Polacy obdarowują się prezentami pod choinkę.

3) Skarpetki możemy podarować najbliższym tylko jako prezent mikołajkowy.

4) Lepiej samemu przygotować prezent niż zdobyć go na wyprzedaży.

5) Nigdy nie wolno dawać w prezencie portfeli.

6) Prezenty wręczamy koniecznie w ozdobnym papierze lub torbie.

~ i Jeżeli nie wiemy, jaki prezent kupić, najlepiej nic nie dawać.

8) Cudzoziemcowi w Polsce wręczamy prezenty, jeżeli zna nasze obyczaje.

SZTUKA DAWANIA

Czy wiesz, że...?

P o n a d połow a badanych P o lakó w otrzym ała kiedyś prezent, który im
się nie podobał! Co w ięcej

p o n ad 3 6 % odpow iedziało, ż e zdarzyło

im się to kilka razy! J ak za te m pow inniśm y się zachow ać, dostając

taki p rezen t?  Zdecydo w anie p rze w a ż a  przekonanie,  iż pow inno  się
m im o  wszystko  udaw ać,  ż e  je s te ś m y  zad o w o len i  (8 2 %   ankietow a
nych).  N iecałe  13%   twierdzi,  ż e   najlepiej je s t s zc ze rze  pow iedzieć,
iż  upom inek  nie p rzyp ad ł nam   do  gustu.  N ieu d an y p rez e n t w ypada

je d n a k za trzy m a ć

tak u w aża praw ie 74% badanych. Tylko je d n a

osoba uznała, ż e pow inno się go zwrócić, siedm iu ankietow anych
stwierdziło, że najprościej go wyrzucić. Blisko 21%) respondentów

podeszło do problem u b ard ziej prag m atycznie i odpow iedzieli, ż e

nietrafiony p rez e n t najlepiej... p o d aro w ać kom uś innemu.

Instytut Badania O pinii RMF FM, grudzień 2005

XIII. W niektórych liniach poniższego tekstu występuje jedno zbędne, niepoprawnie

użyte słowo. Przeczytaj tekst uważnie i określ, które linie je zawierają, a które są po
prawne. W yraz zbędny zapisz w kolumnie po prawej stronie tekstu, a wers poprawny

oznacz literą P, tak jak podano w przykładach.

Ślubna lista

Aby ułatwić weselnym gościom wybór prezentu, narzeczeni coraz częściej

1 - P

przedstawiają im listę oraz adres ze sklepu, w którym można wybrać podarki. Ten

2 - z e

obyczaj przybył do nas z Zachodu i choć wydaje się nieco obcesowy, trzeba przyznać,

3 - . . .

że znakomicie ułatwia zadanie. Warszawska Galeria Lawenda już od ponad lat

4 - . . .

proponuje prezenty na każdą kieszeń - od 45 do 2000 złotych. Narzeczeni mogą się

5 - . . .

ułożyć swoją listę w zależności od upodobań i potrzeb - a więc wybrać swoje piękne

6 - . . .

szlafroki z kompletem ręczników, mydelniczki, obrusy, porcelanę (można kupić

7 - . . .

pojedyncze filiżanki), pościel, kołdry, poduszki, narzuty i pledy. Do podarku warto

8 - . . .

aż dołączyć bilecik z imionami oblubieńców wykaligrafowanymi na ekskluzywnym,

9 - . . .

ręcznie czerpanym papierze. Z dodatkiem których płatków nagietka (dla niej) lub

10 - . . .

naturalnej mielonej kawy (dla niego) - to już oferta innej firmy. Można też po prostu 1 1 - . . .
dać pieniądze. To prezent niewymagający nam wysiłku, a często najbardziej

12 - . . .

oczekiwany. Musimy tylko pamiętać, aby zawartość treści umieścić w eleganckiej

1 3 - . . .

kopercie i skreślić parę serdecznych słów na pięknym papierze.

14 - . . .

Iwona Derda,

Focus nr 12/2005

SZTUKA DAWANIA

XIV. Uporządkuj podane fragm enty w logiczny tekst. Pierwszy fragm ent został ozna

czony literą J.

Polacy i prezenty

_A_ Mikołaja wymienia się prezentami aż 87% badanych. Nieco rzadziej wręczamy sobie prezen

ty z okazji imienin. Deklaruje to trzy

_5_ by wymienić się upominkami z bliskimi. Mają jednak bardzo różne marzenia odnośnie do

tego,

_ I_ kiedy zrywa się kolorowy papier z upominku, który właśnie nam wręczono. A jednak radość

uszczęśliwiania podarunkami innych może być dla wielu z nas równie, a nawet bardziej,

przyjemna. Opinie w tej

_D_ i ich dostawanie. Ankietowani okazali się bardziej jednomyślni w kwestii tego, jakie prezenty

wolą dostawać - zdecydowanie te praktyczne.

_E_ co chcieliby dostać pod choinkę. Jakie są zatem zwyczaje Polaków w kwestii dawania prezen

tów? Czy wolą podarunki praktyczne, czy nie? Te zaplanowane,

że zarówno dostawanie, jak i dawanie prezentów może sprawić nam wiele radości. Wydawa
łoby się, że nie ma nic przyjemniejszego od momentu,

_ l-_ sobie prezenty i wykorzystują jak najwięcej okazji do tego, aby wymieniać się podarunkami

ze swoimi bliskimi. Ponad 92% ankietowanych odpowiedziało,

_H_ więcej, bo 37% respondentów nie potrafiło zadecydować, co tak naprawdę jest przyjemniej

sze i uznali, że tak samo lubią dawanie upominków, jak

_I_ czy może spontaniczne? Ile są skłonni wydać, aby uszczęśliwić świątecznym prezentem swo

ich najbliższych? Jak wynika z najnowszego sondażu Instytutu Badania Opinii RMF FM,

Polacy chętnie dają

f _ ]

P olacy lu bią d osta w a ć i d a w a ć sob ie prezen ty. M ożna n a w et p o w ied z ieć, ż e wykorzystują ja k

n a jw ięcej okazji d o tego,

_K_ czwarte ankietowanych. Zdecydowanie najmniej popularne są tak zwane prezenty „od Za

jączka”, czyli te wręczane w okresie Wielkanocy. Zaledwie 40% ankietowanych ma w zwy

czaju dawanie w tym okresie prezentów. Okazuje się,

_L_ kwestii są podzielone: 30% ankietowanych woli otrzymywać prezenty od innych, ale - uwa

ga! - dokładnie tyle samo badanych odpowiedziało, że woli je dawać! Nieco

_L_ że mają w zwyczaju dawać sobie prezenty z okazji urodzin, niemal tyle samo badanych zade

klarowało, że daje sobie prezenty z okazji świąt Bożego Narodzenia. Na

Instytut Badania Opinii RMF FM

www.rmf.pl/instytut

ist w Twoim kraju?

okazji i ja k ie p rezen ty są najczęściej w ręczan e w Twoim

____________________________________________________J

SZTUKA DAWANIA

XV. Połącz słowa języka potocznego (1 -5 ) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym

(A -E ).

1) cacko

A) coś tandetnego, bezwartościowegi

2) szarpnąć się

B) świetny, wspaniały, doskonały

3) chłam

C) coś ślicznego, eleganckiego

4) gitowy

D) wydać wszystkie pieniądze

5) spłukać się

E) zdobyć się na duży wydatek

XVI. Przygotuj się do dyskusji rodzinnej, która ma dotyczyć prezentów pod choinkę.

Rodzina  składająca  się  z  rodziców,  syna  i  córki  ma  ustalić,  jakie  podarunki  kupić  za
proszonym  na  święta  gościom:  babci  i  dziadkowi,  którzy m ieszkają na wsi  i  od  dawna
są na  em eryturze,  dalekiemu  kuzynowi,  na  stałe zam ieszkałem u  we  Francji,  oraz cioci
i  wujkowi,  którzy  przyjeżdżają  z  dw ójką  małych  dzieci.  Zastanów  się,  jakie  upominki
sprawiłyby  im  największą radość,  a jakie  byłyby  najmniej  stosowne.

XVII. Napisz  list  do  swojego  kolegi,  od  którego  dostałeś  zaproszenie  na  ślub.  Przed
staw mu  kilka propozycji  prezentów ślubnych, jakie mógłbyś mu  podarować. Opisz ich
zalety  i  poproś,  aby  państwo  młodzi  dokonali  sami  wyboru.

Czy słyszałeś, że... ?

P raco d aw cy z okazji św iąt szykują przyjęcia, a w budżecie firmy
za w s ze zn ajd ą zaskórniaki na prem ie i gratisy. W szystko po to, by

zintegrow ać zesp ó ł i zm otyw ow ać pracow ników do lep szej pracy.
A le ci nie w ierzą w Św iętego M ikołaja - p rzychodzą na przyjęcie,

bo  wypada,  a p reze n ty  p rzy jm u ją ja k  coś,  co raz w roku im się  n ale
ży.  C hociaż p reze n ty  i przyjęcia  do p racy nie  m otywują,  to  ich  brak
m o że  pracow ników   skutecznie  zniechęcać.  Pracow nicy  oczekują,
ż e   z   okazji  św iąt  spotka  ich  w p racy  miła  niespodzianka,  a  gdy je j
nie  dostają  -   są  ro zczaro w an i  i  zaw ied zeni.  J ak  p o kazała  sonda

p rzep ro w ad zo n a p rze z w ynagrodzenia.pl, P olacy z okazji św iąt n aj

bard ziej liczą na choćby niew ielką prem ię finansow ą od sw ojego

pracodawcy.

www.gazeta.pl, M agdalena Kula,

7 9.7

2.2005

XVIII. N a p is z w im ie n iu p ra c o w n ik ó w d u ż e j firm y lis t d o d y re k c ji z p ro ś b ą , a b y

c o ro c z n e p re z e n ty ś w ią te c z n e z a m ie n ić na b o n y d o z re a liz o w a n ia w e w s k a z a 

n ych s k le p a c h . U z a s a d n ij, że ta k a fo rm a g ra ty fik a c ji je s t d la w s z y s tk ic h n a j
le p s z y m ro z w ią z a n ie m .

SZTUKA DAWANIA

Krzyżówka z prezentem

V II

III

Poziomo:

1) wydobywać coś z opakowania,

otworzyć coś zapakowanego

2) przemawiający do przekonania,

oczywisty, wyraźny, wyrazisty,
pełen wyrazu

3) naczynie, najczęściej gliniane,

do hodowania roślin ozdob
nych

4) przezroczysta folia, otrzymy

wana z regenerowanej celulozy,

używana głównie na opakowa
nia do kwiatów

5) doprowadzić do tego, że ktoś się

zmiesza, straci pewność siebie

6) drobne przedmioty o charakte

rze dekoracyjnym

Pionowo:

11 rzeczy, przedmioty drogie, zwłaszcza ze złota, platyny, drogich kamieni itp.

2 szczodrze udzielający czegoś; nieskąpy
5 ozdobna roślina cebulkowa z rodziny amarylkowatych, o liściach rurkowatych i żółtych kwiatach; jeden

z gatunków narcyza

4) pasek materiału zawiązanego zwykle w dwie pętle; wstążka

5) pęk kwiatów, roślin ozdobnych itp.; wiązanka

6) pozytywne uczucie związane z pamięcią o wyświadczonej przez kogoś przysłudze, o doznanym dobro

dziejstwie itp.

Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

III

VII

SZTUKA DAWANIA

Humor po polsku

Kowalski spotyka na ulicy kolegę w strażackim mundurze:

- Skąd masz ten mundur?

- To prezent o d żony. Gdy wczoraj wróciłem wcześniej z pracy, ju ż leżał na krześle obok łóżka!

Pani przedszkolanka pyta Jasia:
- K tóry z prezentów otrzymanych o d rodziców podoba ci się najbardziej?
- Trąbka! Tatuś codziennie daje m i 10 zł, żebym na niej nie grał.

- Kochanie, wiem, że zbliżają się tw oje urodziny. Możesz m i podsu nąć pom ysł co do prezentu?

- Chcę rozwodu!

Chwila ciszy.

- A le ja nie zamierzam aż tyle wydać...

- Jeśli będziesz się dobrze sp ra w o w a ć- m ów i ojciec do 17-letniej córki - to na urodziny kupię ci

bransoletę!

- Kiedy widzisz, ja wczoraj za złe sprawowanie dostałam złotą...

srebrną

SZTUKA DAWANIA

VII. NIE LEKCEWAŻ

MORFEUSZA

. Wyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

ai senny

rodświadomość

( j drzemka

£ utrwalać

c bezsenność

wkuwać

i rozdrażnić

i marzenie

1) dziedzina życia psychicznego, która nie jest poddana kontroli

świadomości

2) niemożność spania

3) widzenie senne
4) przyswajać sobie jakieś wiadomości z dużym wysiłkiem, często

bezmyślnie; uczyć się czegoś na pamięć

5) pobudzić do gniewu, przyprawić o zdenerwowanie
6) chcący spać, wyrażający potrzebę snu; usposabiający do spania

7) krótki, lekki, czujny sen

8) czynić trwałym lub trwalszym, nadawać czemuś trwałość

Połącz każdy czasownik z odpowiednim wyrażeniem przyimkowym.

»siadać
•*vbudzać się

wylecieć

zuronić

»«Lraczać
cierpieć

w stan podświadomości
pod poduszkę

na bezsenność

z letargu

przed chorobami

z pamięci

Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

rkńe

iincuch

:: związywanie

proces

_tnvalenie

problemu
wiedzy

neuronów
serca

wzrostu

fV. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

letarg

2 obżarstwo

3 regeneracja
4 bodziec

5 moment

łakomstwo

omasta
śmierć pozorna
odtworzenie
żarłoczność

okamgnienie

impuls

warstwa

chwila
miazga

6) tkanka

śpiączka

okrasa

7) tłuszcz

miąższ

zachęta

8) pokład

odnowa

złoże

>\'o\\%YaTCvrcuv>j <\o ^cra.os>\a\vjc,\\.

1) kuszący, nęcący, nękający, wabiący

2) uczynny, bezczynny, bierny, apatyczny

3) przygnębiający, gnębiący, przygniatający, ponury
4) pozorny, złudny, iluzyjny, pokorny

5) odkryty, odkrywczy, nowatorski, innowacyjny

6) przełomowy, doniosły, renomowany, rewolucyjny
7) domyślny, świadomy, celowy, rozmyślny

8) nieprawdopodobny, nierealny, wykluczony, zamknięty
9) sparaliżowany, rażący, porażony, unieruchomiony

10) cenny, nieoceniony, bezcenny, nieopłacalny

VI. Dobierz pary wyrazów o znaczeniu przeciwnym.

zróżnicowany, luźny, nabyty, skoncentrowany, zawodny, ścisły, pewny, jednorodny, rozkojarzor

zwolniony, wrodzony, przyśpieszony

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

zakamarek, przem yślenie, zaburzenie, fabuła, zapas

tefórn s............................błędnika n a p ew n o n ie m a szans na k arierępilota.

2) Z nowu schow ał się w jak im ś'.......................... i na p ew n o g o n/e zna/cfz/eniy.

3) Nie mogę so b ie p rz yp o m n ieć ani tytułu film u, ani j e g o ................................

4) Powinno wystarczyć............................ węgla, które zrobiliśmy na zimę.

5) Ostatnie wydarzenia skłoniły go do bardzo osobistych................................

VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie teraźniejszym lub
w form ie bezokolicznika.

w yspać się, sypiać, odespać, przesypiać, zaspać, budzić się, wybudzać, śn ić

1) Idę jeszcze się położyć, muszę...............................wczorajszą noc spędzoną w dyskotece.

2) Rano cała rodzina............................ zawsze punkt szósta.
3) Po operacji anestezjolog powoli..............................................................pacjenta z narkozy.

NIE LEKCEWAŻ MORFEUSZA

4 Mój mąż ma ostatnio koszmarne sny i ............................ bardzo niespokojnie.
5 Bałem s ię ............................ i dlatego nastawiłem dwa budziki.

: Moja siostra od dzieciństwa............................ o dalekich podróżach.

~ Chciałbym wreszcie porządnie............................ w moim własnym łóżku.

5 Kiedy dziadek ogląda film w fotelu, zwykle w większości g o ............................

X Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.

1 dojść do głosu

1) zdrzemnąć się, przespać się krótko

B zarwać noc

2) pokarm, pożywienie, przekąska

I na dłuższą metę

3) mieć możliwość zadecydowania, wpłynięcia na coś

D ucinać sobie drzemkę

4) nie spać w nocy, mimo że było to konieczne

E) coś na ząb

5) na długi czas, na długo, w odległej perspektywie

Przez tę nową grę komputerową mój syn wczoraj znowu...................................................................

11 Dziadek ma zwyczaj................................................................... po obiedzie.

3 Nie zniosę takiego klim atu............................................................................. Chyba będę musiał się

przeprowadzić.

- Bardzo zgłodniałem, daj m i.............................................................

5» W ubiegłym roku w wyniku wyborów........................................................ nowe partie polityczne.

*. W mitologii Morfeusz to jeden z trzech synów Hypnosa, zsyłający marzenia senne

o udzkich kształtach; jego bracia, Ikelos i Fantasos, zsyłali sny o zwierzętach i przed-

- otach. Jakie znaczenie przenośne ma ten wyraz i jak należy rozumieć tytuł artykułu

Sie lekceważ M orfeusza”? Spróbuj też wyjaśnić wyrażenia „w objęciach Morfeusza,

-= łonie Morfeusza”.

* Wyjaśnij znaczenie podanych wyrażeń.

krzepiący sen

lekki sen

kolorowy sen

złowieszczy sen

Uogi sen

spać snem sprawiedliwego

ciężki sen

spać snem wiecznym/wieczystym

XII.

Tylko pierwszy akapit artykułu (A) znajduje się na właściwym miejscu. Uporządkuj

pozostałe akapity (B -K ), tak by tekst stanowił spójną całość.

NIE LEKCEWAŻ MORFEUSZA

A Czy to nie jest przygnębiające, że aż jedną trzecią swojego życia przesypiamy? Sen to jednak tyl

ko pozorna strata czasu. Często masz tak napięty plan dnia, że doba wydaje się za krótka, aby ze

wszystkim zdążyć. Szkoda ci życia na spanie. Gdybyś tylko mógł wykorzystać ten czas na pracę,

naukę, zabawę, a zaległości odespać na emeryturze... Kusząca myśl.

B W fazie snu wolnofalowego zwalniają wszystkie procesy organizmu. Oddychamy płytko i po

woli, serce bije wolniej, spada ciśnienie krwi i temperatura ciała, mięśnie odprężają się. Do krwi

uwalniany jest hormon wzrostu, dzięki któremu organizm regeneruje się. Jeśli ktoś spróbuje nas

teraz na chwilę obudzić, rano nie będziemy tego pamiętać.

C Sen nie tylko pomaga w uporządkowaniu zdobytej wiedzy, ale może być też źródłem inspiracji

Znane dzieła artystów czy przełomowe teorie wielkich myślicieli nierzadko rodziły się podcza;

nocnych wizji. Sny miały ogromny wpływ m.in. na twórczość Mickiewicza, a Einstein systema

tycznie stosował stan półsnu do przemyśleń, analiz i rozwiązywania problemów. Natomiast nie
miecki chemik, EA. Kekule von Stradonitz, odkrył wzór strukturalny benzenu, gdy przyśniłc

mu się sześć małp trzymających się za ogony.

D Kto wie, może i w naszych snach pojawiają się odkrywcze pomysły, tyle że ich po prostu ni(

pamiętamy. Bo choć wszyscy, bez wyjątku, miewamy sny, to często zaraz po przebudzeniu za

pominamy ich treść. Dzieje się tak w zależności od tego, w której fazie snu się zbudzimy. Poz;

tym podświadomość zapisuje fabułę snu w innym rejonie pamięci (tzw. pamięci krótkotrwałej
niż ten, z którego korzysta świadomość. Kiedy się budzimy, przeprogramowujemy się na inm

obszar i sen ulatuje. Istnieje jednak szereg naukowo opracowanych technik zapamiętywani;

snów i sterowania nimi, co pozwala na wykorzystywanie ich do własnych potrzeb. Metod]

te, oparte głównie na autosugestii, wymagają konsekwentnego treningu, ale stosować je możi

z powodzeniem każdy z nas.

E Nawet jeśli zapamiętasz materiał, to na bardzo krótko. Ucząc się w ten sposób przed maturą

może i opanujesz go i z powodzeniem odtworzysz następnego dnia. Jednak na dłuższą meti

wszystko najprawdopodobniej wyleci ci z pamięci i będziesz musiał wkuwać od początku. Z

zdumieniem stwierdzisz, że wiele z tych wiadomości jest dla ciebie zupełnie nowych, jakby two

ja pamięć w ogóle ich wcześniej nie zarejestrowała.

F Niestety, spać musisz i to w miarę regularnie. Ma to szczególne znaczenie właśnie teraz, kied

jeszcze się rozwijasz. Dlaczego? Najwięcej hormonów regulujących procesy wzrostu i odnow

organizmu wydzielanych jest podczas snu. Jego brak nie tylko powoduje zmęczenie, osłabieni

pamięci, zaburzenia koncentracji i sprawia, że mózg pracuje na zwolnionych obrotach. Wywc

łuje też zmiany nastroju - rozdrażnienie, apatię, może prowadzić do depresji.

G Zamykamy oczy. Po pewnym czasie aktywność mózgu zaczyna spadać, umysł się uspokaja. 0<

pływamy, choć nie jest to jeszcze właściwy sen. Czasem doznajemy uczucia, jakbyśmy spad;

i nagle budzimy się, ale tylko na moment. Za chwilę w naszym umyśle zaczynają pojawiać s

nielogiczne, oderwane od siebie obrazy i skojarzenia, tracimy kontakt z rzeczywistością. Fa

mózgowe zwalniają coraz bardziej, mięśnie rozluźniają się i następuje stopniowe wyłączeń

świadomości. Dopiero teraz śpimy głęboko. Od tego momentu nasz sen przechodzi dwie p

wtarzające się cyklicznie fazy.

H W kolejnej fazie tzw. snu paradoksalnego raza REM) oddech i bicie serca przyśpieszają, a gał

oczne zaczynają się gwałtownie poruszać we wszystkie strony (stąd skrót Rapid Eye Movemer

NIE

l e k c e w a ż

m o r f e u s z a

3. Uczenie się na pamięć przez całą noc nie przynosi rezultatów, ponieważ

A) rano już nic nie pamiętamy.

B) przyswojona wiedza jest nietrwała.
C) pamięć nie działa w nocy.

4. A) Sen stanowi źródło natchnienia po uporządkowaniu wiedzy.

B) Sen pojawia się w dziełach wszystkich wielkich artystów.
C) Sen pobudza artystów i naukowców do twórczej pracy.

5. Sen można określić jako stan, w którym

A) poznajemy nieuświadomione dotąd głosy.

B) swobodnie kojarzymy i lepiej przypominamy sobie.
C) świadomie przypominamy sobie informacje.

6. Starsi ludzie zwykle śpią

A) krócej niż dzieci.

B) dłużej niż dorośli.
C) tyle ile dzieci.

7. Przed snem głębokim

A) zaczyna pracować podświadomość.

B) zaczynają oddziaływać fale mózgowe.
C) zaczynamy kojarzyć nielogiczne obrazy.

8. Sny najlepiej pamiętamy, kiedy się budzimy

A) bardzo wcześnie rano.

B) w drugiej fazie cyklicznej.
C) regularnie co 90 minut.

9. Nasz organizm odnawia się w czasie snu, kiedy

A) mamy sparaliżowane mięśnie.

B) gwałtownie pracują gałki oczne.
C) zwalniają się jego wszystkie funkcje.

XIV. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty

kułu.

1) Nasze usposobienie zależne jest od regularnego wysypiania się.

2) Zapisanych w zeszycie mądrości nie można opanować nocą.

3) Sny pomagają w zdobywaniu wiedzy.

4) Ilość snu, której potrzebuje człowiek, wiąże się z wiekiem

i z indywidualnymi predyspozycjami.

5) Potrzeba tylko paru godzin snu na dobę zwykle wskazuje na chorobę.

6) W fazie snu paradoksalnego poruszamy się gwałtownie we wszystkie strony.
7) W czasie marzeń sennych mózg zwykle nie odbiera bodźców z zewnątrz.

8) Treść snu zapisywana jest w pamięci długotrwałej.

P
P
P

P
P
P
P
P

F
F

F
F
F
F
F

NIE LEKCEWAŻ MORFEUSZA

* . Uporządkuj podane zdania w logiczny tekst. Pierwsze zdanie zostało oznaczone

nsra B.

Snem otulone

co kilka godzin normalnej aktywności. U każdego gatunku zimowy stan odrętwienia prze
biega nieco inaczej. Także my, ludzie, czujemy się zimą nieco bardziej senni niż zwykle.

Niektóre zwierzęta czekają na wiosnę w zakamarkach, a do zimy podchodzą na chłodno

ledwo j ą zauważają. Nazywamy to

Pełni on też inną funkcję - ma zregenerować układ nerwowy. Zimowy letarg „oszczędza

paliwo”, ponieważ

I _ Dlatego podczas jesiennego obżarstwa obowiązuje zasada „im więcej, tym lepiej”. Zwierzęta

gromadzą się w gniazdach,

_E_ przestawia organizm na minimalny pobór energii. Zwierzęta mięsożerne nawet zimą zdobę

dą coś na ząb.

_r_ Natomiast zbyt ciepła kryjówka nie pozwoli się porządnie wychłodzić. A o to przecież cho

dzi - obniżenie temperatury ciała o 10°C spowalnia metabolizm o połowę. Wybudzenie się

z letargu pochłania tyle energii,

_ I-_ Natomiast roślinożercy polegają głównie na ograniczonych zapasach tłuszczu, zgromadzo

nych latem i jesienią. Nie ma gwarancji, że okażą się one wystarczające.

_H_ zwierzę zmarnuje zapasy energii na „podgrzewanie organizmu”. Gdy wyziębi się do około

3°C, wybudzi się z letargu, by nie zamarznąć.

_I_ snem zimowym, lecz nie o sen tu chodzi. Zapis fal mózgowych zwierząt w czasie letargu jest

inny niż podczas zwykłego snu.

aby przetrwać zimę - to pozwala im oszczędzać cenne ciepło. Wybór miejsca na zimowanie

jest bardzo ważny. Jeśli będzie za chłodno,

Katarzyna Filipek,

Focus nr 2/2005

Czy słyszałeś, że...?

W ję z y k u polskim je s t wiele przysłów zw iązan ych z e snem , np.:

N ie każd y śpi, kto chrapie.
Kto śpi, je ś ć nie prosi.

Licho nie śpi.

Kto  śpi,  nie  grzeszy.
S en  m ara,  Bóg  wiara.
S en je s t najlepszym   doradcą.

NIE LEKCEWAŻ MORFEUSZA

XVI.  Z  poniższego  artykułu  usunięto  10  zdań  (A -K ).  W pisz je  w  odpowiednie  luki,  tak
aby  tekst  tw orzył  logiczną  całość.  Pierwsza  luka  została  uzupełniona  jako  przykład
(1  -  D).  Uwaga!  Jedno zdanie  pozostanie  niewykorzystane.

A) to rano będziemy je lepiej pamiętać

B) Jeśli śpimy zbyt krótko
C) że w czasie choroby śpisz więcej niż zwykle

D) spada temperatura ciała

E)  Taki łańcuch neuronów rozciąga się w całym mózgu
F)  dzięki czemu organizm może zająć się odbudową zniszczonych tkanek
G)  szybciej wędrują do tkanek i oczyszczają je ze wszystkich bakterii i wirusów

H) który jest łatwo usuwany
I) a przykre spychając do głębszych pokładów świadomości

J) kto wymyślił spanie z podręcznikiem pod poduszką

K) Twój organizm wie

Co dobrego robi sen?

S e n jest potrzebny do regeneracji nie tylko fizycznej, ale i psychicznej. Gdy śpisz, (1 - D), a to

oznacza oszczędność energii. Obniża się też tempo przemiany materii, (2 - ...). Podczas snu twój
mózg porządkuje zdobyte informacje, wyrzucając te, które są zbędne, (3 - ...). Często w czasie tych
porządków rozwiązują się twoje problemy. Dzięki temu relaksujesz się psychicznie.

Zauważyłeś, (4 - ...)? Senność i gorączka to pierwsze objawy infekcji. (5 - ...), że sen pomaga ją

zwalczać. Uczeni odkryli, że gdy ty udajesz się w objęcia Morfeusza, komórki krwi, odpowiedzial
ne za walkę z infekcją i ochronę przed chorobami, (6 - ...). Dlatego, jeśli jesteś niedospany, twoja
odporność spada.

Ten, (7 - ...), nie był daleki od prawdy. Wprawdzie wiedza podręcznikowa nie przeniknie do

naszego umysłu spod poduszki, ale jeśli przed snem przypomnimy sobie informacje przyswojone

w ciągu dnia, (8 - ...).

Podczas uczenia się neurony tworzą między sobą połączenia. (9 - ...) i staje się czymś w rodzaju

magazynu informacji. Doświadczenia całego dnia są porządkowane i odpowiednio szufladkowane,
czyli dopasowywane do już istniejących połączeń. Dodatkowo neurony są automatycznie pobudzane
do aktywności. Stąd też, często budzimy się z poczuciem rozwiązania jakiegoś dręczącego nas przed
snem problemu. (10 - ...), w mózgu panuje chaos, jesteśmy rozkojarzeni i zdekoncentrowani.

Samo Zdrowie nr 9/2003

XVII. Połącz słowa języka potocznego (1 -6 ) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym
(A -F ).

1) lulu

A) spać

2) ciąć komara

B) spanie, sen

3) iść w kimono

C) zmyślać

NIE LEKCEWAŻ MORFEUSZA

- • rozkminiać się

5 zalewać

przekimać (się)

D) iść spać

E) przespać się, przenocować
F) zastanawiać się

XVIII. Twój syn, który jest w klasie maturalnej, często zarywa noce. Dużo czasu spędza

z kolegami i zwykle wraca późno do domu. Uczy się dużo, ale przeważnie nocami, są

cząc, że jest to najlepszy sposób przyswajania wiadomości. Przekonaj go, aby zm ienił
; * o je postępowanie. Podaj mu argum enty świadczące o tym, jak ważny jest w jego

* eku regularny sen i jaki jest jego związek z optymalnym uczeniem się.

^ Czy wiesz, że...?

Co robią w nocy Polacy? Polow a sm acznie śpi, a reszta p rzew raca

się z boku na bok. O kazuje się, że bezsen n o ść to ju ż praw ie nasza

narodow a choroba. D otyka głów nie kobiety, a z w iekiem narasta.

W Polsce na b ezsenn ość cierpi a ż 5 0 % osób po 3 0 roku życia

wy

nika  z   badania  przepro w ad zo n eg o   na  zlecen ie  Lam a  G old  (produ
cent pościeli) p rze z Instytut B ad aw czy S M G /K R C .  J ak śpią Polacy?
P raw ie za w s ze   w piżam ie.  D o spania  b e z odzienia p rzyzn aje się  co
dziesiąty m ężczyzn a  i tylko  1%  kobiet.  P raw ie  3/4   z   nas  śpi z  part
nerem  p o d  je d n ą  kołdrą.  R zad ko  zd arza ją  nam  się fantazje.  Polskie
sny dotyczą  najczęściej tem atów  dość  bliskich  i  codziennych.  4 0 %
badanych  śni o  rodzinie  i osobach  bliskich.

Nocne życie Polaków, M arta Płoskońska, 24.04.2008, w w w .tvn24.pl

XIX. Zredaguj zestaw rad dla osób cierpiących na bezsenność. Zwróć uwagę na przy

gotowanie się do snu w ciągu dnia oraz tuż przed pójściem do łóżka, w ybór odpowied-
-ieg o miejsca do spania, właściwej pozycji itp.

XX. Opisz jeden z swoich snów i podaj jego m ożliwą interpretację.

Czy wiesz, że...?

W yniki badań pokazały, ż e P olacy i m ieszkań cy krajów Beneluksu

śpią najdłużej na św iecie - 1 godzin i 31 minut. N ajkró cej śpią M a -

lezyjczycy - tylko 6 godzin i 4 9 minut. Sypialnia je s t więc bardzo

w ażn ą częścią polskiego domu. M im o to oddzielne p o m ies zc ze 

nie na sen p ozostaje u nas zd ecydo w an ie rzadkością. Sypialnia to

w Polsce pokój wielofunkcyjny - tak śpi 80 % Polaków. Zw ykle śpi

m y na rozkładanych sofach lub le ża n k a ch

rzad ziej na m ateracach.

W Polsce nie m a zw yczaju sjesty - d rzem ki poobiedniej.

Polacy w sypialni, 03.02.2005, w w w.gazeta.pl

NIE LEKCEWAŻ MORFEUSZA

w Twoim kraju?

Krzyżówka ze snem

III

Poziomo:

1) stan głębokiego snu z utratą

przytomności,  występujący  na
skutek zatrucia,  a także w prze
biegu  niektórych  chorób  zakaź
nych

2) sygnał na bębnie lub trąbce wzy

wający do wieczornego apelu

3) wymarzyć we śnie; uroić coś so

bie śniąc

4) ten, kto lubi długo spać, odczu

wa stale potrzebę snu

5) watowane, puchowe lub weł

niane przykrycie będące częścią
pościeli

6) wywołujący sen; usypiający
7) nierozbudzony całkowicie ze

snu; świadczący o czyimś roze
spaniu się

Pionowo:

1) mebel do spania składający się z pudła drewnianego z siatką lub sprężynami i materaca

2)  ciepły, nieprzemakalny wór do spania używany w turystyce, podczas ekspedycji naukowych itp.
3)  część bielizny pościelowej; duży prostokątny płat tkaniny lnianej lub bawełnianej
4)  być w półśnie; lekko, czujnie spać
5)  oparcie pod głowę
6)  wypoczęty po przespaniu pewnego czasu

Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

NIE LEKCEWAŻ MORFEUSZA

A ja k jest w Twoim kraju?

Jakie są zw yczaje zw iąza n e z e spaniem

Humor po polsku

&zm awiają dw aj wędkarze:

- Miałem wczoraj wspaniały sen! W cudowną, gwieździstą noc płynąłem łódką z przepiękną blondyn

ką...

—I jak się ten sen skończył?

- Świetnie! Złowiłem 3-kilogram owego szczupaka!

- Czy słyszałaś, jak w nocy strasznie waliły pioruny? - pyta mąź żonę.

- Nie, a dlaczego m nie nie obudziłeś? Przecież wiesz, że nie m ogę spać w czasie burzy.

- Panie doktorze, m ój mąż m ów i przez sen.

- Niestety n ic na to nie m ogę poradzić.

- Kiedy m i nie chodzi o to, żeby p a n go z tego wyleczył, tylko niech on m ów i wyraźniej, bo n ic nie

-.zumiem.

-N ie rozumiem, dlaczego mam panu zapisać środki

nasenne, skoro p ó ł nocy przesiaduje pan w barze...

- T o nie dla mnie, to dla m ojej żony!

- P a n ie doktorze, czy wyleczy m nie pan z bezsenności?
- Tak, ale najpierw trzeba ustalić i zlikwidow ać przyczynę.

- Lepiej nie. Zona je s t bardzo przywiązana do naszego dziecka.

NIE LEKCEWAŻ MORFEUSZA

VIII. CAŁY CZAS ŻYJĘ

Z GŁOWĄ W CHMURACH

W yszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

samopoczucie

b chmura

c mróz

d) pogoda
e niż

: | piorun

£ błyskawica

h siarczysty

1) zjawisko świetlne towarzyszące wyładowaniu elektrycznemu

pomiędzy chmurą a ziemią albo pomiędzy dwiema chmurami

2) widzialne skupienie bardzo małych kropelek wody kryształków

lodu, zawieszone w atmosferze

3) obszar niskiego ciśnienia atmosferycznego, w którym ciśnienie

maleje ku środkowi obszaru

4) mający duże natężenie

5) gwałtowne wyładowanie elektryczności pomiędzy dwiema

chmurami albo pomiędzy chmurą a ziemią, któremu towarzyszy

huk i błyskawica

6) dotkliwe zimno, gdy temperatura spada poniżej 0°C
7) stan psychiczny i fizyczny odczuwany bezpośrednio przez daną

osobę

8) całokształt zjawisk fizycznych występujących w atmosferze w danej

chwili lub w pewnym okresie

I. Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

pożytek

z frontami atmosferycznymi

list

dla zdrowia

zatoka niżowa

na samopoczucie

wpływ

o upałach

marzenie

z ofertą matrymonialną

III. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

1) kłębowisko

przedstawiciel

obniżka

2) samotnik

obietnica

pustelnik

3) upał

mrowie

sezon

4) ospałość

senność

skwar

5) prognoza

zapewnienie

zmniejszenie

6) zobowiązanie

znużenie

rokowania

7) rzecznik

kaprysy

spiekota

8) fanaberie

gąszcz

fochy

9) pora

odludek

okres

1 0 )spadek

przewidywanie

pełnomocnik

IV. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) wstydliwy, nieśmiały, nietrwały, zahukany

2) uciążliwy, dokuczliwy, kłopotliwy, kłamliwy
3) skutecznie, racjonalnie, owocnie, produktywnie
4) niespodziewanie, wyrywkowo, losowo, przypadkowo

5) skrótowy, hasłowy, węzłowaty, wiodący
6) branżowy, bramkowy, sektorowy, specjalistyczny

7) lodowaty, wychłodzony, mroźny, przenikliwy

8) obojętny, nieistotny, niemały, bagatelny
9) odmienny, wymienny, różny, odrębny

10) żmudny, mozolny, znojny, znośny

V. Dobierz pary wyrazów o znaczeniu przeciwnym.

zagraniczny, niewystarczający, poboczny, mały, przystępny, wrażliwy, poranny, chłodny, krajowy,

główny, dostateczny, gigantyczny, trudny, ciepły, odporny, wieczorny

VI. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

cień, skok, klimat, trąd, ciśnienie

1) Zarażonych....................... izolowano w leprozoriach.

2) Nad Europą przeważa układ wysokiego...........................
3) Nasze oczy nie lubią dużych....................... między jasnością i ciemnością.
4) Upał dochodził do 30 stopni w ...........................
5) W ....................... morskim lato jest chłodne, a zima stosunkowo ciepła.

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie przeszłym.

zafascynować się, potęgow ać, rozglądać się, zagadywać,

odpalić, uzależnić się, delek tować się, bagatelizować

\ y h v ^ T y *

...................... t w j K u i p ę ..

2) już na pierwszym spotkaniu wszyscy.................................)ego osobowość«^.

3) Zawsze widziałeś tylko swoje problemy, a moje kłopoty wyraźnie....................................

4) Po wielu latach palenia mój ojciec.................................całkowicie od tytoniu.

5) Nieprzyjemne uczucie siarczystego mrozu................................................ jeszcze rwący wiatr.

6) Samochód był już sprawny i kierowca szybko.................................silnik.

7) Jesteśmy tutaj dopiero pierwszy dzień i jeszcze n ie .................................po okolicy.

8) Ludzie często rozpoznawali aktora na ulicy i ...................................o jego plany zawodowe.

100

CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH

✓III. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.

A mieć głowę w chmurach

1) korzystać z tego, co życie daje teraz, dziś; nie myśleć

przyszłości

zjeść z kimś beczkę soli

2) dużą nagrodę dla tego, kto podoła jakiemuś trudnemu

lub niewykonalnemu zadaniu

C konia z rzędem temu, kto

3) znać się dawno, długo; dużo wspólnie przeżyć; być

w zażyłych stosunkach

D) żyć chwilą

4) być marzycielem; fantazjować

1 )

mi powie, skąd oni wzięli pieniądze na ten interes.

I On nigdy nie myśli, co będzie ju tro ,........................................... i nic go nie obchodzi przyszłość.

3) Ona cały czas................................................................... a na te problemy trzeba w końcu spojrzeć

trzeźwo.
-

i mam do niego pełne zaufanie.

X. Redaktor Tomasz Brunner rozm awiał z Jarosławem Kretem, podróżnikiem, dzienni

karzem, fotoreporterem ,  a  ostatnio  panem  od  chm ur i  błyskawic,  który z  prognozy  po
gody zrobił prawdziwy spektakl.  Dobierz  pytania,  które zadał redaktor,  do odpowiedzi,
których  udzielił  Jarosław  Kret,  łącząc  w  tabeli  oznaczenia  literowe  i  liczbowe,  tak jak
^okazano w przykładzie.  Uwaga!  Dwa fragm enty oznaczone  literą pozostaną niewyko-

rzystane.

- Tak. Jest rzecznikiem prasowym Polskich Portów Lotniczych. Ułożyła sobie życie prywatne

- ma dom, dziecko. Jest szczęśliwa. Do dziś jesteśmy w wielkiej przyjaźni.

- Zarabiam na nie w kraju, robię za granicą reportaże. Przez półtora roku siedziałem w Izra

elu, przygotowując ze znajomą album „Moja Ziemia Święta”. Robiłem zdjęcia, ona napisała
tekst. Mam w Izraelu przyjaciół, w Tel-Awiwie mieszkałem u koleżanki, która była szefową

Reutersa.

- Od dzieciństwa moim marzeniem było zobaczenie... Krety. Chciałem sprawdzić, czy to na

pomysłem na życie. W 1987 roku pojechałem do Egiptu na roczne stypendium. I to dopiero

było zderzenie z odmiennym światem. Byłem prawie wszędzie. Poznałem smak wolności czło
wieka, który nie ma żadnych zobowiązań poza zawodowym i. W iedziałem już, że nie będę jeź
dził, żeby zaliczać zabytki, ale będę stawiał sobie cele i realizował je.

CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH

101

D - Miałem, ale pytałem. Nasi meteorolodzy są przyzwyczajeni do języka branżowego. Nie mogą

zrozumieć, że ludzie nie wiedzą, co niesie wyż, a co niż. ,.Xie bierz ludzi za idiotów” - mówili

do mnie niektórzy. Chodzi o to, żeby mówić jak najprościej i jak najprzystępniej. Nawet gdy

wytłumaczę w sposób akademicki, co to jest wyż, a co to niż, to i tak po jakimś czasie widz nie

będzie o tym pamiętać, bo dla niego najważniejsze jest, czy będzie słońce, czy deszcz, zimno czy
ciepło. Dlatego w mojej prezentacji prognozy pogody uciekam od meteorologicznych pojęć.
Najważniejsze, by rozumieli mnie widzowie, a nie tylko meteorolodzy.

E - Jestem sobą. I mówię o pogodzie tak, by wszyscy mnie rozumieli. Dlatego np. nie mówię,

że idzie zatoka niżowa z frontami atmosferycznymi, ale że znad Atlantyku sunie gigantyczne
kłębowisko chmur, które znajdą się nad Polską i że będzie padał deszcz i będą waliły pioruny.

A jeśli mówię o chmurach czy chłodnym powietrzu polarnym, to je pokazuję. Wyobraźnia wi

dza zaczyna pracować i nie czeka tylko na to, żeby usłyszeć, czy będzie zimno, czy ciepło.

F - Zawsze chciałem mieć ciepłe i bezpieczne miejsce, do którego mógłbym wracać, żeby odpo

cząć.

G - Dziś mam lat 40 i wiem, że ślub jest bardzo ważną rzeczą, że jeśli człowiek chce się zgrać

z drugim człowiekiem, muszą ze sobą beczkę soli zjeść. A my nie zdążyliśmy. Ona chciała mieć
dom, rodzinę, dzieci, a ja wciąż miałem głowę w chmurach.

H - Jako chłopak siedemnaście razy przeczytałem „Przygody Tomka na Czarnym Lądzie”. Po

tem zupełnie przypadkowo zacząłem studiować egiptołogię. Najpierw dostałem się na filologię
klasyczną, żeby poznawać grekę i łacinę. Ale było to żmudne zajęcie, a ja jestem człowiekiem
niecierpliwym. I zrezygnowałem.

I - Tak, bo gdy ona dostała propozycję pracy, też się radziła. Powiedziała, żebym się nie zasta

nawiał. Ze w klimacie, w którym wszyscy uzależniamy swoje życie od pogody, jest to jedna
z najbardziej oglądanych pozycji w programie telewizyjnym.

J - Dziennikarzem-reporterem, który opisuje świat. Ale tak naprawdę jestem wszystkim po tro

chu i nie lubię siebie określać. Nie jem np. mięsa, bo nie lubię. Nigdy mi nie smakowało. Mdli
mnie na widok wędlin. Ale nie chcę mówić o sobie, że jestem wegetarianinem, bo wiąże się
z tym pewna filozofia, która jest mi obojętna.

K - Spotykam się z ogromną sympatią. Dostaję wiele listów...

L - Prognoza pogody jest ważnym i wyczekiwanym elementem programu informacyjnego. Gdy

w TYP część informacyjną, czyli na przykład główne „Wiadomości”, ogląda średnio pięć milio

nów widzów, to emitowaną po nich prognozę pogody ogląda średnio pięć i pół miliona. Gdy
zaproponowano mi tę pracę, priorytetem był dla mnie profesjonalizm - to, że w tworzeniu
tak skrótowego przekazu informacyjnego mogę skorzystać z mojego dziennikarskiego doświad
czenia.

Ł - Dziennikarze wciąż o to pytają. A ja żyję chwilą, dniem dzisiejszym. Tamten związek to już

historia.

M - Czeka, czeka. Nie jest tak źle - proszę choćby spojrzeć na moją suczkę Krecię. Nie jestem

samotnikiem, ale nic więcej już ze mnie nie wyciśniesz...

N - Choćby film o ojcu Beyzymie, polskim misjonarzu tatarskiego pochodzenia, który na począt

ku XX w. stworzył na Madagaskarze najnowocześniejszy na owe czasy ośrodek leczenia chorych
na trąd. Albo reportaż o maharadży, który przyjaźnił się z Paderewskim, a w czasie II wojny
światowej przyjął tysiąc polskich dzieci. Wybudował dla nich specjalne osiedle, szkołę i opieko

wał się do końca wojny.

102

CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH

0 - Miałem 28 łat, z Edytą wzięliśmy ślub bez przygotowania. Była wtedy prezenterką w WOT.

Byliśmy razem na Madagaskarze, na Mauritiusie zrobiliśmy pierwszy film, prowadziliśmy w te
lewizji program o podróżach...

? - No pewnie. Gdy jeżdżę po Polsce, robię programy na żywo - wtedy zwykle te panie sprzed

telewizora zagadują mnie, zapraszają na kawę. Na ogół nie mam czasu i grzecznie odmawiam.

Rozmawiał Tomasz Brunner,

Przyjaciółka, 20.09.2005

0. - Jeździsz po świecie, robisz reportaże dla telewizji, zdjęcia do „National Geographic”, w czasie

wakacji prowadziłeś „Lato z Jedynką”, a od jakiegoś czasu zapowiadasz pogodę. Kim ty właści
wie jesteś?

1. - Kiedy zdałeś sobie sprawę, że chcesz jeździć po świecie?

2. - A pamiętasz swój pierwszy zagraniczny wyjazd?
3. - Na przykład?

- I nagle okazało się, że poznawanie świata jest ważniejsze niż dom, rodzina, miłość?

5. - Ale z żoną się rozwiodłeś?

6. - Ale był?
7. - I co się stało?

8. - Marzenia pani Edyty spełniły się?

9. - Kiedy zaproponowano ci prowadzenie prognozy pogody, zadzwoniłeś po radę właśnie do

niej?

10. - Ale jesteś przed kamerą inny niż reszta prezenterów pogody?

1 1 . - Ludzie akceptują ten twój pokaz?

12. - Z ofertami matrymonialnymi też?

13. - Podróże kształcą, ale też sporo kosztują?
14. - A jak to jest, kiedy wracasz z podróży do domu, w którym nikt na ciebie nie czeka?

Zaznacz w łaściw ą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartymi w tekście.

Jarek
A) przedstawia się jako wegetarianin.

B) nazywa się obojętnym filozofem.
C) zajmuje się wieloma rzeczami.

1 larek zrezygnował ze studiowania filologii klasycznej, ponieważ

A) zaczął studiować egiptologię.

B) chciał poznać grekę i łacinę.

C) brakowało mu cierpliwości.

larek postanowił, że nie będzie jeździł po świecie tylko w celach turystycznych

A) na Krecie.

B) w Egipcie.
C) w Indiach.

Jarek i Edyta rozwiedli się, bo
A) mieli różne poglądy na życie.

B) brakowało im pieniędzy.

C) dzieliły ich sprawy zawodowe.

CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH

103

5. Jarek prowadzi prognozę pogody w taki sposób, aby

A) widzowie pojmowali to, co mówi.

B) przyciągnąć jak najwięcej widzów.
C) odróżniać się od innych prezenterów.

XI. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty

kułu.

1) Jarek zdecydował się studiować egiptologię, kiedy siedemnaście razy

przeczytał „Przygody Tomka na Czarnym Lądzie”.

2) Podczas stypendium w Egipcie Jarek bardzo dużo podróżował.

3) Edyta zwróciła się do Jarka o radę w sprawie pracy.

4) Wielbicielki Jarka zagadują go przed telewizorem.

5) Jarek wyjeżdża za granicę nie tylko po przygody i wrażenia.

6) Jarek nie chce zdradzić szczegółów swojego życia prywatnego.

XII.

Uzupełnij w każdej luce brakującą część wyrazu. Zawiera ona tyle samo liter, ile już

podano, lub o jed ną literę więcej. Przykładowo uzupełnione zostały dwie luki.

Upały - jak je przetrwać - prosta recepta,

czyli kto nie chciałby mieszkać

na Karaibach?

J a k przetrwać upały? Chyba każdy zad .aI e. . . sobie to pytanie. Bo niby jak tu wytrzymywać

temperatury pow J ® . 30 stopni utrzymujące się już od tak długiego c z ......... . że nikt poza pre-
z e n ...........pogody nie potrafi stwierdzić, jak długo to trwa. W środkach przekazu utrzymuje się

jedna tendencja, dość b an ......... : pić dużo wody, unikać słońca itp.

Jednak jest do zapropo...........lepszy sposób i według tych, którzy spróbowali - zdecydowa

nie milszy.  Otóż,  cieszmy się tymi  upałami.  Konia z rz ę .......... temu,  kto w tym roku  nie marzył
o  upałach.  Przypomnijmy sobie siarc........ mrozy w połowie lutego,  gdy co drugi samochód nie
o d p ......... . gdy wiatr potęgował odczuwalną temperaturę na minus o drugie tyle co było.  Przypo
mnijmy sobie o b lo ...........chodniki  i  uczucie,  jakie  towarzyszyło  każdemu z  nas  przy porannym

wstawaniu, a za oknem groźny ś w ......... lodowatego wiatru.

Jest recepta! Cieszmy się tym, co jest, po pracy p o je......... nad wodę, to dla szczęśliwców. A dla

pechowców - delek......... się nowo zakupioną lodowatą wodą mineralną, spocznijmy na ławeczce

w cieniu, ba, połóżmy się na niej, zjedzmy zimnego a r b .......... , pozwólmy sobie na dużego loda,

chodźmy p o w ............ Tak niewiele, a jednak pomaga. Zwykłe pow ie.............do znajomego „ale
przyjemne gorąco, czuję się jakbym mieszkał na Karaibach” pomaga i pozwala na inne spojrzenie.

A przecież na Karaibach jest fajnie!

Michał Zielonka,

www.wiadomosci24.pl, 28.07.2006

104

CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH

XIII.

Z poniższego tekstu usunięto 6 zdań (A -G ). W pisz je w odpowiednie luki, tak aby

Tworzyły one logiczną całość. Pierwsza luka została uzupełniona jako przykład (1 - D).
Uwaga! Jedno zdanie pozostanie niewykorzystane.

A Największym problemem jest uciążliwy ból głowy.

3 Z czasem może jednak stawać się coraz bardziej dokuczliwy, pojawiać się częściej i trwać przez

dłuższy czas.

Q Meteoropatia również często mylona jest np. z migreną,

Di D olegliw ości te okazują się p rob lem em w stydliw ym .

3) W dłuższej perspektywie mogą one spowodować więcej problemów niż pożytku dla naszego

zdrowia i dobrego samopoczucia.

F) Objawy te sprawiają osobom wrażliwym na zmiany dużo trudności w życiu codziennym.
G) Na podstawie przeprowadzonych badań możemy stwierdzić,

Chmury nad głowami

Zjawisko  negatywnego wpływu pogody na nasze codzienne funkcjonowanie określamy mianem
meteoropatii.  (1 - D).  Bywają kojarzone ze źle rozumianą nadwrażliwością łub fanaberią,  a nawet
r.ipochondrią. (2 -  ...) co dodatkowo dowodzi niskiej świadomości problemu. Nie tylko niewystar

czająca wiedza na temat objawów, ale przede wszystkim niska świadomość skali zjawiska sprawia, że
problem meteoropatii jest w naszym kraju bagatelizowany i traktowany mało poważnie, zarówno

przez samych pacjentów, jak i lekarzy oraz farmaceutów. (3 - ...) że meteoropatia staje się powoli,

ile skutecznie problemem społecznym. Zmienna pogoda dotyka wszystkich bez względu na wiek.

Wpływ na nasze samopoczucie może mieć każdy czynnik atmosferyczny: nagła zmiana ciśnienia,

niskie  ciśnienie,  pora jesienno-zimowa,  deszcz,  silny wiatr,  brak słońca  przez  dłuższy czas,  skoki
remperatur.  U meteoropaty każda zmiana warunków biometeorologicznych  powoduje spadek sił
witalnych.  (4  -   ...)  Osoby wrażliwe  na  zmiany pogodowe  uskarżają się  również  na  dolegliwości
ńzyczne takie jak:  ospałość,  uczucie zmęczenia,  trudności z koncentracją,  bezsenność. Towarzyszą
im również trudności natury psychicznej: pogorszony nastrój, drażliwość, brak energii, uczucie roz

bicia, apatia. (5 - ...) Powodują spadek aktywności czynności życiowych, a tym samym wyłączają

ich z życia publicznego. Niestety wszelkiego rodzaju używki - kawa, napoje energetyzujące czy też
jedzenie słodyczy nie likwidują problemu, jedynie doraźnie go łagodzą. (6 - ...) Jednak cierpiący

na dolegliwości meteoropatyczne nie mają wyboru - lepszego sposobu na radzenie sobie z dolegli

wością dotychczas nie znamy.

www.zdrowie.com.pl

CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH

105

XIV.

Połącz słowa języka potocznego (1 -5 ) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym

(A -E ).

1) żarowa

A) przejmujący mróz

2) kosta

B) brzydka pogoda skłaniająca do picia alkoholu

3) barowy dzień

C) silne słońce

4) parowa

D) zimno

5) berger

E) gorąco, upał

XV. Przygotuj z kolegą/koleżanką dialog, w którym om awiacie najbardziej optymalny
sposób przetrwania rekordowych upałów przewidywanych w przyszłym tygodniu.

Czy wiesz, że...?

W Polsce p anu je klim at um iarkow any o charakterze przejściow ym

p o m ięd zy klim atem m orskim a lądowym . Średnie roczne tem p era

tury pow ietrza w ynoszą 7 - 8 ,5°C, średnia roczna sum a o p ad ów ok.
6 0 0 mm. Jest to efekt ścierania się m as wilgotnego pow ietrza zn a d

A tlantyku z suchym pow ietrzem z głębi kontynentu euro azjatyckie

go.  W  Polsce północnej i zach o d n iej p rze w a ż a   klim at um iarkow any
m orski z  łagodnym i,  wilgotnym i zim am i i chłodnym i latam i z e   sporą
ilością opadów,  natom iast we  wschodniej części kraju za z n a c za  się
kontynentalizm  klimatu,  z  ostrym i zim am i oraz gorętszym i i bardziej
suchym i latam i.  D o  Polski  docierają  wszystkie  typy  m as pow ietrza

właściwych dla półkuli północnej. D latego też klim at je s t tutaj nie

jednolity, co wywołuje spore trudności w prognozow aniu pogody.

W łaściw a dla klim atu Polski je s t też duża zm ienność pog ody w ko

lejnych latach. N iekied y upalne i suche lato w ystępuje rok po roku,
a w następnych je s t chłodne i wilgotne.

w w w .poland.gov.pl

A ja k jest w Twoim kraju?

Jaki klim at panuje w Twoim kraju?

XVI. Napisz prognozę pogody na kilka nadchodzących dni dla regionu Polski, w któ'

rym mieszkasz. Podaj w niej tem peratury m aksym alne i minimalne w dzień i w nocy

zachm urzenie, ciśnienie, siłę i kierunek wiatru itp. Zaznacz, jak przewidywana pogodć

będzie wpływała na nasze samopoczucie oraz jakie będą warunki drogowe.

CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH

Czy słyszałeś, ze...?

Zanim pojaw iły się naukow o opracow an e prognozy m eteorologicz

ne,  ludzie,  których  życie  za le ża ło   od  pogody  (np.  pasterze,  ryba
cy),  polegali  na  ustnej  tradycji,  a b y   przew id yw ać  aurę  na  kolejne
dni.  W ykazyw ali  się  p rzy   tym  bard zo   dużym   zm ysłem   obserw acji

i um iejętnością kojarzenia zach o dzących w p rzyrod zie zjawisk. Ich

spostrzeżenia i w ierzenia były p rze k a zy w an e z pokolenia na p oko
lenie w postaci przysłów, po w ied zeń i rym ow anek, z których wiele

używ anych je s t je s z c z e dzisiaj, np.:

B ędzie pogoda, ja k  nie poleje  z  nieba  woda.
Byk  w oborze,  d eszcz na  dworze.
Patrz,  skąd  w iatr wieje,  tedy cię  d eszcz nie zleje.

\ L ip cow e u pały — w rz e s ie ń doskonały.

Ś w ię ta

B arbara po lodzie, B oże N aro dzenie po w odzie.

C zerw o ny w ieczó r i szary ranek, b ędzie dzień ładny b e z niespo

dzianek.

II. Napisz opowiadanie, w którym wykorzystasz kilka ludowych przepowiedni pogo-

W yjaśnij, czy się sprawdziły oraz dlaczego ciągle się nimi posługujemy.

CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH

107

Krzyżówka z aurą

V I

X I

V II

X II

V III

III

Pionowo:

1) stopień pokrycia nieba przez chmury

2) kropelki wody gromadzące się na powierzchni roślin, gruntu

itp. wskutek zetknięcia się pary wodnej atmosfery z otoczeniem
o niższej temperaturze

3) gwałtowna, o niszczącym działaniu burza gradowa

4) linie na mapie geograficznej łączące punkty o jednakowym ciś

nieniu atmosferycznym

5) charakterystyczny dla pustyni
6) położony w okolicach bieguna północnego

Poziomo:

1) człowiek dotknięty klęską po

wodzi

2) zjawisko atmosferyczne po

wstałe  wskutek  zagęszczenia
się  skroplonej  pary  wodnej,
znajdującej  się  na  znacznej
wysokości nad ziemią; chmur
ka

3) kryształki lodu osadzające się

na wychłodzonych przedmio
tach, powstałe ze skroplonej

pary wodnej w temperaturze
powietrza poniżej zera stopni

4) woda w postaci deszczu,

śniegu, gradu, itp., spadająca
z chmur na ziemię

5) silny, nawalny deszcz

6) długotrwały brak deszczu

utrzymujące się dłuższy czas

upały; susza

7) roślina cebulkowa z rodziny

amarylkowatych, o białych
kwiatach, kwitnąca wczesną

wiosną

Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

III

VII

VIII

XII

108

CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH

Y —

Humor po polsku

Mała

Zosia m ów i do mamy:

- Pójdę do kiosku kupić zeszyt...
- M owy nie m a! - zakazuje matka. - Leje deszcz, pogoda taka, że psa szkoda w ypędzić z domu. Tatuś

:< :dzie kupić ci zeszyt.

'okółka do jaskółki:

- Będzie deszcz.
-S k ą d wiesz.?

- Ludzie się na nas patrzą.

-Ja k a dziś pogoda? - mąż pyta żonę.
- Skąd m ogę wiedzieć?! Jest straszna mgła i niczego nie w idać!

- Jaka straszna dzisiaj pogoda, p a n i sąsiadko!

- O tak, i jak ie błoto. Aż p ięciu chłopców musiałam wykąpać, zanim trajiłam na m ojego syna.

Sekretarka m ów i do zapracowanego biznesmena:

- Panie prezesie, zim a przyszła!
- Nie mam teraz czasu, pow iedz jej, żeby przyszła ju tro ! A najlepiej niech wcześniej zadzwoni, to um ó-

u-iszją na konkretną godzinę.

109

IX.

PRACOWNIK

NAPRAWDĘ WIRTUALNY

Wyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

i 1 prowizorka

pracodawca

c leń

^ zlecony

dorabiać

i kadry

; przelew

h księgowość

1) biuro personalne prowadzące ewidencję pracowników

2) człowiek niechętnie pracujący, unikający wszelkiego wysiłku,

próżniak, nierób

3) prowadzenie ksiąg, w które wpisuje się wpływy, wydatki, transakcje

inne zmiany stanu majątkowego przedsiębiorstwa lub instytucji

4) w bankowym obrocie bezgotówkowym: operacja polegająca na

przeniesieniu pewnej sumy pieniężnej z jednego konta na drugie

5)  stan tymczasowości
6)  zarabiać dodatkowo
7)  człowiek lub instytucja zatrudniająca kogoś na pewnych,

określonych w umowie warunkach

8) powierzony do wykonania

I. Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

sprawa
dokument

sesje
serwis
zawód
punkt

giełdowe

firmowy

zwrotny
miłosny
sporna

randkowy

Połącz każdy czasownik z właściwym wyrażeniem przyimkowym.

odpowiadać

rozliczać się
odciąć się
mobilizować

klikać

od sieci
na zaczepki

w ikonkę

do działania

z obowiązków

IV. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

1) fajka

dążenia

dysputa

2) obowiązek

dymek

uposażenie

3) wskaźnik

powinność

zadanie

4) prezes

wyznacznik

kamrat

5) pensja

prezydent

papieros

6) kumpel

pobory

kwestionariusz

7) dziwak

kompan

ekscentryk

8) dyskusja

dziwoląg

przewodniczący

9) ankieta

debata

wykładnik

10) ambicje

formularz

aspiracje

V. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) poważny, bagatelny, doniosły, znaczący

2)  niezwiązany, nawiązany, odrębny, oddzielny
3)  głośno, hałaśliwie, donośnie, znośnie
4)  sporny, kontrowersyjny, dyskusyjny, niedorzeczny

5) jasno, jawnie, wyraziście, przejrzyście

6) usprawiedliwiony, uzasadniony, ujawniony, wytłumaczony

7) dokładnie, skrupulatnie, sumiennie, przykładnie

8) odpowiedzialny, roztropny, rozdarty, rozsądny

9) marynowany, marny, lipny, denny

10)

krytyczny, polemiczny, ganiący, goniący

VI. Dobierz pary w yrazów o znaczeniu przeciwnym.

chwilowy, niezrozumiały, własny, bezpieczny, spokojny, zabiegany, pobudzony, pocieszony, wiecz

ny, specyficzny, cudzy, normalny, przejrzysty, wolny, załamany, zagrożony

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

trybunał, burmistrz, pseudonim , foru m , sesja

1) Na ten temat możesz znaleźć setki wpisów n a .................................internetowych.

2) Rozstrzyganie sporów granicznych należy do kompetencji..............................Międzynarodowego

w Hadze.

3) Śledziłem wczorajszą..............................na giełdzie, ponieważ spodziewany był spadek większości

akcji.

4) Wszystkie swoje utwory drukował p o d.................................artystycznym.

5) Na spotkanie przybyli.................................największych miast regionu.

114

PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie przeszłym.

nakazywać, ob ija ć się, docenić, naciskać, pogrąż',c się, lekceważyć, gonić, rozliczać się

1) Był bardzo dobrym pracownikiem i nigdy n ie .................................swoich obowiązków.

2) Polskie przepisy.................................ściganie handlujących walutą.
3) Nikt n ie .................................na budowie, wszyscy rzetelnie pracowali.

)

Szef w końcu.................................jego pracę i awansował go na wyższe stanowisko.

5) Dziewczyna była wyjątkowo ładna, rozsądna, n ie .................................za błyskotkami.

6) Moi kontrahenci zawsze.................................zgodnie z ustalonymi terminami płatności.
7) Rodzice ta k .................................w pracy, że nie zauważyli naszego wyjścia.

8 ) On ciągle.............................. na radnych, aby znaleźli pieniądze na budowę stadionu w mieście.

IX. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.

A) tworzyć pozory

1) starać się, aby coś wyglądało inaczej niż jest w istocie

B) tracić głowę

2) znaleźć się w trudnej sytuacji, bez wyjścia, w pułapce,

zasadzce

C) dać z siebie wszystko

3) szybkie spojrzenie

D) wpadać w matnię

4) zdobywać się na największy wysiłek, przykładać się do

czegoś, poświęcać się czemuś

E) rzut oka

5) pod wpływem emocji nie móc się zdobyć na spokojne,

sensowne rozumowanie, przestać się orientować, działać
pośpiesznie i pochopnie

1) Mimo śmiertelnej choroby.................................................................. osoby najzdrowszej w świecie,

bo boi się, że straci przyjaciół.

2) Wystarczył................................................................... . by się zorientować, że mieszkanie dawno nie

było używane.

3) Na miejscu wypadku nie należy........................................................................

4) Kiedy dobiegli do końca drogi,........................................................ gdyż ze wszystkich stron otaczał

ich nieprzyjaciel.

5) Nasz zespół....................................................................... . ale niestety było to za mało na miejsce na

podium.

X. Uzupełnij asocjogram swoimi skojarzeniam i ze słowem PRACA.

PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

115

XI.

Przeczytaj artykuł „Pracownik naprawdę w irtualny” szybko i znajdź w nim odpowie

dzi na następujące pytania.

1) Gdzie pracuje Woj tek Tamowicz?

2) Ile średnio dorabia co miesiąc do pensji Piotr Batolski?

3) Ile godzin rocznie spędzają w pracy Polacy według oficjalnych statystyk?

4) Jak określa się na Zachodzie zjawisko włóczenia się godzinami po stronach internetowych

niezwiązanych bezpośrednio z obowiązkami zawodowymi?

5) Jaki procent ankietowanych przez Justynę Adamczyk wykorzystuje w pracy Internet do

prywatnych celów bez ograniczeń?

Polacy siedzą w pracy dłużej niż inni... Tylko czy pracują? Nie, dobrze się bawią lub dorabiają

do pensji.

Wojtek Tamowicz, dziennikarz jednego z wortali internetowych, nie pamięta, kiedy swój dzień

pracy zaczynał inaczej. Po zalogowaniu się na komputerze automatycznie włącza mu się komuni
kator internetowy, a on zaczyna odpowiadać na zaczepki kolegów. Komunikator można ustawić

tak,  by uruchamiał się  dopiero  na żądanie,  ale  po  co  to  robić?  Kumple -  pracownicy poważnych
koncernów -  pomyśleliby wtedy, że zachowuje się jak dziwak. -  Jeśli ktoś mówi Ci „cześć”,  trzeba
się przywitać -  tłumaczy.  Po „cześć” pada pytanie:  „co słychać?”, a po „co słychać?” rozpoczyna się

już długa dyskusja - o meczach albo filmach, które poprzedniego dnia wszyscy oglądali w telewizji,

a teraz na spokojnie mogą się podzielić swoimi komentarzami.

Refleksja przychodzi około godziny 11. Wówczas wypada się zabrać do pracy. Wypada, ale nie

trzeba. - Do południa stawiam pasjansa, potem gram w strip-pokera, a jak mi się znudzi, ściągam
nowe gierki z portalu dla znudzonych pracą Zagraj.pl. Raz w pracy obejrzałem cały film na DVD

„Potwory i spółka”. Jak to zrobiłem? Słuchawki na uszy, a dla stworzenia pozorów, co jakiś czas

przerwy na fajkę. Odchodząc od komputera wystarczy powiedzieć: „Jak od tych liter bolą oczy”

- opowiada Wojtek, który nie widzi nic złego w tym, że praca stała się dla niego dobrą zabawą.

Inaczej Piotr Batolski, który przy firmowym biurku nie chce marnować czasu. Do firmy zaczął

nawet przychodzić wcześniej niż dotąd. - Warszawska sesja giełdowa zaczyna się już nie o 10, ale
0 9.30 - tłumaczy 27-letni Piotrek, chociaż jego praca z giełdą nie ma nic wspólnego. Piotrek jest

pracownikiem działu handlowego firmy organizującej konferencje. Do jego oficjalnych obowiąz
ków należy zdobywanie klientów. Ale w godzinach pracy zajmuje go przede wszystkim dokładne

śledzenie wskaźników giełdowych i zlecanie przez strony biur maklerskich kupna i sprzedaży akcji.

W ten sposób co miesiąc do pensji dorabia średnio dwa tysiące złotych. Jak w takim razie rozlicza

się z obowiązków wobec szefa?

Proste. Przyzwyczailiśmy prezesa z kolegami z działu, że załatwienie jednego-dwóch klientów

to maksimum tego, co możemy osiągnąć w ciągu tygodnia. On w to uwierzył, bo wie, że rynek

jest trudny. Sam dużo pracuje poza biurem, więc nie wie, czym się zajmujemy - opowiada Piotrek.

Dziś w ten sposób „pracują” przede wszystkim urzędnicy, sekretarki, informatycy, bankowcy

1 inni, których zajęcie sprowadza się do korzystania z komputera. To ci mają szansę zostać cyberle-

niami i tych dotyczy nowy problem.

Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Polacy spędzają w pracy wię

cej godzin niż Amerykanie, Brytyjczycy i Niemcy. Pracujemy rocznie 1956 godzin, podczas gdy Ja

pończycy zaledwie 1801 godzin, a Francuzi jedynie 1431. Wyprzedzają nas tylko Czesi i mieszkańcy
Korei Południowej. To oficjalne statystyki. Ale do pracoholizmu nam daleko. Pracę wykorzystujemy
bowiem do załatwiania na komputerze prywatnych spraw. Na Zachodzie zjawisko włóczenia się

116

PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

godzinami po stronach internetowych niezwiązanych bezpośrednio z obowiązkami zawodowymi
zostało ochrzczone mianem cyberslackingu (od angielskiego sla ck er- leń). Problem nasilił się w Pol-

sce kilka lat temu, gdy popularne stało się używanie komunikatorów internetowych. Wciąż jednak
zjawisko przez wielu pracodawców nie jest traktowane poważnie. - U nas będzie o tym głośno, gdy

niektóre firmy wskutek lekceważenia obowiązków przez pracowników znikną z rynku - mówi Justy-

na Adamczyk, na co dzień zajmująca się na Politechnice Gdańskiej e-marketingiem i zagrożeniami,

ikie niesie Internet dla firm, autorka badań na temat cyberslackingu w Polsce.

Tymczasem Amerykanie już podliczyli: ich firmy na każdym pracowniku tracą sześć tysięcy

polarów rocznie. Amerykanin obija się średnio dwie godziny dziennie, nie włączając w to regulami
nowych przerw, na przykład na lunch - tyle wynika z ankiety serwisu Salary.com przeprowadzonej

wśród 10 tysięcy osób. Właśnie dlatego na Zachodzie pracodawcy bez oporów zwalniają pracowni

ków za wykorzystywanie sieci do celów niezwiązanych z pracą, a sprawy sporne oddają do sądów.

Zhoć, jak się okazuje, sądy nie zgadzają się z pracodawcami. W czerwcu tego roku szkocki trybunał

r.akazał jednej z firm cali centre znalezienie nowej pracy jej byłym pracownikom, mimo że ci w cią-

sześciu dni wymienili między sobą tysiąc prywatnych e-maili! Zdaniem sądu prawo używania

-zrzynki pocztowej w firmie nie było jasno zdefiniowane. Mimo to według badań kalifornijskiej

spółki Proofpoint, która tworzy oprogramowanie zwiększające bezpieczeństwo w Internecie, tylko

w ciągu ostatniego roku w przeszło co czwartej amerykańskiej firmie zwolniono osoby, które łamały

-.rmowe zasady e-korespondencji, czyli na przykład wysyłały prywatne listy do znajomych.

W Polsce firmy nie chwalą się procesami. Wiadomo jednak, że doszło już przynajmniej do

kilku. Głośna była ubiegłoroczna sprawa między burmistrzem Mińska Mazowieckiego a urzędnicz
ka, która umieściła swoją wizytówkę na jednym z serwisów randkowych, i przypadek pracownika
Ministerstwa Infrastruktury o pseudonimie „Lala Laleczna”, który w godzinach pracy zostawił na

rerach internetowych tysiące wpisów także o tematyce seksualnej (tu do procesu nie doszło, pra

cownik nie został zwolniony, tylko odcięty od sieci).

Z ankiet Justyny Adamczyk „Internet w pracy” przeprowadzonej wśród 300 polskich pracow

ników i pracodawców wynika, że prawie połowa ankietowanych wykorzystuje w pracy Internet do

prywatnych celów bez ograniczeń. Tylko trzy procent nigdy nie załatwiało własnych spraw przez

sieć w pracy. Szokuje to, że co czwarty Polak nie boi się robić w pracy zakupów w sieci, a co ósmy

- przeglądać serwisów pośrednictwa pracy. Z kolei z badań TNS OBOP wynika, że ponad połowa

psób korzystających z czatów i komunikatorów robi to w godzinach pracy - między 9 a 18.

Pomysłów na obijanie się w pracy jest jednak dużo więcej. - Jeśli ktoś chce i umie się ukrywać,

może siedzieć w necie cały dzień. Samo oglądanie spamu z filmikami i dowcipami od znajomych

zajmuje mi kilkanaście minut dziennie. A serwisy randkowe,  czaty, grupy dyskusyjne,  załatwianie
przelewów bankowych za domowe rachunki, polowanie na ciekawe towary na aukcjach... -  mówi
Piotrek Batolski.  Dla znudzonych firmą powstają setki serwisów oferujących zabawy pozwalające

„efektywnie marnować czas”.

Taki styl pracy to wina kultur organizacyjnych panujących w firmach - komentuje psycholog

Tatiana Ostaszewska-Mosak. - W wielu biurach rzetelna praca po prostu nie jest doceniana. Panuje
też moda na zostawanie po godzinach. Siedząc dłużej w pracy, czujemy się usprawiedliwieni i mało
skrępowani załatwianiem tu prywatnych spraw. Uznajemy, że pracodawca jest nam coś winien. Czy
obijanie się w pracy ma jakiś sens, w sytuacji gdy większość firm i tak rozlicza swoich pracowników

z zadań, a nie z przesiedzianych godzin w biurze? Zdaniem pracowników tak, bo szefowie często

nie są w stanie dokładnie określić, ile dane zadanie może zająć nam czasu.

Krzysztof Szczepaniak,

Przekrój, 20.10.2005

PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

117

XII. Przeczytaj jeszcze raz tekst powoli i odpowiedz szczegółowo na następujące py
tania.

1) Co robi Wojtek Tamowicz w pracy do godz. 11.00, a co między 11.00 i 12.00?

2) W jaki sposób Piotr Batolski dorabia do pensji?
3) Dlaczego trudno nazwać Polaków pracoholikami, skoro spędzają w pracy więcej godzin niż

Amerykanie, Brytyjczycy i Niemcy?

4) Jakie pomysły na obijanie się w pracy podaje Piotrek Batolski?

5) Jak wyjaśnia psycholog przyczyny „efektywnego marnowania czasu” w pracy?

XIII. Zaznacz w łaściw ą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartym i w tekście.

1. Wojtek Tamowicz rozpoczyna swój dzień pracy od

A) powitania kolegów w innych firmach.

B) uruchomienia komunikatora internetowego.
C) włączenia swojego komputera.

2. Około godz. 11.00 Wojtek Tamowicz

A) rozpoczyna pracę.

B) pozoruje pracę.

C) kończy pracę.

3. Piotr Batolski przychodzi do swojej firmy wcześniej niż dotąd, aby

A) zarobić więcej pieniędzy.

B) zdobyć więcej klientów.
C) zorganizować więcej konferencji.

4. Szef Piotra Batolskiego nie

A) wykonuje pracy w biurze.

B) kontroluje swoich pracowników.

C) wierzy swoim pracownikom.

5. Według OECD

A) Japończycy pracują dłużej niż Polacy.

B) Polacy pracują dłużej niż Czesi.

C) Czesi pracują dłużej niż Amerykanie.

6. W Polsce zjawisko cyberslackingu jest wciąż

A) nieznane.

B) lekceważone.

C) głośne.

7. Amerykanie

A) przerywają pracę średnio na dwie godziny dziennie.

B) próżnują w pracy średnio dwie godziny dziennie.
C) potrzebują na lunch w pracy średnio dwie godziny dziennie.

118

PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

8. W Polsce jeden z głośniejszych procesów związanych z obijaniem się w pracy dotyczył

A) burmistrza, który umówił się na randkę ze swoja urzędniczką.

B) pracownika Ministerstwa Infrastruktur}', który został zwolniony z pracy.

C) urzędnika, który w czasie pracy był aktywny na forach internetowych.

9. Ankieta Justyny Adamczyk „Internet w pracy” wykazała, że

A) zdecydowana większość osób wykorzystuje w pracy Internet do celów prywatnych.

B) kilka procent osób nigdy nie korzystało w pracy z Internetu do celów prywatnych.
C) ponad połowa osób korzysta z czatów i komunikatorów w godzinach pracy.

1 j. Bumelowanie w pracy jest

A) stosunkowo łatwe.

B) wyjątkowo trudne.

C) pozbawione sensu.

XIV. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty

kułu.

1 1 Wojtek Tamowicz nie traktuje swojej pracy poważnie.

1 i Piotr Batolski nie ma nic wspólnego z giełdą.

3 Cyberlenie są przede wszystkim przedstawicielami wolnych zawodów.

-) Cyberslacking może spowodować, że firma zostanie zamknięta.
5 Na Zachodzie nie ma problemów ze zwalnianiem z firmy osób za

wykorzystywanie sieci do celów niezwiązanych z pracą,

o Większość Polaków korzysta z czatów i komunikatorów internetowych

nocą i wcześnie rano.

~ Cyberlenie mają coraz nowe oferty w sieci.
8) Za obijanie się w pracy w dużej mierze winę ponoszą przełożeni.

Czy słyszałeś, że...?

O becnie pracuje zarobkow o nieco p o n ad połow a P o laków (5 4 ,1 % ),
w tym 4 7 ,7 % to osoby zatrudnione w pełnym w ym iarze czasu, 3 ,8 %

- w niepełnym , natom iast 2 ,6 % aktywnych zaw odo w o pracuje do

rywczo.  W iększość  zatrudnionych  (6 2 ,8 % )  deklaruje  zado w o lenie
z e   sw ojej  p racy  zaw odow ej,  je d n a   dziesiąta  (1 0 ,8 % )  w yraża  nie
zadow olenie,  natom iast  w ięcej  niż  co  czw arty  pracu jący  (2 6 ,4 % )

je s t średnio zadowolony, co św iadczy o am biw alencji odczuć w tym

w zględzie.

Życie zaw odow e Polaków, CBOS, Warszawa, lu ty 2008

PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

119

XV. Uzupełnij w każdej luce brakującą część wyrazu. Zawiera ona tyle samo liter, ile już

podano, lub o jed ną literę więcej. Przykładowo uzupełnione zostały dwie luki.

Klawiszologia lenia

Z/daniem polskich cyberslackerów w pracy można ob i.......... się bezstresowo. Wystarczy z o r i e . . ' . . .

się, czy w pokoju nie siedzą donosiciele. Reszty można się szybko nauczyć. - Podstawa to korzy

stanie z k law ............alt i tab. Pozwalają one przeskoczyć z jednej aplikacji do drugiej, na przykład

ze strony W W W do Worda, w którym mamy otwarty jakiś f ir ............ dokument. Ważne, by nie

otwierać jednoc............ zbyt wielu aplikacji, bo szybkie u d er..............w klawisze alt i tab pozwala

przesk............tylko między dwoma ostatnio otwieranymi programami. B ęd ............. problem, jeśli
ostatnio otwierane aplikacje to dokumenty p ryw ............- przestrzega Piotrek.

Zaawansowani cyberslackerzy korzy............z tak zwanych pan buttons. To nakł............. na In

ternet Explorern pozwalające jednym k lik n ........... w specjalną ikonkę zneutralizować w szy.............

okna przeglądarki - tak by nie było ich widać nawet na p a ...........zadań. Często używane są też pro
gramy czysz..........całą historię naszych wędrówek po s i............ Frajdę sprawiają programy im it..........
dźwięk stukania w klawiaturę. Przydatne, g ...........pracujemy w księgowości, a chcemy uchr............

się przed głupią ciszą, jaka tworzy się przy surfowaniu po Internecie, do czego potrzebna jest jedy

nie myszka.

Krzysztof Szczepaniak,

Przekrój, 20.10.2005

Czy wiesz, że...?

P olacy są szczególnie krytyczni w obec przychodzenia do p racy po

spożyciu alkoholu. Zachow anie takie akceptuje jed yn ie dwóch na

stu badanych. Zdecydo w anie negatyw nie oceniane je s t również
„załatw ianie’’ lekarskiego zw olnienia z pracy pom im o dobrego sta

nu zdrow ia

zg o d ę na takie postępow anie w yraża tylko 6% an 

kietowanych. Co dziew iąty respondent (11% ) nie m a nic przeciw ko
spóźnianiu się do pracy, a m niej w ięcej co szósty ( 1 5 % -1 7 % ) u zn a

je z a dop uszczalne załatw ian ie pryw atnych spraw lub „dorabianie”

w godzinach p racy o raz korzystanie z e służbow ego telefonu, faksu,

p apieru b ąd ź innych m ateriałó w w celach prywatnych.

Etyka zaw odow a - opinie społeczne i faktyczne zachow ania pracowników, CBOS,

Warszawa, marzec 2007

XVI. Z poniższego artykułu usunięto sześć fragm entów (A -G ). Proszę wstawić je
w m iejsce luk (1 -5 ), tak aby tekst stanowił logiczną całość. Przykładowo uzupełniono

lukę 0. Uwaga! Jeden fragm ent pozostanie niewykorzystany.

120

PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

Straciłam głowę dla pracy

N i e wiadomo, kiedy kobiety wpadają w matnię. Interesująca praca, dobre perspektywy mobilizu-

ją do działania: dać z siebie wszystko, sprawdzić się w nowej roli. Gdy przełożeni powierzają nowe,

odpowiedzialne zadania do wykonania „na wczoraj", bez wahania dzwonią do męża: „Kochanie,

wróc| dzisiaj później, odbierz dziecko z przedszkola”.

1 0 - D )

W kalendarzu nie ma już miejsca na dopisanie nowych spraw. To znak, że na przyszły rok trzeba

kupić większy kalendarz. O urlopie nie ma mowy. Kadry naciskają, ale natłok spraw nie pozostawia

nadziei. Może za miesiąc, dwa? Sąsiadka ma marną pensję. Koleżanka straciła pracę. To kolejne

dowody, że trzeba się starać.

Moja firma jest specyficzna - wymaga od ludzi więcej niż inne. Swoje zapracowanie traktują jako

misję, natomiast koleżanki, które o siedemnastej wychodzą z biura i mają resztę dnia dla siebie,
:o - ich zdaniem - osoby, którym nie udało się znaleźć ciekawej pracy lub które zrezygnowały

z własnych ambicji.

( 2 - ...)
Tak, pracoholizm to choroba, której objawy widać w pogarszających się relacjach z otoczeniem.

Osoby bliskie stają się denerwujące i niewyrozumiałe. Rodzice nie kryją pretensji z powodu rzad

kich telefonów i wizyt. Partner coraz częściej pozwala sobie na wygłaszanie uwag krytycznych,
dotyczących późnych powrotów.

Niezrozumiana, narażona na trudności ze strony innych pracoholiczka czuje się samotna. Nikt nie
może jej pomóc. Kto mógłby wykonać za nią tysiące zadań? Coraz częściej czuje się jak złapana

w pułapkę. Jest w sytuacji bez wyjścia. Pociesza się, że ten tydzień, miesiąc jest wyjątkowo trudny,

.de potem? Ale potem jest tak samo. Czuje się nieszczęśliwa. Czasem dostrzega to, że nie ma czasu
na odpoczynek.

Te pytania przypominają marzenia o tym, jak miało wyglądać własne życie. Rzut oka na życie

innych ludzi uświadamia pracoholiczce, że można robić jeszcze coś innego poza pracą. Przychodzi

moment załamania, zwątpienia. Zdarza się, że to najbliżsi zmuszają zapracowaną kobietę do prze
myśleń.

K atarzyna Korpolewska,

Claudia, 13.10.2004

A Często znajduje sobie własny azyl - Internet, piwo przed telewizorem, wypady z kolegami na

mecz lub romans. Zabiegana kobieta czuje się skrzywdzona. Skoro tak ciężko pracuje, on powi
nien przejąć część obowiązków domowych. Z jego punktu widzenia sytuacja wygląda inaczej:
ona zajęła się swoimi sprawami. Jej życie to praca. Nie ma dla niego czasu, więc on sam musi

wypełnić spędzane bez niej godziny.

PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

121

B Nie chcą, aby ich życie przypominało pogoń i wieczną prowizorkę. Mają prawo oczekiwać, że

mama, żona znajdzie trochę czasu dla rodziny Nie chcą czekać na spokojniejszy okres w firmie.
Stracili cierpliwość i nadzieję.

C Pracoholizm jest swoistego rodzaju ucieczką od rzeczywistości. Zawody miłosne, problemy do

mowe stają się mniej dręczące, gdy można całkowicie pogrążyć się w pracy. Tak jak w przypadku
innych nałogów punktem zwrotnym może stać się poważny kryzys: niebezpieczeństwo rozpadu

związku, choroba, utrata pracy. Wtedy dopiero pojawia się refleksja: „Za czym tak gonię? Czy to

wszystko ma sens?”.

D Tempo rośnie. Pojawia się satysfakcja. Przepracowana sobota i niedziela okazały się inwestycją

w sukces. Udało się! Zadanie zostało ukończone na czas. Ale w poniedziałek czekają nowe wy

zwania.

E Ale one w coraz większym stopniu wypełniają nam życie. Co zrobić, by się w tym wszystkim

nie  zatracić? Trzeba  umieć  powiedzieć:  „Dość” -  gdy obowiązków służbowych jest więcej,  niż
można  udźwignąć.  Brać  pełnymi  garściami  energię  i  wsparcie,  które  daje  kochająca  rodzina.
I  uważać, by w codziennym kołowrocie nie stracić tego, co w życiu najważniejsze.

F Na poziomie odczuć psychicznych uzależnienie od pracy podobne jest do innych uzależnień.

Najbardziej charakterystyczną cechą jest zaprzeczanie. „Nie jestem pracoholiczką. Po prostu

taką mam pracę”. A choroba rozwija się.

G Pracoholiczki starają się bardzo. Ich celem staje się zarabianie pieniędzy, zdobycie i utrzymanie,

odpowiedniej pozycji zawodowej, realizacja strategii firmy. Praca jest wartością samą w sobie,

wypełnia całe dnie, zasłania inne problemy, zwalnia z przejmowania się sprawami toczącymi się

poza miejscem pracy.

XVII. Połącz słowa języka potocznego (1-10) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym

(A -J).

1) wypompowany

2)  zielony
3)  zmachać się
4)  kuroniówka

5) orka

6) fizol
7) cienki bolek

8) tyrać

9) leser

10) bomblować

A) zmęczyć się

B) zmęczony, wyczerpany zwłaszcza ciężką pracą
C) zasiłek dla bezrobotnych
D) ciężka, wyczerpująca praca

E) pracować ciężko, intensywnie

F) nic nie robić, leniuchować
G) niedoświadczony, niezorientowany
H) leniuch, próżniak, obibok

I) człowiek słaby w jakiejś dziedzinie

J) pracownik fizyczny

XVIII. Przygotuj z kolegą/koleżanką rozmowę kwalifikacyjną, w której uczestniczą pra

codawca i kandydat do pracy w dużej firmie. Pracodawca pragnie poznać kwalifikacje,

umiejętności i predyspozycje kandydata. Ubiegający się o pracę chce się natomiast

dowiedzieć szczegółów dotyczących jego obowiązków, wynagrodzenia, szans rozwo

ju i awansu itp.

122

PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

x_X. Zredaguj odpowiedź do „Rubryki Porad Prawnych” w czasopiśmie dla pracodaw-

:c«v na pytanie dotyczące najskuteczniejszych sposobów zapobiegania i kontroli wy-

o rzy s ty w a n ia Internetu w godzinach pracy do celów prywatnych.

Czy słyszałeś, że...?

K aflarze, kołodzieje, rym arze czy b ed n arze m ają zn ó w pełn e ręce

roboty. W raz z e w zrostem zam o żn o ści rośnie zap o trzeb o w an ie na

uprząż, siodła, wyroby kow alskie czy ręcznie w ytw arzane produkty

z gliny „R zeczp o sp o lita” opisuje p rzykłady reaktyw ow ania za rzu c o 

nej  działalności  rzem ieślniczej  dzięki  napływ ow i zam ó w ień   z   kraju
i  zagranicy.  N iektórzy podjęli  n aw et  wysiłek  odtw orzenia  daw nych
technologii  m anufakturow ych  z   dobrym   skutkiem   i  sukcesem   na
rynku.  R zem ieślnicy  podkreślają jed n ak,  ż e   popyt je s t  na  wyroby
dobrej jakości,  za te m  zrobione  solidnie  i z  dobrego  surowca.

www.gazeta.pl, 22.01.2007

XX. W yszukaj informacje na tem at zanikających w Polsce zawodów, opisz jeden z nich

przedstaw argum enty za jego reaktywacją.

Czy wiesz, że...?

N ajw iększe  zado w o lenie  z  p racy daje  P olakom   odpow iednio  w yso
kie  w ynagrodzenie (8 5 %  badanych).  N a  drugim m iejscu uplasow ała
się dobra atm osfera  w  p r a c y -   62% . Trzecie co do liczebności w ska
zan ie  to  pew ność  zatrudnienia  -   33% .  Jeśli  chodzi  o  m otyw ujące

dodatki do pracy, odpow iedzi respondentów są następujące: opła
cana p rze z firmę opieka m edyczna (5 5 % ), finansow anie studiów,

kursów dodatkow ych (34% ), udział w kursach języko w ych (22% ),

udział w szkoleniach w ew nątrzfirm ow ych (23% ). C enim y też rzeczy

m aterialne: sam ochód służbow y (40% ), służbow y telefon kom órko

wy (21%o), a także w yjazdy turystyczne (38% ).

Polacy i praca, 26-28.10.2007, www.pbsdga.pl

A jak jest w Twoim kraju?

Co n ajbardziej cenią w sw ojej p racy Twoi rodacy?

PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

123

Krzyżówka z pracownikiem

VIII

)

XII

VII

XII

II!

Poziomo:

1) obowiązkowy próbny okres pracy w celu uzyskania doświadczenia w jakiejś dziedzinie; praktyka

2) pozostający pod czyjąś władzą, podległy komuś; podkomendny
3) suma przeznaczona na koszty utrzymania pracownika w podróży służbowej

4) zasiłek wypłacany pracownikowi za okres choroby

5) pisemne lub ustne porozumienie się stron mające na celu ustalenie czegoś, zwłaszcza wzajemnych praw

i obowiązków

6) posada o obowiązkach i płacy stanowiących połowę pełnego etatu
7) wynagrodzenie za jeden dzień pracy

Pionowo:

1) udzielić komuś urlopu

2)  godzina poza obowiązującym wymiarem czasu pracy; godzina dodatkowa, nadliczbowa
3)  powierzenie komuś albo objęcie przez kogoś wyższego stanowiska, podniesienie do wyższej godności
4)  czynności i zadania związane z piastowaniem jakiegoś stanowiska, urzędu itp.

5) wyjazd w sprawach służbowych

6) wykonać wyznaczoną pracę w zamian za jakieś świadczenia, korzyści, ulgi itp.; odrobić

Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

III

VII

VIII

XII

XIII

124

PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

Humor po polsku

•yka się dw óch znajom ych:
dzie pracujesz? - pyta się jed en z nich.

igdzie.

co robisz?

ic.

o to masz fa jn e zajęcie.
ik, fa jn e to ono jest, tylko że konkurencja ogromna...

aj robotnicy na budow ie rzucają monetę,
ik wypadnie reszka, gram y w karty - m ów i jeden .

[k wypadnie orzeł; idziem y na p iw o - dodaje drugi,

jak stanie na sztorc?

rudno, p ech to pech, w tedy zabieram y się do roboty.

pracy przyjm ują nowego pracownika:
ik długo był p a n w poprzednim zakładzie?

rzy lata.

opuścił go pan wskutek w ypowiedzenia?
Jie, dzięki am nestii!

zes zwolnił pracownika i na pożegnanie m ówi:

tfuszę panu wyznać, że był p a n dla m nie
• syn: leniwy, bezczelny i niewdzięczny.

lu was p ra cu je?
Z majstrem siedmiu.

4 bez majstra?
Bez majstra to nikt nie pracuje.

PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

125

X. NIEŚMIERTELNE

MARZENIE

I. W yszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

a) przekleństwo

1) sędziwy, czcigodny starzec; najstarszy żyjący przedstawiciel

jakiegoś środowiska

b) dobrodziejstwo

2) dobro wyświadczane komuś; dobry uczynek, przysługa, pomoc

c) dusza

3) według średniowiecznych poglądów alchemików tajemnicza

substancja pozwalająca zamieniać metale nieszlachetne w złoto

d) skokowy

4) ciało zmarłego człowieka

e) kamień filozoficzny

5) zrozumieć coś po dłuższej obserwacji, po namyśle, pojąć,

rozwiązać jakiś trudny problem

f) rozgryźć

6) w religii i filozofii niematerialny pierwiastek w człowieku,

ożywiający ciało i opuszczający je w chwili śmierci

g) zwłoki

7) niemający charakteru ciągłego; nagły, gwałtowny

h) patriarcha

8) przyczyna czyjegoś nieszczęścia

II. Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

pogodzić się
świadczyć
powątpiewać
zapanować
pasować
zyskiwać

nad bożą iskrą

w prawdziwość
z myślą

do okazji
na czasie
o niedoskonałości

I. Połącz każdy czasownik z właściwym dopełnieniem.

pobić

ulegać

obdarzyć
wyprodukować
doczekać
przysparzać

nieśmiertelnością
eliksir życia
starzeniu i zniszczeniu

wszelkie rekordy

kłopotów
szczęśliwej chwili

129

IV. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

1) złudzenie

myśliciel

ruina

2) zniszczenie

wada

kwatera

3) przeznaczenie

katusze

złuda

4) heros

śmiałek

bohater

5) mędrzec

urojenie

los

6) cierpienie

mordęga

mogiła

7) diabeł

szatan

niedoskonałość

8) ułomność

kosmos

dewastacja

9) wszechświat

dola

czart

10) grób

uniwersum

uczony

V. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) łaskawy, wielkoduszny, pomyślny, wspaniałomyślny

2)  bezprawny, okrutny, bestialski, bezlitosny
3)  nieubłaganie, rygorystycznie, bezwzględnie, oględnie
4)  nieskończony, nieustanny,  nietrwały,  nieprzerwany

5) średnio, przeciętnie, standardowo, przewrotnie

6) zaledwie, raptownie, raptem, jedynie
7) niedoskonały, wadliwy, ułomny, niezłomny

8) nieuchronnie, definitywnie, diametralnie, nieodwołalnie

VI. Dobierz pary w yrazów o znaczeniu przeciwnym.

chwalebny, dokuczliwy, bezpieczny, perfekcyjny, uprzemysłowiony, wieczny, bezbolesny, ryzykow

ny, naganny, nierozwinięty, przemijający, niedoskonały

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

żywotność, analogia, eliksir, przekleństwo, iskra

1) Cesarzowa i damy dworu używały tajemniczego..........................młodości.

2)  Mieliśmy tylko..........................nadziei, że nie wszystko jeszcze stracone.
3)  Przedstawienie raz jeszcze potwierdziło..........................tego arcydzieła.
4)  Mój  sukces okazał się dla mnie tak błogosławieństwem, jak i .............................

5) Taki wniosek wysnułem przez..........................do własnych doświadczeń.

VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie teraźniejszym .

pow ątpiew ać, umykać, obdarza:. d o r,u a ć. olednąć, brzydnąć, igrać, dorów nyw ać

130

NIEŚMIERTELNE MARZENIE

1) Ludzie, którzy prowadzą zdrowy tryb życia,..........................sędziwych lat.

2) Ona jest zawsze sceptyczna i ..........................we

wszystkie

moje pomysły.

3) Przy twoich wyczynach sukcesy innych zawodników wyraźnie.............................

4) Ludzkość od dawna niebezpiecznie..........................z klimatem.

5) Nie wszyscy..........................mnie takim zaufaniem jak ty.
6) W jej towarzystwie czas tak szybko........................... że nawet nie wiem, kiedy muszę wracać.

7) Twoje umiejętności kulinarne..........................umiejętnościom mojej mamy.
8) Te dziwaczne budowle powodują, że nasze miasto coraz bardziej.............................

IX. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.

A) moc nieczysta

B) po wsze czasy

C) weń

1) w niego

2) na zawsze
3) diabeł, szatan, zły duch

1) W lepiła..........................oczy i słuchała go z zapartym tchem.

2) Aby pokonać takiego rywala, musielibyśmy chyba wezwać . .
3) Marmurowy pomnik upamiętniał jego osobę..........................

X. Jak można interpretować tytuł artykułu „Nieśmiertelne m arzenie”? Czy chodzi o m a

rzenie, które trwa wiecznie, jest przekazywane z pokolenia na pokolenie? Czy cho

dzi o marzenie o nieśm iertelności? Czy też możliwa jest jeszcze inna interpretacja?
O czym będzie artykuł, który przeczytasz?

XI. Przeczytaj szybko pierwszy akapit i porównaj swoje przypuszczenia odnośnie do
tematu artykułu wysunięte na podstawie tytułu z jego faktyczną treścią.

XII.

Tylko pierwszy akapit artykułu (A) znajduje się na właściwym miejscu. Uporządkuj

pozostałe akapity (B -H ), tak by tekst stanowił spójną całość.

A Biblijni patriarchowie byli długowieczni. Adam miał żyć 930 lat, Noe 950, a wszelkie rekordy

pobiłby Matuzalem, dożywając 969 lat. Czy kiedykolwiek zdołamy im dorównać

Nauka nie

pozostawia złudzeń. Gdyby ciało ludzkie nie ulegało starzeniu i zniszczeniu, należałoby zane

gow a ć wszelkie prawa fizyki i chemii. Świadomość, ż ejest to niemożliwe, nie przeszkadza nam

jednak od dawna snuć marzeń o nieśmiertelności.

B Współczesna nauka nie tyle wydłuża życie, ile likwiduje przyczyny które je skracały. Nowe od

krycia rodzą nowe nadzieje, jak na przykład hibernacja, czyli zamrożenie ciała w ciekłym azocie.
Nie ma żadnej pewności, że powrót do życia kiedykolwiek nastąpi. A gdyby nawet tak się stało,
to czy człowiek przebudzony w innej epoce potrafiłby się w niej odnaleźć?

NIEŚMIERTELNE MARZENIE

131

C Nieuchronnie nasuwało się więc pytanie, czy tymi dobrodziejstwami nie mogliby się podzielić

z ludźmi? Wyobraźnia podpowiadała, że tak. Nawet mędrcy, którzy powątpiewali w prawdzi
wość mitów, wierzyli w istnienie Wysp Szczęśliwych, których mieszkańcy dożywają tysięcy lat

bez chorób i cierpienia. Im jednak lepiej poznawano świat, tym mniej pozostawało w nim miej

sca na złudzenia.

D Wymarzona nieśmiertelność nie musi być wcale dobrodziejstwem. Obdarzeni nią wybrańcy

szybko przekonaliby się, że może stać się wręcz przekleństwem. Ich życie byłoby przecież śmier

telnie nudne i smutne, co kilkadziesiąt lat traciliby wszystkich bliskich, wciąż na nowo musie
liby zakładać rodziny, oswajać się z osiągnięciami kolejnych rewolucji technicznych, zdobywać

wymagającą coraz to innych kwalifikacji pracę, a na upragnioną emeryturę czekać milion albo

i więcej lat. Czy więc naprawdę warto?

E Ludzie próbowali więc rozgryźć tajemnicę nieśmiertelności także na własną rękę, nie korzystając

z pomocy sił nieczystych. Działania szły w dwóch kierunkach - szukania gotowych przedmio

tów, które same z siebie mają moc przedłużania życia, lub ich stworzenia. Trud samodzielnego

wyprodukowania eliksiru życia podejmowali  alchemicy. Według nich w niedoskonałej  materii
została uwięziona boska iskra.  Gdyby udało się nad nią zapanować,  człowiek posiadłby środek
przezwyciężający wszelkie  ułomności  -   również  chorobę  i  śmierć.  Kluczem  do  odkrycia  naj
większej  tajemnicy  był  kamień  filozoficzny.  Próbowano  go  wytworzyć,  mieszając  w  różnych
proporcjach  rtęć  i  siarkę  oraz  przeróżne  dodatki,  od  ołowiu  po  krew.  Efekty  były  najczęściej
odwrotne do zamierzonych, gdyż większość używanych substancji miała właściwości toksyczne

i zamiast wydłużać, skracała życie.

F Najnowszy pomysł na nieśmiertelność to przeniesienie zawartości mózgu do rzeczywistości wir

tualnej,  w  której  nie  podlegałaby  procesom  zniszczenia.  Ponieważ  o  tym,  kim  jesteśmy  i co
czujemy,  nie decydują nogi czy żołądek, lecz świadomość,  to ją należałoby uwieczniać po wsze
czasy. Przepis ten wydaje się całkowicie absurdalny, jednak jego entuzjaści odwołują się do ana
logii  między  mechanizmem  działania  mózgu  i  komputera.  Ich  zdaniem  w  przyszłości  będzie
można kopiować mózg tak jak dziś twarde dyski.

G Już w epoce kamiennej ludzie nie mogli pogodzić się z myślą, że śmierć jest kresem ich egzy

stencji.  Gdyby było  inaczej,  nie  umieszczaliby w grobach przedmiotów,  które  miały pomagać
zmarłym  w  pośmiertnej  wędrówce.  Nie  układaliby  zwłok  w  kierunku  wschodzącego  słońca,
które gasnąc wieczorem, o świcie odradzało się do nowego życia. Wierzyli, że taki sam cykl jest
przeznaczeniem człowieka. Wpisana weń konieczność  umierania świadczyła jednak o  ludzkiej

niedoskonałości. Prawdziwa i bezbolesna nieśmiertelność była zastrzeżona dla istot wyższych

- bogów, duchów, herosów.

H Inaczej życie wieczne traktują wielkie religie, według których wszystko, co materialne musi

przeminąć, a trwała i wieczna jest jedynie dusza. Skoro Bóg obiecał wieczne życie dopiero po
śmierci, zwracanie się do niego z prośbami o nieśmiertelność na tym świecie byłoby czynem

nagannym. Ale pozostawał jeszcze diabeł. Igranie z mocą nieczystą przynosiło doraźne korzyści,
było jednak bardzo ryzykowne, a ceną za uratowanie ciała mogła być utrata duszy.

Kazimierz Pytko,

Focus nr 4/2005

NIEŚMIERTELNE MARZENIE

XIII. Przeczytaj uporządkowany artykuł jeszcze raz i zaznacz właściw ą odpowiedź
zgodnie z zawartym i w nim informacjami,

1. Marzenia o nieśmiertelności snujemy wbrew

A) zasadom nauki.

B) przykładom z Biblii.
C) naszym złudzeniom.

2. W epoce kamiennej umieszczano w grobach przedmioty dla

A) istot wyższych.

B) osób zmarłych.
C) gasnącego słońca.

3. Ludzie wierzyli w istnienie Wysp Szczęśliwych, ponieważ

A) dożywali późnej starości.

B) pozbawieni byli złudzeń.

C) pragnęli dorównać bogom.

4. W wielkich religiach

A) należy prosić Boga o nieśmiertelność.

B) tylko dusza ma zapewnioną nieśmiertelność.
C) o nieśmiertelności decyduje diabeł.

5. Kamień filozoficzny bardzo często

A) wydłużał ludzkie życie.

B) skracał ludzkie życie.
C) pokonywał ludzkie ułomności.

6. Hibernacja stanowi

A) powrót do życia w nowej epoce.

B) likwidację przyczyn śmierci.
C) nową nadzieję na przedłużenie życia.

7. Przeniesienie mózgu do rzeczywistości wirtualnej sprawiłoby, że można by

A) powielać go jak twardy dysk.

B) uwieczniać jego znaczenie.
C) uruchomić go analogowo.

8. Nieśmiertelność może okazać się przekleństwem, ponieważ ludzie nie

A) mieliby zapewnionych emerytur.

B) poznawaliby nowych technologii.

C) cieszyliby się wiecznym życiem.

NIEŚMIERTELNE MARZENIE

133

XIV. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty

kułu.

1) Biblijni patriarchowie byli nieśmiertelni.

2) W epoce kamiennej wierzono, iż człowiek nie musi umierać.
3) Z czasem ludzie przestawali wierzyć w istnienie Wysp Szczęśliwych.

4) Układ z szatanem przynosił tylko tymczasowe zyski.

5) Eliksir życia nigdy nie został odkryty.

6) Współczesna nauka eliminuje przyczyny śmierci.

7) Wykorzystując podobieństwa w funkcjonowaniu mózgu i komputera,

próbuje się zapewnić człowiekowi nieśmiertelność.

8) Osiągnięcie nieśmiertelności może się zwrócić przeciw człowiekowi.

P
P

P
P
P

P
P

F
F
F
F
F

F
F

XV. Uzupełnij w każdej luce brakującą część wyrazu. Zawiera ona tyle samo liter, ile już

podano, lub o jed ną literę więcej. Przykładowo uzupełnione zostały dwie luki.

Zagadki czasu

Podstawowy parametr wszechświata czy tylko tło, na którym wszy. słb? . . się rozgrywa? Czy można

go  prześ  P&H0.  .?  Można  „mieć  czas  na wszystko”  albo  „zupełnie  nie  mieć  czasu”  -  z a ..............
posiadać go, przechowywać i zużywać niczym zapas wody. Można powiedzieć coś „w złą god.......... ”
albo doczekać „szczęśliwej chwili” -  jakby czas był władcą, rozdającym jednym nagany, a innym po
chwały. Można także czynić coś „we właś...........czasie”, jakby tuż za rogiem pan czas -  obw............
sprzedawca, oferował niezliczoną liczbę ubrań, które będą mniej lub bardziej paso...........do okazji.
Czas jest okrutny,  bo sprawia, że człowiek się s ta r..............  brzydnie i  umiera,  a zarazem łaskawy,
bo prze.............„leczy rany”.  Czas „płynie”  nieubłaganie,  choć brzegów jego  rzeki  n i ...............nie

widział. Czas „umyka”, choć nie wiadomo przed k ........... i dlaczego. A mimo to niektórzy potrafią

„zys............na czasie”.

Wszystkie te codzienne paradoksy b le ............. w obliczu kłopotów, jakich czas przys...............

filozofom i uczonym. Czy jest niesko...........? A jeśli skończony, to kiedy się zaczyna i gdzie jest jego
k r ........... ? Jak powstał? Czy wszędzie i dla wszystkich płynie jednakowo? Jest liniowy, czy powtarza
się cyklicznie? Jak go właściwie m ie ............? Czy to czas jest czwartym wymiarem?

Piotr Gociek,

Focus nr 1/2006

XVI.

Z poniższego artykułu usunięto 8 zdań (A -l). W pisz je w odpowiednie luki, tak aby

tekst tw orzył logiczną całość. Pierwsza luka została uzupełniona jako przykład (1 - E).

Uwaga! Jedno zdanie pozostanie niewykorzystane.

A) którzy wtedy mieli 65 lat, mają szanse dożyć 83. urodzin

B) nadal co roku wydłuża się o trzy miesiące

C) którzy średnio dożywali 45 lat

134

NIEŚMIERTELNE MARZENIE

D) że przeciętna długość ich życia zwiększy się do 8” lat

E) że n ie m a g ó r n e j gr a n icy wieku człowieka

F które w najbliższych latach przyjdzie na świat w USA i Europie

G) którzy mieli znaleźć czarodziejskie ziele zapewniające nieśmiertelność

H) przeciętna długość życia zwiększała się w tym czasie coraz szybciej

I ale część populacji dożywała 35-40 lat

Wiecznie młodzi do 2150

D laczego człowiek podobnie jak żółw nie mógłby żyć 180 lat? - pyta prowokacyjnie prof. Tom

Kirkwood z University of Newcastle, autor wydanej niedawno w Polsce książki „Czas naszego ży-
cia”. Jeden z najbardziej znanych badaczy starzenia się uważa, (1 - E), bo nasz organizm zachowuje

zdolność powrotu do zdrowia i naprawy uszkodzeń nawet w podeszłym wieku.

a’ połowie XIX wieku ludzie żyli średnio zaledwie czterdzieści lat, najbardziej „długowieczni” byli

•v-edy Szwedzi, (2 - ...). Od tego czasu średnia długość życia wzrosła aż o 40,3 roku i (3 - ...).

’ krajach uprzemysłowionych wynosi już 80 lat. Japonki żyją średnio nawet 85 lat i nic nie wska

zuje na to, że ludzie osiągnęli kres długowieczności. Co drugie dziecko, (4 - ...), powinno dożyć stu

^at, a część z nich, jak prognozują demografowie, dożyje nawet 2150 r.

T epoce kamiennej, 30 tys. lat temu, nastąpił skokowy wzrost żywotności naszych przodków. Prze

zorna długość życia prawdopodobnie nie przekraczała jeszcze 18-20 lat, (5 - ...). Oprócz dzieci
. ich rodziców pojawiło się wtedy trzecie pokolenie ludzkiej społeczności - dziadków i babć - co

zDiega się z początkiem rozwoju cywilizacyjnego.
Od tego czasu przeciętna długość życia Homo sapiens stale się wydłuża. W starożytności, w czasach

ezusa Chrystusa, wynosiła 22 lata, w średniowieczu wzrosła do 33 lat. Druga połowa XX wieku

zo demograficzna eksplozja stulatków, (6 - ...). W 1997 r. ośrodek badania długości życia CMI

•v Londynie prognozował, że w najbardziej rozwiniętych krajach mężczyźni, (7 - ...). Teraz się

z-rzewiduje, (8 - ...), a za 10 lat po raz pierwszy przekroczy 90 lat.

Zbigniew Wojtasiński,

Wprost, 26.12.2005

Czy słyszałeś, że...?

Polscy stulatkowie nigdy nie byli otyli. Z a w s ze je d li dużo w arzyw
i owoców, a niew iele m ięsa i tłuszczów zw ierzęcych. N ie stronili

od alkoholu, niektórzy całe życie pop alali papierosy. Z a w s ze ciężko

pracowali. N ie p o d d aw ali się je d n a k i potrafili stawić czoło p rz e 

ciwnościom losu

taki o braz życia najstarszych seniorów wyłania

się ze w stępnej an alizy wyników program u „Środow iskow e i g e n e
tyczne czynniki w arunkujące długow ieczność polskich stulatków ”.

W Polsce żyje niecałe dw a tysiące stulatków. Najstarszy, który

zg o d ził  się  na  udział  w  program ie,  m a  111  lat.  N ajw ięcej  m ieszka
ich  w daw nych  w ojew ództw ach  krakowskim ,  w arszaw skim ,  rado m
skim,  białostockim   i katowickim.

Polscy m atuzalem owie, Wprost n r 34/1999

NIEŚMIERTELNE MARZENIE

135

XVII.  Przygotuj  z  kolegą/koleżanką dyskusję, w  której  toczycie  spór o  nieśm iertelność
człowieka.  Jeden  z  jej  uczestników  podaje  argum enty  świadczące  o  jej  korzyściach
dla  człowieka,  drugi  przekonuje  o  problemach  związanych  z  naszą nieśm iertelnością.
Spróbujcie znaleźć  najbardziej  korzystne  rozwiązanie tego sporu.

XVIII. Zredaguj zestaw podstawowych rad dotyczących stylu życia człowieka, który za

pewniłby mu doczekanie późnej starości przy zachowaniu zdrowia i pełnej aktywności

życiowej.

Czy wiesz, że...?

Z a   kres m łodości i p o c zą te k  wieku  dojrzałego  P olacy u w ażają  wiek
3 5   lat  i  trzech  miesięcy.  Próg  starości  wynosi  według  nich  61  lat
i osiem  miesięcy.  Z a   najb ard ziej życzliw e  w obec seniorów  u z n a w a
ne  są  trzy  kręgi  społeczne  -   rodzina  (dobrze  czuje  się  w niej  79%
starszych  osób),  sąsied zi  (6 8 % )  i  wspólnota  parafialna  (64% ).  N a

uśm iech i ciepłe słowo w sklepie i byłym m iejscu p racy m o że ju ż

liczyć niecała połow a badanych. N ato m iast w pozostałych środo

wiskach p rze w a ż a obojętność i niechęć. Z najm niej sym patycznym

podejściem   starsi  P olacy  spotykają  się  w  środkach  kom unikacji
publicznej,  na  ulicy o raz  w  urzędach  i placów kach  służby zdrowia.
Jedynie  co  czw arty b a d a n y  uw aża,  ż e  m o że  liczyć na przychylność

m łodego pokolenia. Tyle sam o je s t zdania, że w je g o środowisku
ludzie starzy spotykają się z brakiem zainteresow ania, obojętnością
i niechęcią.

Czy zm ienia się stosunek Polaków do starości?, CBOS, Warszawa, lu ty 2007

A jak jest w Twoim kraju?

Jaki je s t stosunek do osób starszych w Twoim kraju?

136

NIEŚMIERTELNE MARZENIE

Poziomo:

1) poważny wiekiem, podeszły w latach, stary

2)  ceremonia grzebania, składania do grobu zmarłych
3)  przeżyć, przetrwać do pewnego czasu, żyć aż do jakiejś chwili
4)  liczba zgonów w ciągu roku w stosunku do ogółu ludności żyjącej na danym obszarze
5)  srebrzyste, białoszare zabarwienie włosów wskutek braku barwnika, objaw starzenia się
6)  mający duży zasób sił biologicznych, pełen energii, werwy; aktywny, czynny, rzutki

Pionowo:

1) taki, przed którym nie można się uchronić, od którego nie ma ucieczki; nieunikniony, niechybny

2) długo żyjący, długo trwający
3) zaopatrzenie pieniężne przysługujące dożywotnio pracownikowi po przepracowaniu określonej liczby

lat i po osiągnięciu określonego wieku

4) kij drewniany lub pręt metalowy, na końcu zagięty albo zakończony rączką służący do podpierania się

5) zostać przy życiu dłużej od kogoś
6) kobieta w podeszłym wieku

Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

III

VII

VIII

NIEŚMIERTELNE MARZENIE

137

Humor po polsku

- Przepraszam babciu - zadyszany przechodzień zatrzym uje starszą pa n ią - w jak i sposób m ogę jak

najszybciej dostać się do szpitala...
- Powiedz p a n do m nie jeszcze raz „babciu”...

Kowalski z żoną radzą babci, żeby trzymała język za zębami.

- N ajpierw m i j e w stawcie! - obruszyła się babcia.

Sędziwa pani, która ju ż wkrótce będzie obchodzić sw e setne urodziny, rozmawia z lekarzem:
- Drogi doktorze, przywykłam ju ż do tego, że p a n się mną opiekuje. M artwi m nie tylko to, kto będzie

m nie leczył, gd y pan odejdzie ju ż z tego świata...

Na cm entarzu rozmawia dw óch mężczyzn w podeszłym wieku:

-  Ile masz lat? -  pyta jeden .
-  Osiemdziesiąt,  a ty?
-  Dziewięćdziesiąt.
-Eee...  To tobie nie opłaca się do dom u wracać.

- Tato, jaka jest różnica między czarodziejką a czarownicą?

- M niej w ięcej 20 lat.

138

NIEŚMIERTELNE MARZENIE

XI. PALMY SIĘGAJĄ

DO NIEBA

I. W yszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

a) popiół
b) pióropusz

c) upleść

d) wierzba

e) smagać

f)  kotka
g)  rękodzieło
h)  święcić

1) gałązka wierzby pokryta kwiatostanem w kształcie wiotkiego kłosa

2) pęk, kita czegoś, np. liści, zwykle noszony jako ozdoba przy hełmie,

kapeluszu itp.

3) drzewo lub krzew o podłużnych wąskich liściach i kwiatach

zebranych w bazie

4) połączyć ze sobą długie, cienkie elementy przekładając, przeciągając

na przemian jeden przez drugi, trzeci itd.

5) nadawać czemuś charakter sakralny przez modlitwę i pokropienie

wodą święconą

6) przedmiot wykonany ręcznie
7) uderzać biczem, rzemieniem itp.

8) szary proszek pozostający po spaleniu czegoś

I. Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

koryto

na emeryturze

droga

z bibułki

mechanik

na najpiękniejszą palmę

ozdoby

do pojenia bydła

zasługi

do kościoła

konkurs

w propagowaniu sztuki

III. Połącz każdy czasownik z właściwym wyrażeniem przyimkowym.

wzbijać się

w dzieło sztuki

przekształcać

na widok

zatknąć

do lotu

wstawić

ze zmartwychwstaniem

kojarzyć się

do wody

wiwatować

za świętym obrazem

141

IV. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

1) wstążka

rzemień

przybysz

2) słup

wierzch

składka

3) igrzyska

tasiemka

zamiejscowy

4) sitowie

pal

kolumna

5) pasza

puchary

oczeret

6) kwesta

obrok

praktykujący

7) awers

karma

zbiórka

8) bat

zawody

aksamitka

9) wierny

front

szuwary

10) przyjezdny

bicz

wierzący

V. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) swawolny, samotny, figlarny, psotny

2) żwawy, wartki, żmudny, prędki

3) niepodległy, niezależny, niezawisły, niezdatny

4) zmyślony, wymyślny, osobliwy, wyszukany

5) ozdobny, koronacyjny, dekoracyjny, zdobniczy

6) zaszyty, wyszyty, schowany, ukryty
7) wysmukły, szczupły, wysoki, smagły

8) dumny, wyniosły, chromy, chełpliwy
9) ludowy, ludzki, plebejski, wsiowy

10) symboliczny, przenośny, przesadny, umowny

VI. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

bibuła, trzcina, orzeł, rewers, rekwizyt

1) Szminka pozostaje nieodłącznym............................ większości kobiet.

2) N a ............................ karty umieszczony był tekst reklamowy.

3) Dekoracje uzupełniały kwiaty wykonane z kolorowej................................
4) Sztandar zdobił stylizowany wizerunek............................ na białym tle.

5) Dzikie kaczki uwiły gniazda w ............................... nad brzegiem jeziora.

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie przeszłym.

wiwatować, w yw odzić się. spł) u ać, sterczeć, siać, ściąć, uświetnić, oplatać

1) A rkady............................ dzika latorośl.

2) Zanurzył się po szyję, tak że znad w ody............................ mu tylko głowa.
3) Po ogłoszeniu wyników wszyscy................................. na cześć zwycięzcy.

4) Uroczystość............................ występy najlepszych zespołów ludowych z naszego regionu.

142

PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA

5) Wykąpaliśmy się w potoku, któ ry............................ ze stoku góry.
6) Wielu kurierów wojennych............................ z Podhala.
7) Kiedy mój ojciec orał ziemię, ja szedłem za pługiem i ............................ ziarno.
8) Nie tylko powyrywaliśmy chwasty, ale także............................ spróchniałe drzewo w ogrodzie.

VIII. Przeczytaj podane zdania i wyjaśnij znaczenie podkreślonych w nich wyrażeń.

1) O północy nasze miasto ciągle jeszcze tętni życiem, na pewno nie będziesz się tutaj nudzić.

2) Jej kolorowa kreacja przyciągała oczy wszystkich uczestników balu.
3) Niewiele wiadomo o pochodzeniu tego święta, jego początki giną w mrokach czasu.

IX. Przeczytaj artykuł szybko i określ jednym wyrazem, do czego odnoszą się podane
liczby. Przykładowo określono dwie liczby.

500 k m ..............

6 i

I X .“# . ............

150

1 1

..................

1 0 .......................

3 2 ........................

1929 ...................

Mała, cicha wieś Łyse zaszyta w Puszczy Zielonej w Niedzielę Palmową tętni życiem. W bar

wnych ludowych strojach zjeżdżają się Kurpie z całej okolicy. Zjawiają się setki turystów ciekawych

regionalnego obyczaju. Na polanie koło Gminnego Ośrodka Kultury wyrasta kolorowe miasteczko

dużych namiotów i przyczep samochodowych. Przed główną mszą o godzinie 12.00, spod drew

nianego kościółka rusza uroczysta procesja. Kobiety i mężczyźni niosą w niej ponad sto palm.

A palmy są to niezwykłe - sięgają wysoko, do nieba. Przyciągają oczy żywą zielenią, kolorowymi

kwiatami, długimi wstążkami i ozdobami z bibułki.

Tego samego dnia 500 kilometrów na południe, na Podbeskidziu - w Nowym Sączu, Rabce,

Lipnicy Murowanej, Tokarni czy Podegrodziu - wierni niosą w procesjach także niezwykle wyso

kie i kolorowe palmy. By je zrobić jak należy, jeden z mistrzów w tej sztuce, Franciszek Szkaradek

: Nowego Sącza, zbiera trzcinę już w sierpniu i we wrześniu. Palma ma znaczenie symboliczne.

W Arabii, Afryce i Polinezji to drzewo życia. Starożytni Grecy uważali ją za słońce i światło, a dla

Rzymian była godłem igrzysk. Różdżki palmowe w pierwszy dzień żydowskiego Święta Szałasów
symbolizują radość i wesołość. Dla chrześcijan są alegorią radości i triumfu, symbolizują gałązki,

którymi witano Chrystusa wjeżdżającego do Jerozolimy. Od IX wieku przyjął się zwyczaj święcenia

palm w kościele.

Palmy najczęściej kupujemy gotowe, ale w kilku regionach Polski nadal robi się je samemu.

Choć przecież i te zwykłe, kupowane na targu, są rękodziełem. Tradycyjne - to bukiet z bazi ozdo

biony świeżą zielenią. Tylko na Podkarpaciu i Kurpiach przetrwał obyczaj robienia innych, niezwy

kle oryginalnych palm - bardzo wysokich „słupów”. Tam też najbarwniejsze są procesje.

Kurpie wierzą, że dzięki długim i smukłym palmom ich dziec: będą rosły wysokie i proste, więc

robią je nawet 11-metrowe. Ale rekordy wysokości padają na Podkarpaciu. Rok temu władze No

PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA

143

wego Sącza zamówiły u kobiet ze wsi Podegrodzie palmę dla uświetnienia procesji. Przygotowały
wysoką na 10 pięter, czyli 32-metrową. - W Nowym Sączu konkursy na najpiękniejszą palmę

organizowane są od kilkudziesięciu lat. W kronice znalazłem zdjęcie z 1929 roku, ale nie wiem, czy
był to pierwszy konkurs - mówi ksiądz prałat Stanisław Lisowski z parafii św. Małgorzaty.

Palmy 16-, 18-metrowe od lat robią w Nowym Sączu bracia Franciszek i Jan Szkaradkowie. 61-

-letni Franciszek terminował u mamy, która robiła dla niego małe palmy. Teraz pomaga mu siostra,
Maria Borzęcka, która co roku wyczarowuje z bibułki  150 kwiatków, pierze, prasuje wstążki, zdobi
całą palmę.  Oboje pracują 2 dni od rana do wieczora. Wcześniej  zacząć nie mogą, bo palma musi
mieć świeżą wiosenną zieleń. -  Robię je na chwałę Bogu i dla uciechy ludzi -  mówi mistrz Franci
szek Szkaradek,  mechanik kolejowy na emeryturze.  Do  robienia palm namówił młodszego  brata,
hydraulika z  pobliskiego  Rdziostowa.  W  Nowym  Sączu  albo  Franciszek,  albo Jan  Szkaradkowie
co  roku  zdobywają nagrodę.  Franciszek dumny jest  też  z  bratanka,  19-letniego  Piotra,  który  na
procesji w swojej parafii niósł własną  13-metrową palmę.

Według tradycji palma poświęcona w kościele ma specjalną moc. Wiele osób po mszy połyka

kotki z bazi -  wierzą, że trzy chronią od chorób gardła na cały rok, jedna pomaga na ból głowy. Na
wschodzie i południu Polski po  nabożeństwie ludzie dotykają się palmami -  przekazują sobie ich
życiodajną moc. I na Kurpiach, i na Podbeskidziu charakterystyczne style bogatego zdobienia palm
przekazuje się z pokolenia na pokolenie. We wsi Baba,  10 kilometrów od Łysych, robi je Stanisława
Niedźwiedzka, jej  córka Zofia, a i wnuczka próbuje swych sił. W  podbeskidzkiej wsi Lipnica Mu
rowana w rodzinie  Kulasów palmy zaczął robić dziadek Franciszek,  nauczył syna Ryszarda,  a dziś
i jego wnuk Irek robi piękne „słupy”. To  dzięki nim,  ludziom  pielęgnującym  tradycyjny obyczaj,
zwykłe gałązki przekształcają się w dzieła sztuki.

Palmy buduje się na długiej żerdzi. Jest nią młoda sosna lub jałowiec. Należy drzewko ściąć

wcześniej, bo świeże i mokre byłoby za ciężkie do niesienia w czasie procesji. Ostatnie gałęzie się zo
stawia, one tworzą czub. Na Podkarpaciu czub musi być okazały, jak pióropusz. Tworzą go wymyśl

ne kwiaty i sitowie, często bywa w kształcie krzyża. Spływają z niego kolorowe wstążki. Głównym
motywem ozdobnym jest trzcina. Zbiera się ją już we wrześniu, bo nie może być przekwitnięta. Do

wysokich żerdzi przyczepia się bazie i jedlinę. Kurpie oplatają pień jedną leśną rośliną, cisem, tują

lub borówką, ale tradycja nie pozwala mieszać ich ze sobą. Nie umieszczają też na czubie wielkich

pióropuszy.

Do tej pory na Podkarpaciu palma ma dla rolników magiczne znaczenie. Stanisław Paprota

z Lipnicy Murowanej - tak jak większość jego sąsiadów - po procesji kawałki poświęconej pal

my dodaje do paszy zwierzętom. Jeszcze długo po Wielkanocy przyjezdnych zadziwia widok pól,

z których sterczą małe krzyżyki. Zrobione są z wiklinowych witek palmy

W Niedzielę Wielkanocną lub lany poniedziałek gospodarz, głowa rodziny, wbija je w pole.

By dobrze urosło żyto, dodaje do krzyżyka tatarak z palmy, gdy ma siać pszenicę - bazie. A w lany
poniedziałek rolnicy Podbeskidzia święcą palmą zaorane pole, by zapewnić sobie dobre żniwa - wy

jaśnia etnograf, dr Barbara Ogrodowska z Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.

Palmy zatknięte za świętym obrazem mają strzec dom od złego, a umieszczone na dachu - od

ganiać pioruny Nie wolno ich wyrzucić - można tylko spalić. Popiołem z nich posypuje się głowy

w Środę Popielcową. Tego samego dnia zrywa się gałązki wierzby na nową palmę. Wstawione do
wody wypuszczą listki i pokryją się baziami przed Wielkanocą.

Krystyna Baranowska,

Przegląd Reader’s Digest nr 4/1997

144

PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA

X. Przeczytaj artykuł jeszcze raz powoli i wyjaśnij dokładnie, co oznaczają podane
w ćwiczeniu IX liczby. Na przykład:

500 km -

odległość wsi Łyse od Nowego Sącza, Rabki

Lipnicy Murowanej, Tokarni czy Podegrodzia

LX wiek -

początek zwyczaju święcenia palm w kościele

XI. Podkreśl w artykule zdania, w których można znaleźć odpowiedzi na następujące

pytania.

1) Dlaczego palmy niesione w uroczystej procesji we wsi Łyse są tak niezwykłe?

2)  Co symbolizują palmy w różnych kulturach i religiach?
3)  Dlaczego Kurpie robią długie i proste palmy?
4)  Dlaczego wiele osób połyka po mszy kotki z bazi?

5) Czym różni się czub palmy wykonanej na Podkarpaciu i na Kurpiach?

6) Co należy zrobić z wykorzystanymi palmami?

XII. Przeczytaj dokładnie podkreślone zdania jeszcze raz i sformułuj na ich podstawie
odpowiedzi na pytania postawione w ćw. XI, możliwie własnym i słowami.

XIII. Zaznacz właściw ą odpowiedź zgodnie treścią artykułu.

1. Wieś Łyse

A) ożywia się przed Wielkanocą.

B) posiada ponad 100 palm.
C) przyciąga osoby spragnione spokoju.

2. Przygotowania do procesji palmowej rozpoczynają się

A) w Niedzielę Palmową.

B) zimą.
C) latem.

3. Polacy najczęściej

A) robią palmy sami ręcznie.

B) kupują palmy wytwarzane fabrycznie.

C) kupują palmy robione ręcznie.

4. W Nowym Sączu wybiera się palmy

A) najdłuższe.

B) najładniejsze.

C) najoryginalniejsze.

5. Dla rodziny Szkaradków robienie palm stanowi

A) tradycję rodzinną.

B) sposób zarabiania na życie.
C) rodzaj wypoczynku.

PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA

145

6. Ludzie dotykają się nawzajem palm am i, gdyż wierzą, iż w ten sposób

A) zapewnią sobie specjalną siłę.

B) pozbędą się najgorszych grzechów.
C) zatrzym ają swoją młodość.

7. Drzewo na palm y ścina się wcześniej, aby było

A) świeże.

B) lekkie.

C) młode.

8. Urodzaj żyta zapewniają wbite w pole krzyżyki palmowe, które przyozdobione są

A) baziami.

B) tatarakiem .

C) jedliną.

XIV. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty

kułu.

1) Turyści ciekawi regionalnego obyczaju łatwo trafiają do wsi Łyse.

2) Na Podkarpaciu i Kurpiach robi się obecnie inne palmy niż w przeszłości.

3) Najdłuższe palmy robi się na Podkarpaciu.

4) Franciszek Szkaradek nauczył się robić palmy od swojej siostry.

5) Palmy nabierają specjalnej mocy, jeżeli ludzie się nimi nawzajem dotykają.

6) Pień palmy kurpiowskiej nie może być oplatany różnymi roślinami leśnymi.

7) Gospodarze na Podkarpaciu karmią swoje zwierzęta resztkami

poświęconej palmy.

8) W Środę Popielcową wypuszczają listki nowe palmy.

XV.

Uzupełnij tekst słowami z ramki. Przykład poprawnego uzupełnienia pokazuje

pierwsza luka. Uwaga! Dwa słowa pozostaną niewykorzystane.

kwestą, obrzędy, chowały, oblewania, należała, gonili, uplecionym i, brak,

przebraniach,

zwyczajem,

po, połączone, swawolna, darmo, wylewali, dla, świątecznego

W całej Polsce Poniedziałek Wielkanocny jest przede wszystkim dniem wesołości i swawoli.

Najważniejszym i najbardziej znanym ^ y ^ J . eVł. jest oblewanie się wodą, czyli śmigus-dyngus. Na
zwa ta oznaczała kiedyś dwa zupełnie różne..................... . których początki giną w mrokach czasu.

Śmigusem zwano zwyczaj......................wodą, głównie dziewcząt na wydaniu i młodych kobiet,

a także smaganie się zielonymi gałęziami i witkami wierzbowymi lu b ........................z nich bata
mi (był to tzw. śmigus zielony). Natomiast dyngusem zwano pochody młodzieży męskiej, często

w .......................i z różnymi rekwizytami (np. z traczykiem, z barankiem, z kurkiem dyngusowym ),
połączone zawsze z wesołą świąteczną.......................- wypraszaniem darów, przede wszystkim jaj
wielkanocnych i ..................... jadła.

Z czasem obrzędy te zostały.................. pod wspólną nazwą śm igusa-dyngusa (zwanego także śm i-

gurtem lub śmigustem) i zdominowane przez polewanie się wodą. Jest to ....................i niepozbawio-

146

PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA

na zalotów zabawa młodzieży, od wieków praktykowana we wszystkich stanach. Nie n a ...................
więc Poniedziałek Wielkanocny nazywany jest również

lanym

poniedziałkiem.

W tej zabawie inicjatywa należy zwyczajowo do chłopców, którzy na ładne, żwawe i łubiane dziew

częta ................... całe konwie i wiadra wody, a nawet pławili je w stawach, sadzawkach i korytach do

gojenia bydła. Dziewczyny.....................się i uciekał}' z piskiem przed śmigurciarzami, ale w gruncie

rzeczy były zadowolone. Im więcej wody wylano na pannę, tym większy był.................... niej honor.
Znaczyło to bowiem, że dziewczyna ma powodzenie i tzw. wzięcie. Prawdziwym zmartwieniem
był natomiast......................śmigurciarzy, suche ubranie i włosy. Nie było więc końca szamotaniu,

śmiechom, gonitwom i piskom. Nieprzerwanie, całymi strumieniami, lała się woda.

www.wspolnota-polska.org.pl

Czy wiesz, że...?

W kw estii lanego poniedziałku P olacy staw iają na tradycję, nie

dając  się  zastraszyć  incydentom   zd arzającym   się  p rzy   tej  okazji.
Blisko  trzy  czw arte  badanych  uznało,  ż e   utrzym aliby  ten  zw yczaj
w   ram ach  dbałości  o  pielęgno w anie  tradycji.  N iecałe  19%   respon
dentów   było  przeciw nego  zdania.  K obiety  częściej  niż  m ężczyźn i

w yrażały opinie, ż e tradycja śm igusa-dyngusa pow inna być zab ro 

niona. N iew ątpliw ie wynika to z faktu, ż e właśnie panie najczęściej

p a d a ją ofiaram i nieprzyjem nych w ybryków w tym dniu. N iech ęć w o

bec lanego poniedziałku  rośnie  także  w raz z   wiekiem ,  co  nie  dziwi,
biorąc  pod  uw agę  fakt,  ż e   najstarsi  n ajrzad ziej  aktyw nie  uczestni
c zą  w  mokrych  zab aw ach   dyngusowych.  S ą   one  popularniejsze
na  wsiach  niż  w m iastach,  co  sprawia,  ż e   właśnie  m ieszkańcy  wsi
rzad ziej niż inni b ad an i odpowiadali,  że   lany pon ied ziałek pow inien
być zlikwidowany.

Instytut Badania O pinii RMF FM, marzec 2008

—

A jak jest w Twoim kraju?

C zy w Twoim kraju są tradycje, które w spółcześnie nie w szyscy

akceptują?

■

--------l--------------------I-------------I_________________________

XVI.

Z poniższego tekstu usunięto 6 zdań (A -G ). W pisz je w odpowiednie luki, tak aby

tworzyły one logiczną całość. Pierwsza luka została uzupełniona jako przykład (1 - F).

Uwaga! Jedno zdanie pozostanie niewykorzystane.

A) co było już przejrzystą aluzją do powstań narodowych.

B) na której wykorzystano motyw automobilu - technicznej nowinki tamtych lat.
C) Z 1914 roku pochodzi wreszcie pocztówka z przedstawieniem siedzącego na wielkanocnym

jajku Krakusa

D) Wytwórcy z różnych krajów nadawali kartom charakterystyczne cechy.
E) Na prawej stronie pozostawiono miejsce na życzenia.

F) ja k ż e są in n e o d tych współczesnych.

G) Popularnymi motywami są na przełomie wieków:

PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA

147

Wielkanoc pradziadków

rodzinnych archiwach, w starych albumach odnaleźć można wysyłane przed laty z okazji

Świąt Wielkanocnych karty pocztowe. Przyjrzyjmy się im, (1 - F) Pocztówki przełomu XIX i XX

wieku, wydawane i przesyłane z okazji Wielkanocy, mają na ziemiach polskich już od początku

napisy „Wesołego Alleluja” lub „Alleluja”. Napis taki widzimy np. na pocztówce z 1901 roku, gdzie
razem z wielkanocnym barankiem, umieszczonym w rozecie o kształcie jaja i sygnaturą rysownika

zajmuje lewą część karty. (2 - ...) Życzenia wypisane równym pismem świadczą o tym, że nadawca

uczył się kaligrafii... Taki typ pocztówki wywodzi się wprost z angielskich biletów okazjonalnych.

Inne, nieco późniejsze karty mają już cały awers zajęty przez kompozycję malarską lub rysunkową.
Życzenia umieszczano, podobnie jak dzisiaj, na rewersie wraz ze znaczkiem pocztowym i adresem.

(3 - ...) dzwony, baranki wielkanocne, jaja, kurczaki, zajączki, wiosenne konwalie czy wierzbowe

bazie. Często występują też dzieci lub aniołki, a czasem suto zastawiony stół świąteczny. W stylu
pocztówek widoczne są mieszczańskie upodobania i wpływy z Zachodu, np. na karcie z 1905 roku

wydanej w Poznaniu. Ciekawa jest pocztówka z 1913 roku, (4 - ...) Najciekawszy jednak w pol

skich pocztówkach wielkanocnych jest ich narodowy charakter. Należy zaznaczyć, że każda kartka
wielkanocna w tym okresie (przed 1918 rokiem) kojarzyła się Polakom ze zmartwychwstaniem

nie  tylko  Chrystusa,  ale  i  niepodległej  Ojczyzny.  W   początkach  XX  wieku  zaczęto  umieszczać
na kartach  elementy ludowe,  np.  górali w  1907  roku.  Później  na głowach aniołków pokazały się
czapeczki krakuski i maciejówki,  (5 -  ...)  Częsty motyw stanowiła symbolika zgody narodowej, co

widzimy na pocztówce z 1911 roku, gdzie szlachcic i włościanin modlą się wspólnie w drodze do
kościoła. Na karcie z 1909 roku Krakowiacy, górale i szlachta zgodnie otaczają wielkanocne jajo.

(6 - ...) wiwatującego na widok wzbijającego się do lotu białego orła. Niektóre z tych pocztówek

to reprodukcje dzieł polskich znanych artystów, a szczególną zasługę w takim propagowaniu sztuki
i patriotyzmu miało krakowskie Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich. Tęsknoty do narodowych
symboli, entuzjazm wobec odzyskania niepodległości znalazły wreszcie wspaniały wyraz w po
cztówkach z okresu Drugiej Rzeczypospolitej. Przykładem jest kartka z 1919 roku z barankiem
i pięknym jagiellońskim orłem, dzieło profesora ASP w Krakowie, Tadeusza Rybkowskiego.

Teresa i Andrzej Leu/ińscy,

Wiedza i Życie nr 4/2001

XVII. Przygotuj argumenty za i przeciw do dyskusji panelowej na tem at „Czy warto

pielęgnować tradycje św iąteczne?”

XVIII. Napisz list do kolegi/koleżanki ze swojego kraju opisujący zwyczaje robienia

palm wielkanocnych w różnych regionach Polski.

XIX. Przeanalizuj wyniki badań dotyczące najpopularniejszych tradycji wielkanocnych
wśród Polaków, następnie na ich podstawie zredaguj notatkę prasową na ten temat.

148

PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA

Najpopularniejsze tradycje wielkanocne

święcenie pokarm ów

w W ielką Sobotę

] 91%

uroczyste śniadanie

wielkanocne

------

8 5 ,3%

przestrzeganie postu

w W ielki Piątek

71,6 %

oblewanie się w odą
w lany poniedziałek

5 2 .3%

Źródło: Instytut Badania O pinii R M F FM, próba ogólnopolska

316 osób w wieku 1 8-5 0 lat, m arzec 2008.

Czy słyszałeś, że...?

P o n ad 71% badanych P o laków planuje spędzić W ielkanoc w domu,

z   najbliższym i,  praw ie  60 %   w ybierze  się  w  odw iedziny  do  rodziny.
Z aled w ie  kilka  procent  osób  m a  z a m ia r spotkać  się  z  przyjaciółm i
lub  w yjechać  na  wczasy.  O kazuje  się  zatem ,  ż e   -   m im o  wszelkich

różnic

ostatecznie św ięta w ielkanocne i bożonaro dzeniow e p o łą

czy to, co dla wszystkich n ajw ażniejsze: odp oczynek i spędzen ie

ich w gronie najbliższych osób.

Instytut Badania O pinii RMF FM, marzec 2008

XX. Opisz sposób spędzenia świąt wielkanocnych, który łączy tradycje i nowoczes

ność. Udowodnij, że wyjazdy wypoczynkowe wcale nie oznaczają rezygnacji z pielęg
nowania tradycyjnych zwyczajów świątecznych.

PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA

149

VIII

Poziomo:

1) gałązka z kotkami wierzby; kotka

2)  zwyczaj ludowy polegający na oblewaniu się wodą w Poniedziałek Wielkanocny
3)  obrzędowy pochód religijny ze śpiewami
4)  według niektórych wierzeń religijnych: po śmierci powrócić do życia
5)  według nauki chrześcijańskiej: wieczna szczęśliwość duszy po śmierci
6)  uroczyste nabożeństwo z procesją w Kościele katolickim, rozpoczynające Wielkanoc

Pionowo:

1) zespół uświęconych tradycją czynności i praktyk towarzyszących jakiejś uroczystości o charakterze rodzin

nym, społecznym, religijnym itp.; obrządek, ceremonia, obyczaj

2)  związany z okresem postu; taki, w którym obowiązuje post
3)  barszcz na zakwasie z chleba, z mąki żytniej lub owsianej
4)  jajko wielkanocne barwione lub malowane i zdobione
5)  wyznanie grzechów przed kapłanem dla otrzymania ich odpuszczenia
6)  nadać czemuś charakter sakralny przez pokropienie wodą święconą i wymówienie pewnej formuły

Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

III

VII

VIII

150

PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA

Humor po polsku

W Wielkanoc chłop wchodzi do obory i m ów i do krowy:

- Mućka, pow iedz co!
- Nic z tego! Ja m ów ię tylko w Wigilię.

Dziennikarz pyta przechodnia:
-  Co pan dostał na święta o d  zajączka?
-  Urodziło m i się dziecko.
-  To musi być pan szczęśliwy.
-  Niezupełnie...
-  A dlaczego?
-  Bo żona złożyła się na prezent z sąsiadem.

Skazany opuszcza salę rozpraw.

-  Ile ci dali? -  pyta go  kolega.
-  Trzy niedziele.
-  To mało.

- Ale palm owe.

Kowalska puka do drzwi sąsiadki i pyta:

- M ogłabyś pożyczyć m i soli?
-N ie.
- A cukru?

-N ie.

- A m oże trochę mąki?

-N ie.
-A czy w ogóle je s t coś, co mogłabyś m i pożyczyć?
- Tak. M ogę ci pożyczyć wesołych świąt.

Rozmawiają d w ie przyjaciółki:
- Wiesz, p o tym m oim starym to o d razu widać, że święta niedługo.
- Tak? A co, sprząta, gotuje, zakupy robi?

- Nie. Palma m u odbija.

PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA

151

XII. ZAKORKOWANI

I. W yszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

a)  ogólniak
b)  korepetycje
c)  doszlusować

d)  douczać
e)  prymus
f)  maturzysta

g) oświata

h) fakultet

1) pot. przyłączyć się do grupy

2) średnia szkoła ogólnokształcąca
3) proces kształcenia, upowszechnienie wiedzy i kultury

w społeczeństwie

4) uzupełniać czyjeś wiadomości, pomagać komuś w nauce

5) ten, kto zdaje lub świeżo zdał egzamin dojrzałości

6) prywatne lekcje jako pomoc w nauce, polegające na odrabianiu

z uczniem lekcji zadanych w szkole

7) zajęcia w szkole nieobowiązkowe lub wybierane

8) uczeń odznaczający się najlepszymi postępami w nauce

II. Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

problem

do lepszego życia

nakłady

o niskich dochodach

szkoła

ze znalezieniem korepetytora

rodzice

o wysokim poziomie nauczania

przepustka

na edukację

I. Połącz każdy czasownik z właściwym dopełnieniem.

uczyc
udzielać
świadczyć
nadrabiać
dysponować

korepetycji

maturzystów

środkami

usługi edukacyjne
różnice programowe

IV. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

1) popyt

2) reforma

3) subwencja
4) potencjał

5) czołówka

hierarchia
przebudowa

zdolności
elita
klasówka

dofinansowanie
możliwości

klasyfikacja

nierób
test

6) ranking

niepowodzenie

dotacja

7) leń

ciołek

awangarda

8) tępak

próżniak

modernizacja

9) porażka

fiasko

zapotrzebowanie

10) sprawdzian

wzięcie

bęcwał

V. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) bezpłatny, ratalny, darmowy, gratisowy

2) niezadowolony, oczarowany, rozczarowany, zawiedziony

3) kosztowny, bezcenny, wartościowy, wyceniony
4) pozorny, zapobiegliwy, przezorny, dalekowzroczny

5) renomowany, markowy, znamienity, zmieniony

6) szacunkowy, orientacyjny, przybliżony, szanowany
7) konkurencyjny, rywalizujący, współzawodniczący, współgrający

8) przeładowany, odciążony, przeciążony, zawalony

VI. Dobierz pary w yrazów o znaczeniu przeciwnym.

odpłatny, wybitny, zamożny, niewiadomy, humanitarny, sporadyczny, nierzetelny, rozstrzygnięty,

częsty, mierny, nieludzki, sumienny, ubogi, darmowy

VII.

Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

wzorzec, schyłek, gim nazjum , wym aganie, przepustka

1) Akcja jego powieści toczy się na prowincji u ..........................lata.

2)  Zdobycie wyższego wykształcenia uważane jest z a ..........................do lepszego życia.
3) Nie mogła sprostać wysokim..........................stawianym w nowej  szkole.
4)  Brak jest postaci, które mogłyby się stać dla młodzieży..........................osobowymi.

5) W naszym mieście są dwa bardzo dobre....................... . do których naprawdę trudno się dostać.

VIII.

Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie przeszłym.

procentow ać, nadrobić, podsyłać, angażow ać się, egzekwować, łożyć, radzić sobie, zaliczyć

1) Jestem dumny, ponieważ najtrudniejszy egzamin..........................na piątkę.

2) Po powrocie ze szpitala nasz syn szybko..........................powstałe w szkole zaległości.

3) Michał miał zawsze problemy w szkole, n ie ..........................zwłaszcza z matematyką.

4) Nauka w najlepszych szkołach.......................... kiedy dostałem się na studia.

5) Nie wszyscy moi koledzy chętnie............................ w pracę samorządu szkolnego.
6) Gdyby nie pomoc wuja, który całe la ta ................ na jego edukację, nie byłby dziś adwokatem.

156

ZAKORKOWANI

7) Nasz wychowawca zawsze

8) W tej szkole nauczyciele .

. na lekcjach żelazną dyscyplinę.

sobie nawzajem uczniów na prywatne lekcje.

IX. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.

A) stawić czoła/czoło

B) od łebka

C) być na czyimś garnuszku

D) szara strefa
E) coś (jest) za pasem

1) za jedną osobę, na jedną osobę

2) przeciwstawić się, oprzeć się, podjąć walkę
3) coś niedługo nastąpi, zbliża się
4) zależeć od kogoś finansowo, być na czyimś utrzymaniu

5) dochody, od których część ludności świadomie

i bezprawnie nie płaci podatków

1) Przez całe studia..................................................... rodziców, nawet w czasie wakacji nie pracował.

2) Jeżeli to ma być udana impreza, jedzenie musi kosztować przynajmniej sto złotych.....................

3) Niższe podatki powodują zmniejszenie......................................................i bezrobocia.

4) Święta ju ż ................................................. . a my nie kupiliśmy jeszcze prezentów.

5) Teraz był już gotów....................................................problemom rodzinnym.

X. Z każdego akapitu poniższego artykułu usunięte zostało jedno zdanie. W staw braku

jące zdania (A -M ) w miejsce luk 1-12, tak żeby tekst stanowił logiczną całość. Pierw

sza luka została wypełniona jako przykład (1 - H). Uwaga! Dwa zdania pozostaną nie

wykorzystane.

A) Cena waha się od 18 do 50 zł za godzinę w domu korepetytora i zależy od miejscowości oraz

od kwalifikacji nauczyciela.

B) Po kilku porażkach nie podejmują już nawet próby samodzielnego wysiłku intelektualnego.
C) Krzysztof Koseła, socjolog, uważa, że korepetycje są porażką państwa odpowiedzialnego za

oświatę.

D) I uzależnia.
E) Nie ma również większego znaczenia, czy szkoła ma opinię dobrej, renomowanej, czy jest to

przeciętny ogólniak.

F) Szybko zrezygnowała z pracy w szkole i utrzymuje się tylko z udzielania prywatnych lekcji.
G) Udział wzięły 372 szkoły, zaledwie 1 proc. wszystkich placówek oświatowych.

H) I studenci, którzy dotychczas z korepetycji raczej się utrzymywali.

I) Celem nadrzędnym pozostaje wciąż pamięciowe opanowanie materiału przewidzianego w pro

gramie nauczania.

J) Zestawienie szokujące i być może ukazujące sedno problemu.

K) Te z młodszych klas spędzają tam 2-3 godziny dziennie.

L) Jest korepetytorem od ośmiu lat, zaczął uczyć jeszcze na studiach.

Ł) Nie mieliśmy wyboru, pieniądze przeznaczone na wakacje wydaliśmy na jej korepetycje.

M) Dyrektorka gimnazjum Przymierza Rodzin w Warszawie prywatnie jest matką maturzystki

z dobrego warszawskiego liceum.

ZAKORKOWANI

157

Dodatkowe płatne lekcje, tak zwane korki, biorą już nie tylko maturzyści i gimnazjaliści, coraz

częściej także uczniowie szkół podstawowych. (1 - H) Zjawisko korepetycji polskie społeczeństwo
ocenia negatywnie. Nawet sami korepetytorzy. Ludzie po prostu widzą, że bezpłatne nauczanie sta

je się mitem, bo szara strefa puchnie i wynaturza cały system edukacyjny. Ocenia się, że korepetycje

bierze połowa polskich uczniów szkół średnich i gimnazjów.

- Popyt na pryw a tn e lekcje z przedm iotów ścisłych o d kilku lat je s t bardzo duży - mówi Piotr, na

uczyciel fizyki w jednej ze śląskich szkół średnich. (2 - ...) Nie narzekał nigdy na brak chętnych,

jego specjalnością jest matematyka po angielsku. Mniej zamożnym oferuje łączne komplety - mak

symalnie czterech uczniów na tym samym poziomie. Wychodzi taniej, 15 zł od łebka, a on ma

trochę więcej niż za indywidualną godzinę. - Do czasu reform y uczyłem głów nie maturzystów. Potem

doszlusowali młodsi, przygotow ujący się do egzaminu kończącego gim nazjum - mówi Piotr. - Mam

zdecydow anie w ięcej uczniów niż p rz ed 5 laty - twierdzi Grażyna, emerytowana nauczycielka języka

polskiego z Bydgoszczy. - Trudno m i ocenić, czy oznacza to większe zapotrzebowanie na dodatkowe

lekcje, czy też m oi uczniow ie robią m i reklamę. - Ku m ojem u przerażeniu zaczęli zgłaszać się studenci,

którzy raczej sam i p o w in n i d a w a ć lekcje - m ów i Jolanta, em erytow any pracownik Politechniki War
szawskiej. - N ajczęściej nie chodzi im o douczanie, tylko o napisanie za nich pracy semestralnej. Jeden

student SGH argumentował, że nie ma czasu sam pisać, bo musi pracować.

Korepetycje są tak samo popularne w dużych miastach, jak i w małych ośrodkach. I nigdzie nie

ma problemu ze znalezieniem korepetytora. W Internecie jest kilkanaście korepetycyjnych serwi
sów, setki stron, tysiące ogłoszeń z całego kraju. Na prowincji częściej tylko niż w dużych miastach

zdarza się, że nauczyciel sam, po godzinach, podejmuje się odpłatnego podciągnięcia własnego ucz

nia. Lub poleca kolegę. (3 - ...) W szkołach o wyższym poziomie nauczania, do których chodzą lep

si uczniowie, korków może być nawet więcej, bo dzieciaki, mimo że zdolne, nie są w stanie sprostać

stawianym im wymaganiom. - Córka zażądała korepetycji z francuskiego, twierdząc, że d w ie trzecie
klasy ma dodatkowe lekcje z języka - mówi mama uczennicy warszawskiego liceum z poszerzonym
programem francuskiego.

Nie wiadomo natomiast, jak wygląda sytuacja w szkołach prywatnych i społecznych. - Ciężko

chyba naszym uczniom znaleźć czas na korepetycje, m am y bardzo dużo zajęć dodatkowych - przypusz

cza Jan Wróbel, dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego STO w Warszawie przy ul. Bednarskiej,

jednej z najlepszych szkół średnich w kraju. - Nie wykluczam jednak, że m ogą być tacy uczniowie,

zwłaszcza ci, którzy chcą z daw ać na kierunki artystyczne, architekturę. M amy sporo zajęć plastycznych,

ale im m oże to nie wystarczać. W Gimnazjum STO na warszawskim Ursynowie są tzw. douczki.
Dwie, trzy godziny tygodniowo z każdego przedmiotu. Można zaliczyć zaległą klasówkę, poprawić
sprawdzian. Jak mówią nauczyciele, korepetycje zdarzają się sporadycznie, natomiast sporym zain

teresowaniem cieszą się kursy przygotowawcze organizowane przez szkoły licealne. (4 - ...) W klasie

jej córki 90 proc. uczniów ma korepetycje z języka polskiego.

- Nie ma szkoły bez korepetycji - twierdzi Krzysztof Mirowski, dyrektor jednego z najlepszych

w Polsce liceów - przy Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Najbardziej popu

larne są korki z polskiego. Za dodatkowe lekcje z tego przedmiotu trzeba zapłacić najwięcej. (5 - ...)

Najdrożsi i najlepsi nie ogłaszają się w gazetach ani w Internecie, bo chętnych mają aż za wielu.

Drugim najczęściej douczanym przedmiotem jest matematyka. Popularne są też dodatkowe lekcje

z fizyki i chemii.

Ponad połowa uczniów biorących korepetycje ma dwie godziny zajęć tygodniowo. Zatem średni

koszt dodatkowych lekcji z jednego przedmiotu to 280 zł miesięcznie. Rocznie, odliczając wakacje,

to około 2,8 tys. zł, niemal dokładnie tyle, ile budżet państwa przyznaje subwencji na całorocz-

158

ZAKORKOWANI

ną naukę jednego ucznia. (6 - ...) Może po prostu nic co się uczyć i tanio, i dobrze. Pieniądze
z budżetu powinny być tylko dofinansowaniem ••

. Szkoły pozostają przecież na garnuszku

gminy. Szacunkowe, z konieczności, wyliczenia dotyczące szarej strefy edukacji ukazują ogromny

rynek, przez który rocznie przepływają miliard / złotych. Jeżeli przyjmiemy, że trzecia część uczniów

z ponad 6,5 min wszystkich korzysta z dodatkowych płatnych lekcji, to rocznie wydają na korepe
tytorów i kursy przygotowawcze prawie 6 mld zł. W większości oczywiście nieopodatkowanych. Ta

suma to piąta część budżetowych nakładów na oświatę w 2006 r.

Polskie szkoły nie pom agają, tylko wym agają - twierdzi prof. Putkiewicz. - Nie radzą sobie

z twórczym potencjałem, których jednak postawiono przed zadaniami przekraczającymi ich moż
liwości. (7 - ...) - Program je s t przeładowany. Zamiast rozbudzać zainteresowania, wciąż wtłaczamy

uczniom do głów mnóstwo niepotrzebnych inform acji - twierdzi dyrektor LO i gimnazjum im. Rey-

tana w Warszawie. - Już na wcześniejszym etapie pow in n o się w ybierać p ro fil nauczania, zm niejszyć
obciążenie uczniów, zwłaszcza naukę pam ięciow ą. - N ieoficjalny program , czyli to, co można wyczytać

z podręczników szkolnych, to m oim zdaniem dwa, trzy razy w ięcej, niż szkoła je s t w stanie zrealizować
- dodaje Jan Wróbel.

W szkołach publicznych, szczególnie w podstawówce, bardzo rzadko są organizowane dodat

kowe zajęcia dla słabszych uczniów. Czas po lekcjach dzieci tracą w świetlicy. (8 - ...) Dyrektorzy
szkół tłumaczą się brakiem funduszy. Szkoły bogatsze, które pieniądze mają np. z wynajmu sal lek
cyjnych, nie mogą dysponować zarobionymi przez siebie środkami. - Dyrektorzy szkół są urzędni

kami podległym i urzędowi miasta. Nie wolno im sam odzielnie decydować, na co przeznaczyć pieniądze

z budżetu szkoły - mówi dyrektor jednego z warszawskich liceów.

A nauczyciele nie chcą bez dodatkowego wynagrodzenia pracować po lekcjach. - Zawsze stawa-

łam p o stronie nauczycieli - mówi Elżbieta Putkiewicz. - Teraz, gd y przyglądam się z bliska ich pracy,

soraz m niej jestem solidarna z m oim i kolegami. (9 - ...) Państwo, które realizuje powszechny obo

wiązek kształcenia, wyznacza wzorce edukacyjne, organizuje oświatę i ma zapewnić równy dostęp

do niej wszystkim obywatelom.

Dotychczas jedynym widocznym antykorepetycyjnym przedsięwzięciem Ministerstwa Edukacji

był konkurs „Szkoła bez korepetycji”, rozstrzygnięty w czerwcu 2005 r. (10 - ...) Jedną z trzech

nagród zdobyła szkoła z powiatowego miasteczka, w której, po zorganizowaniu dodatkowych zajęć
dla najsłabszych i najzdolniejszych, procent uczniów biorących korepetycje spadł z 44 do 27.

Polskie szkoły nie uczą młodych ludzi, jak efektywnie zdobywać wiedzę, tylko realizują podstawy

programowe. (11 - ...) - Dobry korepetytor p ow in ien skłonić ucznia do sam odzielnego rozwiązywa

nia problem ów - mówi Jolanta, emerytowany pracownik Politechniki Warszawskiej i korepetytor

z wieloletnim doświadczeniem. - Potem, p o nadrobieniu zaległości i opanowaniu techniki uczenia się,

młody człowiek m usi radzić sobie sam.

Największą wadą korepetycji jest to, że obracają się one przeciw uczniom. Są jak lekarstwo,

które co prawda przynosi poprawę, ale osłabia siły obronne organizmu. (12 - ...)

Agnieszka Sowa,

Polityka nr 10/2006

ZAKORKOWANI

159

X I. P rz e c z y ta j u z u p e łn io n y a rty k u ł je s z c z e ra z i zaznacz właściw ą odpowiedź
zgodnie z zawartymi w nim informacjami.

1. Korepetycje w Polsce są postrzegane negatywnie, ponieważ

A) naruszają założenia darmowej edukacji.

B) wypaczają zasady sprawiedliwości.

C) obejmują zbyt dużą liczbę uczniów.

2. Nowym zjawiskiem są korepetycje dla studentów,

A) którzy stanowią 50% osób biorących prywatne lekcje.

B) za których korepetytorzy często piszą prace końcowe.
C) którym udało się dostać na najbardziej popularne kierunki.

3. W dużych miastach

A) łatwiej znaleźć korepetytora z różnych przedmiotów.

B) korepetycje biorą nawet uczniowie najlepszych szkół.
C) nauczyciele rzadziej dają korepetycje własnym uczniom.

4. W szkołach niepaństwowych

A) duża liczba zajęć dodatkowych zastępuje korepetycje.

B) brak dokładnych danych o rozmiarach korepetycji.

C) dodatkowe lekcje prywatne są w ogóle zbędne.

5. W rankingu douczanych przedmiotów na pierwszym miejscu znajduje się

A) matematyka.

B) język ojczysty.
C) język angielski.

6. W Polsce przeciętny roczny wydatek na korepetycje z jednego przedmiotu dla jednego ucznia

A) równa się sumie dotacji państwa na jego całoroczną naukę.

B) przekracza kwotę 2,8 tys. zł bez okresu wakacyjnego.
C) stanowi prawie piątą część budżetowych nakładów na oświatę.

7. Na korepetycje zgłaszają się uczniowie, którzy

A) mają kłopoty z materiałem szkolnym.

B) chcą opanować dodatkową wiedzę.
C) potrzebują pomocy w nauce.

8. Konkurs „Szkoła bez korepetycji”

A) był bardzo popularny wśród placówek oświatowych.

B) zmniejszył korepetycje o 1 proc. we wszystkich szkołach.
C) pokazał, jak można znacznie ograniczyć korepetycje.

XII. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z

kułu.

1) Piotr zaczął udzielać prywatnych lekcji zaraz po ukończeniu studiów.

2) Uczniowie z renomowanych szkół o wysokim poziomie nauczania

również biorą korepetycje.

3) Uczniowie z Gimnazjum STO bardzo rzadko biorą korepetycje.
4) Cena prywatnej lekcji w domu korepetytora w n o si 50 złotych.

5) Na korepetycje zgłaszają się nawet najlepsi uczniowie.

6) Biurokracja oświatowa nie pozwala racjonalnie gospodarować finansami szkoły.

treścią arty-

160

ZAKORKOWANI

Czy słyszałeś, że... ?

Polski system szkolnictw a cieszy się obecnie dobrą opinią

z n a c z 

nie częściej oceniany je s t pozytyw nie (5 1 % ) niż negatyw nie (36% ).
Jedynie m ieszkań cy środow isk wielkom iejskich zn aczn ie częściej

w ystaw iają szkolnictwu oceny n eg atyw ne (5 0 % ) niż pozytyw ne
(39% ). M im o odnotow anej w ostatnich dziew ięciu latach pop raw y

opinii o szkołach oraz stosunkowo pozytyw nej oceny p od staw o

wych dziedzin ich funkcjonowania, n ad al p o n a d połow a P olaków
(5 7 % ) postuluje w pro w adzenie zm ian w szkolnictwie. A nkietow ani

są je d n a k dość ostrożni w swoich propozycjach

co czw arty (2 6 % )

widzi p otrzebę  zasadniczych  zm ian,  a  nieco  w iększa  grupa  (3 1 % )
w skazuje  na  konieczność p rzep ro w ad zen ia  niew ielkiej reo rg an iza
cji.  N atom iast  co  piąty  b ad an y  (2 0 % )  je s t  p rzeciw ny jakim ko lw iek

zm ianom . N iem a l je d n a czw arta respondentów nie m a w yrobione
go poglądu w tej sprawie.

Społeczny wizerunek polskiej szkoły, CBOS, Warszawa, czerwiec 2007

XIII. Uzupełnij w każdej luce brakującą część wyrazu. Zawiera ona tyle samo liter, ile już

podano, lub o jed ną literę więcej. Przykładowo uzupełnione zostały dwie luki.

Model azjatycki kontra fiński

B y ć może nie dojdziemy do sytuacji najbardziej rozwiniętych krajów azjatyckich, gdzie tzw. szkoły

korepe..............mają już wielką tradycję.  Dzieci w Japonii,  Singapurze czy Hongkongu rano mają
normalne zaj............szkolne, a po południu idą do drugiej szkoły. W  Japonii dopiero od zesz.............
roku mają wolne soboty. W  tym kraju istnieje pojęcie matki edukacyjnej -  ma wyższe wykształce
nie wyłącznie po to,  by w razie c z ...............była w stanie pomóc dziecku w lekcjach; jej  głównym

zadaniem jest przewożenie p o c i................ z jednych zajęć na drugie. W Polsce taki model życia

rodzinnego jest już mocno zauwa.............. Im bardziej jednak rodzice angażują się w tę edukacyjną
logistykę, tym bardziej szkoły c z ................się zwolnione od odpowiedzialności. Nieludzki model

azjatycki ma swoje przeciw...............- fiński system edukacji. W Finlandii uczniowie mają mniej
obowią.............. godzin lekcyjnych niż w Polsce. Mimo to Finlandia, w ed ................OECD, od lat

jest w światowej edukacyjnej czołówce, a Polska daleko w tyle. Ale w Finlandii jest dużo fakulte
tów - bezpłatnych zajęć rozw ij................i kompensujących. W Korei Południowej, która walczy

z Finlandią o pierwsze miejsce, j e ..............chodzi o poziom wykszt............... (w rankingu OECD),
gdzie w 1997 r. lekcje prywatne pobierało 81 proc. uczniów szkół podstawowych i 60 proc. szkół

średnich, władze też zarzą...............w szkołach bezpłatne zajęcia kompensacyjne. W USA rodzice
o n is .............. dochodach, których dzieci nie osiągają przez trzy lata zadowalających post................

w nauce, mają prawo do przeniesienia dziecka do lepszej szkół}- lub do korepetycji opłacanych

z funduszy federalnych.

Agnieszka Sowa,

Polityka nr 10/2006

ZAKORKOWANI

161

XIV. W ybierz słowa, które poprawnie uzupełniają luki w tekście. Przykład poprawnego

uzupełnienia pokazuje luka 0.

Korepetycje: kiedy, ile, z czego?

Korepetycje są prawdziwą zarazą polskiego systemu edukacji. Niezależnie od tego, czy jest to

małe miasto, czy wielki uniwersytecki ośrodek, korki biorą wszyscy. A przynajmniej taka (0 - D)

powszechna opinia, co powoduje, że ten korepetycyjny młyn sam niesłychanie się napędza.

Socjologowie tłumaczą to zmianami ostatnich lat. Nam, rodzicom, (1 - ...) się czas pracy, mamy

go  coraz  mniej  dla  swoich  dzieci. Jednocześnie wykształcenie  niemal wszystkim  z nas wydaje  się
koniecznym warunkiem  do  (2 -  ...)  sukcesu,  a przynajmniej  -  tak powszechnie uważamy -  gwa
rantuje  wyższą  płacę  i  lepsze  życie.  Łożenie  na  edukację  dziecka  coraz  częściej  traktujemy jako
inwestycję, która ma się (3 -  ...) w przyszłości.  I podstawowy rodzicielski obowiązek.  Świadomość

wyścigu na rynku edukacji, a potem pracy, mają już gimnazjaliści.

Coraz częściej (4 - ...) się więc, że zdolne i sumienne dziecko przychodzi z żądaniem: muszę

mieć korki, bo cała klasa ma. I to nie z (5 - ...), z którego kuleję, ale tego, na którym zamierzam
budować edukacyjną przyszłość. Bo też specyfiką naszej korepetycyjnej zarazy jest to, że z poduczek
nie skorzystają lenie i tępaki, ale prymusi. I nie dzieci z biednych rodzin, gdzie rzeczywiście (6 - ...)

do zaniedbań edukacyjnych, lecz z tych zamożniejszych.

Co więc robić? Najlepiej byłoby tu namówić rodziców na wspólny antykorepetycyjny front

i egzekwować od szkół, żeby (7 - ...) uczyły. Jednak zrozumiałe, że gdy matura za pasem, trudno
o rewolucyjny nastrój. Jest raczej lęk, obawa przed zaniedbaniem.

Nie wolno dać się (8 - ...) lękiem, ulec histeriom sączonym i przez dzieci, i przez innych rodzi

ców. Zerują na tym nieuczciwi nauczyciele, którzy - zdarza się - świadczą sobie wzajemne przysłu
gi, podsyłając (9 - ...) klientów. W mniejszych miastach nie bawią się nawet w takie subtelności:
sami prowokują prośbę o dodatkowe prywatne lekcje. Zdolne, średnio pracowite dziecko powinno

samo  dać sobie  (10 -   ...)  z programem  szkolnym.  Korepetycje  może  uzasadnić choroba,  dłuższa
nieobecność w szkole, zmiana szkoły, gdy trzeba nadrobić różnice programowe. Dawane u (11 -  ...)
szkolnej  kariery mogą przynieść skutek fatalny,  całkowicie odmienny od zamierzonego.  Oduczają
samodzielności  w  myśleniu,  stawiania  czoła  problemom.  Powodują,  że  młody  człowiek  zaczyna

(12 - ...) ustawicznej asekuracji. Są jak lekarstwo, które doraźnie łagodzi objawy choroby (czyli

braki w wiedzy, ale też lęki przed egzaminami), ale jej nie zwalcza. I na dodatek uzależnia.

Ewa Wilk,

Polityka nr 36/2006

A) rządzi

B) włada

C) kieruje

D) p a n u je

A) nadużył

B) dłużył

C) podłużył

D) wydłużył

A) odniesienia

B) wyniesienia

C) podniesienia

D) doniesienia

A) zwrócić

B) obrócić

C) powrócić

D) nawrócić

A) wydarza

B) zdarza

C) nadarza

D) obdarza

A) obiektu

B) testu

C) przedmiotu

D) tematu

A) dochodzi

B) dobiega

C) dociera

D) dostaje

A) pożądanie

B) pożądliwie

C) porządnie

D) porządkowo

162

ZAKORKOWANI

A) spętać

A) potęgowych

10.

A)rady

11.

A) schyłku

12.

A) odczekiwać

B) rozpętać
B) potencjałowych

B) radę

B) schyłki
B) oczekiwać

O spędzić
C penitencjarnych

C) poradę
C) nachyleniu

C) wyczekiwać

D) rozpędzić
D) potencjalnych

D) porady
D) schyleniu
D) doczekiwać

Czy wiesz, że...?

P rzeko n an ie o tym, że warto się uczyć, je s t obecnie w Polsce p ra 

wie p o w szechn e - podziela je 93 % ankietow anych, p rzy czym

70% - w sposób zdecydowany. W edług respondentów n ajw ażn iej

sze motywy, dlaczego ludzie d ą żą do zdobycia wykształcenia, to:

wysokie zarobki (63% ), interesujący za w ó d (40% ), łatw iejsze ży 

cie (35% ), niezależn o ść i sam odzielność (33% ), rozw ój intelektu
alny i sam odoskonalenie (23% ), m ożliw ość uniknięcia bezrobocia

(20%>). P raw ie równie liczne grupy (po 19% ) w skazyw ały za ś na

szan se p racy z a granicą i/lub uznanie o raz szacu n ek z e strony in
nych ludzi. N ieliczni ankietow ani (3% ) uw ażają, że ludzie kształcą

się, by m ieć m ożliw ość udziału we władzy.

Czy w arto się uczyć?, CBOS, Warszawa, m a j 2007

A ja k jest w Twoim kraju?

D laczeg o ludzie zd obyw ają w ykształcenie w Twoim kraju?

XV. Połącz słowa języka potocznego (1-10) z ich odpowiednikam i w języku oficjalnym

(A -J).

1) gol

A) szkoła

2) polaj

B) nieprzygotowany do lekcji

3) obryć się

C) lekcja angielskiego

4) angol

D) ocena niedostateczna

5) zimny

E) język polski

6) buda

F) nauczyć się czegoś bardzo dobrze, szczególnie na pamięć

7) zrzynać

G) ostry, wymagający nauczyciel

8) koło

H) ocena dostateczna z dwoma minusami

9) trzy na szelkach

I) kolokwium

10) żyleta

J) ściągać

XVI.  Przygotuj  z  kolegą/koleżanką  dialog,  w  którym  syn  prosi  ojca  o  korepetycje
z  przedmiotów  maturalnych  na  kilka  miesięcy  przed  egzaminem  dojrzałości  i  podaje
argumenty,  dlaczego  powinien je  brać.  Ojciec  przekonuje go,  że  poradzi  sobie  bez lek
cji  płatnych,  i tłumaczy, że  m ogą się  one w rezultacie  obrócić  przeciw  niemu.

ZAKORKOWANI

163

XVII.  Napisz  w  imieniu  Rady  Rodziców  list  do  dyrektora  gimnazjum  z  propozycjami
działań, jakie  należy  podjąć w celu  ograniczenia  plagi  korepetycji,  które z  kilku  przed
m iotów dotyczą prawie  100%  uczniów.

Krzyżówka z uczniem

VIII

VII

Poziomo:

1) księga do odnotowywania obecno

ści uczniów, ocen, treści lekcji itp.

2) zadając pytania, sprawdzić czyjeś

wiadomości z jakiejś dziedziny;
przeegzaminować

3) zeszyt ucznia do zapisywania ocen,

uwag i korespondencji między szko

łą a domem

4) kartka zawierająca rozwiązanie za

dania, dane potrzebne do odpowie
dzi itp. sporządzana przez uczniów
i używana ukradkiem podczas egza
minów

5) nauczyciel opiekujący się jedną kla

są w szkole

6) czworokątna, usztywniona torba

przystosowana do noszenia na ple

cach

Pionowo:

1) uczeń, który pełni dyżur

2)  pracownik fizyczny obsługujący Szkołę
3)  okres wolny od pracy albo nauki
4)  wystawianie ocen uczniom na koniec semestru lub roku

5) wolny czas między lekcjami

6) krótka klasówka, pisana na kartkach

Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

III

VII

VIII

,6 4

ZAKORKOWANI

Humor po polsku

- Czy zdajesz sobie sprawę z tego, ile nas kosztuje tw oja nauka?

- Tak, tato. D latego staram się uczyć jak najkrócej i jak najmniej.

Kolega pyta kolegę:

- Ijak było p o zakończeniu roku?

- Eee, dw a razy dostałem lanie od ojca.

- Dlaczego aż dw a?

- Pierwszy raz jak zobaczył świadectwo, a drugi jak się połapał, że to jego.

Jasio pokazuje ojcu św iadectw o szkolne. O jciec ogląda j e i m ówi:

- Za takie św iadectw o to należy się tylko lanie.

Jasio na to:

- Zgadzam się tato, wiem, gdzie mieszka nauczycielka.

- Czy nauczyciel nie zorientował się jeszcze, że pom agam ci w odrabianiu lekcji? - pyta ojciec syna.

- Nie, ale mówi, że jestem coraz głupszy.

M ama pyta Jasia:
-Ja siu , jak i przedm iot w szkole najbardziej lubisz?
-D zw onek , mamo.

ZAKORKOWANI

XIII. KAPLICA ZAKOCHANYCH

I. W yszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

a) świątynia

b) wierny
c) poślubić

d) zaloty

e) rzepa

f) wybranka

g) przysięga

h) sakrament

1) ukochana kobieta, dziewczyna

2) budynek, gdzie zbierają się wierni na obrzędy, nabożeństwa
3) akt religijny dający łaskę uświęcającą za pośrednictwem znaków

ustanowionych przez Chrystusa, np. chrzest i komunia

4) roślina warzywna i pastewna o jadalnym, kulistym lub spłaszczonym

korzeniu

5) umizgi do osoby płci odmiennej, zabiegi, starania o czyjeś względy

lub czyjąś rękę

6) ożenić się z kimś lub wyjść za mąż za kogoś
7) uroczyste przyrzeczenie, wypowiadane zwykle w słowach ustalonych

zwyczajowo lub prawnie, będące bezwzględnym zapewnieniem

wykonania czegoś lub stwierdzeniem prawdziwości czegoś

8) dochowujący wiary, służący z oddaniem; będący wyrazem oddania

II. Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

kopiec

na życie

wpływ

o pradziejach Beskidu Żywieckiego

krok

od wypadku

strój

z ziemi

legenda

przed świętą

figurą

modlitwa

na plażę

Połącz każdy czasownik z właściwym wyrażeniem przyimkowym.

zmagać się

rozgrzeszyć
przystosować się

zaopatrzyć się

porozcinać

zakląć
poprosić

ze wspólnego życia

o przyzwolenie

z surową ziemią

na kawałki
do nowych problemów

we właściwe ubranie
w skałę

169

IV. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.

1) osadnictwo

forteca

pacierz

2) kopiec

zacisze

osobliwość

3) modlitwa

krajobraz

usypisko

4) udziwnienie

kolonizacja

kura

5) zakątek

pęknięcie

pejzaż

6) warownia

zasiedlanie

szpara

7) zemsta

kwoka

odwet

8) szczelina

kurhan

twierdza

9) panorama

litania

ustronie

10) kokoszka

kuriozum

rewanż

V. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) roztropnie, rozbieżnie, rozsądnie, rozważnie

2) zacięty, zawzięty, nieustępliwy, wycięty
3) nadwrażliwy, nadprzyrodzony, nadnaturalny, nadzmysłowy
4) okrutny, bezduszny, zwyrodniały, bezradny

5) zakochany, zadurzony, zadufany, zabujany
6) niewłaściwy, niestosowny, nieodpowiedni, niepodobny

7) naiwny, łatwowierny, bezpardonowy, bezkrytyczny

8) bujny, obfity, dorodny, wyrodny
9) samotny, osobliwy, odosobniony, pustelniczy

10) nieskalany, nieskazitelny, niezbrukany, niepokorny

VI. Dobierz pary w yrazów o znaczeniu przeciwnym.

nielojalny, nieufny, nizinny, dojrzały, naiwny, roztropny, wierny, infantylny, nierozważny, wyżynny

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

zamczysko, piętno, dorzecze, szata, obczyzna

1) Większość obszaru Górnego Śląska leży w ..................... Odry.

2) Po tylu latach spędzonych n a ..................... powrót do Polski był dla mnie wielkim przeżyciem.
3) Droga prowadziła do starego, opuszczonego......................... . gdzie według legendy o północy

pojawiał się duch młodej księżniczki.

4) Królowa ubrana była w długie aksamitne..................... , podbite gronostajami.

5) Dla wszystkich był naznaczony....................... hańby.

170

KAPLICA ZAKOCHANYCH

VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie przeszłym.

zakląć, rozgniewać, odważyć się, dopaść, erygować, usypać, władać, zelżeć

1) Okrutna wiedźma..................... pięknego księcia we wstrętną ropuchę.

2) Upał trochę..................... . mimo to wszyscy ociekali potem.

3) Gdy wychodziłem z biura, przy drzwiach.....................mnie sekretarka z ważnym dokumentem

do podpisu.

4) Potężny cesarz..................... niepodzielnie połową kontynentu.

5) Rzadko się z nim kłócę, ale tym razem naprawdę..................... mnie swoim uporem.
6) Okoliczni chłopi..................... na polu bitwy pamiątkowy kopiec.

7) Był bardzo nieśmiałym chłopcem, ale w końcu..................... zaprosić ją do kina.

8) Z zebranych funduszy Rada M iasta..................... nowoczesny szpital.

IX. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.

A) owoc miłości

1) korzyć się przed kimś

B) paść na kolana przed kimś

2) nie reagować na prośby, być niewrażliwym na

czyjeś nieszczęścia, pozostawać obojętnym

C) rzucać na kogoś czar

3) poprosić kobietę, aby została żoną (proszącego)

D) być/pozostawać głuchy(m) na coś

4) dziecko zrodzone ze związku dwu kochających

się osób

E) poprosić o rękę

5) zmyślone, nieprawdziwe

F) wyssane z palca

6) oczarować, podobać się komuś nadzwyczajnie

1 ) .............................................i od wczoraj jesteśmy narzeczonymi.

2) Dworzanin......... ...................................przed królem i prosił go o łaskę.
3) Na pierwszej randce moja ż o n a...................................................... i już dwadzieścia lat jesteśmy

małżeństwem.

4) Płakaliśmy i krzyczeliśmy, ale o n .......................................... na wszystko i zabrał nam szczeniaki.

5) Jestem .............................................moich rodziców.

6) Ta jego choroba je s t............................................... naprawdę jest zdrowy jak ryba.

X. Z każdego akapitu poniższego artykułu usunięte zostały dwa zdania. W staw braku

jące zdania (A -L ) w miejsce luk 1-10, tak żeby tekst stanowił logiczną całość. Pierwsza

luka została wypełniona jako przykład (1 - F). Uwaga! Dwa zdania pozostaną niewyko
rzystane.

A) zaś trzy lata później w Żabnicy erygowano parafię

B) że „ślub” przed drzwiami żabnickiej kapliczki miał czarodziejską moc

C) na której odpoczywali książęcy rycerze

D) do których trudno było dojechać

E) że kapliczka w Żabnicy była w latach osiemdziesiątych ulubionym miejscem zakochanych

studenckich par

KAPLICA ZAKOCHANYCH

171

F) usypał z przywiezionej z Węgier ziem i olbrzymi kopiec

G)  nie jest z palca wyssana
H)  ponieważ do parafialnego kościoła w Milówce było daleko
I)  nie  na  darmo  uznawany jest  za  przykład  beskidzkiego  budownictwa ludowego,  nieskalanego

piętnem „artystycznych udziwnień”

J) mijamy wiele przydrożnych kapliczek

K) dołączyli do niego pozostali
L) schroniłam się wraz z moim chłopakiem, podobnie jak ja studentem Uniwersytetu Śląskiego,

pod dachem przydrożnej kaplicy

(1) Jedna z najpiękniejszych legend mówiąca o pradziejach Beskidu Żywieckiego opowiada, iż

początek  bujnego  osadnictwa  w  dorzeczu  Górnej  Soły  to  owoc  miłości  węgierskiego  królewicza
i ubogiej  dziewczyny,  niegodzącej  się na opuszczenie ojcowizny i wyjazd do dalekiego  kraju.  Kró
lewicz pomny przysięgi złożonej  ojcu,  iż nie  ożeni  się  na obczyźnie,  (1  -  F),  na którym  poślubił

wybrankę. Miejsce to po dziś dzień nazywamy Węgierską Górką, a okoliczne wioski są pamiątką

tamtych wydarzeń. Ujsoły, to miejsce nad rzeką „u Soły”, gdzie królewicz spotykał się ze swoją

wybranką. Rycerką nazwano polanę, (2 - ...), a w Milówce zamieszkał książę z żoną.

(2) Idąc przez Żabnicę, wzdłuż wijącej się nad potokiem drogi, (3 - ...). Szczególny czar rzucają
na wędrowców najstarsze, kamienne, przypominające czasy zrębników, zmagających się z suro

wą beskidzką ziemią, dla których modlitwa przed świętą figurą była jedynym częstym kontaktem

z panem Bogiem, (4 - ...).

(3) Dopiero z początkiem XX wieku z inicjatywy ks. Jana Figuły, wikariusza w Milówce, w Żabnicy

powstał drewniany kościółek. Zbudowany został przez miejscowych cieśli pod kierunkiem majstra

Jana Kurowskiego z Kamesznicy, z drewna ofiarowanego przez górali oraz ówczesnego właściciela

dóbr żywieckich Stefana Habsburga. W 1914 roku świątynia została poświęcona, w następnym

roku dobudowano wieżę, (5 - ...). Mimo kilkukrotnych przeróbek kościół p.w. Matki Boskiej
Częstochowskiej nadal cieszy oko piękną bryłą i (6 - ...).

(4) O niecodziennym wpływie żabnickiej kapliczki na życie wielu śląskich studentów opowiada

Anna Steczek z Katowic. - „Podczas jednej z górskich wędrówek, uciekając przed gwałtowną burzą

i  deszczem,  (7 -   ...).  Burza trwała i  trwała,  a my zmarznięci,  ociekający deszczem,  siedząc na ka
miennych schodach, układaliśmy plany naszego wspólnego życia. Kilka miesięcy później wzięliśmy
ślub.  Gdy opowiedzieliśmy naszym przyjaciołom o »konsekwencjach« pobytu przed zamkniętymi
drzwiami  górskiej  świątyni,  zdziwieni  usłyszeliśmy,  (8  -   ...)”.  Wracając z  Romanki  czy  Hali  Bo-
racznej, młodzi ludzie przed drzwiami samotnej świątyni składali sobie przysięgę wierności. Jak to

wśród studentów często bywa, na prawdziwy ślub nie czuli się wystarczająco dojrzali, nie starczało

pieniędzy, czasami nie było przyzwolenia rodziców. Przysięga przed Panem Bogiem w obliczu gór

była dla wielu z nich namiastką sakramentu, rozgrzeszającego ze wspólnego studenckiego życia.
(5) „Wydaje się - dodaje pani Anna - (9 - ...), bowiem jak się okazuje, małżeństwa zapoczątko

wane przysięgą w Żabnicy są wyjątkowo trwałe. Widać, iż legenda, że okoliczne miejscowości są

owocem miłości, (10 - ....), bowiem ten beskidzki zakątek wyjątkowo sprzyja zakochanym”.

Bogdan Szpila,

W górach nr 3/2005

172

KAPLICA ZAKOCHANYCH

XI. Przeczytaj uzupełniony artykuł jeszcze raz i znajdź w każdym akapicie dwa wyrazy,

których znaczenie objaśniono poniżej.

a) ziemia, majątek dziedziczony po ojcu; majątek należący od wielu lat do jednej rodziny

b) pamiętający o czymś, niezapominający o czymś, mający' coś na uwadze, na względzie

2)
a) woda o wartkim nurcie i wąskim, kamienistym lub żwirowym dnie, wypływająca ze źródeł

i dająca zwykle początek rzekom

b) przywodzący na pamięć, budzący wspomnienia o kimś, o czymś; zwracający uwagę na kogoś,

coś zapomnianego

3)
a) nie prędzej, nie wcześniej, po jakimś czasie
b) rzemieślnik zajmujący się obróbką drewna, budujący drewniane domy, wyrabiający z drewna

części budowli lub proste meble

a) rzadko spotykany, niezwykły, nieprzeciętny, niepospolity
b) występować w dostatecznej ilości, liczbie; nie brakować

a) istniejący przez dłuższy czas lub nieulegający szybkim zmianom

b) tworzyć dobre warunki do czegoś, służyć komuś

XII. Zaznacz w łaściw ą odpowiedź zgodnie z treścią artykułu.

1. Według legendy wybranka węgierskiego królewicza

A) pozostała w swoim kraju.

B) przybyła z dalekiego kraju.
C) zamieszkała w jego kraju.

2. Najstarsze kapliczki w Żabnicy

A) posiadają magiczną moc.

B) są szczególnie urokliwe.

C) mają kształt spiralny.

3. Drewniany kościółek w Żabnicy

A) zaczęto budować na prośbę Stefana Habsburga.

B) zaprojektowany został przez wybitnych artystów.
C) rekonstruowany był parę razy po wzniesieniu.

4. Pod dachem przydrożnej kapliczki w Żabnicy Anna Steczek i jej chłopak

A) wyznali sobie miłość.

B) planowali przyszłość.

C) wzięli ślub kościelny.

KAPLICA ZAKOCHANYCH

173

5. W latach osiemdziesiątych kapliczka w Żabnicy stanowiła dla studentów ulubione

miejsce

A) tajnych schadzek.

B) ślubów czystości.

C) wyznań wierności.

6. Pary małżeńskie, które składały sobie przysięgę w Żabnicy,

A) są bardzo udane.

B) m ają dużo dzieci.
C) pom agają zakochanym.

XIII. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty

kułu.

1) Legenda o pradziejach Beskidu Żywieckiego mówi, iż królewicz węgierski

zapomniał o przysiędze złożonej własnemu ojcu.

2) Pracujący przy wyrębie lasów na ziemi beskidzkiej rzadko chodzili do kościoła.

3) Kościół p.w. MB Częstochowskiej w Żabnicy stracił swój harmonijny

kształt na skutek parokrotnych przeróbek.

4) Anna Steczek, uciekając przed burzą w górach, poznała swojego przyszłego męża.

5) Wyznania wierności w żabnickiej kapliczce studenci traktowali jako

odpuszczenie popełnionych grzechów.

6) W legendzie o pradziejach Beskidu Żywieckiego można znaleźć ziarno prawdy.

XIV. Uzupełnij tekst słowami z ramki. Przykład poprawnego uzupełnienia pokazuje

pierwsza luka. Uwaga! Dwa słowa pozostaną niewykorzystane.

pogoda, warunków, chodź, pogląd, diametralnie, ulega, skończyć, inaczej, do, zdobyte,

tolerują, na, opad, względem, uda, niestosownie, inny, znają, stwarza, pow od ow ane

Czy góry są niebezpieczne?

G ło śn y szum prasowy pojawiający się przy okazji tragicznych wypadków górskich powoduje, że

w opinii publicznej utarł się dość powszechny . . P°.&h4. . . . o niebezpieczeństwie gór, ale nie jest

on całkiem prawdziwy. Góry są takie, jakie są. Piękne, stanowiące atrakcyjny p o d .........................
estetycznym teren, dający możliwości przeżycia czegoś w rodzaju przygody niedostępnej na ogół

w terenie nizinnym.

To człowiek wchodzący w gó ry.......................dla siebie niebezpieczeństwo. Góry są tylko surowym
egzaminatorem dla człowieka i jego właściwego przygotowania. Błąd popełniony w górach może
s ię ........................dla człowieka tragicznie. Nie są temu winne góry. Winnym zawsze jest człowiek.

Wszystkie wypadki..................... są niewłaściwym zachowaniem się człowieka w terenie, często bar-

174

KAPLICA ZAKOCHANYCH

dzo różniącym się pod wieloma względami od tego. w _corvm porusza się na co dzień. Doświad
czenia ........................ w swoim „normalnym" środowisku r ko w niewielkim stopniu przydają się

w górach. W górach jest....................... i to nie gory przysrosowują się do człowieka, ale on sam, chcąc

zachować zdrowy rozsądek, musi przystosować >;e co s:awianych przed nim nowych problemów.
Najczęstszym powodem wypadków jest zwykle słaba znajomość....................... klimatycznych cha

rakteryzujących teren górski. Zachowań, jakie można zaakceptować w dolinach, góry n ie ............
.............Przekroczenie granic „zdrowego rozsądku” w ocenie własnych możliwości i naiwna wiara,

że jakoś s ię ............................ Klimat górski ma to do siebie, że pogoda potrafi zmieniać się bardzo
szybko. Niejednokrotnie piękna, ciepła i słoneczna..........................potrafi się w ciągu kilkunastu

m inut...................... zmienić. Mgła powoduje znaczne utrudnienia przy orientacji w terenie i łatwo

zgubić szlak. Z chmurami nadchodzi także niska temperatura, deszcz, a czasem nawet w środku lata
........................ śniegu. W dolinach nie ma z tym problemu. Zaskoczony warunkami pogodowymi
nierozważny turysta szybko........................ wychłodzeniu, a jego sprawność fizyczna błyskawicznie
maleje, a to już tylko krok....................... wypadku. Strój, w jakim spotyka się czasem lud zi.............

......... górskich szlakach, nadaje się może dobrze na plażę, a nie na wyjście w góry. Podobnie dziw
nie i .........................wyglądałaby sytuacja, gdyby na plaży pojawił się ktoś w stroju odpowiednim

do chodzenia po górach. Wniosek - w gó ry........................odpowiednio zaopatrzony we właściwe
ubranie, przygotowany na najgorsze z możliwych warunki pogodowe.

Marian Bała,

W górach nr 3/2005

Czy wiesz, że...?

9 1 ,3 % pow ierzchni Polski zajm u ją o bszary p o n iżej 3 0 0 m n.p.m . N a j
w yższym punktem są Rysy, szczyt w Tatrach W ysokich - 2 4 9 9 m,

najniższym - p u n k t na zach ó d od wsi R a c zk i Elbląskie - 1,8 m

p.p.m . P rz e z Polskę p rzeb ieg ają trzy głów ne p asm a górskie - K ar
paty, S udety i G óry Świętokrzyskie.

w w w .poland.gov.pl

XV. Tylko pierwszy akapit poniższego tekstu (A) znajduje się na właściwym miejscu.

Uporządkuj pozostałe akapity (B -H ), tak by stanowiły spójną całość. Uwaga! Jeden

akapit pozostanie niewykorzystany.

O miłości Liczyrzepy do Emilki

A Przed wieloma wiekami, gd y nie było jeszcze wielu obecnie istniejących sudeckich miejscowości,

w pobliżu dzisiejszego Karłowa w Górach Stołowych stało kamienne zamczysko. Panią owego
miejsca była młoda i piękna panna o imieniu Emilka, która bardzo roztropnie władała swoim i
włościami.

3 Widząc, że dotychczasowe poczynania nie przyniosły rezultatów, władca gór postanowił nieco

inaczej użyć swojej nadprzyrodzonej mocy. Zemsta była okrutna. Pani zamczyska wyrwał on

KAPLICA ZAKOCHANYCH

175

serce, aby nigdy już kochać nie mogła, a ciała, jej i poddanych, zamienił w skały. Następnie

dopadł swojego rywala - Murzynka, któremu potężnymi ciosami ogromnego miecza poroz
cinał ciało na kawałki i powrzucał je do głębokich szczelin, których w Górach Stołowych nie

brakuje.

C Zakończenie legendy głosi, iż zaklęta w skałę panna trzyma w rękach szatę ślubną, na której co

sto lat tka jeden ścieg. Kiedy po wielu wiekach suknia będzie gotowa, zaklęcie straci swą moc.
Wtedy też odbędzie się huczne wesele pięknej Emilki z jej ukochanym Murzynkiem.

D Pewnego razu Duch Gór postanowił odwiedzić tamte okolice swojego królestwa. Bardzo się

zdziwił na widok zamczyska i rozgniewał przy tym, ponieważ nikt nie prosił go o pozwolenie na

budowę warowni. Wiedziony więc bardziej złością niż ciekawością, dobiegł do kamiennych mu
rów, wspiął się na nie i jako niewidzialny dla innych przyglądał się życiu mieszkańców zamku.

W pewnym momencie zauważył panią tego miejsca, Emilkę. W tej chwili serce starzejącego się
już Liczyrzepy załomotało gwałtownie. Zapałał on miłością do tej śmiertelniczki i bez chwili

zastanowienia przeskoczył mury, padł przed piękną panną na kolana i poprosił o jej rękę.

E Obecnie wszystkich tych ludzi i zwierzęta możemy oglądać w czasie wędrówki po Szczelińcu

Wielkim. Pomiędzy skałami znajdują się m.in. wiewiórka, kokoszka, słoń oraz wielbłąd, na

którego grzbiecie przybył z dalekiej Afryki Murzynek. Podziwiając panoramę Sudetów Wschod
nich z jednego z tarasów widokowych, możemy również posłuchać wciśniętego pomiędzy skały

serca Emilki.

F Myślał całą noc. Nad ranem, przed wschodem słońca, wyrwał z góry wielki głaz, zamierzył się

i  już  chciał rzucić  nim w gród,  gdy poczuł,  że  traci  siłę w rękach.  Głaz obsunął się  na  niego,
a on sam runął w 30-metrową przepaść. Jak wielki musiał być to głaz, widać dokładnie jeszcze
dzisiaj.  Przypatrzcie się mu z zamkowych tarasów.  Dziś nosi nazwę Skały Olbrzyma. Nie rosną
tu żadne krzewy,  bo według legendy czubek skały to łysina wielkoluda,  który po śmierci stopił
się z kamieniem w jedno.

G Rozpoczęła się zacięta walka, ale na nic zdały się wysiłki rycerzy Liczyrzepy. Emilka wraz ze swo

im narzeczonym - Murzynkiem i jego załogą dzielnie broniła zamku. Warowni nie zniszczyła
również trzydniowa burza, którą wywołał sam Duch Gór. Panna nadal pozostawała głucha na

jego zaloty.

H I tu stała się rzecz straszna! Emilka, zwykła śmiertelniczka, odważyła się odmówić Liczyrzepie.

Rozgniewało to Ducha Gór. Postanowił on zniszczyć zamek i ukarać jego mieszkańców. Wrócił

więc pod Śnieżkę, do swojej siedziby, uprawiane rzepy zaklął w szeregi rycerzy i czym prędzej

udał się z powrotem pod dzisiejszy Karłów.

Łukasz Kozłowski,

Sudety, 26.08.2004

XVI. Połącz słowa języka potocznego (1 -5 ) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym
(A -E ).

1) zabujany

A) całować się

2) w dechę

B) zakochany

3) chajtać się

C) młoda, atrakcyjna dziewczy

4) lala

D) żenić się

5) ślinić się

E) świetnie, doskonale

176

KAPLICA ZAKOCHANYCH

XVII. Przygotuj z kolegą/koleżanką dialog, w którym doświadczony turysta górski

udziela rad osobie wybierającej się pierwszy raz na wycieczkę w góry.

XVIII. Zredaguj mail do kolegi, w którym zachęcisz go do odwiedzenia wraz z jego

dziewczyną żabnickiej kapliczki podczas planowanej wędrówki po Beskidzie

Żywieckim.

Czy słyszałeś, że...?

W ypoczyn ek w kraju w ybrałoby 4 6 % badanych P o laków

p o d czas

gd y 52%> b ard ziej skłaniałoby się ku pod różom zagranicznym . R ó ż 

nica ja k   w idać  niew ielka,  co  znaczy,  ż e   p o rzekad ło  „cudze  chw ali
cie,  sw ego nie z n a c ie ” je d n a k  nie  do  wszystkich  się  odnosi.  Z d e c y
dow anie  najch ętn iej  sp ędzalib yśm y  w akacje  n ad   m o rzem   (54%>),
a  następnie  w górach,  które  wybrało  2 7 %   respondentów ,  16%   a n
kietow anych  w ybrałoby relaks n ad  rze ką  lub je z io re m .  Z d e c y d o w a
nie najm n iejszy o d setek stanow ili respondenci-dom atorzy,  a za te m

ci, którzy w akacje najch ętn iej spęd zalib y w dom ow ych pieleszach

(

%).

Instytut Badania O pinii RMF FM, m a j 2005

A ja k jest w Twoim kraju?

G dzie najczęściej w ypoczyw ają Twoi rodacy?

KAPLICA ZAKOCHANYCH

177

Poziomo:

1) młodszy pasterz owiec w Tatrach i Karpatach

2) mieszkanka gór, kobieta pochodząca z gór

3) laska ze stalową głowicą z łopatką i kolcem, używana przez alpinistów do wyrąbywania stopni w lodzie

4) starszy pasterz owiec, zwierzchnik juhasów pasących owce na halach

5) wspinanie się na szczyty górskie przy użyciu odpowiedniego wyposażenia

6) stalowe kolce przymocowane do butów, używane przy wspinaczce wysokogórskiej w celu zabezpieczenia

przed ślizganiem się na stromych zboczach pokrytych śniegiem i lodem

Pionowo:

1) pochyła powierzchnia wzniesienia lub wklęsłości ziemi; zbocze

2) wydrążenie w skale, powstałe najczęściej wskutek działania wody; jaskinia, pieczara

3) przywódca, herszt dawnych zbójników tatrzańskich

4) łąka górska położona powyżej granicy lasu

5) punkt najwyższy, wierzchołek, czubek czegoś; najwyżej wzniesiona część góry

6) człowiek uprawiający taternictwo
7) miejsce między stromymi ścianami górskimi, głęboka rozpadlina, urwisko

Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejnos'ci.

III

VII VIII

..........

178

KAPLICA ZAKOCHANYCH

Humor po polsku

D wóch ju h asów znalazło jeż a i zaczęli się kłócić, jak to zwierzę się nazywa.

- To j e iglok!

- Ni! To j e spilok!
Kłótnię usłyszał stary baca. Gdy dowiedział się, co je s t je j pow odem , popatrzył na jeż a i m ówi:

- To nie iglok ani spilok. To j e kolcok!

W Morskim Oku, w przerębli kąpie się baca.

- Baco, nie zim no wam ? - pytają się turyści.

-N i.
- Ciepło?
-N i.

-A jak wam jest?
- jędrzej.

Idzie turysta drogą, spotyka bacę i pyta się:

- Baco, m ogę przejść przez waszą łąkę, bo chcę zdążyć na p o cią g o 10.40.
-A idźcie, a jak spotkacie m ojego byka, to i na ten o 9.15 zdążycie.

Baca rozmawia z turystą:

-  Zabiłem wczoraj 10 ćm ów  -  m ów i baca.
-  Ciem -  popraw ia turysta.
-A  kapciem.

-B a co , a um iecie p ow ied z ieć „chrząszcz brzmi w trzcinie”?
-A co mom nie um ieć!

- No to mówcie.

- Robok burcy w trowie.

KAPLICA ZAKOCHANYCH

I. Beztroskie życie szlachcica

Przez wieki szlachta wierzyła, że jest obdarzona przez Boga specjalnymi przymiotami, niedostęp

nymi dla zwykłych śmiertelników. Urodzenie zawsze było dla szlachty wartością nadrzędną, z któ
rej wynikały wszystkie przywileje tego stanu. Minęły już czasy, gdy potomkowie wielkich rodzin

szlacheckich stawiali się ponad resztą społeczeństwa tylko dlatego, że w ich żyłach płynęła „błękitna
krew”. Echa tych teorii odnajdujemy jednak i dzisiaj -  kogoś wspaniałomyślnego, bezinteresowne
go i sprawiedliwego określamy jako... szlachetnego właśnie.  Podobnie drogie kamienie, wyjątkowe
gatunki drewna czy wina -  też nazywamy szlachetnymi.  Krótko mówiąc, szlachetny znaczy lepszy,
a więc zasługuje na specjalne traktowanie.

W całej Europie szlachta cieszyła się licznymi przywilejami - prawem noszenia szabli bądź szpa

dy (w zależności od kraju), wydzielonymi ławami w kościele, zwolnieniem z głównych podatków,

wyłącznym prawem do piastowania wysokich urzędów świeckich i duchownych oraz posiadania
dóbr ziemskich.

W Polsce szlachta miała też zagwarantowaną nietykalność osobistą i majątkową - nawet król nie

mógł uwięzić szlachcica i skonfiskować jego ziemi bez prawomocnego wyroku sądowego. Szlachcic
nie płacił ceł, kupował sól po niższej cenie i mógł pędzić gorzałkę, co - jak wiadomo - zawsze było

dobrym interesem.

Dzięki nadawanym szlachcie przywilejom politycznym i ekonomicznym dawano odczuć pod

danym, że należą do gorszego gatunku. Przelanie szlacheckiej krwi przez plebejusza zawsze karano

śmiercią, ale za zabicie chłopa polski szlachcic płacił karę - w XVII wieku sto grzywien (w tym

samym czasie mieszczanin, który ośmielił się nosić kosztowne futra i jedwabne pasy wyróżniające

-.dobrze urodzonych”, płacił za swoją śmiałość tysiąc grzywien).

Skąd się wzięło to poczucie wyższości? Wyjaśnia je średniowieczny system lenny. Władca po-

rrzebował doradców oraz broniących jego pozycji rycerzy, dlatego zatrudniał odpowiednich ludzi,
płacąc im najbardziej wówczas pożądaną walutą - ziemią. Obdarowany, zajęty sieczeniem królew-

;.-dch nieprzyjaciół, nie mógł sam obrabiać dóbr, toteż otrzymywał je wraz z chłopami. Z czasem

znaczenie rycerstwa zmalało (m.in. na skutek stosowania artylerii) i stan wojowników przekształcił

się w stan posiadaczy ziemskich, czyli szlachtę.

W spadku po rycerzach pozostało nie tylko wyłączne prawo do posiadania ziemi (polscy miesz

czanie nie mogli jej kupować aż do 1791 roku), ale też herby i obyczaje. Zdarzało się, że w XVII

. XVIII wieku zubożały szlachcic sam uprawiał ostatni skrawek ziemi, ale nadal o chłopach, nawet

dużo  bogatszych  od  siebie,  wyrażał  się  per  „cham”  i  nie  dopuszczał  do  skoligacenia  się  z  nimi.
Szczęśliwie dla szlachcica, praca na roli była jedynym fizycznym zajęciem, które go nie kompromi-
:owało -  wszystkie inne hańbiły go  na równi z niehonorowym  postępowaniem.  Sam honor oczy
wiście  uważano za wrodzoną cechę stanu szlacheckiego.  Nakazywał on  zarówno walkę w obronie
ojczyzny, jak i organizowanie przyjęcia na odpowiednim poziomie oraz... spłatę długów karcianych.

Profity płynące z przynależności do stanu szlacheckiego skłaniał)" oszustów do podszywania się

rodowych, ustalających hierarchię prestiżu i używanych powszechnie np. wśród szlachty francu
skiej, gdzie hrabia był ważniejszy od barona, a markiz od hrabiego. Tytuły te uważano za sprzeczne

zasadą równości i ustawami zakazywano podejmowania starań o nie.

TEKSTY

183

Niechęć do tytułów rodowych nie była jednoznaczna z niechęcią do tytulatury w ogóle. Etykieta

szlachecka wymagała używania tytułów związanych z pełnionym urzędem, a ponieważ szlachty
było w Polsce mrowie (10% ludności), urzędów, zwłaszcza ważnych, siłą rzeczy nie wystarczało dla

wszystkich chętnych, stąd eksponowano każdą, choćby najskromniejszą funkcję, a splendor z racji

jej piastowania spadał nie tylko na samego urzędnika, ale i jego żonę, dzieci a nawet wnuki.

Złote lata szlachty europejskiej zamyka rewolucja francuska. „Ludzie rodzą się i pozostają wolni

i równi z punktu widzenia prawa. Różnice społeczne mogą się opierać tylko na użyteczności wobec
społeczeństwa”. Tymi słowami podpisano w  1789  r.  akt zgonu szlachty francuskiej. W  Rosji kres
uprzywilejowanej pozycji szlachty położyła rewolucja  1917 r., w Niemczech -  konstytucja Repub
liki Weimarskiej z  1919 r., w Polsce -  konstytucja marcowa z  1921  r.  Nawet w takich krajach, jak
Hiszpania,  gdzie  do  dzisiaj  używa  się  tytułów szlacheckich,  nie  mają  one  już żadnego  znaczenia
politycznego  i postrzegane  są jedynie jako  tytuły grzecznościowe.  Szlachectwo  odgrywa już  tylko

rolę towarzyską i samo w sobie niewiele znaczy.

Iwona Szymańska,

Focus nr 5/2005

184

TEKSTY

II. Lecznicza moc zwierząt

Gdy zawodzi leczenie tradycyjne

Kto spojrzy w oczy swojemu psu, zobaczy w nich oddanie. Ten, kto jeździ na koniu, czuje jego siłę
i ciepło. Kto popływa z delfinem, odbierze promieniującą od niego energię. Kontakt ze zwierzętami
działa na człowieka jak psychoterapia,  pomoże pozbyć się stresów,  nabrać sił do walki z chorobą.
Pragniemy, by były obok, mieszkały w naszym domu, towarzyszyły nam podczas spacerów i odpo
czynku. W  bliskości zwierząt czujemy się bezpieczni, spokojni i zrelaksowani.  Budzą w nas ciepłe,
przyjazne uczucia.  Pomagają nam  również w obowiązkach: pracują na naszych polach, strzegą na

szych domostw, są przewodnikami i opiekunami ludzi niepełnosprawnych, a także ratownikami.

Teraz zwierzęta stały się również naszymi lekarzami. Kiedy tradycyjna medycyna nie przynosi już

oczekiwanych rezultatów, gdy choroba sprawia, że każdy dzień jest wypełniony bólem - to właśnie

obecność zwierząt przynosi nadzieję, a w ślad za nią stopniową poprawę stanu zdrowia.

Kojący dotyk psiej sierści

Dogoterapia to metoda rehabilitacji dzieci i dorosłych, cierpiących m.in. na schorzenia narzą

dów ruchu, nerwice, depresje, autyzm i różne rodzaje upośledzenia umysłowego. Składają się na

nią różne ćwiczenia i zabawy ze specjalnie przeszkolonymi psami-terapeutami. Dotykanie zwie
rzęcia, głaskanie, przemawianie do niego pomaga przełamać lęk przed kontaktem ze światem ze-

.'. nętrznym, zapomnieć o bólu. Ćwiczenia ruchowe: rzucanie piłeczki, przechodzenie pod psem,

prowadzenie na smyczy zmuszają zwiotczałe i przykurczone mięśnie do pracy. Chorzy ćwiczą in

tensywnie, niemal nieświadomie, zaangażowani w igraszki z wesołym czworonogiem. Psy-terapeuci

są zawsze chętne do zabawy, akceptujące, przyjazne i cierpliwe. Przy nich znika gdzieś niechęć do

wysiłku. Leczenie staje się rozrywką. Psy wraz ze swymi opiekunami-woluntariuszami (wykwalifi

kowanymi trenerami-terapeutami) odwiedzają chorych i potrzebujących w szpitalach, ośrodkach
rehabilitacyjnych, przedszkolach specjalnych, domach opieki, a nawet prywatnych mieszkaniach.
Xa przykład trenerzy z Fundacji „Przyjaciel” obsługują codziennie kilka tego typu placówek, które
mają pod stałą opieką.

Terapeuta spokojny i cierpliwy

Pies, który bierze udział w zajęciach z chorymi, musi być pozbawiony agresji, chętny do zabawy,

odporny na stres, zrównoważony, cierpliwy. Od szczenięcia jest uczony posłuszeństwa, delikatności.

Najbardziej odpowiednie są: golden retrivery, nowofunlandy, bernardyny, syberian husky, owczarki
collie oraz niemieckie, labradory, kundelki!

Przywracają chęć życia

Niezwykle inteligentne, łagodne, lubią zabawy i nas, ludzi. Ten wspaniały ssak ma zdolność

inspirowania  tych,  którzy nawiążą z  nim  kontakt,  dając  im  poczucie  radości,  wolności  i  nadziei.
Wspólne  pływanie  z  delfinami  pomaga  ludziom,  którzy  mają  kłopoty  z  koncentracją,  nerwice,
stany łękowe,  depresje.  Daje dobre rezultaty w leczeniu zaniku  mięśni i  urazów kręgosłupa,  auty

zmu. Jednak nawet ci, którzy nie cierpią na poważne problemy ze zdrowiem, szukają w przygodzie
z delfinami utraconej radości życia, dawki dobrej energii, siły do dalszych zmagań z przeciwnościa
mi losu albo po prostu wspaniałego relaksu. I znajdują je.

TEKSTY

185

Zabawy i fale akustyczne

Podczas leczenia niezwykle istotny jest bezpośredni kontakt z delfinem. Wspólne wodne igraszki,

dotykanie.  Delfin reaguje na świat w sposób zbliżony do reakcji małego dziecka, dzięki temu osiąga
się  świetne wyniki  w leczeniu  maluchów  między  czwartym  a  szóstym  rokiem  życia.  Na  poprawę
stanu zdrowia pacjentów wpływają nie tylko wspólne zabawy,  ale również emitowane przez delfina
sygnały ultradźwiękowe, które ten morski ssak potrafi skupić na ciele człowieka. W  wyniku ich od
działywania, zmienione chorobowo komórki nerwowe zaczynają znowu pracować prawidłowo.

Ćwiczenia na końskim grzbiecie

Celem hipoterapii jest przywracanie zdrowia i sprawności fizycznej za pomocą więzi emocjo

nalnej z koniem oraz jazdy konnej. Ten rodzaj terapii jest skuteczny w leczeniu skutków urazów

psychicznych, nerwic, autyzmu, a także schorzeń utrudniających pacjentom poruszanie się (nie
dowład, stwardnienie rozsiane itp.). Już przez sam kontakt z tym dużym, ciepłym zwierzęciem

w człowieku wyzwalają się nowe emocje. Szorstkość końskiej sierści głaskanej pod włos, łaskota

nie grzywy, odgłos kroków, przyjazne parskanie, mile kojarzony zapach, więź uczuciowa między

pacjentem i czworonożnym terapeutą - wszystko to ma leczniczą moc. Jest niczym pobudka dla

uśpionych zmysłów ludzi w depresji i dzieci autystycznych zamkniętych w klatkach swych umy

słów. W trakcie hipoterapii zaczynają znowu odbierać bodźce ze świata zewnętrznego, otwierają się

na otoczenie.

Terapeuta spokojny i niewielki

Łagodny i miarowy chód (stęp) konia rozluźnia i wzmacnia mięśnie. Poprzez odpowiednio

dobraną przez specjalistę (fizjoterapeutę) gimnastykę leczniczą, wykonywaną na grzbiecie zwie
rzęcia, pacjenci ze schorzeniami narządów ruchu stopniowo poprawiają swoją sprawność fizyczną.

Wielu osobom koń pomaga stanąć na własnych nogach. Dzięki ruchom, jakie wykonuje ludzkie

ciało podczas jazdy konnej, poprawia się też krążenie, oddychanie i reguluje przemiana materii.
Koń-terapeuta powinien być spokojny, posłuszny i niewielki wzrostem, bo wówczas łatwiej ase

kurować pacjenta. Musi się też poruszać posuwistym stępem, gdyż właśnie taki chód skuteczni«
pobudza mięśnie do pracy. Dobrze w roli terapeuty sprawdzają się hucuły i konie rasy fiording

Zajęcia prowadzone są pod nadzorem psychologów, psychiatrów, hipoterapeutów i rehabilitantów

w wyspecjalizowanych ośrodkach. Część z tych placówek prowadzi działalność całoroczną, częś<

sezonową (np.

-tygodniowe turnusy).

Mruczenie jak lekarstwo

Koty mają ciało cieplejsze niż ludzie. Dzięki temu doskonale nagrzewają chore miejsca. Instynk

townie układają się na tych obszarach ciała człowieka, w których są zmiany chorobowe. Mruczenii

kota wywołuje drgania, których częstotliwość działa wzmacniająco na tkankę kostną, co jest istotni

w przypadku chorych na osteoporozę. Ten miarowy odgłos ma też kojący wpływ na naszą psychikę

redukuje stres, koi skołatane nerwy i relaksuje. Koty stanowią też barierę dla szkodliwego promie

niowania pochodzącego z cieków' wodnych. Idealnie wynajdują miejsca, będące jego źródłem. Jeśl

kot uwielbia spać w naszym łóżku, to znak, że należy przestawić je w inne miejsce - najlepiej tam

gdzie chętnie sypia pies, który nigdy nie zasr.ie w pobliżu cieku.

Claudia nr 12/200

186

TEKSTY

III. W stadzie byki są krowami

- Mężczyźni przyszli, a kobiety przyszły. Tak samo psy, świnie i koty. Czy rodzaj gramatyczny

wyraża hierarchię?

- Niestety do pewnego stopnia tak. W polszczyźnie rodzaj gramatyczny to sprawa skompliko

wana. Staramy się używać go naturalnie. Sądzimy też, że jeśli coś ma żeńską płeć, powinno być na

zwane żeńskim rzeczownikiem, a jeśli męską - to męskim. I tak najczęściej bywa. Mamy więc wilka

i wilczycę, kurę i koguta, jelenia i łanię, sarnę i kozła. Zawsze jedna z tych nazw oznacza nie tylko

określoną płeć, ale także wszystkie zwierzęta. A więc gdy pasą się krowy, mówimy: stado krów, choć

wśród nich są również byki. Gramatycznie byki stają się wówczas krowami. Mamy stado jeleni,

wśród których będą łanie. I stado saren, wśród których będą także kozły. Kaczki, to i kaczory. Ale

indyczki, to indyki. W jednym przypadku dominuje żeńska płeć - bo żeński rzeczownik oznacza

cały zbiór - a w innym męska.

- A u ludzi?
- Trochę inaczej. Czasem nazwy dają się tworzyć regularnie: łowca - łowczyni, zwycięzca - zwy

ciężczyni. A kiedy indziej rzecz się wikła. Sprawiają to relacje społeczne. Kiedyś pewne zawody

zdominowali mężczyźni. Na przykład pilot to zwykle mężczyzna. Stąd łatwo było o czapkę pilotkę.

W języku zostało dla niej puste miejsce. Dziś „pilotka” można również powiedzieć o kobiecie. Pilot

ka w pilotce brzmi poprawnie. Gorzej z marynarką. Bo to rodzaj ubrania, a nie kobieta marynarz.

- Niemiecki dość gładko poradził sobie z kanclerką.
- Bo łatwiej od polskiego przyjmuje żeńskie końcówki. U nas wolałbym: pani prezydent.

- Może polszczyzna ma kłopot z emancypacją?
- Język wiąże się z hierarchią, odwzorowuje zachowania społeczne, ale w niewielkim stopniu je

.-ireuje. Dlatego nie łączyłbym z nim postaw pro- czy antyfeministycznych.

- Kobiety łączą. Dostałam kiedyś wizytówkę: „Dr taka a taka, prezeska stowarzyszenia”.
- Ale doktorką być nie chciała! Niektórym się wydaje, że w polszczyźnie rzeczowniki daje się

zrzez rodzaje odmieniać. Tymczasem u nas rzeczowniki po prostu mają rodzaje. Poznajemy je
dzięki przymiotnikom, zaimkom i czasownikom w określonych formach. Mężczyzna i bielizna

z pozoru tak samo wyglądają. Ale on był, a ona była. On jest ładny, a ona ładna.

- Prezes nie zachowa kobiecości?
- Ukształtował się system, który ocala żeńskość kobiet dyrektorów, ministrów, prezesów. Pan

prezes się odmienia, pani prezes nie. Widziałem się z prezes naszej firmy. Prezes mi kazała. Usły-

>załem od prezes. To są formy poprawne, choć nie najgrzeczniejsze. Ładniej by było: nasza pani

prezes.

- „Nasza pani prezes” - to brzmi po ojcowsku. No, a co z ministrami? Nie może być „minister-

ka”?

- Z pewnością nie. Ministra, premiera, dyrektora też są wykluczone, bo w polszczyźnie nie ma

prawie takiej derywacji. Właśnie w wypadku funkcji, godności, stanowisk ujawnia się hierarchia.

Najczęściej bywa wtedy tak, że nazwa męska odnosi się do mężczyzny i zarazem obejmuje wszyst
kich na tym stanowisku, w tym zawodzie. Istnieje też forma żeńska. Lekarz -mężczyzna, lekarz

- przedstawiciel lub przedstawicielka grupy zawodowej, lekarka - kobieta. Dyrektor - mężczyzna,

dyrektor - mężczyzna lub kobieta. A dyrektorka ma inne znaczenie. To kobieta kierująca niewiel

TEKSTY

187

kim przedsiębiorstwem. Profesorka jest nauczycielką w szkole średniej, a kobietę z tytułem akade
mickim nazwiemy profesorem. Nie da się tego rozwiązać ustawą ani nakazem.

- Pilot, urządzenie elektroniczne, nikogo nie dziwi, a kobieta marynarka - tak. Seksistowski

mamy ten język.

- Wcale nie. W Stanach parę prezydencką anonsują: pan i pani George Bush. A u nas: Jolanta

i Aleksander Kwaśniewscy. W polszczyźnie jest bardziej kobieco.

- W takim razie wypada mówić: socjolożka, psycholożka, polityczka?

- Socjolożkę i psycholożkę akceptują słowniki poprawnej polszczyzny. Filozofkę uważa się tam

za formę błędną. Może dlatego, że słowniki układają właśnie filolodzy. Żeńska końcówka we włas
nym zawodzie jest dla nich trudna do przełknięcia. Z polityczką zalecałbym ostrożność, bo to także
zdrobnienie od słowa „polityka”. Choć muzyczka, czyli kobieta muzyk, brzmi w porządku.

-  Piszą do mnie „Drogi kliencie”,  „Szanowny obywatelu”!
-  Co w tym złego? Przecież jest pani w zbiorze obywateli i klientów.
-  Niechby pisali „kliencie/tko”.
-  To zakłóca komunikację.

z prof. Jerzym Bralczykiem rozmawiała Lidia Ostałowska,

Wysokie Obcasy, 10.12.2005

188

TEKSTY

IV. Zawód biznesmen

W iększości z nas kojarzy się ze światem wielkich pieniędzy, dobrze skrojonym garniturem, dro

gim samochodem, nieustannie dzwoniącą komórką i nieodłączną teczką. Zawsze zajęty, pędzący
na biznesowy lunch czy kolację. Stereotypowy biznesmen. Nie jest to zawód łatwy i na pewno nie
dla każdego. Jeżeli nie boimy się ryzyka, mamy dobry pomysł na własną firmę, kapitał wyjściowy

i  chcielibyśmy być szefami  samych  siebie,  a  w przyszłości -   może  zespołu ludzi,  warto  rozważyć
taką  możliwość.  Efekty  nie  przyjdą  szybko.  Dziś  nie  grozi  nam  błyskawiczne  zrobienie  kariery
i osiągnięcie  ogromnych  zysków.  Ale  jak  mówią znawcy,  nie  na  tym  polega  bycie  biznesmenem

i prowadzenie własnej firmy.

Na początku najlepiej zdać sobie sprawę, jak wygląda codzienność polskiego biznesmena i jakie

predyspozycje niezbędne są do odnalezienia się w tej profesji. - Na p ew n o je s t to ciekawy zawód.

Tutaj dzień do dnia niepodobny. D aje szanse sprawdzenia się i wyżycia - mówi Jerzy Wojciech Tybur-

ski, wiceprezes firmy Proimpex Sp. z o.o. - Jest to też zaw ód opatrzony wielom a stresami i nieocze

kiwanymi sytuacjami. Trudno tu m ów ić o ustabilizowanej pracy, przychodzeniu na konkretną godzinę

i wychodzeniu p o ośmiu. Bycie biznesmenem wymaga podjęcia ryzyka. Nikt nie zagwarantuje nam,
że firma będzie zawsze działała tak, jak to sobie założyliśmy. - Trzeba m ieć odporność wewnętrzną na

stresy, których je s t bez liku, szczególnie w polskiej rzeczywistości. Cywilizacje zachodnie są trochę bar

dziej okrzepłe w strukturach biznesowych i tam biznes toczy się płynniej. U nas jest to jeszcze opatrzone

dużą dozą nieuczciwości, partactwa, a naw et korupcji - opowiada Wojciech Tyburski.

Ktoś, kto chciałby prowadzić własną firmę, powinien więc umieć sobie radzić ze stresem. Nie

ustanne życie w paraliżującym lęku o każdy następny dzień, widmo bankructwa, to błędne podejście
do sprawy. Nie chodzi też o założenie, by w jak najkrótszym czasie zarobić jak najwięcej pieniędzy.

Aby znaleźć się w gronie biznesmenów, nie trzeba koniecznie kończyć zarządzania lub marketingu.
Oczywiście, dobrze jest dysponować wiedzą z zakresu ekonomii, ale fakt, że nie kończymy studiów

w tym kierunku, nie zamyka nam drogi. Zawsze można i warto zdobywać dodatkowe kwalifikacje.

Według wielu biznesmenów, dużo ważniejsze są względy charakterologiczne i psychiczne. Najważ
niejsze jest dążenie do wytyczonego celu, konsekwencja i samodzielność ryzyka. Zawsze musimy
brać pod uwagę, że może się nie udać, być na to przygotowanym i umieć wyciągnąć wnioski
z poniesionej porażki.

Ludzie, którzy się tego nie boją, potrafią ocen ić i skalkulować ryzyko i dostrzec sw oje błędy, mają

szanse. Najgorszą rzeczą jest, jeż eli są to osoby, które cech uje zła w biznesie cecha, czyli bycie tym, kto

wszystko w ie najlepiej. Tacy nie słuchają tego, co m ówią inni - pracow nicy; kontrahenci. Czasami, gd y

są to ludzie o dużej charyzm ie czy sile przebicia, naw et się udaje, ale w większości przypadków, jeż eli

nie słucha się i nie analizuje, nie popraw ia błędów, to je s t to szybka droga w kierunku dużych kłopotów

- uważa Wojciech Tyburski.

Nie oznacza to, że muszą się one zawsze pojawić. Jeżeli postawimy na szali ryzyko, będziemy

dużo i systematycznie pracować, trzymać się przyjętych przez siebie zasad i w końcu się uda, korzyść
z bycia biznesmenem jest nieporównywalna do bycia pracownikiem w jakiejś firmie, państwowej
czy prywatnej. Tutaj pracujemy u siebie, na siebie, z czasem tworząc miejsca pracy dla innych.

Jeżeli po jakimś czasie firma zacznie dobrze funkcjonować, satysfakcja gwarantowana. Jak najlepiej

przygotować się do tych wyzwań?

TEKSTY

189

Nie ma pewności, że jeśli skończymy uczelnię ekonomiczną, na pewno zostaniemy biznesme

nami czy menedżerami.  Przygotowanie biznesowe w zakresie marketingu czy zarządzania jest po
trzebne, kiedy wiążemy swoją karierę z pracą w dużych organizacjach, spółkach kapitałowych, o za
trudnieniu  powyżej  100-150  osób,  działających  w  trudnych  branżach,  zajmujących  się  kilkoma
sektorami rynku. W  przypadku małej  firmy,  np.  rodzinnej,  przede wszystkim  trzeba wiedzieć,  co
chce się osiągnąć i cały czas podążać w tym kierunku. Ważne jest również podejście do pracowni
ków, zachęcanie ich, żeby szli w tę samą stronę. Oczywiście, wykształcenie w kierunku biznesowym
bardzo się przydaje, ale nie jest najważniejszym elementem. Ważna jest także umiejętność trzeźwe

go spojrzenia na życie, także osobiste.

Ludzie, którym udaje się zająć wysoką pozycję w hierarchii świata biznesu, nie zawsze potrafią

pogodzić życie zawodowe z jakimkolwiek innym aspektem egzystencji. Szybkie tempo życia, nie

ustanne obowiązki, stres. Bezustanne bycie w pracy. Jednak nie tylko to jest ceną sukcesu. Często

praca przekłada się na zasobność portfela i możliwości, jakie pojawiają się przed biznesmenem. Biz
nesowe spotkania, wyjazdy. Nagle ginie gdzieś czas na życie rodzinne czy tworzenie więzi z innymi
ludźmi. Kiedy przychodzi refleksja, że gdzieś po drodze zgubiliśmy coś ważnego, często jest już za
późno. Okazuje się, że zostaliśmy sam na sam z firmą i gronem ludzi, którym opłaca się przebywać
w naszym towarzystwie.

Biznesmen powinien być trochę jak kot - czujny, przewidujący, nieobawiający się wyruszyć na

łowy i powiększyć terytorium zysków. Warto również opanować umiejętność spadania na cztery

łapy i nie dopuszczać do sytuacji, w której porażka zniechęca przed kolejnym dużym polowaniem.

Anna Marszałek,

Perspektywy nr 1/2006

190

TEKSTY

V. Augustowskie... dni

Jeżeli chcesz popływać po czystych i cichych jeziorach, pochodzić po jeszcze niezdeptanych lasach

- musisz przyjechać w Augustowskie. Dlaczego? Bo tu jest pięknie, w porównaniu z Mazurami

pusto i turystów nie traktuje się jak intruzów.

W Augustowie w chwili obecnej mieszka 30 000 osób. Miasto zajmuje powierzchnię 8093

hektarów, z czego wody stanowią 26, a lasy 35 procent. Jest najstarszym miastem Suwalszczyzny.

Powstało najprawdopodobniej jeszcze w czasach zasiedlenia olbrzymich puszcz przez Jaćwingów.
Pierwsza wzmianka o osadzie nad Nettą pochodzi z 1496 roku i dotyczy komory pobierającej cło

przy przeprawie rzecznej.

W latach 60. sławę przyniosły miastu piosenki „Augustowskie noce” i „Siedem dziewcząt

z Albatrosa”. Dziś gości przyciąga tu możliwość doskonałego aktywnego wypoczynku i kontaktu

z nieskażoną przyrodą. A w dodatku jest tu kilka ciekawych miejsc do obejrzenia. Pierwsze wra

żenie uderza... w nozdrza. Zapach smukłych sosen i czystego powietrza sprawia, że chce się oddy
chać dosłownie pełną piersią. Nie ma tu przemysłu, wobec czego wiele gospodarstw nastawionych

jest na przyjmowanie turystów. Rośnie liczba przytulnych pensjonatów - z miejscem na ognisko

W Augustowie ścieków nie odprowadza się do jeziora, dymiące kotłownie węglowe nie zatru

wają powietrza, nic zatem dziwnego, że w 1993 r. miastu nadano status uzdrowiska. Jakie przypad

łości leczy się tutaj najskuteczniej? Jeżeli masz kłopoty z drogami oddechowymi - tutaj na pew

no poczujesz znaczną ulgę. Przyjmowani są tu także kuracjusze ze schorzeniami reumatycznymi

i układu krążenia - dla nich w pobliżu miasta wydobywa się uzdrawiające borowiny. Nie można
zapomnieć o wspaniałej wodzie mineralnej, wydobywanej z jednego z najgłębszych ujęć w kraju,

sięgającego 482 m. „Augustowianka”, bo o niej mowa, zawiera aż siedem składników o wartościach

leczniczych. Woda jest bardzo smaczna i świetnie gasi pragnienie.

Augustów to centrum sportów wodnych. I nie ma w tym nic dziwnego - miasto z każdej strony

w wodzie spędzać całe dnie. Nad jeziorem Necko na turystów czeka nie lada atrakcja - zamonto

wano tu jedyny w Polsce wyciąg dla narciarzy wodnych (760 m długości).

Puszcza Augustowska wyrosła na terenie o najbardziej surowym, oprócz górskiego, klimacie

Polski. Aż trudno uwierzyć, że średnia roczna temperatura wynosi tu tylko

°C. Onegdaj polowali

tu książęta litewscy i królowie polscy, dziś na łowy może wyjść każdy. Z lornetką. W sosnowych
i sosnowo-świerkowych borach, prócz zwierząt, które przy odrobinie szczęścia można spotkać także

w innych regionach kraju, tylko tu żyją ptaki, których rodowód sięga

1 0 0 0

lat p.n.e. Chcecie zoba

czyć kwiczoła, krzyżodzioba czy orła grubodziobego? Uzbrójcie się w dobrej klasy lornetkę i dużo,
dużo cierpliwości.

Jako że puszczę przecinają cztery rzeki: Czarna Hańcza, Rospuda, Blizna i Marycha, i jest tu

kilka przepięknych jezior, w tym największe w regionie Wigry, wytyczono przez puszczę wiele ozna

TEKSTY

191

kowanych szlaków kajakowych i pieszych, które można także pokonać na rowerze. Jeżeli podczas

wędrówki traficie nad jezioro Wigry, zajrzyjcie koniecznie do zbudowanego w 1667 r. klasztoru

kamedułów. Bracia ci, sprowadzeni do Polski przez Jana Kazimierza, wsławili się założeniem pierw

szych na tych terenach hut żelaza, kuźni i smolarni.

Kanał Augustowski to nie jedyny ciekawy szlak wodny, który warto poznać. Augustów, oto

czony  ze  wszystkich  stron  wodami,  otwiera  przed  kajakarzami  wiele  możliwości.  Do  ciekawych
tras należą:  spływ Czarną Hańczą,  kanałem Bystrym do Sajna lub  Biebrzą do Narwi.  Kajakarzom
o zaawansowanych umiejętnościach można polecić spływ Blizną. Każdy, kto pokusił się o pokona
nie tej trasy, mówi, że wszelkie trudy rekompensowane są zapierającymi dech w piersiach widokami
ostępów puszczańskich.  Chwyćmy za wiosła! Warto,  bo mieszkający tu ludzie mają „pyszny”  spo
sób zarabiania -  na trasach szlaków sprzedają jagodzianki,  słodkie buły lub inne specjały tutejszej

kuchni. Palce lizać!

Dobre Rady nr 9/2002

192

TEKSTY

VI. Sztuka dawania

Są od zawsze

Prezenty bywają tak różne, jak różne są okazje  i  obyczaje.  Nie  ma jednak społeczności,  która nie
znałaby pojęcia „dar”. Starożytni ofiarowywali sobie piękne niewolnice i zdolnych kucharzy. Dzisiaj
bogacze obdarowują się ekskluzywnymi samochodami,  zegarkami znanych marek z limitowanych
serii  lub  brylantami.  Statystyczni  państwo  Kowalscy -   perfumami,  skórzaną  galanterią czy  arty
kułami  gospodarstwa  domowego.  Bez  względu  jednak  na  status  majątkowy  darczyńcy,  prezent

powinien być wyrazem sympatii, gościnności i dobrych życzeń. Prezenty mówią wiele o darczyńcy,

jego intencjach, guście, a nawet poczuciu humoru.

Z okazji świąt

Boże Narodzenie to najpiękniejsze święta w roku. Jak przed wiekami, oprócz wymiaru religijne

go, niosą poczucie wspólnoty, solidarności i życzliwości. I oczywiście większość z nas nie wyobraża

sobie tych świąt bez prezentów. Według badań Pentora 81 procent Polaków deklaruje, że w ich

domach panuje zwyczaj obdarowywania się podarkami. Ten pociąg do szczodrości znakomicie uła
twiają nam handlowcy. Niesieni falą euforii wyruszamy na zakupy, tracąc poczucie rzeczywistości

stanu majątkowego naszego konta. Nim poddamy się urokowi świątecznych dekoracji, warto prze

myśleć, co komu podarujemy oraz ile z domowego budżetu możemy na to przeznaczyć.

Co dawać?

Prezent nie musi być idealny, liczy się przede wszystkim pamięć - mówimy z przekonaniem. To

prawda, ale dobrze byłoby znać upodobania obdarowanego, jego preferencje i oczekiwania. Prezent

nie powinien być zbyt tani, ani zbyt drogi. Dobrze, jeżeli jest oryginalny. Jeśli więc odważymy się

podarować skarpetki (tylko najbliższym), to nie z hipermarketu, ale zabawne - z palcami w pieski,

mikołaje albo przeciwnie - wytworne. Sweterek? Owszem, ale nie z wyprzedaży - raczej ze snobi
stycznego lumpeksu albo wydziergany osobiście. Zawsze dobrym podarunkiem są książki - piękne

albumy z reprodukcjami malarstwa czy fotografiami, artystyczne akty, encyklopedie sztuki staro

żytnej, teatru, filmu. Jeśli jesteśmy pewni, że ktoś kompletuje filmy lub jest fanem określonego ga
tunku muzyki, sprawimy mu przyjemność takim właśnie podarunkiem. Zapalony filatelista będzie

w siódmym niebie, gdy zdobędziemy dla niego wyjątkowy znaczek.

Czego nie dawać?

Nie wypada dawać w prezencie butów - bo wróżą odejście, zegarka - bo odmierza upływają

cy czas do śmierci, ostrych przedmiotów - bo tną przyjaźń, chusteczek do nosa - bo znajomość

skończy się wielkim płaczem, pereł - bo symbolizują łzy i zapowiadają tragedię, pustych portfeli

- zapowiadają biedę i nieszczęście. Rozwiązaniem jest włożenie do środka najmniejszej choćby mo

nety na szczęście, na pomnożenie fortuny. Pod karą kompromitacji nie dajemy też wyrobów z logo
firmy, w której pracujemy.

Jak dawać?

Upominki zawsze działają na emocje. Aby podtrzymywać dobre stosunki, te oficjalne i całkiem

prywatne, musimy nauczyć się dawać. W interesach nigdy nie są bezinteresowne, ale i tu liczy się

TEKSTY

193

wobec przełożonych.

Jak unikać nietaktu?

Jeśli nie mamy pomysłu na prezent, zawsze w dobrym guście będzie bukiet kwiatów dla kobiety

i dobry alkohol dla mężczyzny. Nie przynośmy jednak Francuzom szampana czy perfum, Szkotom

whisky, a Czechom - kryształów. Prezenty sugerują, co myślimy o obdarowanym. Wręczając książ

kę, podkreślamy jego erudycję, wyroby artystyczne - dobry gust, elektroniczne gadżety - otwartość
na współczesne trendy.

Najpiękniejsze skromne

Jeśli zamierzamy podarować prezent cudzoziemcom, należy poznać zwyczaje panujące w kraju

naszej wyprawy. Nie przynośmy podarków zbyt drogich. Wprawimy gospodarzy naszą hojnością

w zakłopotanie, będą czuli się zobowiązani do rewanżu podarkiem o tej samej wartości. Mistrz

etykiet, ambasador Edward Pietkiewicz, podkreślał, że „ofiarowując skromne upominki, zyskujemy

wielkich przyjaciół. Drogie traktowane są na ogół jako próba przekupstwa”. Warto sobie wziąć do

serca tę radę, często bowiem zapominamy o podarunku najprostszym, który nic nie kosztuje. Przy
słowie powiada, że najpiękniejszym ze wszystkich prezentów jest przyjazne słowo.

Iwona Derda,

Focus nr 12/2005

194

TEKSTY

VII. Nie lekceważ Morfeusza

C z y to nie jest przygnębiające, że aż jedną trzecią swojego życia przesypiamy? Sen to jednak tyl

ko pozorna strata czasu. Często masz tak napięty plan dnia, że doba wydaje się za krótka, aby ze

wszystkim zdążyć. Szkoda ci życia na spanie. Gdybyś tylko mógł wykorzystać ten czas na pracę,

naukę, zabawę, a zaległości odespać na emeryturze... Kusząca myśl.

Niestety, spać musisz i to w miarę regularnie. Ma to szczególne znaczenie właśnie teraz, kiedy

ieszcze się rozwijasz. Dlaczego? Najwięcej hormonów regulujących procesy wzrostu i odnowy orga
nizmu wydzielanych jest podczas snu. Jego brak nie tylko powoduje zmęczenie, osłabienie pamięci,
zaburzenia koncentracji i sprawia, że mózg pracuje na zwolnionych obrotach. Wywołuje też zmia
ny nastroju - rozdrażnienie, apatię, może prowadzić do depresji.

Ale to nie jedyne powody, dla których nie warto zarywać nocy. Podczas snu nasz umysł nie

pozostaje bezczynny. Przeciwnie - następuje wówczas selekcja i utrwalenie zapamiętanych w ciągu
dnia wiadomości. Dowiedziono, że sześć godzin snu po dniu nauki sprawi, iż następnego dnia

pamięta się więcej, niż gdyby przez te sześć godzin nadal powtarzać materiał. Wprawdzie sztuczki
z wkładaniem zeszytu pod poduszkę, aby wchłonąć zapisane tam mądrości, bywają zawodne, ale
i wkuwanie przez całą noc jest mało efektywne.

Nawet jeśli zapamiętasz materiał, to na bardzo krótko. Ucząc się w ten sposób przed maturą,

może i opanujesz go i z powodzeniem odtworzysz następnego dnia. Jednak na dłuższą metę wszyst
ko najprawdopodobniej wyleci ci z pamięci i będziesz musiał wkuwać od początku. Ze zdumie
niem stwierdzisz, że wiele z tych wiadomości jest dla ciebie zupełnie nowych, jakby twoja pamięć

w ogóle ich wcześniej nie zarejestrowała.

Sen nie tylko pomaga w uporządkowaniu zdobytej wiedzy, ale może być też źródłem inspiracji.

Znane dzieła artystów czy przełomowe teorie wielkich myślicieli nierzadko rodziły się podczas
nocnych wizji. Sny miały ogromny wpływ m.in. na twórczość Mickiewicza, a Einstein systematycz
nie stosował stan półsnu do przemyśleń, analiz i rozwiązywania problemów. Natomiast niemiecki

chemik, EA. Kekule von Stradonitz, odkrył wzór strukturalny benzenu, gdy przyśniło mu się sześć

małp trzymających się za ogony.

We śnie przestają bowiem istnieć wszelkie narzucone świadomie ograniczenia. Jest to stan,

w którym  do  głosu  dochodzi  podświadomość.  Dzięki  temu wkraczamy  w stan  idealny  do  krea
tywnego  myślenia,  ponieważ  sprzyja  on  luźnym  skojarzeniom  i  lepszemu  przypominaniu  sobie
nabytych  informacji,  nawet bardzo  starych.  Zapotrzebowanie na sen wiąże się z naszym wiekiem

i jest dosyć zróżnicowane.

W pierwszych dniach życia noworodek śpi nawet do dwudziestu godzin na dobę, a sześcioletnie

dziecko już o połowę mniej. Optymalna ilość snu dla dorosłego człowieka to

7 - 8

godzin. Wtedy

czujemy się najlepiej. Ludzie starsi potrzebują już zaledwie 5-6 godzin. Są to medycznie uogólnione

wymagania. Tak naprawdę długość snu zależy od indywidualnych potrzeb. Jedni po dobrze prze

spanej nocy muszą jeszcze uciąć sobie drzemkę w ciągu dnia, inni funkcjonują znakomicie nawet

po czterech godzinach snu. Czasami taka wytrzymałość wydaje się nieprawdopodobna, np. Thomas
Edison sypiał tylko dwie godziny w ciągu doby. Jednak tacy rekordziści to zwykle osoby cierpiące na
bezsenność, która jest wymagającą leczenia chorobą. Zastanówmy się teraz, co się dzieje w czasie snu.

TEKSTY

195

Zamykamy oczy. Po pewnym czasie aktywność mózgu zaczyna spadać, umysł się uspokaja. Od

pływamy, choć nie jest to jeszcze właściwy sen. Czasem doznajemy uczucia, jakbyśmy spadali i nagle

budzimy się, ale tylko na moment. Za chwilę w naszym umyśle zaczynają pojawiać się nielogiczne,
oderwane od siebie obrazy i skojarzenia, tracimy kontakt z rzeczywistością. Fale mózgowe zwalnia

ją coraz bardziej, mięśnie rozluźniają się i następuje stopniowe wyłączenie świadomości. Dopiero

teraz śpimy głęboko. Od tego momentu nasz sen przechodzi dwie powtarzające się cyklicznie fazy.

W fazie snu wolnofalowego zwalniają wszystkie procesy organizmu. Oddychamy płytko i po

woli, serce bije wolniej, spada ciśnienie krwi i temperatura ciała, mięśnie odprężają się. Do krwi

uwalniany jest hormon wzrostu, dzięki któremu organizm regeneruje się. Jeśli ktoś spróbuje nas

teraz na chwilę obudzić, rano nie będziemy tego pamiętać.

W kolejnej fazie tzw. snu paradoksalnego (faza REM) oddech i bicie serca przyśpieszają, a gałki

oczne zaczynają się gwałtownie poruszać we wszystkie strony (stąd skrót Rapid Eye Movements

- szybkie ruchy oczu). To właśnie wtedy pojawiają się marzenia senne. Umysł skierowany jest na

odbieranie świata stworzonego przez naszą podświadomość. Bodźce z zewnątrz co prawda docierają
do  mózgu,  lecz zazwyczaj  są ignorowane.  Mamy całkowicie sparaliżowane mięśnie,  by nasze ciało
nie „odgrywało”  ruchów wirtualnego ciała ze snu. Jeśli ktoś nas teraz obudzi,  na pewno będziemy
pamiętali,  co nam się śniło.  Faza REM  pojawia się regularnie co  90  minut,  a więc możemy mieć
nawet 4-5  różnych snów w ciągu nocy.

Kto wie, może i w naszych snach pojawiają się odkrywcze pomysły, tyle że ich po prostu nie

pamiętamy.  Bo  choć wszyscy,  bez wyjątku,  miewamy sny,  to  często  zaraz po  przebudzeniu zapo
minamy ich  treść.  Dzieje się tak w zależności od  tego, w której  fazie snu się zbudzimy.  Poza tym
podświadomość zapisuje fabułę snu w innym rejonie pamięci (tzw. pamięci krótkotrwałej)  niż ten,
z którego korzysta świadomość.  Kiedy się budzimy, przeprogramowujemy się na inny obszar i sen

ulatuje. Istnieje jednak szereg naukowo opracowanych technik zapamiętywania snów i sterowania
nimi, co pozwala na wykorzystywanie ich do własnych potrzeb. Metody te, oparte głównie na au
tosugestii, wymagają konsekwentnego treningu, ale stosować je może z powodzeniem każdy z nas.

Beata Żmichowska,

Perspektywy nr 1/2004

196

TEKSTY

VIII. Cały czas żyję z głową w chmurach

-Jeździsz po świecie, robisz reportaże dla telewizji, zdjęcia do „National Geographic”, w czasie

wakacji prowadziłeś „Lato z Jedynką”, a od jakiegoś czasu zapowiadasz pogodę. Kim ty właściwie

jesteś?

- Dziennikarzem-reporterem, który opisuje świat. Ale tak naprawdę jestem wszystkim po tro

pewna filozofia, która jest mi obojętna.

- Kiedy zdałeś sobie sprawę, że chcesz jeździć po świecie?
- Jako chłopak siedemnaście razy przeczytałem „Przygody Tomka na Czarnym Lądzie”. Potem

zupełnie przypadkowo zacząłem studiować egiptologię. Najpierw dostałem się na filologię klasycz
ną, żeby poznawać grekę i łacinę. Ale było to żmudne zajęcie, a ja jestem człowiekiem niecierpli-
wym. I zrezygnowałem.

- A pamiętasz swój pierwszy zagraniczny wyjazd?
- Od dzieciństwa moim marzeniem było zobaczenie... Krety. Chciałem sprawdzić, czy to na

prawdę  moja wyspa  (śmiech).  Trzy dni  pracowałem przy zbiorze winogron,  ale  szybko  mi  się  to
znudziło  i zacząłem się rozglądać.  Poznałem niezwykłych  ludzi,  zobaczyłem, jak żyją,  i doszedłem
do wniosku, że jeżdżenie po świecie i przyglądanie się temu, co robią inni, jest świetnym pomysłem
na życie. W   1987 roku pojechałem do Egiptu na roczne stypendium.  I to dopiero było zderzenie
z odmiennym światem.  Byłem prawie wszędzie. Poznałem smak wolności człowieka, który nie ma
żadnych zobowiązań poza zawodowymi. Wiedziałem już, że nie będę jeździł, żeby zaliczać zabytki,

ale będę stawiał sobie cele i realizował je.

- Na przykład?
- Choćby film o ojcu Beyzymie, polskim misjonarzu tatarskiego pochodzenia, który na począt

ku XX w. stworzył na Madagaskarze najnowocześniejszy na owe czasy ośrodek leczenia chorych na

rrąd. Albo reportaż o maharadży, który przyjaźnił się z Paderewskim, a w czasie II wojny światowej

przyjął tysiąc polskich dzieci. Wybudował dla nich specjalne osiedle, szkołę i opiekował się do
końca wojny.

- I nagle okazało się, że poznawanie świata jest ważniejsze niż dom, rodzina, miłość?
- Zawsze chciałem mieć ciepłe i bezpieczne miejsce, do którego mógłbym wracać, żeby odpocząć.

- Ale z żoną się rozwiodłeś?

- Dziennikarze wciąż o to pytają. A ja żyję chwilą, dniem dzisiejszym. Tamten związek to już

historia.

- Ale był?
- Miałem 28 lat, z Edytą wzięliśmy ślub bez przygotowania. Była wtedy prezenterką w WOT.

Byliśmy razem na Madagaskarze, na Mauritiusie zrobiliśmy pierwszy film, prowadziliśmy w tele

wizji program o podróżach...

- I co się stało?
- Dziś mam lat 40 i wiem, że ślub jest bardzo ważną rzeczą, że jeśli człowiek chce się zgrać

z drugim człowiekiem, muszą ze sobą beczkę soli zjeść. A my nie zdążyliśmy Ona chciała mieć
dom, rodzinę, dzieci, a ja wciąż miałem głowę w chmurach.

TEKSTY

197

- Marzenia pani Edyty spełniły się?
- Tak. Jest rzecznikiem prasowym Polskich Portów Lotniczych. Ułożyła sobie życie prywatne

- ma dom, dziecko. Jest szczęśliwa. Do dziś jesteśmy w wielkiej przyjaźni.

- Kiedy zaproponowano ci prowadzenie prognozy pogody, zadzwoniłeś po radę właśnie do

niej?

- Tak, bo gdy ona dostała propozycję pracy, też się radziła. Powiedziała, żebym się nie zastana

wiał. Że w klimacie, w którym wszyscy uzależniamy swoje życie od pogody, jest to jedna z najbar

dziej oglądanych pozycji w programie telewizyjnym.

- Ale jesteś przed kamerą inny niż reszta prezenterów pogody?
- Jestem sobą. I mówię o pogodzie tak, by wszyscy mnie rozumieli. Dlatego np. nie mówię,

że idzie zatoka niżowa z frontami atmosferycznymi, ale że znad Atlantyku sunie gigantyczne kłę

bowisko chmur, które znajdą się nad Polską i że będzie padał deszcz i będą waliły pioruny. A jeśli

mówię o chmurach czy chłodnym powietrzu polarnym, to je pokazuję. Wyobraźnia widza zaczyna
pracować i nie czeka tylko na to, żeby usłyszeć, czy będzie zimno, czy ciepło.

-  Ludzie akceptują ten twój pokaz?
-  Spotykam się z ogromną sympatią.  Dostaję wiele listów...
-  Z ofertami matrymonialnymi też?
-  No pewnie.  Gdy jeżdżę po  Polsce,  robię programy na żywo -  wtedy zwykłe  te panie sprzed

telewizora zagadują mnie, zapraszają na kawę. Na ogół nie mam czasu i grzecznie odmawiam.

- Podróże kształcą, ale też sporo kosztują?
- Zarabiam na nie w kraju, robię za granicą reportaże. Przez półtora roku siedziałem w Izraelu,

przygotowując ze znajomą album „Moja Ziemia Święta”. Robiłem zdjęcia, ona napisała tekst. Mam

w Izraelu przyjaciół, w Tel-Awiwie mieszkałem u koleżanki, która była szefową Reutersa.

- A jak to jest, kiedy wracasz z podróży do domu, w którym nikt na ciebie nie czeka?
- Czeka, czeka. Nie jest tak źle - proszę choćby spojrzeć na moją suczkę Kredę. Nie jestem

samotnikiem, ale nic więcej już ze mnie nie wyciśniesz...

Rozmawiał Tomasz Brunner,

Przyjaciółka, 20.09.2005

198

TEKSTY

IX. Pracownik naprawdę wirtualny

Polacy siedzą w pracy dłużej niż inni... Tylko czy pracują? Nie, dobrze się bawią lub dorabiają do

pensji.

WojtekTamowicz, dziennikarz jednego z wortali internetowych, nie pamięta, kiedy swój dzień

pracy zaczynał inaczej.  Po zalogowaniu się na komputerze automatycznie włącza mu  się komuni
kator  internetowy,  a  on  zaczyna  odpowiadać  na zaczepki  kolegów.  Komunikator  można  ustawić
tak,  by uruchamiał się dopiero  na żądanie,  ale po  co  to  robić?  Kumple -  pracownicy poważnych
koncernów -  pomyśleliby wtedy, że zachowuje się jak dziwak. -  Jeśli ktoś mówi Ci „cześć”,  trzeba
się przywitać -  tłumaczy.  Po „cześć” pada pytanie:  „co słychać?”, a po „co słychać?” rozpoczyna się

już długa dyskusja - o meczach albo filmach, które poprzedniego dnia wszyscy oglądali w telewizji,

a teraz na spokojnie mogą się podzielić swoimi komentarzami.

Refleksja przychodzi około godziny 11. Wówczas wypada się zabrać do pracy. Wypada, ale nie

trzeba. - Do południa stawiam pasjansa, potem gram w strip-pokera, a jak mi się znudzi, ściągam

nowe gierki z portalu dla znudzonych pracą Zagraj.pl. Raz w pracy obejrzałem cały film na DVD
..Potwory i spółka”. Jak to zrobiłem? Słuchawki na uszy, a dla stworzenia pozorów, co jakiś czas

przerwy na fajkę. Odchodząc od komputera wystarczy powiedzieć: „Jak od tych liter bolą oczy”
- opowiada Wojtek, który nie widzi nic złego w tym, że praca stała się dla niego dobrą zabawą.

Inaczej Piotr Batolski, który przy firmowym biurku nie chce marnować czasu. Do firmy zaczął

nawet przychodzić wcześniej niż dotąd. - Warszawska sesja giełdowa zaczyna się już nie o

1 0

, ale

o 9.30 - tłumaczy 27-letni Piotrek, chociaż jego praca z giełdą nie ma nic wspólnego. Piotrek jest

pracownikiem działu handlowego firmy organizującej konferencje. Do jego oficjalnych obowiąz

ków należy zdobywanie klientów. Ale w godzinach pracy zajmuje go przede wszystkim dokładne
śledzenie wskaźników giełdowych i zlecanie przez strony biur maklerskich kupna i sprzedaży akcji.

W ten sposób co miesiąc do pensji dorabia średnio dwa tysiące złotych. Jak w takim razie rozlicza

się z obowiązków wobec szefa?

Proste. Przyzwyczailiśmy prezesa z kolegami z działu, że załatwienie jednego-dwóch klientów

to maksimum tego, co możemy osiągnąć w ciągu tygodnia. On w to uwierzył, bo wie, że rynek

iest trudny. Sam dużo pracuje poza biurem, więc nie wie, czym się zajmujemy - opowiada Piotrek.

Dziś w ten sposób „pracują” przede wszystkim urzędnicy, sekretarki, informatycy, bankowcy

i inni, których zajęcie sprowadza się do korzystania z komputera. To ci mają szansę zostać cyberle-

niami i tych dotyczy nowy problem.

Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Polacy spędzają w pracy

więcej godzin niż Amerykanie, Brytyjczycy i Niemcy, Pracujemy rocznie 1956 godzin, podczas gdy
Japończycy zaledwie 1801 godzin, a Francuzi jedynie 1431. Wyprzedzają nas tylko Czesi i mieszkań

cy Korei Południowej. To oficjalne statystyki. Ale do pracoholizmu nam daleko. Pracę wykorzystu

jemy bowiem do załatwiania na komputerze prywatnych spraw. Na Zachodzie zjawisko włóczenia

się godzinami po stronach internetowych niezwiązanych bezpośrednio z obowiązkami zawodowymi
zostało ochrzczone mianem cyberslackingu (od angielskiego sla ck er- leń). Problem nasilił się w Pol
sce kilka lat temu, gdy popularne stało się używanie komunikatorów internetowych. Wciąż jednak
zjawisko przez wielu pracodawców nie jest traktowane poważnie. - U nas będzie o tym głośno, gdy

niektóre firmy wskutek lekceważenia obowiązków przez pracowników znikną z tynku - mówi Justy

TEKSTY

199

na Adamczyk, na co dzień zajmująca się na Politechnice Gdańskiej e-marketingiem i zagrożeni

jakie niesie Internet dla firm, autorka badań na temat cyberslackingu w Polsce.

Tymczasem Amerykanie już podliczyli: ich firmy na każdym pracowniku tracą sześć ty

dolarów rocznie. Amerykanin obija się średnio dwie godziny dziennie, nie włączając w to reguł

nowych przerw, na przykład na lunch - tyle wynika z ankiety serwisu Salary.com przeprowadź

wśród 10 tysięcy osób. Właśnie dlatego na Zachodzie pracodawcy bez oporów zwalniają pracc

ków za wykorzystywanie sieci do celów niezwiązanych z pracą, a sprawy sporne oddają do są
Choć, jak się okazuje, sądy nie zgadzają się z pracodawcami. W czerwcu tego roku szkocki trył
nakazał jednej z firm cali centre znalezienie nowej pracy jej byłym pracownikom, mimo że ci v

gu sześciu dni wymienili między sobą tysiąc prywatnych e-maili! Zdaniem sądu prawo użyv
skrzynki pocztowej w firmie nie było jasno zdefiniowane. Mimo to według badań kaliforni
spółki Proofpoint, która tworzy oprogramowanie zwiększające bezpieczeństwo w Internecie,

w ciągu ostatniego roku w przeszło co czwartej amerykańskiej firmie zwolniono osoby, które ła

firmowe zasady e-korespondencji, czyli na przykład wysyłały prywatne listy do znajomych.

W Polsce firmy nie chwalą się procesami. Wiadomo jednak, że doszło już przynajmni

kilku. Głośna była ubiegłoroczna sprawa między burmistrzem Mińska Mazowieckiego a urzęc
ką,  która umieściła swoją wizytówkę na jednym z serwisów randkowych,  i przypadek pracom
Ministerstwa Infrastruktury o pseudonimie „Lala Laleczna”,  który w godzinach pracy zosta\
forach  internetowych tysiące wpisów także  o  tematyce seksualnej  (tu do  procesu nie doszło
cownik nie został zwolniony, tylko odcięty od sieci).

Z ankiet Justyny Adamczyk „Internet w pracy” przeprowadzonej wśród 300 polskich pr

ników i pracodawców wynika, że prawie połowa ankietowanych wykorzystuje w pracy Interr

prywatnych celów bez ograniczeń. Tylko trzy procent nigdy nie załatwiało własnych spraw
sieć w pracy. Szokuje to, że co czwarty Polak nie boi się robić w pracy zakupów w sieci, a co

- przeglądać serwisów pośrednictwa pracy. Z kolei z badań TNS OBOP wynika, że ponad p

osób korzystających z czatów i komunikatorów robi to w godzinach pracy - między

a 18.

Pomysłów na obijanie się w pracy jest jednak dużo więcej. - Jeśli ktoś chce i umie się uki

może siedzieć w necie cały dzień.  Samo oglądanie spamu z filmikami i dowcipami od znajc
zajmuje mi kilkanaście minut dziennie. A serwisy randkowe, czaty,  grupy dyskusyjne, załat
przelewów bankowych za domowe rachunki,  polowanie na ciekawe towary na aukcjach... -
Piotrek Batolski.  Dla znudzonych firmą powstają setki serwisów oferujących zabawy pozw;

„efektywnie marnować czas”.

Taki styl pracy to wina kultur organizacyjnych panujących w firmach - komentuje psy

Tatiana Ostaszewska-Mosak. - W wielu biurach rzetelna praca po prostu nie jest doceniana,

też moda na zostawanie po godzinach. Siedząc dłużej w pracy, czujemy się usprawiedliwieni
skrępowani załatwianiem tu prywatnych spraw. Uznajemy, że pracodawca jest nam coś winie
obijanie się w pracy ma jakiś sens, w sytuacji gdy większość firm i tak rozlicza swoich pracom
z zadań, a nie z przesiedzianych godzin w biurze? Zdaniem pracowników tak, bo szefowie
nie są w stanie dokładnie określić, ile dane zadanie może zająć nam czasu.

KrzysztofSzcze

Przekrój, 20.1

200

TEKSTY

X. Nieśmiertelne marzenie

B ib lijn i patriarchowie byli długowieczni. Adam miał żyć 930 lat, Noe 950, a wszelkie rekordy
pobiłby Matuzalem, dożywając 969 lat. Czy kiedykolwiek zdołamy im dorównać? Nauka nie po

zostawia złudzeń. Gdyby ciało ludzkie nie ulegało starzeniu i zniszczeniu, należałoby zanegować
wszelkie prawa fizyki i chemii. Świadomość, że jest to niemożliwe, nie przeszkadza nam jednak

snuć marzeń o nieśmiertelności.

Już w epoce kamiennej ludzie nie mogli pogodzić się z myślą, że śmierć jest kresem ich egzysten

cji. Gdyby było inaczej, nie umieszczaliby w grobach przedmiotów, które miały pomagać zmarłym
w pośmiertnej wędrówce. Nie układaliby zwłok w kierunku wschodzącego słońca, które gasnąc
wieczorem, o świcie odradzało się do nowego życia. Wierzyli, że taki sam cykl jest przeznaczeniem
człowieka. Wpisana weń konieczność umierania świadczyła jednak o ludzkiej niedoskonałości.

Prawdziwa i bezbolesna nieśmiertelność była zastrzeżona dla istot wyższych - bogów, duchów,

herosów.

Nieuchronnie nasuwało się więc pytanie, czy tymi dobrodziejstwami nie mogliby się podzielić

z ludźmi? Wyobraźnia podpowiadała, że tak. Nawet mędrcy, którzy powątpiewali w prawdziwość

mitów, wierzyli w istnienie Wysp Szczęśliwych, których mieszkańcy dożywają tysięcy lat bez cho
rób i cierpienia. Im jednak lepiej poznawano świat, tym mniej pozostawało w nim miejsca na

złudzenia.

Inaczej życie wieczne traktują wielkie religie, według których wszystko, co materialne musi

przeminąć, a trwała i wieczna jest jedynie dusza. Skoro Bóg obiecał wieczne życie dopiero po śmier
ci, zwracanie się do niego z prośbami o nieśmiertelność na tym świecie byłoby czynem nagannym.

Ale pozostawał jeszcze diabeł. Igranie z mocą nieczystą przynosiło doraźne korzyści, było jednak

bardzo ryzykowne, a ceną za uratowanie ciała mogła być utrata duszy.

Ludzie próbowali więc rozgryźć tajemnicę nieśmiertelności także na własną rękę. Działania szły

w dwóch kierunkach - szukania gotowych przedmiotów, które same z siebie mają moc przedłu

żania życia,  lub  ich stworzenia. Trud samodzielnego wyprodukowania eliksiru życia podejmowali
alchemicy.  Według nich w niedoskonałej  materii została uwięziona boska iskra.  Gdyby  udało  się
nad  nią  zapanować,  człowiek  posiadłby  środek  przezwyciężający  wszelkie  ułomności  -   również
chorobę i śmierć. Kluczem do odkrycia największej  tajemnicy był kamień filozoficzny. Próbowano

wytworzyć, mieszając w różnych proporcjach rtęć i siarkę oraz przeróżne dodatki, od ołowiu

po krew. Efekty były najczęściej odwrotne do zamierzonych, gdyż większość używanych substancji
miała właściwości toksyczne i zamiast wydłużać, skracała życie.

Współczesna nauka nie tyle wydłuża życie, ile likwiduje przyczyny, które je skracały. Nowe

odkrycia rodzą nowe nadzieje, jak na przykład hibernacja, czyli zamrożenie ciała w ciekłym azocie.
Nie ma żadnej pewności, że powrót do życia kiedykolwiek nastąpi. A gdyby nawet tak się stało, to
czy człowiek przebudzony w innej epoce potrafiłby się w niej odnaleźć?

Najnowszy pomysł na nieśmiertelność to przeniesienie zawartości mózgu do rzeczywistości

wirtualnej, w której nie podlegałaby procesom zniszczenia. Ponieważ o tym, kim jesteśmy i co

czujemy, nie decydują nogi czy żołądek, lecz świadomość, to ją należałoby uwieczniać po wsze
czasy. Przepis ten wydaje się całkowicie absurdalny, jednak jego entuzjaści odwołują się do analogii

TEKSTY

201

XI. Palmy sięgają do nieba

M a ł a , cicha wieś Łyse zaszyta w Puszcz)' Zielonej w Niedzielę Palmową tętni życiem. W barw
nych ludowych strojach zjeżdżają się Kurpie z całej okolicy. Zjawiają się setki turystów ciekawych
regionalnego obyczaju. Na polanie koło Gminnego Ośrodka Kultury wyrasta kolorowe miasteczko

dużych namiotów i przyczep samochodowych. Przed główną mszą o godzinie 12.00, spod drewnia

nego kościółka rusza uroczysta procesja. Kobiety i mężczyźni niosą w niej ponad sto palm. A palmy
są to niezwykłe - sięgają wysoko, do nieba. Przyciągają oczy żywą zielenią, kolorowymi kwiatami,
długimi wstążkami i ozdobami z bibułki.

Tego samego dnia 500 kilometrów na południe, na Podbeskidziu - w Nowym Sączu, Rabce,

Lipnicy Murowanej, Tokarni czy Podegrodziu -  wierni niosą w procesjach także niezwykle wyso
kie i kolorowe palmy.  By je zrobić jak należy, jeden z mistrzów w tej  sztuce,  Franciszek Szkaradek
z  Nowego  Sącza,  zbiera  trzcinę już w sierpniu  i  we wrześniu.  Palma  ma  znaczenie  symboliczne.

W Arabii, Afryce i Polinezji to drzewo życia. Starożytni Grecy uważali ją za słońce i światło, a dla

Rzymian była godłem igrzysk. Różdżki palmowe w pierwszy dzień żydowskiego Święta Szałasów

symbolizują radość i wesołość. Dla chrześcijan są alegorią radości i triumfu, symbolizują gałązki,
którymi witano Chrystusa wjeżdżającego do Jerozolimy. Od IX wieku przyjął się zwyczaj święcenia
palm w kościele.

Palmy najczęściej kupujemy gotowe, ale w kilku regionach Polski nadal robi się je samemu.

Choć przecież i te zwykłe, kupowane na targu, są rękodziełem. Tradycyjne - to bukiet z bazi ozdo
biony świeżą zielenią. Tylko na Podkarpaciu i Kurpiach przetrwał obyczaj robienia innych, niezwy
kle oryginalnych palm - bardzo wysokich „słupów”. Tam też najbarwniejsze są procesje.

Kurpie wierzą, że dzięki długim i smukłym palmom ich dzieci będą rosły wysokie i proste, więc

robią je nawet 11-metrowe. Ale rekordy wysokości padają na Podkarpaciu. Rok temu władze No

wego  Sącza zamówiły u kobiet ze wsi  Podegrodzie palmę dla uświetnienia procesji.  Przygotowały
wysoką  na  10  pięter,  czyli  32-metrową.  -  W   Nowym  Sączu  konkursy  na  najpiękniejszą  palmę
organizowane są od kilkudziesięciu lat. W  kronice znalazłem zdjęcie z 1929 roku, ale nie wiem, czy

był to pierwszy konkurs - mówi ksiądz prałat Stanisław Lisowski z parafii św. Małgorzaty.

Palmy 16-, 18-metrowe od lat robią w Nowym Sączu bracia Franciszek i Jan Szkaradkowie. 61-

mieć świeżą wiosenną zieleń. - Robię je na chwałę Bogu i dla uciechy ludzi - mówi mistrz Franci

szek Szkaradek,  mechanik kolejowy na emeryturze.  Do  robienia palm namówił młodszego  brata,
hydraulika z  pobliskiego  Rdziostowa.  W   Nowym  Sączu  albo  Franciszek,  albo Jan  Szkaradkowie
co  roku  zdobywają  nagrodę.  Franciszek  dumny jest  też z  bratanka,  19-letniego  Piotra,  który  na
procesji w swojej parafii niósł własną 13-metrową palmę.

Według tradycji palma poświęcona w kościele ma specjalną moc. Wiele osób po mszy połyka

kotki z bazi - wierzą, że trzy chronią od chorób gardła na cały rok, jedna pomaga na ból głowy. Na

wschodzie i południu Polski po nabożeństwie ludzie dotykają się palmami - przekazują sobie ich
życiodajną moc. I na Kurpiach, i na Podbeskidziu charakterystyczne style bogatego zdobienia palm
przekazuje się z pokolenia na pokolenie. We wsi Baba, 10 kilometrów od Łysych, robi je Stanisława

TEKSTY

203

Niedźwiedzka, jej  córka Zofia, a i wnuczka próbuje swych sił. W  podbeskidzkiej wsi Lipnica Mu
rowana w rodzinie  Kulasów palmy zaczął robić dziadek Franciszek,  nauczył syna Ryszarda,  a dziś
i jego wnuk Irek robi  piękne „słupy”. To  dzięki  nim,  ludziom  pielęgnującym  tradycyjny obyczaj,

zwykłe gałązki przekształcają się w dzieła sztuki.

Palmy buduje się na długiej żerdzi. Jest nią młoda sosna lub jałowiec. Należy drzewko ściąć

wcześniej, bo świeże i mokre byłoby za ciężkie do niesienia w czasie procesji. Ostatnie gałęzie się zo

stawia, one tworzą czub. Na Podkarpaciu czub musi być okazały, jak pióropusz. Tworzą go wymyśl
ne kwiaty i sitowie, często bywa w kształcie krzyża. Spływają z niego kolorowe wstążki. Głównym
motywem ozdobnym jest trzcina. Zbiera się ją już we wrześniu, bo nie może być przekwitnięta. Do
wysokich żerdzi przyczepia się bazie i jedlinę. Kurpie oplatają pień jedną leśną rośliną, cisem, tują
lub borówką, ale tradycja nie pozwala mieszać ich ze sobą. Nie umieszczają też na czubie wielkich
pióropuszy.

Do tej pory na Podkarpaciu palma ma dla rolników magiczne znaczenie. Stanisław Paprota

z Lipnicy Murowanej - tak jak większość jego sąsiadów - po procesji kawałki poświęconej pal

my dodaje do paszy zwierzętom. Jeszcze długo po Wielkanocy przyjezdnych zadziwia widok pól,

z których sterczą małe krzyżyki. Zrobione są z wiklinowych witek palmy.

W Niedzielę Wielkanocną lub lany poniedziałek gospodarz, głowa rodziny, wbija je w pole.

By dobrze urosło żyto, dodaje do krzyżyka tatarak z palmy, gdy ma siać pszenicę - bazie. A w lany

poniedziałek rolnicy Podbeskidzia święcą palmą zaorane pole, by zapewnić sobie dobre żniwa - wy

jaśnia etnograf, dr Barbara Ogrodowska z Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.

Palmy zatknięte za świętym obrazem mają strzec dom od złego, a umieszczone na dachu - od

ganiać pioruny. Nie wolno ich wyrzucić - można tylko spalić. Popiołem z nich posypuje się głowy
w Środę Popielcową. Tego samego dnia zrywa się gałązki wierzby na nową palmę. Wstawione do

wody wypuszczą listki i pokryją się baziami przed Wielkanocą.

Krystyna Baranowska,

Przegląd Readers Digest nr 4/1997

204

TEKSTY

XII. Zakorkowani

D odatkow e płatne lekcje, tak zwane korki, biorą już nie tylko maturzyści i gimnazjaliści, coraz

częściej także uczniowie szkół podstawowych.  I studenci,  którzy dotychczas z korepetycji raczej się
utrzymywali.  Zjawisko korepetycji polskie społeczeństwo ocenia negatywnie.  Nawet sami korepe
tytorzy.  Ludzie  po  prostu widzą,  że  bezpłatne  nauczanie  staje  się  mitem,  bo  szara strefa puchnie
i wynaturza  cały  system  edukacyjny.  Ocenia  się,  że  korepetycje  bierze  połowa  polskich  uczniów
szkół średnich i gimnazjów.

Popyt na pryw atn e lekcje z przedm iotów ścisłych o d kilku lat je s t bardzo duży - mówi Piotr,

nauczyciel fizyki w jednej ze śląskich szkół średnich. Jest korepetytorem od ośmiu lat, zaczął uczyć

jeszcze na studiach. Nie narzekał nigdy na brak chętnych, jego specjalnością jest matematyka po

angielsku.  Mniej  zamożnym  oferuje  łączne  komplety  -   maksymalnie  czterech  uczniów  na  tym
samym poziomie. Wychodzi taniej,  15 zł od łebka, a on ma trochę więcej niż za indywidualną go
dzinę. -  Do czasu  reform y uczyłem głów nie maturzystów.  Potem doszlusowali młodsi, przygotow ujący

się do egzaminu kończącego gim nazjum - mówi Piotr. - M am zdecydow anie w ięcej uczniów niż p rz ed

5 laty - twierdzi Grażyna, emerytowana nauczycielka języka polskiego z Bydgoszczy. - Trudno mi
ocenić, czy oznacza to większe zapotrzebowanie na dodatkowe lekcje, czy też m oi uczniow ie robią mi

reklamę.  -  Ku  m ojem u przerażeniu zaczęli zgłaszać się studenci,  którzy  raczej sam i p o w in n i da w a ć
lekcje -  m ów i Jolanta,  em erytow any pracownik  Politechniki Warszawskiej. -  N ajczęściej nie chodzi im
o douczanie,  tylko o napisanie za nich pracy semestralnej. Jed en  student SGH argumentował, że nie ma
czasu sam pisać,  bo musi pracować.

Korepetycje są tak samo popularne w dużych miastach, jak i w małych ośrodkach. I nigdzie nie

zdarza się, że nauczyciel sam, po godzinach, podejmuje się odpłatnego podciągnięcia własnego

ucznia. Lub poleca kolegę. Nie ma również większego znaczenia, czy szkoła ma opinię dobrej,
renomowanej, czy jest to przeciętny ogólniak. W szkołach o wyższym poziomie nauczania, do

nie są w stanie sprostać stawianym im wymaganiom. - Córka zażądała korepetycji z francuskiego,
twierdząc, że d w ie trzecie klasy ma dodatkowe lekcje z języka - mówi mama uczennicy warszawskiego

liceum z poszerzonym programem francuskiego.

Nie wiadomo natomiast, jak wygląda sytuacja w szkołach prywatnych i społecznych. - Ciężko

chyba naszym uczniom znaleźć czas na korepetycje, m am y bardzo dużo zajęć dodatkowych - przypusz

cza Jan Wróbel, dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego STO w Warszawie przy ul. Bednarskiej,

jednej z najlepszych szkół średnich w kraju. - Nie wykluczam jednak, że m ogą być tacy uczniowie,
zwłaszcza ci, którzy chcą zdaw ać na kierunki artystyczne, architekturę. M amy sporo z ajęć plastycznych,

ale im m oże to nie wystarczać. W Gimnazjum STO na warszawskim Ursynowie są tzw. douczki.
Dwie, trzy godziny tygodniowo z każdego przedmiotu. Można zaliczyć zaległą klasówkę, popra

wić sprawdzian. Jak mówią nauczyciele, korepetycje zdarzają się sporadycznie, natomiast sporym
zainteresowaniem cieszą się kursy przygotowawcze organizowane przez szkoły licealne. Dyrektorka
gimnazjum Przymierza Rodzin w Warszawie prywatnie jest matką maturzystki z dobrego warszaw
skiego liceum. W klasie jej córki 90 proc. uczniów ma korepetycje z języka polskiego.

TEKSTY

205

- Nie ma szkoły bez korepetycji - twierdzi Krzysztof Mirowski, dyrektor jednego z najlepszych

w Polsce liceów - przy Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego.

Najbardziej popularne są korki z polskiego. Za dodatkowe lekcje z tego przedmiotu trzeba

zapłacić najwięcej. Cena waha się od 18 do 50 zł za godzinę w domu korepetytora i zależy od

miejscowości oraz od kwalifikacji nauczyciela. Najdrożsi i najlepsi nie ogłaszają się w gazetach ani

w Internecie, bo chętnych mają aż za wielu. Drugim najczęściej douczanym przedmiotem jest ma

tematyka. Popularne są też dodatkowe lekcje z fizyki i chemii.

Ponad połowa uczniów biorących korepetycje ma dwie godziny zajęć tygodniowo. Zatem średni

koszt dodatkowych lekcji z jednego przedmiotu to 280 zł miesięcznie. Rocznie, odliczając wakacje,
to około 2,8  tys.  zł,  niemal dokładnie tyle,  ile budżet państwa przyznaje subwencji  na całoroczną
naukę  jednego  ucznia.  Zestawienie  szokujące  i  być  może  ukazujące  sedno  problemu.  Może  po
prostu nie da się uczyć i tanio, i dobrze.  Pieniądze z budżetu powinny być tylko dofinansowaniem
oświaty.  Szkoły pozostają przecież na garnuszku gminy.

Szacunkowe, z konieczności, wyliczenia dotyczące szarej strefy edukacji ukazują ogromny ry

nek, przez który rocznie przepływają miliardy złotych. Jeżeli przyjmiemy, że trzecia część uczniów

z ponad 6,5 min wszystkich korzysta z dodatkowych płatnych lekcji, to rocznie wydają na korepe

tytorów i kursy przygotowawcze prawie 6 mld zł. W większości oczywiście nieopodatkowanych. Ta
suma to piąta część budżetowych nakładów na oświatę w 2006 r.

- Polskie szkoły nie pom agają, tylko wym agają - twierdzi prof. Putkiewicz. - Nie radzą sobie

ani z uczniam i słabymi, ani z wybitnym i. Ankietowani przez Instytut korepetytorzy często mówili
o tym, że zgłaszają się do nich uczniowie w stanie bezradności intelektualnej. Zdolni, inteligentni,
z twórczym potencjałem, których jednak postawiono przed zadaniami przekraczającymi ich możli

wości. Po kilku porażkach nie podejmują już nawet próby samodzielnego wysiłku intelektualnego.
- Program je s t przeładowany. Zamiast rozbudzać zainteresowania, wciąż wtłaczamy uczniom do głów

m nóstwo niepotrzebnych inform acji - twierdzi dyrektor LO i gimnazjum im. Reytana w Warszawie.

-  Już na wcześniejszym etapie p ow in n o się w ybierać p ro fil nauczania,  zm niejszyć obciążenie uczniów,
zwłaszcza  naukę pam ięciow ą.  -  N ieoficjalny program ,  czyli  to,  co  można  wyczytać z podręczników
szkolnych,  to  m oim  zdaniem  dwa,  trzy razy więcej,  niż szkoła je s t w  stanie zrealizować -  dodaje Jan
Wróbel.

W szkołach publicznych, szczególnie w podstawówce, bardzo rzadko są organizowane dodat

kowe zajęcia dla słabszych uczniów.  Czas po lekcjach dzieci tracą w świetlicy. Te z młodszych klas
spędzają tam 2-3 godziny dziennie.  Dyrektorzy szkół tłumaczą się brakiem funduszy.  Szkoły bo
gatsze,  które  pieniądze  mają  np.  z wynajmu  sal  lekcyjnych,  nie  mogą  dysponować  zarobionymi
przez  siebie  środkami.  -   Dyrektorzy szkół są  urzędnikami podległym i  urzędow i  miasta.  Nie  wolno
im sam odzielnie decydować,  na co przeznaczyć pieniądze z budżetu szkoły -  mówi dyrektor jednego
z warszawskich liceów.

A nauczyciele nie chcą bez dodatkowego wynagrodzenia pracować po lekcjach. - Zawsze stawa

łam p o  stronie nauczycieli -  mówi Elżbieta Putkiewicz. -   Teraz, gd y przyglądam  się z bliska ich pracy,
coraz  m niej jestem   solidarna z  m oim i kolegami.  Krzysztof Koseła,  socjolog,  uważa,  że  korepetycje
są porażką państwa odpowiedzialnego za oświatę.  Państwo, które realizuje powszechny obowiązek
kształcenia, wyznacza wzorce edukacyjne, organizuje oświatę i ma zapewnić równy dostęp do niej

wszystkim obywatelom.

Dotychczas jedynym widocznym anrykorepetycyjnym przedsięwzięciem Ministerstwa Edukacji

był konkurs „Szkoła bez korepetycji , rozstrzygnięty w czerwcu 2005 r. Udział wzięły 372 szkoły,
zaledwie 1 proc. wszystkich placówek oświatowych. Jedną z trzech nagród zdobyła szkoła z powia
towego miasteczka, w której, po zorganizowaniu dodatkowych zajęć dla najsłabszych i najzdolniej
szych, procent uczniów biorących korerer. c:e spadł z 44 do 27.

206

Polskie szkoły nie uczą młodych ludzi, jak efektywnie zdobywać wiedzę, tylko realizują pod

stawy programowe. Celem nadrzędnym pozostaje wciąż pamięciowe opanowanie materiału prze

widzianego w programie nauczania. - D obry korepetytor p ow in ien skłonić ucznia do sam odzielnego

rozwiązywania prob lem ów - mówi Jolanta, emerytowany pracownik Politechniki Warszawskiej

i korepetytor z wieloletnim doświadczeniem. - Potem, p o nadrobieniu zaległości i opanowaniu tech
niki uczenia się, młody człowiek musi radzić sobie sam.

Największą wadą korepetycji jest to, że obracają się one przeciw uczniom. Są jak lekarstwo,

które co prawda przynosi poprawę, ale osłabia siły obronne organizmu. I uzależnia.

Agnieszka Sowa,

Polityka nr 10/2006

TEKSTY

207

XIII. Kaplica Zakochanych

Jed n a z najpiękniejszych legend mówiąca o pradziejach Beskidu Żywieckiego opowiada, iż począ

tek bujnego osadnictwa w dorzeczu Górnej Soły to owoc miłości węgierskiego królewicza i ubogiej
dziewczyny,  niegodzącej  się na opuszczenie ojcowizny i wyjazd do  dalekiego kraju.  Królewicz po
mny przysięgi złożonej  ojcu,  iż nie ożeni się na obczyźnie,  usypał z przywiezionej  z Węgier ziemi
olbrzymi  kopiec,  na  którym  poślubił wybrankę.  Miejsce  to  po  dziś  dzień  nazywamy Węgierską
Górką,  a okoliczne wioski są pamiątką tamtych wydarzeń.  Ujsoły,  to miejsce nad rzeką „u  Soły”,

gdzie królewicz spotykał się ze swoją wybranką, Rycerką nazwano polanę, na której odpoczywali
książęcy rycerze, a w Milówce zamieszkał książę z żoną.

Idąc przez Żabnicę, wzdłuż wijącej się nad potokiem drogi, mijamy wiele przydrożnych kapli

czek. Szczególny czar rzucają na wędrowców najstarsze, kamienne, przypominające czasy zrębni-
ków, zmagających się z surową beskidzką ziemią, dla których modlitwa przed świętą figurą była

jedynym częstym kontaktem z panem Bogiem, ponieważ do parafialnego kościoła w Milówce było
daleko.

Dopiero z początkiem XX wieku z inicjatywy ks. Jana Figuły, wikariusza w Milówce, w Żabnicy

powstał drewniany kościółek. Zbudowany został przez miejscowych cieśli pod kierunkiem majstra

Jana Kurowskiego z Kamesznicy, z drewna ofiarowanego przez górali oraz ówczesnego właściciela

dóbr żywieckich Stefana Habsburga. W 1914 roku świątynia została poświęcona, w następnym

roku dobudowano wieżę, zaś trzy lata później w Żabnicy erygowano parafię. Mimo kilkukrotnych

przeróbek kościół p.w. MB Częstochowskiej nadal cieszy oko piękną bryłą i nie na darmo uzna

wany jest za przykład beskidzkiego budownictwa ludowego, nieskalanego piętnem „artystycznych

udziwnień”.

niecodziennym wpływie żabnickiej kapliczki na życie wielu śląskich studentów opowiada

Anna Steczek z Katowic. - „Podczas jednej z górskich wędrówek, uciekając przed gwałtowną burzą

i  deszczem,  schroniłam  się  wraz  z  moim  chłopakiem,  podobnie  jak ja  studentem  Uniwersytetu
Śląskiego,  pod  dachem  przydrożnej  kaplicy.  Burza  trwała  i  trwała,  a  my  zmarznięci,  ociekający
deszczem,  siedząc  na  kamiennych  schodach,  układaliśmy  plany  naszego  wspólnego  życia.  Kilka
miesięcy później wzięliśmy ślub.  Gdy opowiedzieliśmy naszym przyjaciołom o  »konsekwencjach«

pobytu przed zamkniętymi drzwiami górskiej świątyni, zdziwieni usłyszeliśmy, że kapliczka w Żab
nicy była w latach osiemdziesiątych ulubionym miejscem zakochanych studenckich par”. Wracając
z Romanki  czy  Hali  Boracznej,  młodzi  ludzie  przed  drzwiami  samotnej  świątyni  składali  sobie
przysięgę wierności. Jak to wśród studentów często  bywa,  na prawdziwy ślub nie czuli się wystar
czająco dojrzali,  nie  starczało pieniędzy,  czasami  nie  było  przyzwolenia rodziców.  Przysięga przed
Panem  Bogiem  w  obliczu  gór  była  dla wielu  z  nich  namiastką  sakramentu,  rozgrzeszającego  ze

wspólnego studenckiego życia.

Wydaje się - dodaje pani Anna - że »ślub« przed drzwiami żabnickiej kapliczki miał czarodziej

ską moc, bowiem jak się okazuje, małżeństwa zapoczątkowane przysięgą w Żabnicy są wyjątkowo
trwałe. Widać, iż legenda, że okoliczne miejscowości są owocem miłości, nie jest z palca wyssana,
bowiem ten beskidzki zakątek wyjątkowo sprzyja zakochanym”.

Bogdan Szpila,

W górach nr 3/2005

208

TEKSTY

I. BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

а) 2, b) 5, c) 8, d) 1, e) 4, f) 7, g) 3, h) 6

II.

stawiać się ponad resztą społeczeństwa, karać za zabicie, wyrażać się o chłopach, dotrzeć do swych przod
ków, podszywać się pod szlachtę, starać się o tytuł

III.

wyznanie mojżeszowe, dług karciany, tytuł rodowy, posiadacz ziemski, architektura mieszkalna, praca fi

zyczna

IV.

bez wyroku, przy wjeździe/wyroku, dzięki przywilejom, przez wieki, do dzisiaj/wyroku

1) gorzałka - wódka, czysta; 2) przywilej - prawo, uprawnienie; 3) podatek - akcyza, ryczałt; 4) dobra - po

siadłość, własność; 5) cham - grubianin, prymityw; 6) urząd - stanowisko, funkcja; 7) splendor - sława,
zaszczyt; 8) serwis - nakrycie, zastawa

VI.

1) pomyślny, 2) sprawny, 3) zobowiązany, 4) wychowany, 5) idealny, 6) niestały

VII.

1) starań, 2) hrabi, 3) cła, 4) nietykalność, 5) honorze

VIII.

1) eksponuje, 2) obrabia, 3) zakazuje, 4) pędzą, 5) piastuje, 6) postrzegamy, 7) konfiskuje, 8) gwarantują

IX.

A - 3, B - 1, C - 2

1) błękitną krew, 2) sama w sobie, 3) złote lata

1) Nadrzędną wartością dla szlachty było urodzenie.

2) Szlachta w całej Europie cieszyła się licznymi przywilejami.
3) Szlachta polska miała zagwarantowaną nietykalność osobistą i majątkową.
4) W związku z nadawaniem szlachcie przywilejów poddani odczuwali, że należą do gorszego gatunku.

5) Poczucie wyższości „dobrze urodzonych” wyjaśnia średniowieczny system lenny.

б) Polscy mieszczanie nie mogli kupować ziemi aż do 1791 roku.
7) W Polsce do poświadczenia szlacheckiego pochodzenia wystarczyło przedstawić sześciu, niekiedy czterech

świadków.

8) Szlachta w Polsce stanowiła 10% ludności.
9) Uprzywilejowaną pozycję szlachty polskiej zakończyła konstytucja marcowa z 1921 roku.

KLUCZ

211

XI.

1) W odniesieniu do ludzi przymiotnik szlachetny oznacza - wspaniałomyślny, bezinteresowny i sprawied

liwy, w odniesieniu do rzeczy - lepszego gatunku, drogi, wyjątkowy. Znaczenie to pochodzi z czasów,
gdy szlachta stawiała się ponad resztą społeczeństwa.

2) Szlachta w całej Europie posiadała prawo noszenia szabli bądź szpady (w zależności od kraju), wydzie

lone ławy w kościele, zwolnienie z głównych podatków, wyłączne prawo do piastowania wysokich urzę
dów świeckich i duchownych oraz posiadania dóbr ziemskich.

3) Nietykalność osobista i majątkowa oznaczała, że nawet król nie mógł uwięzić szlachcica i skonfiskować

jego ziemi bez prawomocnego wyroku sądowego.

4) Plebejusza za zabicie szlachcica karano zawsze śmiercią, a szlachcicowi za zabicie chłopa w XVII wieku

wymierzano karę stu grzywien.

5) Średniowieczny system lenny polegał na nadawaniu rycerzom przez władcę ziemi wraz z chłopami w za

mian za pełnienie dla niego służby.

6) Po rycerzach szlachta odziedziczyła wyłączne prawo do posiadania ziemi, herby i obyczaje.
7) W Polsce szlachta nigdy nie zaakceptowała dziedzicznych tytułów rodowych, ponieważ uważano je za

sprzeczne z zasadą równości.

8) Podkreślano każdą, nawet skromną funkcję szlachcica, ponieważ etykieta szlachecka wymagała używania

tytułów związanych z pełnionym urzędem, a ponieważ szlachty było w Polsce bardzo dużo, nie starczało

ważnych urzędów dla wszystkich chętnych.

9) Szlachectwo odgrywa dzisiaj już tylko rolę towarzyską i samo w sobie niewiele znaczy, a tytuły szlachec

kie nie mają żadnego znaczenia politycznego i postrzegane są jedynie jako tytuły grzecznościowe.

XII.

1) a) przymioty, b) traktowanie; 2) a) szabla, b) duchowny; 3) a) uwięzić, b) interes; 4) a) plebejusz,

b) mieszczanin; 5) a) system, b) rycerstwo; 6) a) zubożały, b) postępowanie; 7) a) poświadczenie, b) po

wszechnie; 8) a) etykieta, b) splendor; 9) a) opierać się na, b) pozycja

XIII.

1) C, 2) A, 3) B, 4) C, 5) A, 6) В

XIV.

1) P, 2) F, 3) P, 4) P, 5) F, 6) F

XV.

1) P, 2) jako, 3) na, 4) jej, 5) P, 6) których, 7) P, 8) za

XVII.

1) D, 2) F, 3) B, 4) C, 5) E, 6) A

212

KLUCZ

S Z L A C H

1 A N

L E N

N 0

D w 0 R E K

K 0

N T U S

B 1

E C

0 R D Y N A R N Y

Ż U p

III

VII

VIII

II. L E C Z N I C Z A M O C Z W IE R Z Ą T

a) 4, b) 8, c) 5, d) 3, e) 6, f) 7, g) 1, h) 2

II.

więź uczuciowa, bodźce zewnętrzne, tkanka kostna, jazda konna, stan chorobowy

III.

przełamać lęk, opiekować się niepełnosprawnymi, dawać poczucie radości, prowadzić działalność, pozbyć
się stresów, poruszać się stępem

IV.

1) nadzór - dozór, kontrola; 2) opór - przeciwdziałanie, sprzeciwienie się; 3) niechęć - awersja, odra

za; 4) kundel -  burek,  mieszaniec;  5)  delikatność -  subtelność, łagodność;  6)  zanik -  wyginięcie,  utrata;
7) agresja -  szał, furia; 8) igraszki -  figle, zabawa; 9) upośledzenie -  osłabienie, niepełnosprawność;  10) od
danie -  poświęcenie, zaangażowanie

1) szkalujący, 2) namolny, 3) pełnoprawny, 4) koncertowy, 5) płowy, 6) równoważny, 7) mierny, 8) uczynny

VI.

1) szczeniaka, 2) siodle, 3) smyczy, 4) kasku, 5) terapeuci

VII.

1) strzegły, 2) zachwalała, 3) rozluźnił, 4) połaskotał, 5) inspirował, 6) oswoili się, 7) nagrzewało, 8) prze

łamaliśmy

KLUCZ

VIII.

A) - 3, B) - 1, C) - 2

1) stanął na nogach, 2) anielsko cierpliwy, 3) Mam skołatane nerwy

IX.

Tytuły niewykorzystane: D, I

1) B, 2) C, 3) A, 4) A, 5) B, 6) A, 7) C, 8) C

1) P, 2) F, 3) F, 4) P, 5) F, 6) P, 7) F, 8) F

XII.
sierść, samą, je, wysiłku, zdaniem, dzieciom, wszystkim, akceptacji, żmudne, nagle, kiedy, nadają, ułożone
słowa niewykorzystane: dlaczego, głaskają, jego

XIII.

1) E, 2) I, 3) B, 4) F, 5) D, 6) A, 7) G, 8) K, 9) H, 10) C; zdanie niewykorzystane: J

S Ł U Ż Y c

J A M N 1 K

S U K A

P R z E W 0 D N

SjlH

в u

D A

A N

III

VII

VIII

III. W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI

a) 8, b) 3, c) 1, d) 7, e) 4, f) 6, g) 2, h) 5

II.
ze świadomością, przez rodzaje, do pewnego stopnia, z ministrami, w jednym przypadku

214

KLUCZ

III.

1) nakaz - wezwanie, polecenie; 2) ostrożność - przezorność, roztropność; 3) bunt - sprzeciw, odmowa; 4)

kronika - diariusz, rocznik; 5) obywatel - mieszkaniec, osoba fizyczna; 6) zbiór - kolekcja, zestaw; 7) sfor
mułowanie - stwierdzenie, zwrot; 8) hierarchia - ranking, klasyfikacja; 9) postawa - stanowisko, podejście;

10) ubranie - odzież, garderoba

IV.

1) prawny, 2) odmienny, 3) miernie, 4) opornie, 5) banalny, 6) swawolnie, 7) sporny, 8) czarujący, 9) oby

czajny, 10) odnośnie

własny - cudzy, męski - żeński, grzeczny - niewychowany, błędny - poprawny, charakterystyczny - niety
powy, zwycięski - pokonany, możliwy - nierealny, mnogi - pojedynczy

VI.

1) zaklęcia, 2) różdżką, 3) urzędników, 4) sarny, 5) kozły

VII.

1) współdziałały, 2) przełknął, 3) zakłócały, 4) przysporzył, 5) ukształtowały się, 6) wzywała, 7) mielono,

8) ocalił

VIII.

A - 2, B -3, C - 4, D - 1

1) po ojcowsku, 2) czcza zabawa, 3) rzecz się wikła, 4) Precz z

Fragmenty niewykorzystane: E, I

XI.

XII.

1) B, 2) A, 3) B, 4) A, 5) A, 6) C, 7) B, 8) C

XIII.

1) P, 2) P, 3) F, 4) F, 5) F, 6) P

XIV.

I) B, 2) C, 3) D, 4) C, 5) B, 6) A, 7) A, 8) C, 9) D, 10) B

XV.

1) P, 2) by, 3) P, 4) P, 5) do, 6) nawet, 7) P, 8) sobie, 9) P, 10) której, 11) P, 12) więc, 13) za, 14) P

215

N N

W I D I O | W

I L O

K A

N I E W

Z N I E W I E S C I

A
Z'

E Ś C

III

VII

VIII

XII

IV. ZAWÓD BIZNESMEN

a) 4, b) 8, c) 2, d) 7, e) 6, f) 5, g) 1, h) 3

II.

spodnie z luźniejszym splotem, odporność na stresy, sukienka bez rękawów, obuwie na cienkiej podeszwie,
dążenie do celu, zatrudnienie powyżej 100 osób, wiedza z zakresu ekonomii

III.

1) branża - dziedzina, dział; 2) egzystencja - życie, istnienie; 3) obowiązki - zadania, powinności; 4) za

sobność - zamożność, bogactwo; 5) zysk - dochód, profit; 6) predyspozycje - skłonności, usposobienie; 7)
nieuczciwość - kanciarstwo, oszukaństwo; 8) porażka - klęska, przegrana; 9) partactwo - knot, fuszerka;

10) ryzyko - zagrożenie, groźba; 11) ranga - znaczenie, klasa; 12) konsekwencja - następstwo, wynik

IV.

1) prądem, 2) niezdatny, 3) okrzyczany, 4) płytko, 5) niezauważalny, 6) integracyjny, 7) nietypowy, 8) po

ważny, 9) wymijający

luźny - obcisły, staranny - niedokładny, samodzielny - zależny, ustabilizowany - zmienny, nieustannie

- sporadycznie, wizytowy - sportowy, gwarantowany - niepewny, intensywny - słaby, dozwolony - zaka
zany, cienki - opasły

VI.

1) widmem, 2) sukcesami, 3) wyzwaniom, 4) samodzielnością, 5) konsekwencji

VII.

1) przełożyło się, 2) wykorzystał, 3) rozważyła, 4) radził sobie, 5) dążył, 6) komponował się, 7) dyspono

wała, 8) opierałem się

216

KLUCZ

VIII.

A - 4 , B - 5 , C - 2 , D - l , E - 3

1) spaść na cztery łapy, 2) siłę przebicia, 3) postawić na szali, 4) idą do lamusa, 5) bez liku

IX.
biznesmen - człowiek prowadzący rozległe interesy, człowiek interesu

przedsiębiorca -  osoba, która prowadzi przedsiębiorstwo na własny rachunek
prywaciarz -  lekceważąco: właściciel prywatnego sklepu, warsztatu, zakładu, itp.
burżuj -  pogardliwie: kapitalista, bogacz

XII.

1) B, 2) A, 3) B, 4) A, 5) C, 6) C, 7) C, 8) B

XIII.

1) P, 2) P, 3) F, 4) P, 5) F, 6) F, 7) P, 8) F

XIV.

szyb kości, Naibog atszych, przedsięiwnwro, odmi t nność, przebija, układ, wyobraźnią, przekraczające, pędzi,
rynku, łączyć odw^gg, ryzyka, um iejętności, zdobywa, praktyce

XV.
E - B - Ł - A - H - D - F - K - G - J - L - I - C

XVI.

1) C, 2) D, 3) A, 4) E, 5) B

R j Aj

Cl O W: Nj ]

W S P Ó Ł

R I

R O W I

W I | z [y '1 f O W

D O C H O D O

P O D

T E K

III

VII

VIII

x n

KLUCZ

V. AUGUSTOWSKIE... DNI

a) 3, b) 1, c) 5, d) 6, e) 4, f) 8, g) 2, h) 7

II.

chwycić za wiosła, popływać po jeziorach, zapomnieć o wspaniałej wodzie mineralnej, pokusić się o poko
nanie trasy, uzbroić się w cierpliwość, nastawić się na przyjmowanie turystów

III.

sprzęt pływający, sporty wodne, przeprawa rzeczna, kotłownia węglowa, książęta litewscy, bory sosnowo-
świerkowe, cechy rzemieślnicze

IV.

1) uzdrowisko - kurort, wczasowisko; 2) ulga - wytchnienie, odprężenie; 3) wzmianka - napomknienie,

nadmienienie; 4) intruz - natręt, nieproszony gość; 5) pensjonat - hotelik, dom wczasowy; 6) sława - re
noma, popularność; 7) wędrówka - podróż, włóczęga; 8) specjał - przysmak, smakołyk

1) szczytowy, 2) wymalowany, 3) smętny, 4) nastrojony, 5) lekarski, 6) dotyczący, 7) zamiejscowy, 8) loka

lowy

VI.

hałaśliwy - cichy, surowy - łagodny, bliski - daleki, głęboki - płytki, olbrzymi - malutki, smutny - wesoły,
skuteczny - daremny, czynny - uszkodzony

VII.

1) zapachami, 2) czystości, 3) herbie, 4) ujęć, 5) węzłów

VIII.

1) wspiera, 2) pokonuje, 3) zatruwa, 4) nadać, 5) zajrzeć, 6) poleca, 7) traktuje, 8) przecina

IX.

A - 3 , B - 1, C - 2

1) nie lada, 2) pełną piersią, 3) palce lizać

35 - procent, 1496 - rok, 1993 - rok, 482 - metry, 760 - metrów, 6 - °C, 1667 - rok, „Augustowskie

noce” - piosenka, Augustowianka - woda mineralna, Necko - jezioro, Studzienniczne - jezioro, Marycha

- rzeka, Wigry - jezioro, kameduli - bracia zakonni, Bystry - kanał

XI.

35 - procent lasów w powierzchni Augustowa,

1496 - rok, z którego pochodzi pierwsza wzmianka o osadzie nad Nettą,
1993 - rok, w którym miastu nadano status uzdrowiska,

482 m -  głębokość ujęcia, z którego wydobywana jest woda mineralna Augustowianka,
760 m -  długość jedynego w Polsce wyciągu dla narciarzy wodnych nad jeziorem Necko,
6°C -  średnia roczna temperatura w Puszczy Augustowskiej,

1667 - rok, w którym zbudowany został klasztor kamedułów nad jeziorem Wigry,

Augustowianka - woda mineralna wydobywana z jednego z najgłębszych ujęć w kraju,

Necko - jezioro, nad którym zamontowano jedyny w Polsce wyciąg dla narciarzy wodnych,

Studzienniczne - jedno z największych jezior otaczających Augustów,

218

KLUCZ

Marycha -  jedna z czterech rzek przecinających Puszczę Augustowską,
Wigry -  największe jezioro w rejonie Puszczy Augustowskiej,
kameduli -  bracia zakonni sprowadzeni do  Polski przez Jana Kazimierza,  którzy wsławili  się założeniem
pierwszych na tych terenach hut żelaza, kuźni i smołami,

Bystry - kanał, który łączy Czarną Hańczę i Sajno w ciekawy szlak wodny dla kajakarzy

XII.

1) C, 2) C, 3) B, 4) A, 5) B, 6) B, 7) A, 8) B

XIII.

1) P, 2 ) P, 3 ) F, 4 ) F, 5 ) F, 6 ) P, 7 ) P, 8 ) P

X IV .

1) D, 2) D, 3) C, 4) A, 5) B, 6) D, 7) B, 8) C

X V .

dow ódców, zatrudniano, recznem , tempie, komorowym, utrzymywany, czynnych, stan, pierwowzorowi, ter^;
nie, zabytkowy, letnim, w ycieczkowych, rejsu, śluzowanie

XVI.

1) C, 2) D, 3) A, 4) E, 5) B

z Iw

W I A

U R

O S Ł

III

VII

VIII

VI. SZTUKA DAWANIA

I.
a) 7, b) 4, c) 3, d) 2, e) 1, f) 5, g) 8, h) 6

II.

święta bez prezentów, album z reprodukcjami malarstwa, opinia w kwestii prezentów, sweterek ze snobi
stycznego lumpeksu, pociąg do szczodrości

KLUCZ

219

III.

działać na emocje, umieszczać w eleganckiej kopercie, wynikać z sondażu, wyruszać po zakupy, wprawić

w zakłopotanie, przeznaczać na prezent

IV.

1) prezent - upominek, dar; 2) gust - smak, upodobanie; 3) okazja - pretekst, sposobność; 4) sondaż

- ankieta, rozpoznanie; 5) szczodrość - hojność, wspaniałomyślność; 6) euforia - fascynacja, zauroczenie;

7) kompromitacja - blamaż, dyskredytacja; 8) perfumy - pachnidła, wonności; 9) gadżet - drobiazg, bajer;

10)

bogacz - krezus, magnat

1) ogorzały, 2) pomysłowy, 3) szpetny, 4) ceniony, 5) bałwochwalczy, 6) śmiały, 7) rewolucyjny, 8) winny,

9) pionierski, 10) sprawny

VI.

starannie - powierzchownie, szczodry - skąpy, limitowany - nieograniczony, wyjątkowy - normalny, jed

nomyślny - rozbieżny, skłonny - niechętny

VII.

1) sympatią, 2) zakłopotaniem, 3) obyczajów, 4) marek, 5) rozwiązaniem

VIII.

1) obdarowali, 2) kompletowaliśmy, 3) liczyła się, 4) ofiarował, 5) wykaligrafowała, 6) pomnożyły się,

7) przemyślała, 8) wymienili się

IX.

A - 3, B - 4, C - 1, D - 2,

1) byłem w siódmym niebie, 2) są na każdą kieszeń, 3) poddał się urokowi, 4) wprawia mnie w zakłopo

tanie

Tytuły niewykorzystane: B, F

XI.

1) C, 2) B, 3) A, 4) A, 5) C, 6) A, 7) C, 8) B

XII.

1) P, 2) F, 3) F, 4) P, 5) F, 6) P, 7) F, 8) F

XIII.

1) P, 2) ze, 3) P, 4) ponad, 5) się, 6) swoje, 7) P, 8) P, 9) aż, 10) których, 11) P, 12) nam, 13) treści, 14) P

XIV.

J - B - E - I - G - Ł - A - K - F - C - L - H - D

XV.

1) C, 2) E, 3) A, 4) B, 5) D

220

KLUCZ

0 D P A K 0 W Y W A C

W Y M 0

N Y

D 0

N 1

C E L 0

F A N

Ż A K Ł 0

P 0

A ć

B 1 B E L 0 T Y

III

VII

V II. NIE L E K C E W A Ż M O R F E U S Z A

I.
a) 6, b) 1, c) 7, d) 8, e) 2, f) 4, g) 5, h) 3

II.

wkładać pod poduszkę, wybudzać się z letargu, wylecieć z pamięci, chronić przed chorobami, wkraczać
w stan podświadomości, cierpieć na bezsenność

III.

bicie serca, łańcuch neuronów, rozwiązywanie problemu, proces wzrostu, utrwalenie wiedzy

1) letarg - śpiączka, śmierć pozorna; 2) obżarstwo - żarłoczność, łakomstwo; 3) regeneracja - odnowa,

odtworzenie; 4) bodziec - impuls, zachęta; 5) moment - chwila, okamgnienie; 6) tkanka - miąższ, miazga;
7) tłuszcz - okrasa, omasta; 8) pokład - warstwa, złoże

1) nękający, 2) uczynny, 3) gnębiący, 4) pokorny, 5) odkryty, 6) renomowany, 7) domyślny, 8) zamknięty,

9) rażący, 10) nieopłacalny

VI.

zróżnicowany-jednorodny, luźny - ścisły, nabyty - wrodzony, zawodny - pewny, rozkojarzony-skoncen

trowany, zwolniony - przyśpieszony

VII.

1) zaburzeniami, 2) zakamarku, 3) fabuły, 4) zapasów, 5) przemyśleń

VIII.

1) odespać, 2) budzi się, 3) wybudza, 4) sypia, 5) zaspać, 6) śni, 7) się wyspać, 8) przesypia

KLUCZ

221

IX.

A - 3 , B - 4 , C - 5 , D - l , E - 2

1) zarwał noc, 2) ucinać sobie drzemkę, 3) na dłuższą metę, 4) coś na ząb, 5) doszły do głosu

Morfeusz - przenośnie: sen, marzenie senne

w objęciach Morfeusza, na łonie Morfeusza - we śnie, śpiąc, śniąc

XI.
krzepiący sen - dodający sił, regenerujący siły sen
kolorowy sen - barwne, przyjemne marzenie senne

błogi sen -  mocny, głęboki, przyjemny sen
ciężki sen -  głęboki, mocny sen, taki, z którego trudno kogoś zbudzić, męczący
lekki sen -  sen na granicy czuwania, z którego łatwo się wybudzić
złowieszczy sen -  nieprzyjemne, przykre, prorocze marzenie senne
spać snem sprawiedliwego -  spać mocno i spokojnie
spać snem wiecznym/wieczystym -  nie żyć, być martwym

XII.

XIII.

1) A, 2) C, 3) B, 4) C, 5) B, 6) A, 7) A, 8) B, 9) C

XIV.

1) P, 2) F, 3) F, 4) P, 5) P, 6) F, 7) P, 8) F

XV.

B - I - C - E - G - D - J - H - F - A

XVI.

1) D, 2) F, 3) I, 4) C, 5) K, 6) G, 7) J, 8) A, 9) E, 10) B, niewykorzystane zdanie: H

XVII.

1) B, 2) A, 3) D, 4) F, 5) C, 6) E

S T R

W Y

S P

K O Ł D

I Ą C Z K

Y K

N I Ć

O C

Z E S P

Y
S

N N Y

N Y

III

222

KLUCZ

a) 7, b) 2, c) 6, d) 8, e) 3, f) 5, g) 1, h) 4

II.

pożytek dla zdrowia, list z ofertą matrymonialną/o upałach, zatoka niżowa z frontami atmosferycznymi,
wpływ na samopoczucie, marzenie o upałach

III.

1) kłębowisko - mrowie, gąszcz 2) samotnik - odludek, pustelnik; 3) upał - skwar, spiekota; 4) ospałość

- senność, znużenie; 5) prognoza - przewidywanie, rokowania; 6) zobowiązanie - obietnica, zapewnienie;

7) rzecznik - przedstawiciel, pełnomocnik; 8) fanaberie - kaprysy, fochy; 9) pora - sezon, okres; 10) spadek

- obniżka, zmniejszenie

IV.

1) nietrwały, 2) kłamliwy, 3) racjonalnie, 4) niespodziewanie, 5) wiodący, 6) bramkowy, 7) przenikliwy,

8) niemały, 9) wymienny, 10) znośny

niewystarczający - dostateczny, wrażliwy - odporny, chłodny - ciepły, zagraniczny - krajowy, główny - po
boczny, gigantyczny - mały, przystępny - trudny, poranny - wieczorny

VI.

1) trądem, 2) ciśnienia, 3) skoków, 4) cieniu, 5) klimacie

VII.

1) delektował się, 2) zafascynowali się, 3) bagatelizowałeś, 4) uzależnił się, 5) potęgował, 6) odpalił, 7) roz

glądaliśmy się, 8) zagadywali

VIII.
A - 4 , B - 3 , C - 2 , D - 1

1) Konia z rzędem temu, kto; 2) żyje chwilą; 3) ma głowę w chmurach; 4) Zjadłem z nim beczkę soli;

VIII. CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CH M U RA CH

IX.

Fragmenty niewykorzystane: D, L

1) C, 2) C, 3) B, 4) A, 5) A

XI.

1) F, 2) P, 3) P, 4) F, 5) P, 6) P

XII.

czasu, prezenterami, banalna, zapropo nowania, rzędem, siar czyste, odpalał, oblodzone, świst, pojedźmy, de-
lektujmy, arbuza, powoli, powiedzenie

KLUCZ

223

1 - D, 2 - C, 3 - G, 4 - A, 5 - F, 6 - E, zdanie niewykorzystane - B

XIII.

XIV.

1) C, 2) A, 3) B, 4) E, 5) D

p 0 I W 0 D

1 A N 1 N

0 B Ł 0 K

s z

R 0 N

0 P A D Y

L E W A

P 0 S U C H A

P R Z E B 1 Ś N 1 E G

III

VII

VIII

XII

IX. PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

I.
a) 5, b) 7, c) 2, d) 8, e) 6, f) 1, g) 4, h) 3

II.
sprawa sporna, dokument firmowy, sesje giełdowe, serwis randkowy, zawód miłosny, punkt zwrotny

III.
odpowiadać na zaczepki, rozliczać się z obowiązków, odciąć się od sieci, mobilizować do działania, klikać

w ikonkę

IV.

1) fajka - papieros, dymek; 2) obowiązek - powinność, zadanie; 3) wskaźnik - wyznacznik, wykładnik;

4) prezes - przewodniczący, prezydent; 5) pensja - pobory, uposażenie; 6) kumpel - kompan, kamrat;
7) dziwak - ekscentryk, dziwoląg; 8) dyskusja - debata, dysputa; 9) ankieta - formularz, kwestionariusz;

10) ambicje - aspiracje, dążenia

1) bagatelny, 2) nawiązany, 3) znośnie, 4) niedorzeczny, 5) jawnie, 6) ujawniony, 7) przykładnie, 8) rozdar

ty, 9) marynowany, 10) goniący

VI.
własny - cudzy, spokojny - pobudzony, załamany - pocieszony, wieczny - chwilowy, specyficzny - normal

ny, niezrozumiały - przejrzysty, zabiegany - wolny, zagrożony - bezpieczny

224

KLUCZ

VII.

1) forach, 2) Trybunału, 3) sesję, 4) pseudonimem, 5) burmistrzowie

VIII.

1) lekceważył, 2) nakazywały, 3) obijał się, 4) docenił, 5) goniła, 6) rozliczali się, 7) pogrążyli się, 8) naciskał

IX.

A - l , B - 5 , C - 4 , D - 2 , E - 3

1) tworzy pozory, 2) rzut oka, 3) tracić głowy, 4) wpadli w matnię, 5) dał z siebie wszystko

Przykładowe odpowiedzi: pracownik, pensja, szef, biuro, firma, urlop, stanowisko, awans

XI.

1) Wojtek Tamowicz pracuje w wortalu internetowym.

2) Piotr Batolski co miesiąc do pensji dorabia średnio dwa tysiące złotych.
3) Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Polacy spędzają rocznie 1956 godzin

w pracy.

4) Na Zachodzie zjawisko włóczenia się godzinami po stronach internetowych niezwiązanych bezpośrednio

z obowiązkami zawodowymi określa się mianem cyberslackingu.

5) Prawie 50% ankietowanych przez Justynę Adamczyk wykorzystuje w pracy Internet do prywatnych

celów bez ograniczeń.

XII.

1) Do godz. 11.00 Wojtek Tamowicz rozmawia z kolegami przez komunikator internetowy, a między

11.00 i 12.00 stawia pasjansa, gra w strip-pokera, ściąga nowe gierki z portalu dla znudzonych pracą

Zagraj.pl, ogląda filmy na DVD.

2) Piotr Batolski śledzi wskaźniki giełdowe i zleca przez strony biur maklerskich kupno i sprzedaż akcji.

3) Chociaż Polacy spędzają w pracy więcej godzin niż Amerykanie, Brytyjczycy i Niemcy, trudno nazwać

ich pracoholikami, ponieważ pracę wykorzystują do załatwiania na komputerze prywatnych spraw.

4) Piotrek Batolski jako pomysły na obijanie się w pracy wylicza: oglądanie spamu z filmikami i dowcipami

od znajomych, serwisy randkowe, czaty, grupy dyskusyjne, załatwianie przelewów bankowych za domo

we rachunki, polowanie na ciekawe towary na aukcjach.

5) Psycholog upatruje przyczyny „efektywnego marnowania czasu” w pracy w kulturach organizacyjnych

panujących w firmach, gdzie często rzetelna praca nie jest doceniana. Panuje natomiast moda na zosta
wanie po godzinach, co powoduje, że pracownicy czują się usprawiedliwieni i mało skrępowani załatwia

niem w pracy prywatnych spraw.

XIII.

1) C, 2) B, 3) A, 4) B, 5) C, 6) B, 7) B, 8) C, 9) B, 10) A

XIV.

1) P, 2) F, 3) F, 4) P, 5) F, 6) F, 7) P, 8) P

XV.

klawiszy, firmmuy, iednocześnie, uderzenie, przeskakiwać, Będzie, prywatne, korzystają, nakładki, klikn/f-

ciem, wszystkie, pasku, czyszczące, sieci, imitujące, yiy, uchronić

X V I.

1 - G, 2 - F, 3 - A, 4 - C, 5 - B; fragment niewykorzystany - E

KLUCZ

225

XVII.

1) B, 2) G, 3) A, 4) C, 5) D, 6) J, 7) I, 8) E, 9) H, 10) F

S T A

D W Ł

C H

> Ó Ł E T

J _

bTf

R O B

[J M

J ł

w k

III

VII

VIII

XII

XIII

X. NIEŚMIERTELNE MARZENIE

a) 8, b) 2, c) 6, d) 7, e) 3, f) 5, g) 4, h) 1

II.

pogodzić się z mysią, świadczyć o niedoskonałości, powątpiewać w prawdziwość, zapanować nad bożą
iskrą, pasować do okazji, zyskiwać na czasie

III.

pobić wszelkie rekordy, ulegać starzeniu i zniszczeniu, obdarzyć nieśmiertelnością, wyprodukować eliksir
życia, doczekać szczęśliwej chwili, przysparzać kłopotów

IV.

1) złudzenie - urojenie, złuda; 2) zniszczenie - ruina, dewastacja; 3) przeznaczenie - los, dola; 4) heros -

śmiałek, bohater; 5) mędrzec - uczony, myśliciel; 6) cierpienie - mordęga, katusze; 7) diabeł - szatan, czart;

8) ułomność - niedoskonałość, wada; 9) wszechświat - kosmos, uniwersum; 10) grób - mogiła, kwatera

1) pomyślny, 2) bezprawny, 3) oględnie, 4) nietrwały, 5) przewrotnie, 6) raptownie, 7) niezłomny, 8) dia

metralnie

VI.

uprzemysłowiony - nierozwinięty, dokuczliwy - bezbolesny, ryzykowny - bezpieczny, naganny - chwaleb
ny, wieczny - przemijający, perfekcyjny - niedoskonały

VII.

1) eliksiru, 2) iskrę, 3) żywotność, 4) przekleństwem, 5) analogię/analogie

226

KLUCZ

VIII.

1) dożywają, 2) powątpiewa, 3) bledną, 4) igra, 5) obdarzają, 6) umyka, 7) dorównują, 8) brzydnie

IX.

A - 3 , B - 2 , C - l

1) weń, 2) moc nieczystą/moce nieczyste, 3) po wsze czasy

nieśmiertelne marzenie - marzenie, które trwa wiecznie; marzenie o nieśmiertelności

XII.

XIII.

1) A, 2) B, 3) C, 4) B, 5) B, 6) C, 7) A, 8) C

XIV.

1) F, 2) F, 3) P, 4) P, 5) P, 6) F, 7) P, 8) P

XV.
za tern, godzine, właściwym. obwoźny, pasowały, starzęję, przecież, nikt, kim, zyskać, bl edna, przysparza,

nieskończony, kr«, m ierzyć

XVI.

1 - E, 2 - C, 3 - B, 4 - F, 5 - I, 6 - H, 7 - A, 8 - D, zdanie niewykorzystane: G

III

VII

VIII

KLUCZ

227

XI. PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA

a) 8, b) 2, c) 4, d) 3, e) 7, f) 1, g) 6, h) 5

II.

koryto do pojenia bydła, droga do kościoła, mechanik na emeryturze, ozdoby z bibułki, zasługi w propago

waniu sztuki, konkurs na najpiękniejszą palmę

III.

wzbijać się do lotu, przekształcać w dzieło sztuki, zatknąć za świętym obrazem, wstawić do wody, kojarzyć
się ze zmartwychwstaniem, wiwatować na widok

IV.

1) wstążka - aksamitka, tasiemka; 2) słup - pal, kolumna; 3) igrzyska - zawody, puchary; 4) sitowie

- szuwary, oczeret; 5) pasza - obrok, karma; 6) kwesta - zbiórka, składka; 7) awers - front, wierzch; 8) bat
-rzemień, bicz; 9) wierny - wierzący, praktykujący; 10) przyjezdny - zamiejscowy, przybysz

1) samotny, 2) żmudny, 3) niezdatny, 4) zmyślony, 5) koronacyjny, 6) wyszyty, 7) smagły, 8) chromy,

9) ludzki, 10) przesadny

VI.

1) rekwizytem, 2) rewersie, 3) bibuły, 4) orła, 5) trzcinach

VII.

1) oplatała, 2) sterczała, 3) wiwatowali, 4) uświetniły, 6) spływał, 7) wywodziło się, 8) siałem, 10) ścięli

śmy

VIII.

1) tętnić życiem - być ożywionym czymś, być pełnym odgłosów, dźwięków, ruchu itp.

2) przyciągać oczy - wzbudzać czyjeś zainteresowanie z powodu swojego wyglądu lub zachowania

3) ginąć w mrokach czasu - sięgać bardzo odległej przeszłości i z tego powodu być niejasnym, niemożliwym

do wytłumaczenia, zrozumienia

IX.

11 m, 10 pięter, 32 m, 1929 rok, 61 lat, 150 kwiatków, 2 dni, 19 lat, 13 m, 10 km

l i m - wysokość najwyższych palm, jakie robią Kurpie
10 pięter/32 m - wysokość palmy zrobionej przez kobiety ze wsi Podegrodzie dla uświetnienia procesji

w Nowym Sączu

1929 rok - wtedy wykonano zdjęcie prawdopodobnie na pierwszym konkursie palm

61 lat - wiek Franciszka Szkaradka, mistrza w robieniu palm

150 kwiatków - liczba kwiatków, które robi co roku Maria Borzęcka z bibułki do ozdobienia palm

2 dni - od rana do nocy pracuje Franciszek Szkaradek ze swoją siostrą przy przygotowaniu palm

19 lat -  wiek bratanka Franciszka Szkaradka, Piotra
13 m -  wysokość palmy zrobionej przez bratanka Franciszka Szkaradka, Piotra
10 km -  odległość wsi Baba od wsi Łyse

228

KLUCZ

XI.

1) A palmy są to niezwykłe - sięgają wysoko, do nieba. Przyciągają oczy żywą zielenią, kolorowymi kwia

tami, długimi wstążkami i ozdobami z bibułki.

2) W Arabii, Afryce i Polinezji to drzewo życia. Starożytni Grecy uważali ją za słońce i światło, a dla Rzy

mian była godłem igrzysk. Różdżki palmowe w pierwszy dzień żydowskiego Święta Szałasów symbolizu

ją radość i wesołość. Dla chrześcijan są alegorią radości i triumfu, symbolizują gałązki, którymi witano

Chrystusa wjeżdżającego do Jerozolimy.

3) Kurpie wierzą, że dzięki długim i smukłym palmom ich dzieci będą rosły wysokie i proste, więc robią je

nawet 11-metrowe.

4) Wiele osób po mszy połyka kotki z bazi - wierzą, że trzy chronią od chorób gardła na cały rok, jedna

pomaga na ból głowy.

5) Na Podkarpaciu czub musi być okazały, jak pióropusz. Tworzą go wymyślne kwiaty i sitowie, często

bywa w kształcie krzyża. Spływają z niego kolorowe wstążki. Głównym motywem ozdobnym jest trzci
na. Zbiera się ją już we wrześniu, bo nie może być przekwitnięta. Do wysokich żerdzi przyczepia się
bazie i jedlinę. Kurpie oplatają pień jedną leśną rośliną, cisem, tują lub borówką, ale tradycja nie pozwala
mieszać ich ze sobą. Nie umieszczają też na czubie wielkich pióropuszy.

6) Nie wolno ich wyrzucić - można tylko spalić. Popiołem z nich posypuje się głowy w Środę Popielcową.

XII.

Przykładowe odpowiedzi:

1) Palmy niesione w uroczystej procesji we wsi Łyse są wysokie po samo niebo, zwracają uwagę wyraźną

zielenią, barwnymi kwiatami, długimi wstążkami i bibułkowymi dekoracjami.

2) W Arabii, Afryce i Polinezji palmy oznaczają drzewo życia, w starożytnej Grecji były traktowane jako

słońce i światło, w starożytnym Rzymie stanowiły symbol igrzysk, dla żydów w pierwszy dzień Święta
Szałasów kojarzą się z radością i wesołością. W kulturze chrześcijańskiej oddają radość i triumf, ponie

waż gałązkami palmowymi przyjmowany był Chrystus wkraczający do Jerozolimy.

3) Kurpie robią długie i smukłe palmy, aby zgodnie z wierzeniami ich dzieci były wysokiego wzrostu i pro

stej postury.

4) Wiele osób połyka kotki z bazi, gdyż poświęcone palmy mają posiadać magiczną moc - połknięcie

trzech kotek ma zapobiegać chorobom gardła przez cały rok, a jedna kotka ma chronić od bólu głowy.

5) Na Podkarpaciu czub palmy ma wielki pióropusz z niezwykłych kwiatów i sitowia, często w formie

krzyża ozdobionego barwnymi wstążkami, na Kurpiach pióropusz jest mniejszy i skromniejszy.

6) Wykorzystane palmy należy spalić i ich popiołem posypywać w Środę Popielcową głowy.

XIII.

1) A, 2) C, 3) C, 4) B, 5) A, 6) A, 7) B, 8) B

XIV.

1) F, 2) F, 3) P, 4) F, 5) F, 6) P, 7) P, 8) F

XV.
obrzędy, oblewania, uplecionymi, przebraniach, kwestą, świątecznego, połączone, swawolna, darmo, nale
żała, wylewali, chowały, dla, brak; słowa niewykorzystane: po, gonili

XVI.

1 - F, 2 - E, 3 - G, 4 - B, 5 - A, 6 - C, zdanie niewykorzystane - D

KLUCZ

229

III

VII

VIII

XII. ZAKORKOWANI

a) 2, b) 6, c) 1, d) 4, e) 8, f) 5, g) 3, h) 7

II.

problem ze znalezieniem korepetytora, nakłady na edukację, szkoła o wysokim poziomie nauczania, rodzice

o niskich dochodach, przepustka do lepszego życia

III.
uczyć maturzystów, udzielać korepetycji, s'wiadczyć usługi edukacyjne, nadrabiać różnice programowe, dys
ponować środkami

IV.

1) popyt - zapotrzebowanie, wzięcie; 2) reforma - modernizacja, przebudowa; 3) subwencja - dotacja,

dofinansowanie; 4) potencjał - możliwości, zdolności; 5) czołówka - elita, awangarda; 6) ranking - klasyfi
kacja, hierarchia; 7) leń - próżniak, nierób; 8) tępak - bęcwał, ciołek; 9) porażka - fiasko, niepowodzenie;

10)

sprawdzian - test, klasówka

1) ratalny, 2) oczarowany, 3) wyceniony, 4) pozorny, 5) zmieniony, 6) szanowany, 7) współgrający, 8) od

ciążony

VI.

odpłatny - darmowy, wybitny - mierny, zamożny - ubogi, rozstrzygnięty - niewiadomy, sporadyczny

- częsty, nieludzki - humanitarny, sumienny - nierzetelny

VII.

1) schyłku, 2) przepustkę, 3) wymaganiom, 4) wzorcami, 5) gimnazja

230

KLUCZ

VIII.

1) zaliczyłem, 2) nadrobił, 3) radził sobie, 4) procentowała, 5) angażowali się, 6) łożył, 7) egzekwował,

8) podsyłali

IX.

A - 2 , B - l , C - 4 , D - 5 , E - 3

1) był na garnuszku, 2) od łebka, 3) szarej strefy, 4) (są) za pasem, 5) stawić czoła

1 - H, 2 - L, 3 - E, 4 - M, 5 - A, 6 - J, 7 - B, 8 - K, 9 - C, 10 - G, 11 - I, 12 - D, zdania niewykorzy

stane: F, Ł

XI.

1) A, 2) B, 3) C, 4) B, 5) B, 6) A, 7) C, 8) C

XII.

1) F, 2) P, 3) P, 4) F, 5) P, 6) P

XIII.
zeszłego, czego, pocim y, zauważalny, czuja, przeciwieństwo, obow iązkowych, według, rozwijających, jeśli,
wykształcenia. zarzadziły, niskich, postepów

XIV.

1) D, 2) A, 3) A, 4) B, 5) C, 6) A, 7) C, 8) A, 9) D, 10) B, 11) A, 12) B

D Z 1 E N N 1 K

p R Z E

D Z

fl.1

E N N 1

Z E K

s c

Ą G

Y C H 0

W C

T 0

R N

III

VII

VIII

KLUCZ

231

XIII. KAPLICA ZAKOCHANYCH

I.
a) 2, b) 8, c) 6, d) 5, e) 4, f) 1, g) 7, h) 3

II.
kopiec z ziemi, wpływ na życie, krok od wypadku, strój na plażę, legenda o pradziejach Beskidu Żywieckie
go, modlitwa przed świętą figurą

III.

zmagać się z surową ziemią, rozgrzeszyć ze wspólnego życia, przystosować się do nowych problemów, za
opatrzyć się we właściwe ubranie, porozcinać na kawałki, zakląć w skałę, poprosić o przyzwolenie

IV.

1) osadnictwo - kolonizacja, zasiedlanie; 2) kopiec - usypisko, kurhan; 3) modlitwa - litania, pacierz;

4) udziwnienie -  osobliwość,  kuriozum;  5)  zakątek -  ustronie,  zacisze;  6)  warownia -  twierdza,  forteca;
7) zemsta -  odwet, rewanż; 8) szczelina -  pęknięcie, szpara; 9) panorama -  krajobraz, pejzaż;  10) kokoszka
-  kwoka, kura

1) rozbieżnie, 2) wycięty, 3) nadwrażliwy, 4) bezradny, 5) zadufany, 6) niepodobny, 7) bezpardonowy,

8) wyrodny, 9) osobliwy, 10) niepokorny

VI.
wierny - nielojalny, nieufny - naiwny, dojrzały - infantylny, nizinny - wyżynny, nierozważny - roztropny

VII.

1) dorzeczu, 2) obczyźnie, 3) zamczyska, 4) szaty, 5) piętnem

VIII.

1) zaklęła, 2) zelżał, 3) dopadła, 4) władał, 5) rozgniewał, 6) usypali, 7) odważył się, 8) erygowała

IX.

A - 4 , B - l . C - 6 , D - 2 , E - 3 , F - 5

1) Poprosiłem ją o rękę, 2) padł na kolana, 3) rzuciła na mnie czar, 4) był/pozostał głuchy(m), 5) owocem

miłości, 6) wyssana z palca

1 - F, 2 - C, 3 - J, 4 - H, 5 - A, 6 - I, 7 - L, 8 - E, 9 - B, 10 - G, zdania niewykorzystane: D, K

XI.

1 a) ojcowizna, b) pomny; 2 a) potok, b) przypominający; 3 a) dopiero, b) cieśla; 4 a) niecodzienny,

b) starczać; 5 a) trwały, b) sprzyjać

XII.

1) A, 2) В, 3) C, 4) B, 5) C, 6) A

XIII.

1) F, 2) P, 3) F, 4) F, 5) P, 6) P

232

KLUCZ

XIV.
względem, stwarza, skończyć, powodowane, zdobyte, inaczej, warunków, tolerują, uda, pogoda, diametral

nie, opad, ulega, do, na, niestosownie, chodź; słowa niewykorzystane: inny, znają

XV.
A - D - H - G - B - E - C , akapit niewykorzystany - F

XVI.

1)B, 2) E, 3) D, 4) C, 5) A

A S

R A L K A

E K A N

B A

S P

1 N

c z K

R A K 1

III

VII

VIII

KLUCZ

233

Słowniki

Bańko Mirosław (red.), Inny słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Bańko Mirosław (red.), Wielki słownik wyrazów obcych PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2005.

Bańko Mirosław (red.), Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2005.

Bralczyk Jerzy (red.), Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2005.

Broniarek Wojciech, Gdy Ci słowa zabraknie, Haroldson, Brwinów 2005.
Czeszewski Maciej, Słownik polszczyzny potocznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Dubisz Stanisław (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego PWN, t. 1-4, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2006.

Głowiński Michał, Kostkiewiczowa Teresa, Okopień-Sławińska Aleksandra, Sławiński Janusz, Słownik ter

minów literackich, Ossolineum, Wrocław 2008.

Kłosińska Anna, Sobol Elżbieta, Stankiewicz Anna, Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.

Markowski Andrzej (red.), Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2004.

Miodek Jan, Słownik ojczyzny polszczyzny, Wydawnictwo Europa, Wrocław 2002.
Miildner-Nieckowski Piotr, Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego, Świat Książki, Warszawa 2003.
Nagórko Alicja, Łaziński Marek, Burkhardt Hanna, Dystynktywny słownik synonimów, Universitas, Kraków

2004.

Polański Edward (red.), Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa 2003.

Poradniki językowe

Gąsiorek Krystyna, Język polski? Nie taki trudny! Czyli jak unikać kłopotów językowych, Wydawnictwo Edu

kacyjne, Kraków 2006.

Malinowski Maciej, (...) boby było lepiej, Wydawnictwo PROMO, Kraków 2002.
Malinowski Maciej, Obcy język polski, Wydawnictwo WESTA-DRUK Mirosław Kulis', Łódź 2003.
Markowski Andrzej, Polszczyzna znana i nieznana, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 1999.
Markowski Andrzej, Język polski. Poradnik prof. Markowskiego. Problemy językowe i gramatyczne współczes

nego Polaka, Langenscheidt, Warszawa 2007.

Miodek Jan, Jaka jesteś, polszczyzno?, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000.
Miodek Jan, ABC polszczyzny, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2004.
Miodek Jan, Słowo jest w człowieku, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2007.

Podracki Jerzy, Pułapki językowe - w szkole i nie tylko..., Wydawnictwo Juka, Warszawa 2000.

Tytuła Magdalena, Łosiak Marta, Polski bez błędów. Poradnik językowy dla każdego, ParkEdukacja, Warsza-

wa-Bielsko-Biała 2008.

Zgółkowie Halina i Tadeusz, Językowy savoir-vivre. Praktyczny poradnik posługiwania się polszczyzną w sytu

acjach oficjalnych i towarzyskich, Książka i Wiedza, Warszawa 2004.

238

ŹRÓDŁA

TOWARZYSTWO AUTORÓW I WYDAWCÓW

PRAC NAUKOWYCH

UNIVERSITAS

w w w . u n i v e r s i t a s . c o m . p l

REDAKCJA

ul. Sławkowska 1 7, 31 -01 6 Kraków

tel ./fax 01 2 4 2 3 2 6 0 5 / 01 2 4 2 3 2 6 1 4 / 01 2 4 2 3 2 6 2 8

red@universitas.com.pl

promocja@universitas.com.pl

DYSTRYBUCJA oraz KSIĘGARNIA W YSYŁKOW A

ul. Żmujdzka 6B, 3 1 -4 2 6 Kraków

ksiegarnia@universitas.com.pl

tel. 0 1 2 4 1 3 91 3 6 / 0 1 2 4 1 3 9 2 7 0

fax 01 2 4 1 3 91 2 5

ZAMÓW NASZ BEZPŁATNY KATALOG

tel. 012 423 26 0 5 / 0 1 2 413 92 70

N a ta m a c h p ra s y c z ę ś ć II to p o d rę c z n ik d o n au ki ję z y k a

p o ls k ie g o d la z a a w a n s o w a n y c h o b c o k ra jo w c ó w i o s ó b

ze ś ro d o w is k p o lo n ijn y c h . S ta n o w i on k o n ty n u a c ję c z ę ś c i

p ie rw s z e j  z a ró w n o  w   b u d o w ie ,  ja k   i  w   ro z w ią z a n ia c h
m e to d y c z n y c h .  D o b ó r  n o w y c h   te m a tó w  je s t  ró w n ie ż
p o d p o rz ą d k o w a n y  w y m o g o m   e g z a m in u   c e rty fik a to w e g o
na  p o z io m ie   0 2 ,  a ź ró d ta  te k s tó w   s ta n o w ią   p ra s a   i  Internet.

Integralną część obydwu tomów podręcznika stanowi

wkładka Strategie egzaminacyjne, dołączona do tomu

pierwszego. Prezentuje ona typy zadań na egzaminach

certyfikatowych z języka polskiego jako obcego

w testowaniu  rozumienia tekstu  pisanego oraz  podaje
szczegółowe wskazówki  ich  rozwiązywania.  Można ją
też wykorzystywać z innymi  materiałami  dydaktycznymi,

gdyż na rynku brak jest dotychczas podobnej pozycji.

Z in te g ro w a n e u ję c ie s p ra w n o ś c i i p o s z c z e g ó ln y c h

e le m e n tó w   ję z y k o w y c h   w   p o d rę c z n ik u   p o w o d u je ,  że  m o ż n a
z  nim   p ra c o w a ć   z  p o w o d z e n ie m   na  re g u la rn y c h   z a ję c ia c h
k u rs o w y c h .  O p ró c z   c u d z o z ie m c ó w  z a in te re s u je   z  p e w n o ś c ią

ta k ż e ro d z im y c h u ż y tk o w n ik ó w ję z y k a p o ls k ie g o .

Bogusław Kubiak

- starszy w ykładow ca w Studium Języków

O bcych Politechniki Opolskiej, absolw ent filologii angielskiej

i  germ ańskiej.  W 2005  r.  ukończył  studia doktoranckie
na W ydziale  Filologicznym   Uniwersytetu  W rocław skiego
i  na podstaw ie  rozprawy Język specjalistyczny i je g o  im plikacje

w glottodydaktyce uzyskał tytuł doktora nauk hum anistycznych.
W 2006 r. ukończył studia podyplom ow e w zakresie nauczania

kultury i języka polskiego jako obceg o na W ydziale Filologicznym
Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Od 1990 związany

z nauczaniem języka polskiego cudzoziem ców , od 2002 prowadzi

kursy języka  polskiego jako  obceg o   dla studentów  program u
Socrates-Erasm us  na  Politechnice  Opolskiej.  Autor  kilkudziesięciu
artykułów na tem at  m etodyki  nauczania języków  obcych,
odbył  liczne  kursy zagraniczne w  zakresie  glottodydaktyki,  m.in.

w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niem czech, Austrii, Francji i Danii

w w w .u n iv e rs ita s .c o m .p l

52,00 zł z VAT

IS BN 9 7 8 8 3 - 2 4 2 - 1 7 0 4 - 5

9 7 8 8 3 2 4 21 7045