GALBEX Sp. z o.o. ul. !agiewnicka 54/56 91-463 !ód"
tel. 042 255 59 94 fax 042 255 59 95 e-mail: galbex@galbex.pl www.galbex.pl
1
Klasyfikacja pomieszcze! czystych
Pomieszczenie czyste (cleanroom) to obszar o ustalonym sposobie kontroli
zanieczyszcze! cz"stkami i drobnoustrojami w #rodowisku, zbudowany i
u$ytkowany w sposób ograniczaj"cy wprowadzanie, powstawanie i gromadzenie si%
zanieczyszcze!.
Pomieszczenia czyste praktycznie zawsze sk!ada si" z dwóch podstawowych i
nieod!#cznych cz"$ci:
!
przestrzeni oddzielonej przy pomocy elementów budowlanych tak, %e jest
odizolowana od zewn"trznego $rodowiska
!
jednostki klimatyzacyjnej, wyposa%onej w skuteczn# filtracj" powietrza. Jednostka
klimatyzacyjna jest zwykle wyposa%ona w urz#dzenie ogrzewaj#ce, urz#dzenie
ch!odz#ce i parowy nawil%acz oraz kilkustopniow# filtracj" powietrza. Kluczow#
cz"$ci# systemu filtracji s# filtry HEPA.
Powietrze
jest t!oczone do wn"trza pomieszcze& czystych poprzez specjalny uk!ad filtrów,
eliminuj#cych kolejne frakcje zanieczyszcze&. Ca!e powietrze wewn#trz pomieszczenia jest
ci#gle filtrowane przez zestaw filtrów
HEPA
w celu usuwania zanieczyszcze& powsta!ych
wewn#trz. Urz#dzenia wewn#trz pomieszcze& czystych musz# by' specjalnie
zaprojektowane tak, aby nie generowa!y dodatkowych zanieczyszcze&. Pomieszczenia
czyste wykonane s# z materia!ów g!adkich, trwa!ych, niepyl#cych i !atwozmywalnych,
odpornych na substancje u%ywane w procesie produkcji i na $rodki czyszcz#ce.
Cz"stki w powietrzu
Ilo#& cz"stek/m
3
w zewn%trznym powietrzu
Wymiar
Brudne
Normalne
Czyste
>0.1um
10 000 000 000
3 000 000 000
500 000 000
>0.3um
300 000 000
90 000 000
20 000 000
>0.5um
30 000 000
7 000 000
1 000 000
GALBEX Sp. z o.o. ul. !agiewnicka 54/56 91-463 !ód"
tel. 042 255 59 94 fax 042 255 59 95 e-mail: galbex@galbex.pl www.galbex.pl
2
Klasyfikacja pomieszcze! czystych
Pomieszczenia czyste, w których wytwarzane s# produkty sterylne, s# klasyfikowane
w zale%no$ci od wymaganej charakterystyki $rodowiska. Dla ka%dej operacji wytwórczej wymagany
jest odpowiedni poziom czysto$ci $rodowiska, co ma na celu zminimalizowanie ryzyka
zanieczyszczenia produktu lub stosowanych materia!ów.
W celu spe!nienia w tych pomieszczeniach wymaga& dotycz#cych czysto$ci powietrza, nale%y je
okre$li' "w czasie pracy" i "w spoczynku".
Jako stan "w spoczynku" rozumiana jest sytuacja, gdy zainstalowane s# wszystkie urz#dzenia
produkcyjne i znajduj# si" one w stanie gotowo$ci do podj"cia produkcji, ale obs!uga nie jest
obecna w pomieszczeniach.
Stan "w czasie pracy" to sytuacja, gdy wszystkie urz#dzenia funkcjonuj# w odpowiedni sposób i s#
obs!ugiwane przez przewidzian# liczb" pracowników.
Przy wytwarzaniu sterylnych produktów farmaceutycznych wyró%nia si" cztery klasy czysto$ci
powietrza:
klasa A
wydzielona strefa, w której wykonywane s# czynno$ci najwi"kszego ryzyka,
np. nape!nianie, zamykanie korkami, wykonywanie aseptycznych po!#cze&,
oraz miejsce, gdzie znajduj# si" otwarte ampu!ki i fiolki. Zwykle odpowiednie
warunki pracy zapewnia laminarny przep!yw powietrza. Systemy
laminarnego przep!ywu powietrza powinny zapewni' jednorodn# szybko$'
przep!ywu powietrza w miejscu
klasa B
przy produkcji aseptycznej i nape!nianiu strefa ta stanowi $rodowisko
otaczaj#ce dla klasy A;
klasy C i D
pomieszczenia czyste, w których przeprowadza si" mniej krytyczne etapy
wytwarzania
Przyk!adowe czynno$ci, które mog# by' wykonywane w pomieszczeniach okre$lonej klasy, podano
w tabeli:
Klasa Przyk!adowe czynno$ci wykonywane dla produktów z ko&cow# sterylizacj#
A
Nape!nianie opakowa& produktami, kiedy wyst"puje wyj#tkowe ryzyko,
nawa%anie produktów
C
Przygotowanie roztworów, kiedy wyst"puje wyj#tkowe ryzyko. Nape!nianie
produktami.
D
Przygotowanie roztworów i sk!adników do pó(niejszego nape!niania
GALBEX Sp. z o.o. ul. !agiewnicka 54/56 91-463 !ód"
tel. 042 255 59 94 fax 042 255 59 95 e-mail: galbex@galbex.pl www.galbex.pl
3
Klasa Przyk!adowe czynno$ci wykonywane przy produkcji aseptycznej
A
Przygotowanie i nape!nianie aseptyczne
C
Przygotowanie roztworów, które b"d# filtrowane
D
Post"powanie z komponentami po myciu
Klasyfikacja pomieszcze& czystych wed!ug norm, ma na celu okre$lenie ilo$ci cz#stek znajduj#cych
si" w powietrzu, a nast"pnie sklasyfikowanie powietrza zgodnie z klasami czysto$ci ISO lub
wymaganiami polskimi (tabela).
W
Polsce
obowi#zuj#
klasy
czysto$ci
z
Rozporz#dzenia
Ministra
Zdrowia
z dnia 2 pa(dziernika 2006 r. w sprawie wymaga& Dobrej Praktyki Wytwarzania
(Dz.U.06.194.1436), oparte o wytyczne GMP/PIC-Guide. Rozporz#dzenie to przewiduje równie%
pomiary
ilo$ci
cz#stek
w
stanie
pracy.
Maksymalne
dopuszczalne
ilo$ci
cz#stek
w zale%no$ci od klasy czysto$ci badanego powietrza przedstawia poni%sza tabela.
Maksymalna dopuszczalna liczba cz"stek w 1m
3
powietrza
w stanie spoczynku
w stanie pracy
Klasa czysto#ci
'0.5um
'5.0um
'0.5um
'5.0um
A
3 500
1
3 500
1
B
3 500
1
350 000
2 000
C
350 000
2 000
3 500 000
20 000
D
3 500 000
20 000
nie okre$lona
nie okre$lona
Liczba cz#stek podana w tabeli dla stanu "w spoczynku" powinna by' uzyskana po krótkim czasie
oczyszczania powietrza (15-20 min., warto$' zalecana) po zako&czeniu operacji, gdy w
pomieszczeniu nie ma ju% ludzi. Liczba cz#stek dla klasy A przedstawiona w tabeli dla stanu "w
dzia!aniu" powinna by' zachowywana w strefie bezpo$rednio otaczaj#cej produkt zawsze wtedy,
gdy produkt lub otwarte opakowanie jest nara%one na kontakt ze $rodowiskiem zewn"trznym.
Dopuszczalny jest fakt, %e nie zawsze jest mo%liwe wykazanie zgodno$ci z obowi#zuj#cymi
standardami dotycz#cymi liczby cz#stek w miejscu nape!niania, z powodu tworzenia cz#stek lub
kropel z samego produktu.
GALBEX Sp. z o.o. ul. !agiewnicka 54/56 91-463 !ód"
tel. 042 255 59 94 fax 042 255 59 95 e-mail: galbex@galbex.pl www.galbex.pl
4
Pomiar ilo$ci cz#stek wykonuje przy u%yciu miernika cz#stek, ilo$' punktów pomiarowych wyznacza
pierwiastek z powierzchni pomieszczenia. Wyniki uzyskane podczas pomiaru stanowi# podstaw"
do dokonania niezb"dnych oblicze& statystycznych. Warunkiem spe!nienia klasy czysto$ci w
danym pomieszczeniu jest uzyskanie nast"puj#cych wyników pomiarów
! St"%enia cz#stek w punktach pomiarowych s# ni%sze od limitu st"%enia dla danej klasy
pomieszczenia
! Górna granica poziomu ufno$ci $redniej (UCL 95%) jest ni%sza od limitu st"%enia dla danej
klasy pomieszczenia
Klasyfikacja pomieszcze! na podstawie ilo#ci cz"stek wg obowi"zuj"cych norm
mi%dzynarodowych
M
M
M
a
a
a
k
k
k
s
s
s
y
y
y
m
m
m
a
a
a
l
l
l
n
n
n
a
a
a
d
d
d
o
o
o
p
p
p
u
u
u
s
s
s
z
z
z
c
c
c
z
z
z
a
a
a
l
l
l
n
n
n
a
a
a
l
l
l
i
i
i
c
c
c
z
z
z
b
b
b
a
a
a
z
z
z
i
i
i
a
a
a
r
r
r
e
e
e
n
n
n
/
/
/
m
m
m
3
3
3
r
r
r
ó
ó
ó
w
w
w
n
n
n
y
y
y
c
c
c
h
h
h
l
l
l
u
u
u
b
b
b
w
w
w
i
i
i
%
%
%
k
k
k
s
s
s
z
z
z
y
y
y
c
c
c
h
h
h
n
n
n
i
i
i
$
$
$
p
p
p
o
o
o
d
d
d
a
a
a
n
n
n
a
a
a
w
w
w
i
i
i
e
e
e
l
l
l
o
o
o
#
#
#
&
&
&
Rozp.
MZ/
cGMP
SI
Fed.Std.
209e
Ang.
Fed.Std.
209d
PN-EN ISO
14644-
1:2005
0
0
0
,
,
,
1
1
1
"
"
"
m
m
m
0
0
0
,
,
,
2
2
2
"
"
"
m
m
m
0
0
0
,
,
,
3
3
3
"
"
"
m
m
m
0
0
0
,
,
,
5
5
5
"
"
"
m
m
m
1
1
1
,
,
,
0
0
0
"
"
"
m
m
m
5
5
5
,
,
,
0
0
0
"
"
"
m
m
m
ISO Class1
10
2
-
-
-
-
ISO Class2
100
24
10
4
-
-
M1
350
75,7
30,9
10
-
ISO Class3
1000
237
102
35
8
-
M 1,5
l
1240
265
106
35.3
M2
3.500
757
309
100
-
ISO Class4
10.000
2.370
1.020
352
83
-
M 2,5
10
12.400
2.650
1.060
353
-
M3
35.000
7.570
3.090
1.000
-
A / B
3.500
1
ISO Class5
100.000
23.700
10.200
3.520
832
29
M 3,5
100
26.500
10.600
3.530
-
M4
75.700
30.900
10.000
-
ISO Class6
1.000.000
237.000
102.000
35.200
8.320
293
M 4,5
1000
35.300
247
M5
100.000
618
C
350.00.0
2.000
ISO Class7
352.000
83.200
2.930
M 5,5
10.000
353.000
1
2.470
M6
1.000.000
6.180
D
3.500.000
20.000
ISO Class8
3.520.000
832.000
29.300
M 6,5
100.000
3.530.000
24.700
M7
10.000.000
61.800
ISO Class9
35.200.000
8.320.000
293.000