„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 

 

 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ 

 

 

 

Marta Wasilew 

 

 

 

 

Aktywizowanie  pacjenta  i  jego  opiekunów  do  korzystania 
z opieki protetycznej 322[17].Z3.01 

 

 

 

 

 

Poradnik dla ucznia 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
Wydawca

 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

1 

Recenzenci: 
dr n.med. Anna Kabacińska 
dr inż. Maria Tajchert 

 
 

 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr Joanna Gręda 
 
 
 
Konsultacja: 
mgr Lidia Liro 
 
 
 

 
 
 
 
 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  322[17].Z3.01 
„Aktywizowanie  pacjenta  i  jego  opiekunów  do korzystania  z opieki protetycznej”, zawartego 
w modułowym programie nauczania dla zawodu protetyk słuchu. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

2 

SPIS TREŚCI 
 

1.  Wprowadzenie 

3 

2.  Wymagania wstępne 

4 

3.  Cele kształcenia 

5 

4.  Materiał nauczania 

6 

4.1.  Fizjologiczne i psychiczne aspekty procesu starzenia się 

6 

4.1.1. Materiał nauczania 

6 

4.1.2. Pytania sprawdzające 

9 

4.1.3. Ćwiczenia 

9 

4.1.4. Sprawdzian postępów 

12 

4.2.  Wybrane zagadnienia z pedagogiki specjalnej 

13 

4.2.1. Materiał nauczania 

13 

4.2.2. Pytania sprawdzające 
4.2.3. Ćwiczenia 
4.2.4. Sprawdzian postępów  

4.3.  Grupy wsparcia społecznego 

4.3.1. Materiał nauczania 
4.3.2. Pytania sprawdzające 
4.3.3. Ćwiczenia 
4.3.4. Sprawdzian postępów 

4.4.  Psychologiczne aspekty wady słuchu u dzieci i dorosłych. Metody badań  

psychologicznych 
4.4.1. Materiał nauczania 
4.4.2. Pytania sprawdzające 
4.4.3. Ćwiczenia 
4.4.4. Sprawdzian postępów 

4.5.  Rehabilitacja dzieci i osób dorosłych z wadą słuchu 

4.3.1. Materiał nauczania 
4.3.2. Pytania sprawdzające 
4.3.3. Ćwiczenia 
4.3.4. Sprawdzian postępów 

18 
18 
21 
22 
22 
25 
26 
28 

 

29 
29 
31 
32 
34 
35 
35 
39 
39 
43 

5.  Sprawdzian osiągnięć 

44 

6.  Literatura 

49 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

3 

1. WPROWADZENIE 

 

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o konsekwencjach jakie niesie za 

sobą  uszkodzenie  słuchu  oraz  sposobach  aktywizowania  pacjenta  i  jego  opiekunów  do 
korzystania z opieki protetycznej. 

W poradniku znajdziesz: 

−

 

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś 
bez problemów mógł korzystać z poradnika, 

−

 

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, 

−

 

materiał  nauczania  –  wiadomości  teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów 
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej, 

−

 

pytania sprawdzające, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści, 

−

 

ćwiczenia,  które  pomogą  Ci  zweryfikować  wiadomości  teoretyczne  oraz  ukształtować 
umiejętności praktyczne, 

−

 

sprawdzian postępów, 

−

 

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie 
materiału całej jednostki modułowej, 

−

 

literaturę. 

 

 

 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Schemat układu jednostek modułowych 

 

 

322[17].Z3 

Opieka audioprotetyczna 

nad pacjentem i jego 

rodzin

ą 

322[17].Z3.01 

Aktywizowanie pacjenta 

i jego opiekunów  

do korzystania z opieki 

protetycznej 

322[17].Z3.02 

Sprawowanie opieki  

nad pacjentem w okresie 

u

żytkowania aparatów 

s

łuchowych i urządzeń 

wspomagaj

ących słyszenie 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

4 

2. WYMAGANIA WSTĘPNE 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

−

 

nawiązywać kontakty z ludźmi, 

−

 

rozwijać własne zainteresowania, 

−

 

dbać o własną dobrą kondycję psychofizyczną, 

−

 

samodzielnie podejmować decyzje, 

−

 

radzić sobie w trudnych sytuacjach, 

−

 

wyrażać się w sposób prosty, czytelny i kulturalny, 

−

 

prawidłowo artykułować swoje wypowiedzi, 

−

 

korzystać z różnych źródeł informacji. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

5 

3. CELE KSZTAŁCENIA 

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

−

 

wykorzystać  wiedzę  dotyczącą  psychospołecznego  funkcjonowania  człowieka  starego 
w zmieniającej się sytuacji społeczno ekonomicznej, 

−

 

nawiązać kontakt z dzieckiem i osobą dorosłą z uszkodzonym słuchem, 

−

 

wykazać  znaczenie  grup  wsparcia  społecznego  w  procesie  socjalizacji  pacjentów  z  wadą 
słuchu, 

−

 

scharakteryzować problemy osób z upośledzonym słuchem, 

−

 

zastosować metody badań psychologicznych w pracy protetyka słuchu, 

−

 

zastosować metody badań socjologicznych w pracy protetyka słuchu, 

−

 

włączyć rodzinę w działania na rzecz pacjenta z wadą słuchu, 

−

 

zaplanować działania edukacyjne stosowne do wieku, potrzeb i cech pacjenta, 

−

 

wskazać  instytucje  specjalne  zajmujące  się  leczeniem,  wychowaniem  oraz  nauczaniem 
dzieci i dorosłych niedosłyszących, 

−

 

podjąć  współpracę  z  instytucjami  społecznymi  w  zakresie  usprawniania  osób 
niedosłyszących, 

−

 

rozpoznać problemy adaptacji społecznej osób dorosłych z postępującym niedosłuchem, 

−

 

określić metody rehabilitacji zaburzeń słuchu u dzieci, 

−

 

zastosować  wiedzę  z  zakresu  pedagogiki  specjalnej  w  pokonywaniu  trudności 
adaptacyjnych występujących u osób z uszkodzonym słuchem, 

−

 

pomóc pacjentowi zaakceptować protezę słuchu i dobrać protezę najlepszej jakości. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

6 

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 

 
4.1. Fizjologiczne i psychiczne aspekty procesu starzenia się 

 
4.1.1. Materiał nauczania 

 

Starzenie  się człowieka jest to naturalny, długotrwały i nieodwracalny proces zachodzący 

w  rozwoju  osobniczym.  Podobnie  jak  inne  procesy  rozwojowe  starzenie  się  jest 
zaprogramowane w materiale genetycznym komórki i podlega jego sterowaniu. [8, s. 357]. 
Procesu  starzenia  się  nie  należy  mylić  z  chorobą.  Oceniając  przebieg  tego  procesu  oprócz 
wieku kalendarzowego człowieka starego, należy wziąć pod uwagę również wiek biologiczny 
oraz stan psychiczny i indywidualną sytuację społeczną. Wraz ze spowolnieniem się procesów 
metabolicznych  i  podziału  komórek,  upośledzeniu  ulegają  również  procesy  psychiczne, 
w szczególności poznawcze, a przede wszystkim zdolność uczenia się i zapamiętywania.  
 
Charakterystyka zmian fizjologicznych związanych z procesem starzenia się 
 
Wygląd  
Sylwetka  człowieka  w  podeszłym  wieku  staje  się  pochylona,  zmniejsza  się  również  jej 
wysokość. Postawa robi wrażenie zwiotczałej, a chód staje się mniej precyzyjny i mniej pewny, 
często  też  występuje  powłóczenie  nogami.  Skóra osoby  starszej  traci swą elastyczność, co  w 
konsekwencji prowadzi do jej marszczenia. Może też sprawiać wrażenie wysuszonej. Włosy na 
skutek zaniku barwnika zaczynają siwieć, często też, dochodzi do ich wypadania. 
 
Narządy zmysłów 
Typową zmianą dla narządu wzroku jest dalekowzroczność starcza, powstała na skutek utraty 
elastyczności  soczewki.  Jest  to  zmniejszona  zdolność  oka  do  akomodacji.  Oznacza  to,  że 
osoby w podeszłym wieku potrzebują znacznie silniejszego oświetlenia, niż osoby młode. 
Charakterystyczne dla wieku podeszłego są zmiany receptora słuchu i nerwu słuchowego. Do 
tego  dochodzi  utrata  elastyczności  w  obrębie  przewodu  słuchowego  zewnętrznego  jak 
i wewnętrznego. Także kosteczki słuchowe nie opierają się działaniu czasu. Ogólny stan słuchu 
w danym  wieku  jest  silnie  związany  z  trybem  życia w  młodszym wieku oraz stanem ogólnym 
zdrowia  w  wieku  starszym.  Osłabienie  słuchu  jest  nie  tylko  czynnikiem  ograniczającym 
orientację  przestrzenną,  utrudnia  również  komunikację  z  otoczeniem  i uczestnictwo  w  życiu 
towarzyskim. [11, s. 5] 
Pozostałe  zmysły:  powonienia,  smaku  i  dotyku  również  stopniowo  tracą  swe  zdolności. 
Jedynie  zmysł  dotyku,  dzięki  zachowaniu  wrażliwości  receptorów  skórnych  zachowuje 
zdolności  percepcyjne,  przez  co  często,  staje  się  jedynym  środkiem  komunikacji  osoby 
schorowanej z otoczeniem. 
 
Czynności narządów 
Przyczyną  zaburzeń  układu  krążenia  w  podeszłym  wieku  jest  odkładanie  się  złogów 
w naczyniach  krwionośnych,  powodujących  ich  zwężenie,  które  prowadzi  do  upośledzenia 
ukrwienia tkanek i narządów. Poważną konsekwencją tego niekorzystnego procesu jest  
podwyższenie  ciśnienia  tętniczego  krwi,  co  może  być  przyczyną  miażdżycy  i  uszkodzenia 
mięśnia sercowego.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

7 

U  człowieka  starego  może  nastąpić  również  osłabienie  czynności  płuc  powodowane 
zmniejszeniem elastyczności przepony.  
Nieuchronną  konsekwencją  procesu  starzenia  się,  jest  też  zmniejszona  wydolność  nerek, 
zwiększająca  ryzyko  schorzeń  narządów  wydalniczych.  Zmniejszenie  pojemności  pęcherza 
moczowego  i  osłabienie  mięśni  gładkich  prowadzi  do  zwiększonej  częstotliwości  oddawania 
lub nietrzymania moczu.  
Wśród  zmian  zachodzących  w  układzie  pokarmowym,  warto  zwrócić  uwagę  na  utratę 
łaknienia,  co  może  być  spowodowane  zmniejszeniem  wydzielania  soków  trawiennych. 
Zmniejszona  motoryka  przewodu  pokarmowego  prowadzi  do  opóźnienia  przejścia  treści 
pokarmowej przez przełyk, opóźnienia opróżnienia żołądka, co prowadzi do zaparć. 
 
Charakterystyka zmian psychicznych związanych z procesem starzenia się 
 
Osłabienie pamięci  
Jest  to  zmiana  niezwykle  charakterystyczna  dla  wieku  podeszłego.  Osoby  starsze  bardzo 
często  mają  kłopoty  z  gromadzeniem  informacji,  co  świadczy  o  osłabieniu  zdolności 
zapamiętywania. Wiąże się to z tym, iż osoby starsze potrzebują więcej czasu na zapamiętanie 
nowych  wiadomości  i  wyuczenie  nowych  umiejętności.  Znakomicie  zaś  pamiętają  to,  co 
zdarzyło  się  w  dalekiej  przeszłości.  Ma  to  związek  z  dobrą  jakością  pamięci  długotrwałej, 
która w przypadku osób starszych dominuje nad pamięcią krótkotrwałą.  
Opieka  nad  człowiekiem  w  podeszłym  wieku  powinna  uwzględniać  podtrzymywanie 
i pielęgnowanie  jego  aktywności  umysłowej.  Aby  powyższy  cel  został  spełniony,  należy 
przekonać  pacjenta,  że  pomimo  podeszłego  wieku  jest  nadal  człowiekiem  w  pełni 
wartościowym.  Należy  wspierać  go  przy  pokonywaniu  trudności,  motywować do aktywności 
umysłowej i poważnie traktować jego podstawowe potrzeby.  
 
Zmiana zakresu zainteresowań 
U większości  ludzi  wraz  z  wiekiem,  maleje ich zakres  zainteresowań,  a  jest to spowodowane 
biologicznymi  i  społecznymi  uwarunkowaniami.  Ludzie  w  podeszłym  wieku,  wielu  zadań  nie 
mogą  wykonywać  już  w  pełni  samodzielnie,  ograniczają  się  więc  do  wąskiego  kręgu 
zainteresowań,  pozostających  w  sferze  ich  dostępności.  Rodzaj  i  zakres  zainteresowań 
warunkowany  jest  często  dotychczasowymi  przyzwyczajeniami  i  znajomymi  obszarami 
działania.  
 
Sprawność intelektualna 
Sprawność  intelektualna  osoby  starszej  nie  zanika,  a  jedynie  wykazuje  pewne, 
charakterystyczne  dla  tego  wieku,  zmiany.  Zostaje  zachowany  zasób  słów,  maleje  jednak 
zdolność  koncentracji  i  zapamiętywania.  Wraz  z  wiekiem  znacznie  obniża  się  czas  reakcji, 
dlatego  też  dla  ludzi  starszych  kłopotliwe  może  być  poczucie  utraty  dawnej  sprawności 
i wydolności.  Jeżeli  funkcje  intelektualne  pozostają  w  ciągłym  obszarze działania,  poddawane 
są treningowi, jakość sprawności intelektualnej nie będzie malała wraz z wiekiem.  
Zaburzeniom  zdolności  intelektualnych  mogą  zapobiec  pozytywne  stosunki  z  rodziną, 
odpowiednie nastawienie do życia, stały kontakt towarzyski i bliskość kręgu przyjaciół.  
 
Zmiany charakterologiczne  

Wśród zmian osobowości ludzi w podeszłym wieku istotne znaczenie mają: 

−

 

zahamowanie działań widoczne w jakości i ilości własnych zainteresowań oraz kontaktów 
socjalnych.  W  przypadku  takiej  zmiany  w  charakterze  osoby  starszej,  należy  pamiętać 
o stałym  motywowaniu  jej  do  podejmowania  działań  zarówno  na  korzyść  własną,  jak  i 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

8 

innych,  oraz  o  wsparciu  psychicznym.  Gdy  osoba  ta,  będzie  mieć  zapewnione  właściwe 
warunki, chętniej przejawiać będzie swą aktywność, 

−

 

mniejsza  zdolność  panowania  nad  uczuciami,  co  przejawiać  się  może  reakcjami 
nieadekwatnymi do zaistniałej sytuacji, 

−

 

obniżenie  intensywności  przeżyć,  które  jawić  się  może  społeczeństwu  jako  zobojętnienie 
lub 

zdystansowanie 

emocjonalne. 

Powodowane 

może 

być 

niekorzystnymi 

doświadczeniami  z przeszłości  lub  obojętnym  stosunkiem  środowiska  wobec  potrzeb 
osoby w wieku podeszłym. 

 

Przy sprawowaniu opieki i pielęgnowaniu osób w podeszłym wieku trzeba wiedzieć, że: 

−

 

przy wszystkich propozycjach nowości należy oferować pomoc, 

−

 

niezbędne  ciągi  czynności  powinno  się  dopóty  powtarzać,  dopóki  nie  przekształcą  się 
w czynności wykonywane z przyzwyczajenia, 

−

 

trzeba  unikać  niepotrzebnych  zmian  w  czynnościach  dnia  codziennego,  a  gdy  są  one 
niezbędne,  należy  przygotować  osobę  starszą  do  zmian  i  towarzyszyć  jej  w  zmienionych 
okolicznościach, 

−

 

nigdy  nie  należy  kwalifikować  utartego  sposobu  zachowania  jako  przestarzałego 
i nienowoczesnego, 

−

 

należy przeciwdziałać powstaniu poczucia zależności od innych osób, 

−

 

konieczne  jest  stworzenie  atmosfery  zaufania,  jako  sposobu  na  przezwyciężenie  lęków 
i obaw [11, s. 7]. 

 

Proces starzenia się oprócz zmian w organizmie, niesie ze sobą zmiany w funkcjonowaniu 

człowieka  na  tle  społeczeństwa.  Mogą  one  wpływać  na  osobę  w podeszłym  wieku  zarówno 
pozytywnie,  jak  i  negatywnie.  Wiąże  się  to  bezpośrednio  ze  zmianą  ról,  jakie  narzuca  na 
jednostkę  jej  wiek.  Wraz  z  wiekiem  zmniejsza  się  aktywność  zawodowa  jednostki, 
przejawiająca  się  w  odejściu  na  rentę  lub  emeryturę.  Jeśli  nie  jest  to  uwarunkowane 
pogarszającym się stanem zdrowia, osobie takiej zalecane jest pozostawanie w aktywności. W 
takiej sytuacji, osoba musi znaleźć sobie nowe zajęcie, zainteresowania, musi realizować się na 
innej  płaszczyźnie.  Zalecane  jest  też  pozostawanie  w  kontakcie  towarzyskim  i  bliskich 
relacjach  z  najbliższą  rodziną.  Osoby  starsze,  które  przestały  być  aktywne  zawodowo,  ale 
realizują  się  na  innych  płaszczyznach  życia  i  są  wspierane  przez  najbliższych,  pozostają 
zazwyczaj  aktywne,  zachowują  swe  zdolności  intelektualne  i  mają  większe  szanse,  by 
postrzegać  siebie  jako  pełnowartościowego  człowieka,  mimo  problemów  wynikających 
z procesu starzenia się.  
Osoby,  które  przestają  być  aktywne  zawodowo,  jednocześnie  upatrując  w  tym  koniec 
pewnego etapu życia, nie znajdując w sobie motywacji do działania i nie otrzymując wsparcia 
od  rodziny i przyjaciół, swój podeszły wiek mogą postrzegać jako tragedię życiową. Brak ich 
aktywności ma niekorzystny wpływ na ich psychikę, kontakty i relacje ze społeczeństwem oraz 
na ich ogólne samopoczucie. 
Przejście  na  emeryturę  zazwyczaj  wiąże  się  też  z  pogorszeniem  warunków  materialnych,  co 
może  w  sposób  destrukcyjny  wpływać  na  osobę  w  podeszłym  wieku.  Nie  bez  znaczenia  jest 
wtedy wsparcie psychiczne bliskich osób i motywowanie do aktywności. 
Wiele  zmian  zachodzących  w  psychice  starzejącego  się  człowieka  bezpośrednio  wiąże  się 
z jego najbliższym otoczeniem, a dodatkowo potęgowane może być przez warunki materialne, 
pogłębiające  się  stany  chorobowe  i  brak  należytej  opieki.  Nawarstwienie  się  tych  wszystkich 
czynników destrukcyjnie wpływa na samopoczucie jednostki i jej udział w życiu społecznym. 
Starość  może  jawić  się  jako  końcowy  etap  życia,  pozbawiony  atrakcyjności,  ale  jest  ona 
naturalną  fazą  w  życiu  każdego  człowieka,  która  nadchodzi  stopniowo.  Ludzie  wraz 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

9 

z wiekiem, nie tracą wszystkich swoich umiejętności i możliwości. Co najwyżej, stają się one w 
pewnym  stopniu  ograniczone.  Wiedza,  umiejętności  i  doświadczenie  jakie  mają  osoby 
w podeszłym  wieku,  powinny  być  wykorzystywane  z  korzyścią  dla  wszystkich  zarówno 
w rodzinie, jak i w społeczeństwie.  
 

4.1.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Jak brzmi definicja procesu starzenia się? 
2.  Czym charakteryzuje się wygląd osoby w podeszłym wieku? 
3.  Jakie znasz zmiany osobowości występujące u osób starszych? 
4.  Jakiego typu zmiany zachodzą w procesie pamięciowym u ludzi w podeszłym wieku? 
5.  W jakim stopniu proces starzenia się wpływa na funkcjonowanie narządów zmysłu? 
6.  Dlaczego podczas procesu starzenia się dochodzi do zmian zainteresowań? 
7.  Jakie konsekwencje dla osoby w podeszłym wieku ma przejście na emeryturę lub rentę? 
8.  Co  należy  zrobić,  by  utrzymać  sprawność  intelektualną  osoby  starszej  na  wysokim 

poziomie? 

9.  W jaki sposób proces starzenia się wpływa na ogólne funkcjonowanie organizmu? 
 

4.1.3. Ćwiczenia 
 

Ćwiczenie 1 

Przeprowadź  wywiad  z  3  osobami  w  podeszłym  wieku.  Celem  wywiadu  jest  zebranie 

informacji na temat sposobów aktywnego spędzania czasu przez osoby starsze. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  znać zasady dobrego wychowania, 
2)  wiedzieć, w jaki sposób należy rozmawiać z osobami w podeszłym wieku, 
3)  potrafić wsłuchiwać się w to, co mówią inni ludzie, 
4)  przygotować zestaw niezbędnych pytań, 
5)  znać cel wywiadu, 
6)  odwoływać się do własnych doświadczeń życiowych, 
7)  umieć nawiązywać kontakty interpersonalne. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

arkusze papieru formatu A4, 

– 

dyktafon, 

– 

kolorowe pisaki, 

– 

arkusz do ćwiczenia, 

– 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 2 

Sporządź portret psychologiczny osoby w podeszłym wieku. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

10 

2)  umieć korzystać z różnych źródeł informacji, 
3)  scharakteryzować wszystkie zmiany psychiczne zachodzące w procesie starzenia się, 
4)  znać ograniczenia i możliwości intelektualne osób w podeszłym wieku, 
5)  wiedzieć,  w  jakich  obszarach  życia  codziennego,  osoba  w  podeszłym  wieku  może  

potrzebować pomocy. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 3 

Sporządź  tabelę,  w  której  wypisz  możliwości  i  ograniczenia  charakteryzujące  proces 

starzenia się.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  narysować tabelę składającą się z dwóch kolumn, 
3)  umieć korzystać z różnych źródeł informacji, 
4)  wiedzieć, czym charakteryzuje się proces starzenia się, 
5)  odpowiednio pogrupować czynniki w tabeli. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

linijka, 

−

 

kolorowe pisaki, 

−

 

arkusz do ćwiczenia. 

 
Ćwiczenie 4 

Zaproponuj,  w  jaki  sposób  można  pomóc  osobom,  uwzględniając  ich  możliwości 

i ograniczenia wynikające z wieku. 
 
a) Jadwiga, lat 79, emerytowana nauczycielka języka polskiego. Kobieta od 15 lat jest wdową, 
bezdzietna.  Mieszka  na  jednym  z  lubelskich  osiedli.  Cierpi  na  miażdżycę  i  bezsenność.  Swój 
stan ogólny ocenia jako zadowalający, choć czasem doskwiera jej samotność. 
 
b) Władysław,  lat  71,  emerytowany  policjant. Od 50 lat  żonaty  z Anną, ojciec dwóch synów, 
dziadek  ośmiorga  wnucząt.  Przed  20  laty,  w  chwili  odejścia  na  emeryturę,  przeprowadził  się 
z Warszawy  do  malowniczej  miejscowości  na  Mazurach.  Synowie  wraz  rodzinami  mieszkają 
nadal  w  stolicy. Pan Władysław cierpi na jaskrę. Swój stan ocenia jako dobry lecz narzeka na 
brak kontaktów towarzyskich i zbyt rzadki kontakt z najbliższymi.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  umieć korzystać z różnych źródeł informacji, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

11 

3)  wiedzieć, czym charakteryzuje się proces starzenia się, 
4)  potrafić  wskazać  formy  pomocy,  które  mogą  przyczynić  się  do  poprawy  zdrowia 

i samopoczucia osób w podeszłym wieku, 

5)  wyciągnąć prawidłowe wnioski po dokładnej analizie tekstu, 
6)  znać ogólną charakterystykę i przebieg schorzeń, na które cierpią w/w osoby. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

kolorowe pisaki, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 5  

Przygotuj  prelekcję  na  temat  funkcjonowania  osób  starszych  w  społeczeństwie, 

skierowaną do uczniów szkół gimnazjalnych. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  znać wpływ procesu starzenia się na jakość wypełniania ról społecznych, 
3)  opisać ważkość wsparcia najbliższej rodziny i przyjaciół, 
4)  używać zwrotów i form, którymi zainteresujesz adresatów swych słów, 
5)  umieć korzystać z różnych źródeł informacji, 
6)  umieć nawiązywać kontakt wzrokowy. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

kolorowe pisaki, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 6 

Wyobraź sobie, że opiekujesz się osobą w podeszłym wieku. Z przyczyn niezależnych od 

siebie, musisz nagle wyjechać na pół roku. W tym czasie Twoim podopiecznym zajmie się ktoś 
inny.  Przed  wyjazdem  musisz  udzielić  mu  kilku  wskazówek  i  zaleceń,  w  jaki  sposób  ma 
postępować ze starszą osobą. Zredaguj instruktaż, pamiętając o wszystkich ważnych sprawach 
dotyczących podopiecznego. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  znać wskazówki i zalecenia do opieki nad osobami starszymi, 
3)  pamiętać, że Twój podopieczny może być sfrustrowany zmianą opiekuna, 
4)  wiedzieć, czym charakteryzuje się proces starzenia się.  
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

12 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

kolorowe pisaki, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

– 

poradnik dla ucznia. 

 

4.1.4. Sprawdzian postępów 

 
Czy potrafisz: 

 

Tak 

 

Nie 

1)  zdefiniować pojęcie procesu starzenia się? 

 

 

2)  opisać,  czym  charakteryzuje  się  wygląd  zewnętrzny  osoby  w 

podeszłym wieku? 

 

 

 

 

3)  opisać  zmiany  osobowościowe  zachodzące  pod  wpływem  procesu 

starzenia się? 

 

 

 

 

4)  scharakteryzować procesy pamięciowe starszej osoby? 

 

 

5)  wyjaśnić,  w  jakim  stopniu  proces  starzenia  się  wpływa  na 

funkcjonowanie narządów zmysłu i czynności osoby starszej? 

 

 

 

 

6)  określić, dlaczego wraz z wiekiem zmienia się zakres zainteresowań? 

 

 

7)  wymienić  konsekwencje  wynikające  z  przejścia  na  emeryturę  lub 

rentę? 

 

 

8)  określić  czynności  zapewniające  osobie  w  podeszłym  wieku  dobrą 

sprawność intelektualną? 

 

 

 

 

9)  określić  wpływ  procesu  starzenia  się  na  ogólne  funkcjonowanie 

organizmu? 

 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

13 

4.2. Wybrane zagadnienia z pedagogiki specjalnej 
 

4.2.1. Materiał nauczania 

 

Pedagogika  specjalna  jest  nauką  szczegółową  pedagogiki,  a  jej  przedmiotem jest  opieka, 

terapia,  kształcenie  i  wychowanie  osób z  odchyleniami  od normy,  najczęściej jednostek  mniej 
sprawnych  lub  niepełnosprawnych,  bez względu  na rodzaj,  stopień  i złożoność objawów oraz 
przyczyn i skutków zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń. [2, s. 13] 

W  każdym  społeczeństwie  można  odnaleźć  pewną  liczbę  osób,  które  nie  są  w  pełni 

sprawne  fizycznie  lub  psychicznie.  Powodem  tego  stanu  mogą  być  zarówno  przyczyny 
dziedziczne, wrodzone, jaki i choroby, wypadki i niewłaściwe warunki życia.  

Definicja  Światowej  Organizacji  Zdrowia  określa  osoby  niepełnosprawne  jako  osoby 

o naruszonej  sprawności  psychofizycznej,  powodującej  ograniczenie  funkcjonalne  sprawności 
lub  aktywności  życiowej  w  stopniu  utrudniającym  pełnienie  właściwych  dla  nich  ról 
społecznych. 

W Polsce obowiązuje następująca definicja osoby niepełnosprawnej: 
„Niepełnosprawną  jest  osoba,  której  stan  fizyczny  lub/i  psychiczny  trwale  lub  okresowo 

utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z 
normami prawnymi i społecznymi.” [17, poz 776] 
 
Rodzaje niepełnosprawności 
 
1.  Niepełnosprawność sensoryczna: 

a)  osoby niewidome i słabowidzące, 
b)  osoby niesłyszące i słabosłyszące, 
c)  osoby głuchoniewidome. 

2.  Niepełnosprawność fizyczna: 

a)  osoby z uszkodzonym narządem ruchu, 
b)  osoby z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych. 

3.  Niepełnosprawność psychiczna: 

a)  osoby umysłowo upośledzone z niepełnosprawnością intelektualną, 
b)  osoby psychicznie chore i z zaburzeniami osobowości i zachowania. 

4.  Niepełnosprawność  złożona,  gdy  występuje  więcej  niż  jeden  rodzaj  niepełnosprawności 

np. osoba niewidoma z upośledzeniem umysłowym.  

 

Inna klasyfikacja wyróżnia następujące grupy osób niepełnosprawnych: 

1)  mających  trudności  w  poznawaniu  świata  i  komunikowaniu  się  z  nim  na  skutek  braku 

analizatorów zmysłowych, 

2)  tych,  u  których  procesy poznawcze przebiegają w sposób nieprawidłowy, wskutek czego 

mają  obraz  poznawczy  nieadekwatny  do  rzeczywistości,  zdolność  rozumowania 
ograniczoną poniżej normy, przystosowanie do życia społecznego i pracy utrudnione, 

3)  mających  z  powodu  uszkodzenia  narządów  ruchu  lub  przewlekłej  choroby  ograniczoną 

zdolność do działania, do ekspresji, do aktywnego udziału w życiu społecznym, 

4)  wymagających  w  wyniku  zaniedbań  i  błędów  wychowawczych  bądź  nieprawidłowości 

funkcjonowania systemu nerwowego, albo psychopatii, czy charakteropatii – wychowania 
resocjalizującego. [12, s. 6] 

Życie z określonym rodzajem niepełnosprawności nie jest łatwe, ale jest możliwe. Dowodem 
na to, są tysiące osób niepełnosprawnych, które borykając się z niepełnosprawnością, potrafią 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

14 

odnaleźć  swoje  miejsce  w  społeczeństwie  i  żyją,  tak  jak  potrafią.  Osoby  te,  wypełniają  swe 
społeczne  role  na  tyle,  na  ile  pozwala  im  ich  niepełnosprawność.  Niektórzy  z  nich  muszą 
korzystać  z  opieki  i  pomocy  innych,  ale  większość  organizuje  sobie  życie  tak,  by  w  jak 
największym zakresie pozostać osobą samodzielną i niezależną.  
Każdego  dnia  jednak,  każda  z  tych  osób  boryka  się  z  problemami,  pokonuje  bariery,  szuka 
w sobie  lub  w  najbliższych  jej  osobach  siły  do  działania  i  podejmuje  walkę  o  swoje  miejsce 
wśród pełnosprawnego społeczeństwa. 
Żeby  jednak  podjąć  tę  walkę,  każdy  z  nich  musi  zaakceptować  swą  niepełnosprawność  i  jej 
konsekwencje. Muszą być świadome, zarówno ograniczeń wynikających z niepełnosprawności, jak 
i  swoich  możliwości.  Pogodzenie  się  z  brakiem  lub  utratą  pewnego  rodzaju  sprawności  jest 
procesem długotrwałym, w którym nieodzowna jest pomoc innych ludzi. Pedagogika specjalna 
określa te zjawisko terminem – rewalidacja. 
 
W.  Dykcik  definiuje  rewalidację  jako,  termin  używany  zamiennie  z  pojęciem  rehabilitacja, 
określający  długotrwałą  działalność  terapeutyczno-wychowawczą,  a  wiec  wielostronną 
stymulację,  opiekę,  nauczanie  i  wychowanie  jednostek o  zaburzonej  percepcji rzeczywistości, 
czyli osób upośledzonych umysłowo, niewidomych i niesłyszących.[16, s. 68] 
 

Proces  rewalidacyjny  obejmuje  wiele  płaszczyzn  życia  jednostki  z  określonym  rodzajem 

niepełnosprawności  i  prowadzi  do  zapewnienia  możliwie  najbardziej  samodzielnego  sposobu 
życia. Rewalidacja zmierzając do poprawy lub minimalizacji skutków niepełnosprawności daje 
szansę osobom, które muszą stawiać czoła przeciwnościom.  
Szansą tą może być: 
– 

zaakceptowanie siebie jako osoby niepełnosprawnej,  

– 

możliwość finansowego usamodzielnienia się,  

– 

integracja społeczna z ludźmi pełnosprawnymi,  

– 

możliwość podjęcia pracy, 

– 

pozyskanie umiejętności korzystania z pomocy i doświadczeń innych ludzi, 

– 

udzielenie specjalistycznej pomocy, zmierzającej do poprawy stanu fizycznego jednostki. 

 

W  sytuacji,  gdy  osoba  niepełnosprawna,  z  różnych  przyczyn,  nie  uczestniczy  w  procesie 

rewalidacji,  bądź  proces  ten  nie  wpływa  na  jej  stan  korzystnie,  możemy  mówić  o  problemie. 
Problem  ten  rozpatrywany  jest  nie  tylko  na  płaszczyźnie  sfery  psychofizycznej  jednostki,  ale 
również  na  płaszczyźnie  jej  warunków  społeczno-bytowych.  Wynika  to  z  faktu,  że  brak 
sprawności  lub  choroba  stawia  człowieka  w  obliczu  deprywacji  podstawowych  potrzeb, 
również społecznych. Niezaspokojenie tych potrzeb często prowadzi do sytuacji nerwicowych 
i  stresogennych,  co  w  konsekwencji  przyczynić  się  może  do  gorszego  samopoczucia  osoby 
niepełnosprawnej,  obniżenia  poczucia  własnej  wartości  i  rozwinięcia  się  chorób 
psychosomatycznych.  

Każda  osoba,  u  której  stwierdza  się  stopień  niepełnosprawności  powinna  być  poddana 

wielostronnej stymulacji i uaktywnianiu. Celem tych działań powinno stać się jej usprawnienie i 
stymulowanie procesu kompensacyjnego.  

Usprawnianie  to  postępowanie  maksymalnie  rozwijające  zadatki  i  siły  biologiczne 

organizmu,  które  są  najmniej  uszkodzone,  jego  celem  jest  poprawa  lub  utrzymanie  na 
zadowalającym  poziomie  przede  wszystkim  sprawności  fizycznej,  a  szczególnie  wydolności  i 
tolerancji wysiłku. [4, s. 372]  
Kompensacja  to  złożony  proces  uzupełniania,  wyrównywania  braków  oraz  zastępowania 
(substytucji) deficytów rozwojowych, narządów i przystosowania się na innej możliwej drodze. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

15 

Polega  on  na  odtwarzaniu  czynności  całego  narządu  ruchu,  zmysłu  lub  poszczególnych  jego 
części za pomocą środków zastępczych organizmu ludzkiego.[ 2, s. 85] 
 
Wybrane problemy społeczne osób niepełnosprawnych 

Jedną  z  głównych  sytuacji  problemowych,  jakim  osoby  niepełnosprawne  muszą  stawiać 

czoła  co  dzień,  jest  negatywna  postawa  otoczenia.  Przyczyną  takiego  postępowania 
społeczeństwa,  może  być  zarówno  niechęć  do  osób  niepełnosprawnych,  strach  przed  ich 
schorzeniami,  jak  i  niewiedza  o  rodzajach niepełnosprawności.  Duża  część  społeczeństwa  nie 
zna  etiologii  niepełnosprawności,  nie wie też nic o jej skutkach, uwarunkowaniach i specyfice 
kontaktów  z  tymi  osobami.  Negatywna  postawa  lub  obojętność  społeczeństwa,  prowadzić 
może  do  sytuacji,  w  których  osoby  niepełnosprawne  nie  chcą  lub  boją  się  kontaktu 
z pełnosprawnymi ludźmi. 

Kolejnym  znaczącym  problemem,  z  jakim  w  życiu  codziennym  borykają  się  osoby 

o obniżonej  sprawności,  są  bariery  architektoniczne.  Ograniczają  one  znacznie  dostęp  osób 
niepełnosprawnych do możliwości pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym. 

Zdarza  się  również,  ze  osoby  niepełnosprawne  mają  problem  z  nawiązaniem  celowej 

komunikacji z resztą społeczeństwa. Przyczyn takiej sytuacji możemy doszukiwać się zarówno 
po  stronie  zainteresowanego,  jak  i  ogółu  społeczeństwa.  Zwykle  osoby  nie  w  pełni  sprawne, 
mają  problem  z  otworzeniem  się  przed  zdrową  osobą,  boją  się  kontaktów  z  nią,  wstydzą  się 
swej inności. Osoby sprawne często nie szukają kontaktu z osobami z zaburzoną sprawnością, 
ponieważ obawiają się, że ich wiedza na temat niepełnosprawności jest niewystarczająca, boją 
się obcowania z człowiekiem o obniżonej sprawności lub zwyczajnie go nie chcą. Aby ulepszyć 
interakcje  pomiędzy  tymi  dwiema  stronami,  trzeba  podjąć  szereg  działań  prowadzących  do 
zwiększenia  świadomości  społeczeństwa  na  temat  osób  niepełnosprawnych.  Z  drugiej  zaś 
strony,  osoby  niepełnosprawne  powinny  być  uczone  kontaktu  i  wspierane  w  próbach  jego 
nawiązywania. 

Dużym  ograniczeniem  dla  niepełnosprawnej  osoby  jest  znalezienie  miejsca  zatrudnienia. 

Jest  to  bardzo  ważne,  gdyż  praca  zawodowa,  dochód  jaki  przynosi,  stawia  osobę 
niepełnosprawną  na  równi  z  pełnosprawnym  człowiekiem.  Zarabiając  na  swoje  utrzymanie, 
zaczyna postrzegać siebie jako pełnoprawnego członka społeczeństwa, z dnia na dzień staje się 
osobą niezależną i czuje się dowartościowana. 
 
Specyfika i konsekwencje uszkodzeń słuchu 
 Istotą  niepełnosprawności  słuchu  jest  brak  zdolności  do  precyzyjnego  odbioru  dźwięków. 
Uszkodzenie  słuchu  nie  upośledza  sprawności  fizycznej  i  umysłowej  człowieka,  jednak 
znacznie  ogranicza  i  utrudnia  jego  kontakty  społeczne,  w  konsekwencji  stwarzając  sytuację 
wyizolowania osoby z wadą słuchu ze środowiska.  
 
Konsekwencje,  jakie  powoduje  utrata  słuchu,  są  zależne  od  wielu  czynników.  Należy  w nich 
wymienić przede wszystkim: 
– 

wiek,  w  jakim  nastąpiła  utrata  słuchu  –  szczególnie  istotne  jest  czy  mamy  do  czynienia 
z głuchotą  powstałą  przed,  czy  też  po  opanowaniu  mowy  jako  środka  porozumiewania 
się; 

– 

rodzaj  i  stopień  utraty  słuchu  –  w  jakim  zakresie  odbiór  różnych  częstotliwości  został 
uszkodzony; 

– 

protezowanie  słuchowe  czy  miało  miejsce  w  przeszłości  i  jak  długo,  czy  obecnie  osoba 
niesłysząca korzysta z aparatów słuchowych; 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

16 

– 

umiejętność  wykorzystywania  posiadanych  resztek  słuchu  –  jakie  bodźce  akustyczne 
osoba  z  uszkodzonym  słuchem  jest  w  stanie  odebrać  i  zidentyfikować  bez  pomocy 
aparatów słuchowych czy innych urządzeń technicznych i za ich pomocą; 

– 

czynniki  środowiskowe  okresu  dzieciństwa  –  czy  rodzice  są  (byli)  słyszący  czy 
niesłyszący,  czy  w  tym  okresie  była  prowadzona  efektywna  praca  rewalidacyjna 
z dzieckiem niesłyszącym przez rodziców, poradnię logopedyczną lub w innej formie; 

– 

czynniki  środowiskowe  wieku  szkolnego  –  czy  nauka  odbywała  się  w  szkołach  dla 
słyszących,  słabosłyszących  czy  głuchych,  czy  dziecko  mieszkało  w  rodzinie  czy 
w internacie,  czy  czas  wolny,  w  tym letni wypoczynek, spędzało z dziećmi głuchymi, czy 
słyszącymi; 

– 

aktualne  warunki  rodzinne  osoby  niesłyszącej  –  czy  współmałżonek  jest  słyszący, 
słabosłyszący  czy  niesłyszący  i  jak  się  porozumiewają,  czy  dzieci  są  słyszące,  czy 
niesłyszące, jakie są kontakty z bliską rodziną, przyjaciółmi itp.; 

– 

podstawowy  sposób  porozumiewania  się  z  otoczeniem  –  czy  jest  to  mowa  dźwiękowa 
z odczytywaniem  z  ust  i  odbiorem  akustycznym,  język  migowy,  pismo,  gestykulacja, 
kombinacja tych elementów itp.; 

– 

cechy  osobowości  osoby  niesłyszącej  –  w  tym  ogólny  poziom  inteligencji,  zdolności 
ustroju  do  kompensacji,  motywacje  i  możliwości  w  zakresie  integracji  z  osobami 
słyszącymi itp. [16, s. 68] 

 
Społeczny aspekt utraty słuchu 
 

Ten  wymiar  uszkodzenia  słuchu  wymaga  postawienia  pytania  o  rolę  i  miejsce  osoby 

z wadą słuchu w społeczeństwie oraz pytania o to, czy wystąpienie wady słuchu w jakikolwiek 
sposób rzutuje na funkcjonowanie jednostki na płaszczyźnie społecznej.  

Określenie  roli  społecznej  w  grupach  dotyczy  zarówno  osób  zdrowych,  jak  i  tych,  które 

wykazują  określone  typy  dysfunkcji.  Wymiar  społeczny  niepełnosprawności  wiąże  się  zatem 
ściśle  z definicją upośledzenia, stworzona przez Światową Organizację Zdrowia, która brzmi 
następująco:  „Jest  to  niekorzystna  (gorsza)  sytuacja  danej  osoby  będącej  wynikiem 
uszkodzenia  lub  niepełnosprawności,  polegająca  na  ograniczeniu  lub  uniemożliwieniu 
wypełniania  ról,  które  są  uważane  za  normalne,  biorąc  pod  uwagę  jej  wiek,  płeć,  czynniki 
kulturowe i społeczne” [14, s. 136]. 

Dokonując  próby  zdefiniowania  roli  społecznej  możemy  stwierdzić,  że  jest  to 

uczestnictwo  człowieka  w  określonych  sytuacjach społecznych  oraz realizowanie  przez niego 
zadań  określonych  przez pewne czynniki. Zatem gdy jednostka społeczna nie może wywiązać 
się ze stawianych jej wymagań, możemy mówić o upośledzeniu.  

Stopień upośledzenia może przybierać trzy formy: pierwszą z nich jest utrudnienie- osoba 

może  wykonywać  zadania,  które  społeczeństwo  na  nią  nakłada,  ale spotyka  wiele  przeszkód, 
które  musi  pokonać.  Druga  forma  to  ograniczenie,  kiedy  człowiek  wypełnia  swoje  role 
w niepełnym zakresie. Ostatnia forma to uniemożliwienie – osoba jest pozbawiona możliwości 
wykonywania swojej roli.[Sowa, 1998, [w:] 1, s. 22] 
Wada  słuchu,  popycha  ludzi  do  tworzenia  własnej,  hermetycznie  zamkniętej  społeczności, 
posiadającej swą własną tożsamość. Przynależność do tej grupy społecznej, warunkowana jest 
znajomością  ich  kodu  językowego  i  na  tej  podstawie  można  stwierdzić,  że  wada  słuchu  to 
niepełnosprawność posiadająca wymiar społeczny.  

Analizując  ważkość  ról,  jakie  odgrywają  w  społeczeństwie  osoby  niesłyszące,  nie można 

pominąć  płaszczyzny  jaką  jest  integracja,  a  co  się  z  nią  ściśle  wiąże  komunikacja.  Mówiąc 
o integracji  osób  niesłyszących  w  środowisku,  musimy  zwrócić  uwagę  na  sposób 
porozumiewania  się  tych  osób  z  częścią  społeczeństwa,  dla  której  język  migowy  jest 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

17 

niedostępny. Faktem też jest, że jeżeli mówimy o integracji musimy zauważyć, że komunikacja 
pomiędzy  osobami  niesłyszącymi  i  osobami  bez  uszkodzenia  narządu  słuchu,  nie  byłaby 
możliwa, gdyby nie otwartość i chęć zaangażowania w nią osób słyszących.  
 
Specyfika kontaktu i pracy z osobami z wadą słuchu 
 
Osoba dorosła  
W kontaktach z osobami dorosłymi z wadą słuchu, istotny jest stopień ubytku, gdyż zwykle od 
niego  uzależniony  jest  rodzaj  interakcji.  Niezależnie  zaś  od  jej  rodzaju,  kontakt  ten  powinien 
być  nacechowany  otwartością,  serdecznością  i  troską.  Osoba  borykająca  się  z problemami 
słuchowymi powinna czuć się rozumiana i akceptowana.  
 
Do  głównych  celów  oddziaływania  leczniczego  i  rewalidacyjnego  w  przypadku  osób  z  wadą 
słuchu należą: 
– 

zwiększenie umiejętności tolerowania wady słuchu i wiążących się z nią ograniczeń, 

– 

odnalezienie satysfakcjonującego i twórczego zajęcia, 

– 

umiejętne pokonywanie własnych trudności, 

– 

aktywny udział pacjenta w procesie leczenia. 

 
Do osoby z uszkodzonym słuchem należy mówić powoli, budować krótkie, nieskomplikowane 
zdania,  okazywać  dużo  cierpliwości  i  zrozumienia.  A  wszystko  po  to,  by  okazała  nam 
zaufanie,  czuła  się  pewnie  i  bezpiecznie.  Pamiętać  należy  również,  że  dla  ludzi 
niepełnosprawnych  bardzo ważne jest wsparcie emocjonalne, życzliwość i zrozumienie, czego 
nie może zabraknąć w kontaktach z nimi.  
 
Dziecko 
W  kontaktach  z  dzieckiem  z  wadą  słuchu,  należy  wykazać  wiele  zrozumienia,  a  w 
szczególności  wykazać  się  ogromną  cierpliwością.  Trzeba  też  traktować  małego  pacjenta 
przyjaźnie  i serdecznie,  chętnie  tłumacząc  i  odpowiadając  na  wszystkie  jego  pytania. 
Jednocześnie pamiętając, że do dziecka należy mówić językiem dostosowanym do jego wieku. 
Nawiązywanie  kontaktu  z  dzieckiem  z  wadą  słuchu,  sprowadza  się  do  budowania  zaufania 
i zapewnienia mu poczucia bezpieczeństwa. 
 
Osoba w podeszłym wieku 
Nawiązując  kontakt  z  osobą  niesłyszącą  w  podeszłym  wieku,  trzeba  wiedzieć,  jakie  zmiany 
fizjologiczne  i  psychologiczne  niesie  za  sobą  okres  starości.  Nie  można  zapomnieć,  że  osoby 
starsze charakteryzują się nadwrażliwością na stresy emocjonalne.  
Do ważnych elementów kontaktu z osobą w podeszłym wieku należą: 
– 

umiejętne słuchanie, 

– 

rozumienie jego trudności, 

– 

nielekceważenie jej obaw, 

– 

wykazywanie zainteresowania jej sytuacją życiową,  

– 

okazywanie jej szacunku i zrozumienia. 

 Bez względu na wiek osoby, z którą zostaje nawiązana interakcja i na stopień ubytku słuchu, 
jaki  obrazuje  jej  audiogram,  należy  okazać  jej  zainteresowanie,  troskę  i  zrozumienie.  Tylko 
wtedy, osoby niesłyszące będą mogły czuć się, jak pełnoprawni członkowie społeczeństwa.  

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

18 

4.2.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Jak brzmi definicja pedagogiki specjalnej? 
2.  Jak brzmi definicja osoby niepełnosprawnej? 
3.  Jakie znasz rodzaje niepełnosprawności? 
4.  Jak brzmi definicja rewalidacji? 
5.  Dlaczego proces akceptacji własnej niepełnosprawności jest procesem długotrwałym? 
6.  Jakiego  rodzaju  szanse,  daje  osobie  niepełnosprawnej  uczestnictwo  w  procesie 

rewalidacji? 

7.  Na czym polega proces kompensacji? 
8.  Jakie znasz problemy społeczne osób borykających się z niepełnosprawnością? 
9.  Na czym polega społeczny aspekt uszkodzenia słuchu? 
10.  Jakie znasz trzy możliwe formy stopnia upośledzenia? 
11.  Jakie 

znasz 

główne 

cele  oddziaływań  rewalidacyjno-leczniczych  stosowanych 

w przypadku ludzi z wadą słuchu?  

12.  W jaki sposób należy mówić do osoby, która ma problemy ze słuchem? 
 

4.2.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Wyobraź  sobie,  że  jesteś  budowniczym.  Zaproponuj  i  opisz  pięć  ciekawych  rozwiązań 

architektonicznych,  które  znacząco  ułatwią  poruszanie  się  osobom  z  niepełnosprawnością 
ruchową. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  znać rodzaje niepełnosprawności, 
3)  wiedzieć, jakie czynności sprawiają najwięcej trudności osobom niesprawnym ruchowo, 
4)  znać ograniczenie i możliwości osoby niepełnosprawnej ruchowo. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

arkusze papieru formatu A4, 

– 

kolorowe pisaki, ołówek, 

– 

arkusz do ćwiczenia, 

– 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 2 

Napisz, w jaki sposób, u osoby z wadą słuchu, może zachodzić zjawisko kompensacji. 
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  znać definicję kompensacji, 
3)  wiedzieć, jakie konsekwencje niesie za sobą uszkodzenie słuchu, 
4)  znać specyfikę kontaktu z osobami niesłyszącymi, 
5)  umieć  opisać  specyfikę  funkcjonowania  osób  niesłyszących  w  społeczeństwie  ludzi 

słyszących. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

19 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

arkusze papieru formatu A4, 

– 

długopis, 

– 

arkusz do ćwiczenia, 

– 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 3 

Sporządź tabelę, która będzie zawierała dwie kolumny. W jednej kolumnie wypisz cechy, 

które  Twoim  zdaniem  powinna  posiadać  osoba,  pozostająca  w  stałym  kontakcie  z  ludźmi 
z wadą słuchu w różnym wieku. W drugiej kolumnie wypisz cechy, które musi posiadać osoba 
z wadą słuchu, by interakcja z osobą słyszącą była jak najbardziej udana i sprawiała satysfakcję 
obu zainteresowanym stronom. 
 

Cechy osoby pozostającej w stałym  

kontakcie z osobami z wadą słuchu 

Cechy  osoby  niesłyszącej,  pozwalające  na 
pomyślną interakcję z osobami słyszącymi 

 

 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  wiedzieć, jakie cechy charakteryzują osoby, u których wystąpiła wada słuchu, 
3)  umieć  określić,  jakie  cechy  są  potrzebne,  by  interakcja  przebiegała  prawidłowo,  dając 

satysfakcję obu stronom, 

4)  znać specyfikę kontaktu z osobami niesłyszącymi, 
5)  znać specyfikę funkcjonowania osób niesłyszących w społeczeństwie ludzi słyszących. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

arkusze papieru formatu A4, 

– 

długopis, kolorowe pisaki, ołówek, 

– 

linijka, 

– 

arkusz do ćwiczenia, 

– 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 4 

Wyobraź  sobie  następującą  sytuację:  zgłasza  się  do  Ciebie  matka  niesłyszącego  chłopca, 

opowiada Ci historię swego życia, oraz zdradza Ci szczegóły dotyczące niepełnosprawności jej 
dziecka. Z przykrością zauważasz, że oprócz rutynowych wizyt u laryngologa, jej syn nie jest 
objęty  procesem  rewalidacyjnym.  Twoim  zadaniem  jest  przekonać  matkę  niesłyszącego 
chłopca,  by  skorzystała  z  pomocy  innych  specjalistów,  czynnie  włączając  syna  do  działań 
rewalidacyjnych. 

Opracowując  projekt  nie  zapomnij  o  wyszczególnieniu  cech  i  zalet  wynikających 

z procesu rewalidacji. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  znać definicję procesu rewalidacji, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

20 

3)  umieć  wyszczególnić  szanse  i  korzyści,  jakie  osobie  niepełnosprawnej  daje  proces 

rewalidacji, 

4)  umieć nawiązywać kontakty z innymi ludźmi, 
5)  wykazać się pewnym stopniem empatii i zrozumienia wobec postępowania kobiety, 
6)  wiedzieć, jakie konsekwencje niesie za sobą utrata słuchu, 
7)  znać stopnie i rodzaje niepełnosprawności, 
8)  znać definicję niepełnosprawności. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

arkusze papieru formatu A4, 

– 

długopis, kolorowe pisaki,  

– 

arkusz do ćwiczenia, 

– 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 5  

Wykorzystując  materiały  zawarte w podręczniku,  posiłkując się dodatkowo informacjami 

z  innych  źródeł,  napisz  prelekcję,  skierowaną  do  mieszkańców  Twojego  osiedla,  na  temat 
społecznych  problemów  osób  niepełnosprawnych.  Zwróć  uwagę  na  czynniki  wspomagające 
proces integracji obu środowisk.  
W  przygotowanej  przez  Ciebie  prelekcji,  powinny  znaleźć  się  też,  praktyczne  wskazówki 
dotyczące sposobów postępowania i komunikowania się z osobami niepełnosprawnymi.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  znać zalety procesu integracji, 
3)  wiedzieć, z jakimi problemami borykają się osoby niepełnosprawne, 
4)  znać ograniczenia wynikające z bycia osobą niepełnosprawną, 
5)  zaproponować przykładowe rozwiązania wybranych problemów osób niepełnosprawnych, 
6)  znać stopnie i rodzaje niepełnosprawności. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

arkusze papieru formatu A4 lub A5, 

– 

długopis, kolorowe pisaki,  

– 

arkusz do ćwiczenia, 

– 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 6 

Udziel  pisemnej  instrukcji,  dotyczącej  specyfiki  postępowania  i  kontaktu  z  osobami 

w podeszłym  wieku,  które  nie  słyszą.  Pamiętaj,  by  w Twoi  projekcie,  nie zabrakło  informacji 
dotyczących  osobowości  ludzi  starszych  oraz  cennych  wskazówek  dotyczących  sposobu 
komunikacji.  Nie  zapomnij  o  cechach  i  nastawieniu osoby  słyszącej wchodzącej w kontakt ze 
starszymi osobami z wadą słuchu. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  znać cechy charakteryzujące osobowość ludzi w podeszłym wieku, 
3)  wiedzieć, z jakimi problemami borykają się ludzie starsi, 
4)  orientować się, jakiej pomocy mogą potrzebować ludzie w podeszłym wieku, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

21 

5)  znać zasady postępowania w kontaktach z osobami z wadą słuchu, 
6)  wykazać się cechami empatii, 
7)  znać zasady obowiązujące w kontaktach z ludźmi z wadą słuchu, w różnym wieku. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

arkusze papieru formatu A4 lub A5, 

– 

kolorowe pisaki,  

– 

arkusz do ćwiczenia, 

– 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 7  

Korzystając  z  informacji  zawartych  w  poradniku  oraz  z  treści  pochodzących  z  różnych 

źródeł  wiedzy,  zredaguj  krótki  artykuł  do  gazetki  szkolnej,  na  temat  społecznego  aspektu 
utraty  słuchu.  W  przygotowanych  przez  Ciebie  materiałach,  powinny  znaleźć  się  informacje 
dotyczące konsekwencji, jakie niesie za sobą fakt niesłyszenia i zaburzonej percepcji dźwięków 
mowy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  znać konsekwencje utraty słuchu, 
3)  scharakteryzować społeczny aspekt uszkodzenia słuchu, 
4)  orientować się, jakiej pomocy mogą potrzebować ludzie z wadą słuchu, 
5)  znać zasady postępowania w kontaktach z osobami z wadą słuchu. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

arkusze papieru formatu A4 lub A5, 

– 

kolorowe pisaki, 

– 

arkusz do ćwiczenia, 

– 

poradnik dla ucznia. 

 

4.2.4. Sprawdzian postępów 

 
Czy potrafisz: 

 

Tak 

 

Nie 

1)  zdefiniować pojęcie pedagogiki specjalnej? 

 

 

2)  zdefiniować pojęcie osoby niepełnosprawnej?  

 

 

3)  wymienić i scharakteryzować rodzaje niepełnosprawności?  

 

 

4)  określić znaczenie słowa rewalidacja?  

 

 

5)  wyjaśnić, jakie korzyści płyną z uczestnictwa w procesie rewalidacji? 

 

 

6)  określić, jakie znaczenie dla osoby niepełnosprawnej ma proces  

kompensacji? 

 

 

 

 

7)  wymienić i opisać problemy, z jakimi borykają się ludzie  

niepełnosprawni? 

 

 

 

 

8)  opisać społeczny aspekt utraty słuchu? 

 

 

9)  wymienić zasady, które powinny być zachowane podczas rozmowy  

z osobą z wadą słuchu? 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

22 

4.3. Grupy wsparcia społecznego 

 

4.3.1. Materiał nauczania 

 

Wśród  różnorodnych  systemów  społecznej  pomocy,  szczególną  rolę  odgrywają  grupy 

wsparcia,  tzw.  grupy  wzajemnej  pomocy,  które  przeznaczone  są  w  szczególności  dla  osób 
z problemami  zdrowotnymi.  Wsparcie  społeczne  jest  definiowane  zatem  jako  powszechnie 
oczekiwana  pomoc  dostępna  dla  jednostki  w  sytuacjach  bardzo  trudnych,  stresujących, 
pojawiających się nagle i tym samym zmieniających ich życie. Pomoc ta jest organizowana dla 
ludzi, którzy sami nie chcą lub nie potrafią uporać się ze swym problemem, a której celem jest 
mobilizacja  sił  do  walki  z  trudną  sytuacją.  Należy  pamiętać,  że  wszystkie  grupy  wsparcia 
społecznego  prowadzone  są  przez  specjalistów:  psychologów,  terapeutów  i  pedagogów, 
a system wsparcia społecznego odnosi się do zasad leczenia, rehabilitacji i opieki nad osobami 
niesamodzielnymi  życiowo.  Grupy  wsparcia  skupiają  ludzi  o  podobnych  problemach 
życiowych  i  dostarczają  pomocy  psychologicznej,  wzmocnienia  w  dążeniu  do  pokonywania 
trudności, pomagają w odzyskaniu wiary w siebie i poczucia własnej wartości. 

Wyróżniamy  jednak  jeszcze  inną  formę  grup  wsparcia,  są  to  tzw.  grupy  samopomocy. 

W odróżnieniu  do  tych  pierwszych,  grupy  samopomocy  nie  muszą  być  prowadzone  przez 
specjalistę i najczęściej ich członkami są osoby dotknięte konkretnym problemem, ich rodziny, 
przyjaciele  i  sympatycy.  Moc  takich  jednostek  tkwi  w  identyfikowaniu  się  z problemem, 
świadomości istnienia innych osób w podobnej sytuacji, na identycznym etapie życia. Obecność 
takich  osób  w  grupach  wsparcia  ma  zawsze  wielkie  znaczenie  i  niesie  za  sobą  pozytywne 
konsekwencje. 
 

Zadania organizacji samopomocowych: 

−

 

zwiększenie odporności psychologicznej ludzi, 

−

 

wymiana wspólnych doświadczeń,  

−

 

zapobieganie izolacji społecznej, 

−

 

udzielanie konkretnej pomocy w sytuacji kryzysu. 

 

Najczęściej wyróżniane są następujące formy i rodzaje wsparcia: 

−

 

informacyjne,  polegające  na  udzielaniu  rad,  porad  medycznych  i  prawnych,  mających  na 
celu  pomoc  jednostce  w  rozwiązaniu  życiowych  problemów.  Ten  rodzaj  wsparcia 
charakteryzuje  się  również  tym,  iż  jednym  z  celów  jest  wzbogacanie  wiedzy  na  temat 
zaistniałego problemu, zarówno samego zainteresowanego, czyli członka grupy wsparcia, 
jak i osób z jego rodziny, przyjaciół, nieobojętnych na los swego bliskiego, 

−

 

emocjonalne,  którego  głównym  celem jest udzielanie wsparcia psychicznego, okazywanie 
zrozumienia  i  współczucia,  jakże  ważnego  dla  osoby,  która  właśnie  w  tym  momencie 
swojego życia, potrzebuje tego typu oparcia najbardziej, 

−

 

materialne,  polegające  na  doraźnej  pomocy  finansowej,  dostarczaniu  środków 
materialnych, które często warunkują byt osoby szukającej pomocy w grupie wsparcia, 

−

 

instrumentalne,  zwane  także  wsparciem  przez  świadczenie  usług,  polegającym  na 
udzielaniu  pomocy  przy  wykonywaniu  dodatkowych  prac  codziennych  prac  domowych 
i czynności poza domem, 

−

 

wartościujące,  które  polega  na  okazywaniu  uczuć  uznania,  akceptacji,  zapewnianiu 
o wyjątkowości oraz potwierdzeniu wartości i znaczenia jednostki, która zdecydowała się 
szukać pomocy. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

23 

Każdy  rodzaj  wsparcia  jest  pożądaną  i  oczekiwaną  forma  pomocy  ludziom  w  trudnych 

sytuacjach. Polega na tym, że interakcja: 

−

 

zostaje podjęta w sytuacji trudnej bądź problemowej, 

−

 

ukierunkowana  jest  na  zbliżenie  jednego  lub  obu  uczestników,  rozwiązanie  problemu, 
przezwyciężenie  trudności,  reorganizację  zakłóconej  relacji  z  otoczeniem  i  podtrzymanie 
emocjonalne, 

−

 

w  jej  toku  zachodzi  wymiana  emocji  (wsparcie  emocjonalne),  informacji  (wsparcie 
informacyjne),  instrumentów  działania  (wsparcie  instrumentalne),  dóbr  materialnych 
(wsparcie materialne). 

 

Ważnymi cechami grup wsparcia są:  

−

 

jednorodność (składają się one z osób z podobnymi problemami i doświadczeniami),  

−

 

dążenie  do  wspólnego  celu,  jakim  jest  zapewnienie  wszystkim  członkom  grupy 
dostatecznego oparcia i pomocy, 

−

 

opieranie się na członkach grupy, a nie na autorytetach zewnętrznych, 

−

 

zasada równości dzięki czemu, każdy członek grupy ma ten sam status, 

−

 

dobrowolne uczestnictwo, 

−

 

przystąpienie do grupy warunkowane jest indywidualnymi problemami i potrzebami. 

 

Skuteczność  pomocy  zależy  od  zaangażowania,  wiedzy  i  umiejętności  członków  grupy 

wsparcia.  Niezaprzeczalną  korzyścią  dla  osoby  szukającej  pomocy  w  takiej  grupie,  jest 
poszerzenie wiedzy o własnym problemie oraz emocjonalne oparcie, które ułatwia opanowanie 
urazu  i  pozwala  cieszyć  się  życiem,  pomimo  zaistniałych  przeciwności  losu.  Taki  stan rzeczy 
spowodowany  jest  główną  przesłanką,  którą  kierują  się  wszystkie  rodzaje  grup  wsparcia. 
Najbardziej  pożądanym  stanem  rzeczy  jest  bowiem  akceptacja  samego  siebie,  a  tym  samym 
swojego problemu. 

W  naszym  społeczeństwie  każdy  rodzaj  niepełnosprawności  odbierany  jest  jako  stan 

niepożądany.  Osoba  niepełnosprawna  często  budzi  lęk,  złe  skojarzenia,  obawy,  sprawia  że 
w bezpośrednim kontakcie, osoba zdrowa czuje się zakłopotana, nie chce lub nie wie, jak może 
pomóc.  W  związku  z  tym,  osoby  niepełnosprawne  często  spotykają  się  z nieprawidłowymi 
postawami  społecznymi.  Wynikać  to  może  zarówno  z  niechęci,  jak  i z niewiedzy  o  danej 
niepełnosprawności, o formach pomocy oraz o potrzebach ludzi dotkniętych przez los. 

Nie  zmienia  to  faktu,  że  zwłaszcza  takim  osobom  pomoc  i  wsparcie  jest  potrzebne 

najbardziej. 

Na początku zaistnienia problemu formą najbardziej pożądaną jest wsparcie emocjonalne. 

Jest  ono  potrzebne,  by  człowiek  borykający  się  z  problemem,  otrząsną  się,  poznał  swą 
sytuację,  uświadomił  sobie  swe  ograniczenia  ale  też  swoje  możliwości.  Na  takim  etapie 
szczególnie  potrzebne  jest  wsparcie  osób  życzliwych,  zorientowanych  w  problemie,  którzy 
pomogą  obiektywnie  spojrzeć  na  sytuację,  podpowiedzą,  doradzą,  wysłuchają,  opowiedzą 
o własnych doświadczeniach lub po prostu będą w pobliżu. Takie i podobne oczekiwania osób 
pokrzywdzonych  przez  los,  spełniają  właśnie  grupy  wsparcia  społecznego.  Grupy  te,  są 
zinstytucjonalizowanymi formami pomocy dla osób potrzebujących. 

Obok zinstytucjonalizowanego  systemu wsparcia społecznego, swoje miejsce ma również 

naturalny  system  wsparcia,  który  tworzą:  członkowie  najbliższej  rodziny,  krewni,  znajomi 
i sąsiedzi. 

Kolejną  pozainstytucjonalną  formą  wsparcia  społecznego  jest  wspomniana  wcześniej 

grupa  samopomocy.  Skupia  ona  w  swych  szeregach  ludzi  dotkniętych  podobnymi 
doświadczeniami,  którzy  przeżywają  podobny  rodzaj  cierpienia  i  potrzebują  podobnego 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

24 

wsparcia.  Członkowie  grup  spotykają  się  w  celu  wzajemnej  pomocy,  wysłuchania,  oparcia 
w trudnych chwilach walki z chorobą czy innym nieszczęściem. 

Rozpatrując  strukturę  grupy  samopomocy,  nie  można  pominąć  głównego  jej  celu.  Obok 

pomocy grupowej, wspierania się nawzajem, najważniejszym celem jest pomoc samemu sobie. 
Stając  w  obliczu  własnej  niepełnosprawności,  kształtujemy  postawę  samodzielności, 
aktywności,  która  sprawia, że  przezwyciężamy własne  ograniczenia i  trudności.  Osoby, które 
tworzą grupę samopomocy mają okazję pozbyć się negatywnych emocji i rozpocząć pracę nad 
samym sobą. 

Kolejnym  zadaniem  społecznych  grup  samopomocy  jest  uświadamianie  społeczeństwa, 

czym  jest  niepełnosprawność,  choroba,  trudna  sytuacja  życiowa.  To  dzięki  ich  działalności 
możliwe  są  kontakty  osób  korzystających  z  pomocy  z  osobami  zdrowymi  i  sprawnymi. 
A dzięki  tym  spotkaniom  możliwe  jest  wyzbycie  się  błędnych  przekonań  i  obalenie 
stereotypów  o  osobach  niepełnosprawnych  lub  niezaradnych  życiowo,  potrzebujących  tego 
rodzaju wsparcia. 

Udzielanie wsparcia osobom z ograniczoną sprawnością polega na stosowaniu takich form 

pomocy,  które  wykorzystywałyby  zdrowe,  nieuszkodzone  funkcje  i  sprawności  potrzebne  do 
samodzielnego życia. 

Upośledzenie  słuchu  jest  formą  niepełnosprawności,  i  z  tej  przyczyny,  ludzie  z  wadą 

słuchu, szukają pomocy w grupach wsparcia społecznego. Przede wszystkim dlatego, że czują 
się  osamotnieni  i  odizolowani,  gdyż  jako  osoby  z  upośledzonym  narządem  słuchu,  muszą 
odnaleźć się w świecie osób słyszących. 

W grupach wsparcia odnajdują przede wszystkim innych ludzi, którzy borykają się z takim 

samym  problemem,  wiedzą  czym  jest  wada słuchu, znają jej skutki, a przede wszystkim znają 
ograniczenia  wynikające  z  faktu  niesłyszenia.  Jednym  z  zadań  grupy  wsparcia,  jest  pomóc 
takiemu człowiekowi w odkryciu możliwości i siły do samorealizacji. Osoby z wadą słuchu w 
grupie wsparcia mogą liczyć też, na fachowe porady medyczne i prawne. Mogą poszerzyć swą 
wiedzę  na  temat  własnej  niepełnosprawności,  zapoznać  się  z nowinkami  medycznymi  i  z 
rodzajami pomocy medycznej, o którą maja prawo się starać i domagać. 

Wzajemna pomoc i doradztwo jest szczególnie ważne dla ludzi, którzy utracili słuch nagle. 

Moment,  w  którym  z  ludzi  pełnosprawnych  i  niezależnych,  stali  się  osobami 
niepełnosprawnymi,  może  być  dla  nich  życiową  tragedią.  Dlatego  też,  potrzebują 
natychmiastowej pomocy i wsparcia. Pierwszą płaszczyzną, która musi udzielić pomocy osobie 
potrzebującej powinna być rodzina i najbliżsi przyjaciele.  

Główną zasadą takiego rodzaju pomocy jest dążenie do samoakceptacji wady przez osobę 

niepełnosprawną,  należy  mieć  jednak świadomość, że jest  to  proces długotrwały  i nie  zawsze 
kończy się sukcesem. Często wsparcie społeczne jest tu działaniem kluczowym i jedyną formą 
udzielonej pomocy.  

Dla  osób  dotkniętych  upośledzeniem  słuchu  największą  barierą  życia  codziennego  jest 

bariera  komunikacyjna.  Często  zdarza  się  tak,  że  każda  próba  komunikacji  z  osobą  słyszącą, 
kończy  się  niepowodzeniem.  Dla  człowieka  z  wadą  słuchu  za  każdym  razem  jest  to  sytuacja 
stresująca,  wywołująca  frustrację  i  niepożądane  stany  emocjonalne.  Uświadamia  mu,  że  jest 
osobą  niepełnosprawną  i  niesamodzielną.  Takie  sytuacje  najczęściej  są  przyczyną  tego,  że 
osoby  niesłyszące  wybierają  życie  samotne,  izolując  się  od  społeczeństwa,  szukając 
jednocześnie towarzystwa osób do siebie podobnych, tzn. posiadających problemy ze słuchem.  
Dzieje  się  tak  dlatego,  że  przebywając  w  środowisku  ludzi  niesłyszących  czują  się  rozumiani 
i akceptowani, a przede wszystkim nie muszą martwić się o barierę komunikacyjną. 
Z uwagi na specjalną rolę, jaką pełnią osoby niepełnosprawne we wzajemnym udzielaniu sobie 
pomocy  należy  podkreślić  ważkość  grup  samopomocowych  i  ich  właściwości.  Przede 
wszystkim tworzą je osoby mające specyficzne problemy osobiste. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

25 

W  przypadku  osób  z  wadą  słuchu  problemem  staje  się  upośledzenie  percepcji  słuchowej. 
Dzięki  temu,  że  wszystkich  członków  grupy  łączy  ten  sam  rodzaj  niepełnosprawności, 
pomiędzy nimi panują zazwyczaj partnerskie relacje. Każdy z osobna spodziewa się uzyskania 
pomocy,  ale  jednocześnie  ma  świadomość,  że  swoją  obecnością  i  uczestnictwem  w  grupie, 
może  nieść  pomoc  innym  jej  członkom.  Celem,  który  przyświeca  działalności  grup  wsparcia 
jest  dążenie  do  zmiany  postępowania,  a  bezpośrednio  wiąże  się  to  nowym  sposobem  życia, 
z uzyskaniem wewnętrznego spokoju, zadowolenia i sił do działania. 
 
Wada  słuchu  to  specyficzny  rodzaj  niepełnosprawności. Dla  większości społeczeństwa, osoba 
posiadająca aparat słuchowy, to ktoś, z kim nie można się porozumieć, dlatego też większość 
ludzi  nie  podejmuje  nawet  próby  komunikacji,  nie  wspominając  o  jakiejkolwiek  pomocy,  czy 
wsparciu.  Poza  tym  istnieje  wiele  mitów  społecznych  dotyczących  postrzegania  osób 
niesłyszących przez ogół społeczeństwa. Są one następujące: 

−

 

niesłyszący mogą wykonywać tylko określone prace, 

−

 

niesłyszący są mniej inteligentni niż słyszący, 

−

 

niesłyszący maja podobne zdolności, ideały i spojrzenie na innych, 

−

 

wszyscy niesłyszący używają języka migowego, 

−

 

wszyscy, którzy utracili słuch, są tacy sami, 

−

 

wszyscy niesłyszący umieją odczytywać z ust, 

−

 

niesłyszącym nie przeszkadza hałas, 

−

 

niesłyszący nie potrafią mówić, 

−

 

aparaty słuchowe przywracają słuch [9, s. 46-47]. 

Aby  osoba  dotknięta  wadą  słuchu  podjęła  samodziale  działanie,  musi  być  pewna  siebie 
i świadoma  swych  zdolności  i  umiejętności.  Takie  cechy  nabierze  tylko  i  wyłącznie  poprzez 
kontakty  z  innymi  ludźmi.  W  momencie,  gdy  będzie  przez  nich  wspierana,  akceptowana 
i rozumiana.  Muszą  to  być  ludzie  jej  życzliwi  i  godni  zaufania.  Taką  rolę  powinni  spełniać 
członkowie  grup  wsparcia.  A  wszystko  po  to,  by  osoby  dotknięte  niepełnosprawnością  czy 
inną  trudną  sytuacją  życiową,  miały  szansę  na  pełne  uczestnictwo  w  życiu  społecznym,  czuły 
się potrzebne i dowartościowane. 
 

4.3.2. Pytania sprawdzające 
 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Jak brzmi definicja wsparcia społecznego? 
2.  Jakie zadania spełniają organizacje samopomocowe? 
3.  Jakie znasz formy i rodzaje wsparcia? 
4.  Na czym polega wparcie emocjonalne? 
5.  Od czego zależy skuteczność pomocy grupy wsparcia? 
6.  Jakie znasz cechy grup wsparcia? 
7.  Dlaczego członkom grup wsparcia potrzebne jest wsparcie emocjonalne? 
8.  Kto może być członkiem grupy samopomocy? 
9.  Co jest największą barierą w kontaktach osób z wadą słuchu z osobami słyszącymi? 
 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

26 

4.3.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1  

Napisz  list  do  młodej  matki,  która  niedawno dowiedziała  się,  że  jej syn  ma  wadę słuchu. 

W  liście  tym,  spróbuj  ją  przekonać,  by  skorzystała  z  pomocy  grupy  wsparcia.  Nie  zapomnij 
opisać w jaki sposób grupa wsparcia może pomóc potrzebującej kobiecie.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia. 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  przypomnieć sobie zasady obowiązujące przy pisaniu listów, 
2)  wyjaśnić, czym jest grupa wsparcia, 
3)  odszukać cechy grup wsparcia, 
4)  znać podstawowe zadania grup wsparcia, 
5)  opisać ważkość pomocy, jaką oferują grupy wsparcia społecznego, 
6)  wymienić osoby, które tworzą grupę wsparcia. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 2 

Wyobraź  sobie,  że  jesteś  członkiem  grupy  wsparcia  pomagającej  osobom  niezaradnym 

życiowo  znaleźć  pracę.  Przygotuj  tekst  wystąpienia,  które  skierujesz  do  pozostałych 
członków, w celu określenia korzyści, jakie wyniosłeś z uczestnictwa w tej grupie. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  wynotować,  jakie  czynniki  mogą  kierować  ludźmi  szukającymi  pomocy  w  grupach 

wsparcia, 

3)  odszukać rodzaje wsparcia, 
4)  znać podstawowe zadania grup wsparcia, 
5)  opisać przykładowe zmiany, jakie mogą zajść w osobie, która skorzystała z pomocy grupy 

wsparcia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 3 

Sporządź  listę  osób  borykających  się  z  problemami  zdrowotnymi  lub  życiowymi,  które 

Twoim zdaniem, mogą skorzystać z pomocy grup wsparcia społecznego. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

27 

2)  wynotować,  jakie  czynniki  mogą  kierować  ludźmi  szukającymi  pomocy  w  grupach  

wsparcia, 

3)  znać zakres pomocy udzielanej przez grupy wsparcia. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 4 

Sporządź pismo do sponsorów z prośbą o wsparcie w jednej z następujących sytuacji: 

a) pomoc w kampanii reklamowej, której celem jest uwrażliwienie społeczeństwa na potrzeby 

osób z wadą słuchu, 

b) pomoc w pozyskaniu lokalu na potrzeby grupy wsparcia dla osób z wadą słuchu. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  wybrać jedną z opisanych sytuacji, 
3)  przeanalizować mity społeczne dotyczące osób z wadą słuchu, 
4)  wynotować, co stanowi największą barierę dla osób z wadą słuchu, 
5)  opisać zadania grup wsparcia oraz rodzaje udzielanej przez nie pomocy. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 5  

Zredaguj  prelekcję  skierowaną  do najbliższej rodziny członków  grupy wsparcia, w której 

opiszesz, jak ważne jest wsparcie rodziny i przyjaciół. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  odszukać zadania grupy samopomocy, 
3)  opisać ważkość wsparcia emocjonalnego. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

28 

4.3.4. Sprawdzian postępów 

 
Czy potrafisz: 

 

Tak 

 

Nie 

1)  zdefiniować pojęcie wsparcia społecznego? 

 

 

2)  wymienić i scharakteryzować rodzaje i formy wsparcia? 

 

 

3)  uzasadnić znaczenie wsparcia emocjonalnego? 

 

 

4)  scharakteryzować zadania instytucji samopomocowych? 

 

 

5)  opisać od czego uzależniona jest skuteczność pomocy w grupie? 

 

 

6)  określić, czym charakteryzują się grupy wsparcia? 

 

 

7)  wymienić osoby, które tworzą grupy samopomocy? 

 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

29 

4.4.  Psychologiczne  aspekty  wady  słuchu  u  dzieci  i  dorosłych. 

Metody badań psychologicznych 

 
4.4.1. Materiał nauczania 

 

Opisanie  psychologicznych  konsekwencji  wystąpienia  wady  słuchu,  to  nic  innego  jak 

odpowiedź na dwa pytania. Pierwsze z nich brzmi: czy wystąpienie wady słuchu ma wpływ na 
psychiczne  funkcjonowanie  dziecka  lub  osoby  dorosłej,  a  jeżeli  tak,  to  w  jakim  stopniu 
i w jakim  zakresie?  Drugie:  czy  uszkodzenie  słuchu  zawsze  powoduje  negatywne  skutki 
w psychicznym funkcjonowaniu organizmu człowieka? 
Osoby dotknięte wadą słuchu, częściej niż ludzie zdrowi mają tendencję do: 

−

 

odczuwania stresu, 

−

 

poczucia osamotnienia, 

−

 

poczucia niezrozumienia przez społeczeństwo, 

−

 

odczuwania zagrożenia ze strony innych ludzi. 

 

Obecnie  uważa  się,  że  samo  uszkodzenie  słuchu  nie  musi  pociągać  za  sobą  zaburzeń 

w funkcjonowaniu  na  płaszczyźnie  psychicznej.  Wszelkie  nieprawidłowości  zaistnieć  mogą 
dopiero  w  obliczu  pojawienia  się  innych  czynników. Postęp w dziedzinach nauki zajmujących 
się zarówno samą wadą słuchu jak i wszelkimi aspektami związanymi bezpośrednio z głuchotą 
i  jej  konsekwencjami,  sprawił  że  uszkodzenie  słuchu  nie  kojarzy  się  już  z  dużymi 
ograniczeniami w rozwoju.  
 

Czynniki mające wpływ na psychiczne funkcjonowanie osób z wadą słuchu: 

−

 

preferowany rodzaj systemu komunikacji, 

−

 

wiek, w którym nastąpiło uszkodzenie słuchu, 

−

 

sytuacja rodzinna, 

−

 

status ekonomiczny, 

−

 

dostęp do instytucji działających na rzecz osób z wadą słuchu, 

−

 

wparcie i specjalistyczna opieka, 

−

 

kontakty towarzyskie, itp. 

 
Osoba dorosła z wadą słuchu 

Wada  słuchu  jest  rodzajem  niepełnosprawności,  który  może  pojawić  się  nagle.  Może 

również  towarzyszyć  człowiekowi  od  początku  jego  życia.  Niezależnie  jednak  od  momentu 
ujawnienia się, uszkodzenie słuchu niesie ze sobą wiele negatywnych konsekwencji.  

Dorosłe  osoby  niesłyszące  mają  takie  same  potrzeby,  jak  osoby  u  których  narząd  słuchu 

funkcjonuje  prawidłowo,  osoby  te  jednak  znacznie  częściej  doświadczają  niepowodzeń 
i frustracji ze względu na niemożność lub częściowe ich zaspokojenie. 

U  dorosłych  osób  niesłyszących  lub  niedosłyszących,  często  można  zaobserwować 

zjawisko  stresu  emocjonalnego.  Ze  stresem,  często  wiąże  się,  wycofanie  z  udziału  w  życiu 
społecznym.  Dla  wielu  osób,  jest  to  sposób  na  życie  bez  narażania  się  na  sytuacje  przykre 
i problemowe. 

Jedną  z  głównych  przyczyn  wywołujących  stres  i  frustrację  u  tych  osób,  jest  bariera 

komunikacyjna.  To  właśnie  niemożność  komunikowania  się  jest  największym  upośledzeniem 
osób niesłyszących, ponieważ dzięki językowi uczestniczymy w życiu społecznym, korzystamy 
z  dorobku  kulturowego  naszej  cywilizacji,  zdobywamy  i  wymieniamy  informacje.  Brak 
umiejętności  porozumiewania  się  odcina  człowieka  od  normalnego  życia,  uniemożliwia 
realizację marzeń i ambicji, nie pozwala także na wykorzystywanie intelektu. [1, s. 20] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

30 

Szczególnym  przypadkiem  jest  nagła  utrata  słuchu.  Dla  każdego  człowieka  nagły  brak 
i niemożność  percepcji  słuchowej  jest  sytuacją  trudną.  Nie  dziwi  zatem  fakt,  że  osoby  takie 
stają  się  drażliwe,  łatwiej  popadają  w  stany  depresyjne,  stają  się  lękliwe  i  emocjonalnie 
rozchwiane.  W  takich  momentach  życia  i  w  obliczu  takiej  sytuacji,  człowiek  musi  otrzymać 
wsparcie  psychiczne,  zarówno  ze  strony  rodziny,  jak  i  specjalistów.  Niezastąpione  będzie  tu 
wsparcie  emocjonalne,  którego  celem  będzie  utwierdzenie  jednostki  w  przekonaniu,  że 
pomimo  utraty  słuchu  nadal  jest  pełnoprawnym  członkiem  społeczeństwa.  Jednocześnie 
zapewniając, że ma prawo do chwili słabości.  
 
Dziecko z wadą słuchu 

Warto  bliżej  przyjrzeć  się  warunkom,  w  jakich  zazwyczaj  rozwija  się  dziecko 

z uszkodzonym  słuchem.  Jego  pierwszym  i  jak  najbardziej  naturalnym  środowiskiem  jest 
rodzina,  która  może  stymulować  lub  też  hamować  rozwój  dziecka.  To  ona  kształtuje  jego 
osobowość,  towarzysząc  mu  od  chwili  narodzin.  Od  reakcji  rodziców,  na  wieść  o  wadzie 
słuchu ich dziecka, zależy bardzo wiele, m.in. akceptacja dziecka takim jakie jest, czyli w tym 
przypadku zaakceptowanie  uszkodzenia  słuchu  i wszelkich konsekwencji,  które  niesie ono za 
sobą.  Jest  to  proces  niebywale  trudny i długotrwały. Naturalnymi reakcjami  rodziców  na  fakt 
wykrycia  wady  słuchu  u  dziecka  są:  poczucie  niesprawiedliwości,  pewnego  rodzaju  straty 
zwanej  „żałobą”  po  zdrowym dziecku, szok, negowanie tego, co zdiagnozowali lekarze, czyli 
wyparcie  świadomości  uszkodzenia  słuchu  dziecka.  Zanim  nastąpi  pełna  akceptacja,  pojawia 
się  jeszcze  szereg  sprzecznych  uczuć,  z  których  głównym  jest  obwinianie  siebie,  małżonka 
i lekarzy.  

Jednoznaczne  więc  jest, że  reakcje i zachowania rodziców już w początkowej fazie życia 

dziecka  mają  ogromne  znaczenie  na  jego  dalszy  rozwój  emocjonalny.  Ogromne  znaczenie  na 
prawidłowość rozwoju emocjonalnego dziecka z wadą słuchu, ma również fakt utrzymujących 
się postaw rodzicielskich w późniejszych latach życia dziecka. 

 Z  faktu  zdiagnozowania wady słuchu u dziecka, płynie jeszcze inne zagrożenie związane 

bezpośrednio ze stereotypowym postrzeganiem osoby dotkniętej „nieszczęściem”, skazanej na 
życie w wiecznej ciszy, na zawężone bogactwo docierających do niego bodźców, na określony 
sposób  porozumiewania  się,  wykonywanie  określonego  typu  zawodu  itp.  Przy  postrzeganiu 
wady  słuchu  u  dziecka,  niebezpieczną  konsekwencją  jest  traktowanie  go  jako  „kaleki” 
niezdolnego  do  żadnej  pracy  ani  też  do  wysiłku  fizycznego.  Rodzice  zachowując  się  w  ten 
sposób przyjmują postawę nadopiekuńczą.  

Równie  niebezpiecznym  podejściem  do  wystąpienia  wady  słuchu  jest  stawianie  zbyt 

małych  wymagań  wobec  dziecka,  traktowanie  go,  jak  kogoś  o  słabszej  pamięci,  nie 
potrafiącego  myśleć  abstrakcyjnie.  Prowadzić  może  to  do  powstawania  określonych  cech 
osobowości, takich jak np.: postawa roszczeniowa, impulsywność, pobudliwość, egocentryzm, 
trudności w przystosowaniu się do życia w społeczeństwie ludzi słyszących.  
 Kolejnym  ważnym  aspektem  są  umiejętności  komunikacyjne.  W  pierwszym  okresie  życia 
dziecka  rozwój  porozumiewania  się  z  otoczeniem  powinien  nastąpić  w  sposób  zupełnie 
naturalny,  jako  niezbędny  w  życiu  każdego  z  nas.  O  ile  zaraz  po  narodzinach  dziecka, 
wszystkim wystarcza werbalnie ubogie komunikowanie się, w którym główną rolę odgrywają: 
krzyk,  płacz,  śmiech  i  gesty,  o  tyle  w  późniejszych  stadiach  rozwojowych  są  one 
niewystarczające.  Informacji  o  otaczającym  świecie,  dziecku  zazwyczaj  dostarczają  rodzice, 
pod  warunkiem,  że  i  rodzice  i  dziecko  porozumiewają  się  jednym  kodem  językowym. 
W przypadku  tego  zjawiska  u  dzieci  z  wadą  słuchu,  wymiana  tych  informacji  może  zostać 
zaburzona.  
 Wada  słuchu  sprawia,  że  ludzie  każdego  dnia  borykają  się  z  problemami,  stają  wobec  wielu 
trudności,  związanych  najczęściej  z  umiejętnością  i  możliwością  sprawnego  porozumiewania 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

31 

się.  Jednak  wada  słuchu  nie  powoduje  wytworzenia  się  u  tych  osób  konkretnych  cech 
charakteru,  wspólnych  dla  wszystkich  osób  z  wadą  słuchu.  Uważa  się  więc,  że  osoby 
niesłyszące są w identyczny sposób zróżnicowane pod względem posiadanych cech, jak ludzie 
słyszący.  Wada  słuchu  powoduje  u  nich  gorsze  warunki  rozwojowe,  jednak  można  te 
negatywne czynniki minimalizować lub eliminować całkowicie.  
 
Metody badań psychologicznych stosowanych w protetyce słuchu 
Metodą  nazywamy  sposób  postępowania  pozwalający  na  dokładne  poznanie  określonego 
zjawiska. [10, s. 49] 
W  psychologii  stosowane  są  liczne  metody  poznawania  psychiki  człowieka,  najczęściej 
korzysta  się  jednak  z  następujących:  obserwacji,  eksperymentu,  wywiadu,  testów 
i kwestionariusza.  W  pracy  protetyka,  często  korzysta  się  z  metod  psychologicznych  w  celu 
wzbudzenia  zaufania,  lepszego  poznania  pacjenta,  dokładnego  określenia  jego  stanu. 
Doświadczony protetyk najczęściej korzysta z metody obserwacji psychologicznej i wywiadu.  
 Obserwacja  psychologiczna  jest  metodą,  podczas  której  następuje  rejestracja  czynności 
i reakcji  jednostki.  Dobrą  obserwację  cechuje:  obiektywność,  dokładność,  szczegółowość, 
systematyczność  i  planowość.  Umiejętność  prowadzenia  obserwacji  jest  bardzo  ważna  dla 
protetyka słuchu, mającego stale do czynienia z osobami z wadą słuchu. Dobrze przygotowany 
do  zawodu,  bystry  obserwator  zauważy  każdą,  choćby  najmniejszą  zmianę  w reakcjach  i 
zachowaniu się pacjenta. Właśnie te drobne zmiany, mogą być sygnałami nasilającego się stanu 
chorobowego, z którego pacjent może nie zdawać sobie sprawy.  
 Wywiad  jest  metodą  poznawczą,  polegająca na zebraniu potrzebnych informacji dotyczących 
osób czy określonych zjawisk od kompetentnego informatora.[10, s. 59] 
Wywiad w psychologii polega na rozmowie, która nie dotyczy osoby udzielającej odpowiedzi, 
a jedynie spraw i zjawisk występujących poza nią. Jest to metoda, którą stosuje się w sytuacji, 
gdy  nie  ma  warunków  do  prowadzenia  obserwacji  lub  zależy  nam  na  szybkim  pozyskaniu 
informacji o interesującej nas jednostce, sytuacji czy zjawisku.  
Innym  rodzajem  wywiadu  jest  rozmowa psychologiczna, którą przeprowadzić można z osobą 
badaną,  gdy  chcemy  pozyskać  informacje  o  niej  od  niej  samej.  Rozmowa  ta,  musi  być 
dokładnie  przygotowana  i  starannie  przeprowadzona.  Protetyk  słuchu,  który  w  swojej  pracy 
korzysta z tej metody, musi dokładnie określić cel rozmowy, wykazać się taktem, by pozyskać 
zaufanie  pacjenta  i  sprawić,  by  badany  nie  czuł  się  skrępowany.  Zadawane  pytania  powinny 
być przez protetyka przemyślane, zasadne i rzeczowe.  
 

W  celu  poznania  rzeczywistości  społecznej,  protetyk  słuchu  może  również  korzystać 

z metod  i  technik  socjologicznych.  Poznanie  rzeczywistości  społecznej może  być  realizowane 
przez zadawanie pytań człowiekowi i obserwacji jego zachowań. [15, s. 43] 
 

4.4.2. Pytania sprawdzające 
 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Jakiego rodzaju uczucia mogą charakteryzować osobę z uszkodzonym słuchem? 
2.  Jakie znasz czynniki mające wpływ na psychiczne funkcjonowanie osób z wadą słuchu? 
3.  Co warunkują indywidualne predyspozycje osobnicze? 
4.  Dlaczego częstym zjawiskiem u osób z wadą słuchu jest stres emocjonalny? 
5.  Dlaczego bariera komunikacyjna jest największym upośledzeniem osób z wadą słuchu? 
6.  Dlaczego sytuacja nagłej utraty słuchu jest postrzegana jako sytuacja wyjątkowo trudna? 
7.  Jaką rolę w życiu dziecka odgrywa rodzina? 
8.  Jakie konsekwencje niesie za sobą fakt akceptacji wady słuchu u dziecka przez rodziców? 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

32 

9.  Jaka postawa rodzicielska, może mieć negatywny wpływ na emocjonalny rozwój dziecka z 

wadą słuchu?  

10.  Jaką  rolę  w  procesie  nabywania  umiejętności  komunikacyjnych  przez  dziecko  z  wadą 

słuchu odgrywa rodzina? 

11.  Jakie metody badań psychologicznych mogą być wykorzystane w pracy protetyka słuchu? 
12.  Co może być źródłem poznania rzeczywistości społecznej? 
 

4.4.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Opracuj  zestaw  pytań,  które  zadasz  rodzicom  niesłyszących  dzieci.  Celem  Twojego 

zadania, jest uzyskanie jak najbardziej wiarygodnych informacji, dotyczących zachodzącego w 
nich, procesu akceptacji wady słuchu ich dzieci.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  posiadać umiejętność nawiązywania kontaktów międzyludzkich, 
3)  wiedzieć, jakie konsekwencje niesie za sobą uszkodzenie słuchu, 
4)  znać specyfikę kontaktu z osobami niesłyszącymi, 
5)  wiedzieć,  jakie  konsekwencje  dla  najbliższej  rodziny,  ma  fakt  wykrycia  wady  słuchu 

u dziecka, 

6)  wiedzieć, jaką rolę odgrywa rodzina w życiu dziecka z wadą słuchu. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

długopis, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 

Ćwiczenie 2 

Sporządź prelekcję dla rodziców dzieci z wadą słuchu. Celem, który chcesz osiągnąć jest 

uświadomienie  rodzicom  znaczenia  ich  roli  w  początkowym  okresie  życia  dziecka.  Nie 
zapomnij dokładnie określić konsekwencji, jakie mogą wypływać z braku odpowiedniej opieki 
i zaangażowania rodziców w problem utraty słuchu ich dzieci.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  posiadać umiejętność nawiązywania kontaktów międzyludzkich, 
3)  wiedzieć, jakie konsekwencje niesie za sobą uszkodzenie słuchu, 
4)  wiedzieć, jaką rolę odgrywa rodzina w życiu dziecka z wadą słuchu. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

długopis, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

33 

Ćwiczenie 3 

Odszukaj  w  poradniku  czynniki  mające  wpływ  na  psychiczne  funkcjonowanie  osób 

niesłyszących.  Opisz,  w  jaki  sposób  mogą  one  negatywnie  wpływać  na  psychiczne 
funkcjonowanie osób z wadą słuchu. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  odszukać  w  poradniku  czynniki  wpływające  na  psychiczne  funkcjonowanie  osób  z  wadą 

słuchu, 

3)  wiedzieć, jakie konsekwencje niesie za sobą uszkodzenie słuchu, 
4)  wyszczególnić  i  opisać  pozytywny  wpływ  czynników  na  funkcjonowanie  osób  z  wadą 

słuchu. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

długopis, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 

Ćwiczenie 4 

Odszukaj  w  poradniku  czynniki  mające  wpływ  na  psychiczne  funkcjonowanie  osób 

niesłyszących.  Opisz,  w  jaki  sposób  mogą  one  pozytywnie  wpływać  na  psychiczne 
funkcjonowanie osób z wadą słuchu. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  odszukać  w  poradniku  czynniki  wpływające  na  psychiczne  funkcjonowanie  osób  z  wadą  

słuchu, 

3)  wiedzieć, jakie konsekwencje niesie za sobą uszkodzenie słuchu, 
4)  wyszczególnić  i  opisać  negatywny  wpływ  czynników  na  funkcjonowanie  osób  z  wadą 

słuchu. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 

Ćwiczenie 5 

Sporządź  tabelę,  która  będzie  zawierała  dwie  kolumny.  W  jednej  kolumnie  wypisz,  co 

może  być  przyczyną  stresu  w  życiu  dorosłej  osoby  z  wadą  słuchu,  w  drugiej  zaś,  przyczyny 
stresu, na które mogą być narażone dzieci z wadą słuchu w sytuacjach życia codziennego. 
 

Przyczyny stresu u osób dorosłych z wadą 

słuchu 

Przyczyny stresu u dzieci z wadą słuchu 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

34 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  przeanalizować funkcjonowanie osoby dorosłej z wadą słuchu, 
3)  przeanalizować funkcjonowanie dziecka z wadą słuchu, 
4)  orientować się, kto powinien wspierać osobę dorosłą i dziecko w sytuacji utraty słuchu, 
5)  znać konsekwencje utraty słuchu. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

długopis, ołówek, linijka, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 

Ćwiczenie 6 

Wymień  cechy  osobowościowe,  jakimi  powinien  cechować  się  protetyk  słuchu,  by 

informacje uzyskane poprzez wywiad i obserwację były rzetelne i prawdziwe. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  znać metody psychologiczne znajdujące zastosowanie w pracy protetyka słuchu, 
3)  znać specyfikę kontaktu z osobami z wadą słuchu, 
4)  orientować się w tematyce metod i technik socjologicznych stosowanych w protetyce  słuchu, 
5)  znać konsekwencje utraty słuchu. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

długopis, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 

4.4.4. Sprawdzian postępów 

 
Czy potrafisz: 

 

Tak 

 

Nie 

1)  określić uczucia jakie mogą charakteryzować osobę z wadą słuchu?  

 

 

2)  wymienić czynniki mające wpływ na psychiczne funkcjonowanie 

osób z wadą słuchu? 

 

 

 

 

3)  określić przyczyny stresu na jaki mogą być narażone osoby z wadą 

słuchu? 

 

 

 

 

4)  wyjaśnić, dlaczego bariera komunikacyjna jest największym 

upośledzeniem osób z wadą słuchu? 

 

 

 

 

5)  wyjaśnić, dlaczego sytuacja nagłej utraty słuchu jest postrzegana 

jako sytuacja wyjątkowo trudna? 

 

 

 

 

6)  wyjaśnić, jak ważna jest dla dziecka z wadą słuchu akceptująca  

postawa rodziców? 

 

 

 

 

7)  określić znaczenie roli rodziny w życiu dziecka z wadą słuchu?  

 

 

8)  uzasadnić zastosowanie metod badań psychologicznych w protetyce  

słuchu? 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

35 

4.5. Rehabilitacja dzieci i osób dorosłych z wadą słuchu 

 
4.5.1. Materiał nauczania 

 

Rehabilitacja  jest  to  łączne  i  skoordynowane  oddziaływanie  lecznicze,  psychologiczne, 

pedagogiczne,  społeczno-  zawodowe,  zmierzające  do  rozwinięcia  lub  przywrócenia  u  osoby 
trwale  poszkodowanej  na  zdrowiu  zdolności,  sprawności  i  możliwości  samodzielnego  życia 
w społeczeństwie.  Rehabilitacja  jest  procesem,  który  łączy  oddziaływania  o  różnym 
charakterze  i  zakresie,  aby  przywrócenie  utraconych  sprawności  było  jak  najpełniejsze, 
możliwie wczesne i trwałe. [2, s. 68] 

Procesem rehabilitacji powinny być objęte wszystkie osoby z wadą słuchu, niezależnie od 

stopnia  ubytku  słuchu,  wieku,  czy  też  preferowanego  sposobu  komunikacji.  Możliwie 
wcześnie podjęte działania rehabilitacyjne gwarantują uzyskanie lepszych efektów i osiągnięcie 
stanu  postulowanego.  Często  też,  potwierdza  się  opinia,  że  stopień  uszkodzenia  nie  ma 
znaczącego  wpływu  na  możliwości  rozwojowe  dziecka.  Natomiast  ogromne  znaczenie 
rewalidacyjne  ma  właśnie  wcześnie  rozpoczęta  rewalidacja.  Pierwsze  miesiące  i  lata  życia 
dziecka,  są  bowiem  kluczowe  dla  prawidłowego  rozwoju,  mimo  istniejącej  wady  słuchu.  Jest 
to okres niezwykle ważny dla późniejszego życia dziecka, gdyż w tym czasie rozwija się układ 
nerwowy, a z nim podstawowe funkcje psychiczne człowieka.  

Celem  rehabilitacji  jest  przystosowanie  do  życia  w  społeczeństwie  ludzi  słyszących, 

opanowanie mowy biernej i czynnej na poziomie komunikatywnym oraz usprawnienie rozwoju 
umysłowego, emocjonalnego i społecznego.  
 
Rehabilitacja dzieci z wadą słuchu 

Podjęcie  wczesnej  rehabilitacji  uwarunkowane  jest  świadomością  rodziców  dotyczącą 

uszkodzenia  słuchu  ich  dziecka.  Zanim  jednak  podejmą  działania,  sami  muszą  pogodzić  się 
z faktem  uszkodzenia  słuchu.  Ważne,  by  właśnie  w  tym  czasie  skorzystali  z  pomocy,  a  ich 
działania zostały ukierunkowane. Skorzystanie ze specjalistycznej opieki zapewnia też wczesne 
zaaparatowanie  dziecka,  czyli  wyposażenie  malca  w  aparaty  słuchowe.  Im  wcześniejsze 
wyposażenie  w  aparaty,  tym  większe  szanse,  że  mowa  dziecka  i  ogólny  jego  rozwój  nie 
odbiegną od normy rozwojowej dzieci słyszących.  

Celem wczesnego  wykrywania  uszkodzeń  słuchu jest jak najszybsze podjęcie działalności 

rehabilitacyjnej,  która  ma  zapobiegać  i  łagodzić  zaburzenia  wynikające  z  wystąpienia  wady 
słuchu.  

Światowa  Organizacja  Zdrowia  (WHO)  podkreśla,  ze  pierwotne  uszkodzenie,  czyli 

zaburzenie  słuchu  prowadzi  do  wybiórczej  niesprawności,  która  w  określonych  warunkach 
środowiskowych, niesprzyjających stymulacji psychomotorycznego rozwoju oraz bez pomocy 
specjalistów,  sprawia  ze  osoba  ta  staje  się  wtórnie  niesprawna,  nieprzystosowana  do 
samodzielnego  życia.  Dlatego  wczesna  rewalidacja  jednostek  niesłyszących  obejmuje  opieką 
dzieci  od  wieku  noworodkowego,  poprzez  niemowlęcy,  żłobkowy  aż  do  przedszkolnego, 
a BIAP podkreśla, że system wczesnej interwencji i wykrywania wad słuchu dotyczy okresu od 
urodzenia do szóstego roku życia. [5, s. 42] 

 
W Polsce opieka nad dzieckiem z wadą słuchu została zorganizowana na 3 szczeblach: 

1.  diagnostycznym,  w  zakres  którego  wlicza  się  działalność  szpitala,  oddziałów 

położniczych, ośrodków neonatologicznych i poradni dziecięcych; 

2.  diagnostyczno-rehabilitacyjnym,  w  skład  którego  wchodzą  poradnie  specjalistyczne 

i poradnie psychopedagogiczne; 

3.  rewalidacyjno-kształcący, czyli przedszkola i szkoły. [3, s. 170] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

36 

Uważa  się,  że  prawidłowo  postawiona  diagnoza  wady  słuchu,  musi  być  poparta  opinią  wielu 
specjalistów,  m.  in.:  audiologa,  neonatologa,  otolaryngologa,  pediatry,  foniatry,  neurologa, 
psychologa,  surdopedagoga,  logopedy,  protetyka  słuchu  i  innych.  W  dzisiejszych  czasach 
wczesne  zdiagnozowanie  uszkodzenia  narządu  słuchu  i  zaopatrzenie  dziecka  w  aparaty 
słuchowe,  a  następnie  podjęcie  wczesnej  rehabilitacji,  jest  możliwe  dzięki  prowadzonym  na 
krajowa skalę, badaniom przesiewowym słuchu u noworodków i małych dzieci. 
Działania rehabilitacyjne, które należy podjąć zaraz po diagnozie wady słuchu, mają za cel: 

−

 

systematyczne  sprawdzanie  i  weryfikowanie  diagnoz  specjalistycznych  (medycznej, 
logopedycznej i psychologicznej), 

−

 

wychowanie i nauczanie dziecka, zgodne z jego możliwościami, 

−

 

pomoc rodzinie i pełen zakres poradnictwa. 

 
Kompleksową diagnozę i proces rewalidacyjny osób z wadą słuchu prowadzą: 

−

 

poradnie specjalistyczne, 

−

 

poradnie  rehabilitacyjne  dla  dzieci  z  wadą  słuchu  pod  patronatem  Polskiego  Związku 
Głuchych, 

−

 

poradnie słuchu i mowy Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, 

−

 

ośrodki wczesnej interwencji, 

−

 

ośrodki wczesnej pomocy psychologicznej i terapeutycznej, 

−

 

zespoły diagnozy i terapii, 

−

 

poradnie psychopedagogiczne. [5, s. 48] 

 
Podstawą  do  przeprowadzenia  pomyślnie  procesu  rehabilitacji  jest  odpowiednio  wcześnie 
dobrany  i  umiejętnie  dopasowany  aparat  słuchowy.  Równie  ważne  są  systematycznie 
prowadzone  badania  audiometryczne  i  prawidłowo  wykonana  i  dopasowana  indywidualna 
wkładka  uszna.  Proces  dopasowania  aparatu  wymaga  czasu,  doświadczenia,  specjalistycznej 
i kompleksowej  opieki i wsparcia rodziny. Praca z dzieckiem wymaga od osoby prowadzącej, 
nawiązania  z  nim  kontaktu  emocjonalnego,  wzbudzenia  zaufania  i  pozytywnego  nastawienia. 
Proces  rehabilitacji  rozpoczyna  się  wiec  w  momencie  nawiązania  kontaktu  emocjonalnego 
z małym  pacjentem.  W następnej  kolejności  prowadzi  się  ćwiczenia  ogólnie  rozwijające, 
pobudzające,  uwrażliwiające  zmysły,  ćwiczenia  na  koordynację  wzrokowo  ruchową 
i stymulujące  wokalizację,  sprawność  manualną  i  percepcję  czuciową.  Cały  czas  powinno  się 
dążyć  do  zwiększenia  zasobu  słownictwa  biernego,  prowadząc  równolegle  terapię 
logopedyczną,  której  celem  jest  uwrażliwienie  słuchu  dziecka,  usprawnienie  aparatów: 
oddechowego,  fonacyjnego  i artykulacyjnego,  by  mowa  dziecka  z  wadą  słuchu  była  jak 
najbardziej  wyraźna  i  poprawna artykulacyjnie. Równolegle powinno się prowadzić ćwiczenia 
w odczytywaniu mowy z ust. Dziecko powinno wytwarzać u siebie nawyk patrzenia na twarz 
osoby  mówiącej.  Początkowo  uczy  się  rozróżniać  pojedyncze  głoski  i  ich  kinemy 
artykulacyjne,  potem  odczytuje  pojedyncze  wyrazy,  by  z  powodzeniem  odczytywać 
wypowiedzi  składające  się  z  kilku  zdań.  Jeśli  u  dziecka  zdiagnozowany  jest  niedosłuch 
znacznego  lub  głębokiego  stopnia,  na  kolejnym  etapie  procesu  rehabilitacji,  jako  jedną  z 
metod, można wprowadzić naukę alfabetu palcowego i właściwych znaków języka migowego. 
Nie  można  zapomnieć  o  ćwiczeniach  oddechowych,  których  celem  jest  wydłużenie  fazy 
wydechowej  i  nauczenie  ekonomicznego  zużywania  powietrza.  Każdą  z  metod  rehabilitacji 
dziecka  z  wadą  słuchu  prowadzi  się  w  formie  zabawy,  a  z  młodzieżą  w  formie  ćwiczeń 
utrwalających,  stwarzając  sytuacje  do  spontanicznego  wypowiadania  się.  Dostateczne 
opanowanie rozumienia mowy i fonacji umożliwia porozumiewanie się z otoczeniem w stopniu 
komunikatywnym, prawidłowy rozwój intelektualny oraz dojrzałość emocjonalną i społeczną.  
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

37 

 

 
 

Rys. 1. Działalność poradni rehabilitacyjnej dla dzieci z wadą słuchu [5, s. 49] 

 
 
 
 

Diagnoza 

medyczna 

psycho- 

pedagogiczno- 

logopedyczna 

środowiska 

rodzinnego 

 

rehabilitacja- projektowanie terapii 

rewalidacja dziecka 

(wychowanie i nauczanie 

specjalne) 

wsparcie i poradnictwo 

rodzinne 

- systematyczna 
weryfikacja 
diagnozy 
 
- wczesne 
aparatownie 
 
- wychowanie 
słuchowe 
 
wykorzystywanie 
resztek 
słuchowych 

- kształcenie kompetencji 
komunikacyjnych 
 
- stymulacja rozwoju 
psychomotorycznego 
 
- kształtowanie 
kompetencji społecznych 
i emocjonalnych 
 
- przygotowanie dziecka 
do podjęcia nauki 
w szkole 

- przygotowanie 
rodziców do 
czekających ich 
zadań w zakresie 
szeroko pojętej 
rehabilitacji 
 
- wsparcie 
rodziny 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

38 

Rehabilitacja osób dorosłych z wadą słuchu 

Wada słuchu dotyka ludzi niezależnie od ich wieku, jednak najwięcej takich osób to osoby 

starsze.  Osoby  dorosłe  najczęściej  tracą  słuch  stopniowo.  Wiąże  się  to  ze  zwiększeniem 
dyskomfortu psychicznego i izolowaniem od społeczeństwa. Dzieje się tak, gdyż osobie, która 
dotychczas  była  w  pełni  aktywna  i  sprawna,  trudno  jest  pogodzić  się  z  faktem  niedosłuchu, 
trudno jest odnaleźć siły do działania i zapobiegania dalszej utracie słuchu. Dla osób starszych, 
u  których  zdiagnozowano  pogorszenie  się  słuchu,  istotną  sprawą  jest  utrzymywanie 
zaangażowania  społecznego  i  komunikowania  się  z  otoczeniem.  Konieczna  jest  także 
specjalistyczna  opieka.  W  skład  zespołu  specjalistycznego  powinni  wejść:  audiolog, 
laryngolog, protetyk słuchu, lekarz medycyny rodzinnej, psycholog i geriatra.  
 Punktem  wyjścia  do  pomyślnej  rehabilitacji,  jest poprawne określenie  stopnia i  rodzaju wady 
słuchu  oraz  dobranie  odpowiedniego  aparatu  słuchowego.  Aparat  powinien  być  dopasowany 
do  ubytku  słuchu,  ale  także  nie  bez  znaczenia  jest,  by  spełniał  wymagania  pacjenta.  Jeśli  jest 
właściwie  dobrany,  a  instrukcja  jego  obsługi  jest  jasna  dla  pacjenta,  są  większe  szanse,  że 
chętniej  będzie  on  korzystał  z  opieki  audioprotetycznej  i  będzie  usatysfakcjonowanym 
użytkownikiem aparatu słuchowego. Żeby jednak pacjent był zadowolony ze swojego aparatu, 

żeby odczuwał komfortową różnicę w słuchaniu z aparatem i bez niego, potrzebny jest czas. 
Warunkiem  jednak  jest  systematyczne  użytkowanie  aparatu  słuchowego,  czyli  tzw.  trening 
słuchowy.  Na  komfortowe  samopoczucie  użytkownika  aparatu  słuchowego,  ma  również 
wpływ  prawidłowo  dopasowana  indywidualna  wkładka  uszna.  Aparat  słuchowy,  jako 
urządzenie elektroniczne wymaga częstej kontroli i sprawdzania prawidłowości działania. 
Dlatego  też,  kolejnym  elementem  rehabilitacji  osób  dorosłych  z  wadą  słuchu,  jest  regularna 
kontrola aparatu słuchowego w punkcie protetycznym. W procesie rehabilitacji dorosłych osób 
z wadą słuchu nie można zapomnieć o okazaniu zrozumienia i cierpliwości, gdyż proces nauki 
odbioru dźwięków w aparacie słuchowym może być długotrwały i będzie wymagał czasu.  
 
Wsparcie rodziny jako niezbędny element rehabilitacji osób z wadą słuchu 

Zaakceptowanie  niepełnoprawności to proces długotrwały i możliwy dzięki wspierającym 

postawom  najbliższej  rodziny.  Akceptacja  dziecka,  takim  jakie  jest  poprzez  uszkodzenie 
słuchu, jest kluczową sprawą w procesie jego rehabilitacji. Wspierająca postawa rodziny już na 
wstępie  daje  nadzieję  na  pomyślny  przebieg  rehabilitacji,  a  czynny  udział  w  niej,  warunkuje 
większe postępy i lepszą kondycję psychiczną oraz pozytywne nastawienie małego pacjenta.  
W  przypadku  dorosłych  osób  z  wadą  słuchu,  proces  rehabilitacji  będzie  przebiegał 
prawidłowo, gdy będzie zaangażowany w niego zarówno pacjent, jak i jego najbliższa rodzina, 
np.  małżonek,  dzieci,  wnuki.  Wszyscy  członkowie  rodziny,  muszą  znać ograniczenia  wiążące 
się z wadą słuchu. Nie powinni jednak zapominać o możliwościach, które mimo utraty słuchu, 
człowiek posiada nadal. Osoba, która traci słuch, nie powinna czuć się odrzucona i izolowana. 
Nadal  powinna  być  traktowana  jako  pełnoprawny  członek  rodziny,  gdyż  właśnie  poczucie 
akceptacji jest warunkiem sukcesu rewalidacji pacjenta z wadą słuchu.  
 Należy pamiętać jednak, że rodzinie pacjenta także należy się pomoc i wsparcie. Muszą mieć 
oni  możliwość  konsultacji  ze  specjalistami  w  sprawach  opieki  nad  swym  bliskim.  Wsparcie 
psychiczne  należy  się  również  i  im.  Dobrze,  gdy  jest  ktoś  zaufany,  kto  utwierdza  ich 
w przekonaniu, że  podejmują  działania  właściwe,  najlepsze  dla  osoby dotkniętej wadą słuchu. 
W  przypadku,  gdy  zaangażowanie  rodziny  w  proces  opieki  i  rehabilitacji  pacjenta  jest 
niewystarczające,  powinni  również  mieć  możliwość  konsultacji  i  rozmowy  ze  specjalistami, 
którzy  przekonają,  że  ich  pomoc  i  udział  w  przywracaniu  pacjenta  do  zdrowia  jest 
niezastąpiony i najważniejszy.  
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

39 

Instytucje opieki i kształcenia osób z wadą słuchu 

Osoby  dotknięte  wadą słuchu, w zależności od wieku oraz stopnia i zakresu uszkodzenia 

słuchu  mogą  korzystać  w  Polsce  ze  zorganizowanej  opieki  i  kształcenia  w  placówkach 
i ośrodkach  podlegających  Ministerstwu  Zdrowia  lub  Ministerstwu  Edukacji  Narodowej. 
W tym układzie funkcjonują: 
a)  Poradnie  rehabilitacyjne  dla  Dzieci  i  Młodzieży  z  Wadą  Słuchu  lub  Specjalistyczne 

Ośrodki  Diagnozy  i  Rehabilitacji  Dzieci  i  Młodzieży  z  Wadą  Słuchu  Polskiego  Związku 
Głuchych.  Placówki  te,  zapewniają  kompleksową  diagnozę,  prowadzą  opiekę 
ambulatoryjną, dają możliwość nauki porozumiewania się, prowadzą ćwiczenia mające na 
celu  uwrażliwienie  słuchu,  a  także  organizują  różne  formy  przygotowania  rodziców  do 
pracy rewalidacyjnej z dzieckiem. 

b)  Specjalne  Ośrodki  Szkolno-Wychowawcze, w skład których mogą wchodzić przedszkola 

specjalne,  szkoły  podstawowe,  gimnazja,  szkoły  zawodowe,  szkoły  średnie,  internaty 
i inne.  W  Polsce  na  ogół  spotykamy  odrębne  ośrodki  dla  dzieci  niesłyszących 
i słabosłyszących.  Zadaniem  tych  placówek  jest  zapewnienie  opieki,  kształcenia 
i rewalidacji dzieciom i młodzieży z wadą słuchu. [2, s. 174] 

 

4.5.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Dlaczego w procesie rehabilitacji osób z wadą słuchu ważne jest wsparcie rodziny? 
2.  Jakie instytucje prowadzą kompleksową diagnozę i rehabilitację osób z wadą słuchu? 
3.  Jak brzmi definicja procesu rehabilitacji? 
4.  Jakie znaczenie ma wczesna rehabilitacja? 
5.  Jakie znasz 3 szczeble opieki nad dzieckiem z wadą słuchu? 
6.  Jaki jest cel działań rehabilitacyjnych? 
7.  Od czego zależy powodzenie procesu rehabilitacji dorosłych osób z wadą słuchu? 
8.  Jakie znasz instytucje kształcące dzieci i osoby z wadą słuchu? 
9.  Jaki jest zakres działalności poradni rehabilitacyjnych dla dzieci z wadą słuchu? 
 

4.5.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Zaprojektuj ulotkę, mającą na celu zachęcenie rodziców dzieci z wadą słuchu do podjęcia 

próby rehabilitacji uszkodzonego narządu słuchu ich dziecka. Projektując ulotkę, nie zapomnij 
wskazać instytucji, w których mogą oni szukać pomocy. Opisz też, zakres działalności poradni 
rehabilitacyjnej dla dzieci z wadą słuchu. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  wiedzieć, jakie znaczenie ma wczesna rehabilitacja, 
3)  znać zakres działalności poradni rehabilitacyjnych dla dzieci z wadą słuchu, 
4)  wiedzieć, jakie konsekwencje wiążą się z faktem utraty słuchu, 
5)  wiedzieć, jaką rolę odgrywa rodzina w procesie rehabilitacji dziecka z wadą słuchu. 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

40 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

kolorowe arkusze papieru formatu A4, 

−

 

długopis, kolorowe flamastry, 

−

 

kolorowe czasopisma protetyczne, 

−

 

papier kolorowy samoprzylepny, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 2 

Przeczytaj uważnie poniższe zdania i zakreśl te, które Twoim zdaniem są prawdziwe. 

 
1.  Proces  rehabilitacji  dziecka  z  uszkodzonym  narządem  słuchu  może  odbywać  się  tylko 

i wyłącznie w domu rodzinnym dziecka w obecności rodziców. 

2.  W skład zespołu diagnozującego wady słuchu wchodzi lekarz pediatra. 
3.  Właściwy  dobór  i  dopasowanie  aparatu  słuchowego  nie  jest  rzeczą  istotną  dla 

prawidłowego przebiegu procesu rehabilitacji osób z wada słuchu. 

4.  Przedszkole  specjalne  dla  dzieci  z  wadą  słuchu jest  dostępne  tylko  dla  dzieci z głębokim 

ubytkiem słuchu. 

5.  Na  wybór  odpowiedniego  ośrodka  kształcenia  osób  z  wadą  słuchu  ma  wpływ  stopień 

i zakres ubytku słuchu. 

6.  Systematyczne użytkowanie aparatu słuchowego zwane jest też treningiem słuchowym. 
7.  Jedną z metod rehabilitacji dzieci z wadą słuchu jest nauka odczytywania mowy z ust. 
8.  W procesie rehabilitacji nawiązanie kontaktu emocjonalnego z pacjentem jest mniej ważne 

niż prawidłowo wykonana wkładka uszna. 

9.  Działalność oddziałów położniczych zwana jest działalnością diagnostyczną.  
10.  Jeśli  w  rehabilitacji  osób  z  wadą  słuchu,  nie  bierze  udziału  rodzina  pacjenta,  rehabilitacji 

nie można nazwać procesem. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  wiedzieć, jakie znaczenie ma wczesna rehabilitacja, 
3)  znać zakres działalności poradni rehabilitacyjnych dla dzieci z wadą słuchu, 
4)  znać definicję procesu rehabilitacji, 
5)  wiedzieć, jaką rolę odgrywa rodzina w procesie rehabilitacji dziecka z wadą słuchu, 
6)  znać instytucje zajmujące się kształceniem osób z wadą słuchu, 
7)  znać specyfikę i zasady procesu rehabilitacji dzieci z wadą słuchu, 
8)  znać specyfikę i zasady procesu rehabilitacji dorosłych osób z wadą słuchu. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

długopis lub ołówek, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

41 

Ćwiczenie 3 

Zapoznaj się z poniższym opisem sytuacji dwóch dorosłych osób z wadą słuchu. Wybierz 

jedną  z  nich,  a  następnie  zaproponuj  działania  mające  na  celu  akceptację  zaistniałej  wady 
słuchu.  Spróbuj  nakłonić  pacjenta  do  skorzystania  z  opieki  audioprotetycznej,  wymieniając 
zalety  płynące  z  użytkowania  aparatu  słuchowego.  Opracowując  ćwiczenie,  pamiętaj 
o zasadach kierujących procesem rehabilitacji w przypadku dorosłych osób z wadą słuchu. 
 
a)  Pan Henryk, lat 57. Jest mieszkańcem Wrocławia. Dwa lata temu przeszedł na emeryturę, 

żegnając się ze swoją życiową pasją, jaką była dla niego praca w szkole jako nauczyciela 
matematyki.  Problemy  ze  słuchem  zaczęły  być  odczuwalne,  gdy  Pan Henryk  miał  45  lat. 
Nie  podjął  jednak  żadnych  działań,  które  poprawiłyby  jakoś  jego  słyszenia.  Ogólny  stan 
zdrowia  Pana  Henryka  lekarze  oceniają  jako  dobry,  a  on  sam  jest  mężczyzną  aktywnym 
i bardzo  towarzyskim.  Żona  Pana  Henryka  ma  50  lat  i  pracuje  jako  główna  księgowa 
w dużej  firmie  farmaceutycznej.  Z  racji  zajmowanego  stanowiska,  bardzo  często  dostaje 
zaproszenia  na  bankiety  i  przyjęcia  promocyjne.  Od  czasu,  kiedy  Pan  Henryk  zauważył 
u siebie kłopoty ze słuchem, niechętnie towarzyszy żonie podczas tych przyjęć. Tłumaczy 
to  tym,  iż  nie  czuje  się  komfortowo  podczas  rozmowy  z  kilkoma  osobami,  gdy  w  tle 
słyszy muzykę i gwar rozmów. 

b)  Pani  Zosia,  lat  52.  Od  urodzenia  mieszka  w  Lublinie.  Pani  Zosia  nigdy  nie  pracowała 

zawodowo.  Od  4  lat  jest  wdową, mieszka  w domu  swojej  córki,  opiekując  się wnukami. 
Nie  potrafi  dokładnie określić, od kiedy ma problemy ze słuchem, ale niedawno wnuczek 
zwrócił  jej  uwagę,  że  zbyt  głośno  słucha  radia  i  stale  pogłaśnia  telewizor.  Pani  Zosia 
chciałaby  słyszeć  lepiej,  jednak  z  dwóch  powodów  obawia  się  użytkowania  aparatu 
słuchowego. Pierwszy z nich wiąże się z estetyką wyglądu. Pani Zosia nie chce by, aparat 
był widoczny. Obawia się też, że nie będzie umiała samodzielnie obsługiwać aparatu, a nie 
chce dodatkowo angażować swych najbliższych do pomocy.  

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  znać specyfikę i zasady procesu rehabilitacji dorosłych osób z wadą słuchu, 
3)  umieć nawiązywać kontakty, 
4)  znać potrzeby osób starszych, 
5)  umieć komunikować się z osobą w podeszłym wieku, 
6)  wiedzieć,  jakie  znaczenie  dla  powodzenia  procesu  rehabilitacji  ma  zaangażowanie 

i wsparcie rodziny, 

7)  wiedzieć, jak ważna jest akceptacja aparatu słuchowego przez osobę użytkującą. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

długopis, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

42 

Ćwiczenie 4 

Jakich  argumentów  użyjesz  w  rozmowie  z  rodzicami  3–letniego  niesłyszącego  chłopca, 

którzy  nie  zaakceptowali  wady  słuchu  swojego  syna  i  nie  korzystają  z  żadnej  formy  opieki? 
Napisz  w  punktach,  jakie  działania  podejmiesz,  aby  ich  przekonać  o  ważkości  procesu 
rehabilitacji, jakim powinno być objęte ich dziecko. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  wiedzieć, jakie znaczenie ma wczesna rehabilitacja, 
3)  znać zakres działalności poradni rehabilitacyjnych dla dzieci z wadą słuchu, 
4)  wiedzieć, jakie konsekwencje wiążą się z faktem utraty słuchu, 
5)  wykazać, jaką ważna rolę w procesie rehabilitacji odgrywa rodzina, 
6)  wykazać,  jak  ważna  dla  pomyślnego przebiegu procesu rehabilitacji  jest akceptacja  wady  

słuchu zarówno przez pacjenta, jak i jego najbliższa rodzinę. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

długopis,  

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 5 

Dowiedz  się,  czy  w  mieście  w  którym  mieszkasz,  lub  w  jego  okolicach  jest  Ośrodek 

Szkolno-Wychowawczy  dla  Dzieci  i  Młodzieży z Wadą Słuchu. Jeśli jest, spróbuj dowiedzieć 
się, czy jest on ukierunkowany na kształcenie i wychowanie dzieci i młodzieży niesłyszącej, czy 
niedosłyszącej.  Jeśli  w  Twoim  mieście  i  jego  okolicach  nie  ma  żadnego  ośrodka  dla  dzieci  z 
wadą  słuchu,  dowiedź  się,  gdzie  jest  najbliższa  taka  palcówka  i  dla  jakich  dzieci  jest  ona 
przeznaczona. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  znać kryteria kwalifikujące młodzież i dzieci z wadą słuchu do placówek oświatowych, 
3)  umieć korzystać z różnych źródeł informacji. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

długopis,  

−

 

mapy, 

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

43 

Ćwiczenie 6 

Jakich  argumentów  użyjesz,  by  przekonać  dorosłą  osobę  z  wadą  słuchu,  która  dość 

niechętnie  korzysta  z  aparatu  słuchowego,  do  regularnych  wizyt  w  punkcie  protetycznym. 
Spróbuj  uświadomić  jej,  jak  ważna  jest  częsta  kontrola  słuchu  i  regularne  sprawdzanie 
działania aparatu słuchowego.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)  dokonać analizy treści ćwiczenia, 
2)  umieć korzystać z różnych źródeł informacji, 
3)  umieć wymienić zalety płynące z użytkowania aparatu słuchowego, 
4)  wiedzieć,  jakie  znaczenie  dla  komfortu  słyszenia  mają  regularne  wizyty  w  punkcie 

protetycznym, 

5)  wiedzieć, jak ważna jest akceptacja aparatu słuchowego przez osobę użytkującą. 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

długopis,  

−

 

arkusz do ćwiczenia, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 

4.5.4. Sprawdzian postępów 

 
Czy potrafisz: 

 

Tak 

 

Nie 

1)  zdefiniować pojęcie procesu rehabilitacji?  

 

 

2)  określić rolę rodziny w procesie rehabilitacji osób z wadą słuchu? 

 

 

3)  wymienić instytucje diagnozujące i prowadzące rehabilitację 

osób z wadą słuchu? 

 

 

 

 

4)  wykazać znaczenie wczesnej rehabilitacji?  

 

 

5)  wymienić funkcjonujące w Polsce 3 szczeble opieki nad dzieckiem 

z wadą słuchu? 

 

 

 

 

6)  określić cele działań rehabilitacyjnych?  

 

 

7)  określić, od czego zależy powodzenie procesu rehabilitacji 

dorosłych osób z wadą słuchu? 

 

 

 

 

8)  wymienić instytucje kształcące dzieci i osoby z wadą słuchu? 

 

 

9)  określić zakres działalności poradni rehabilitacyjnych dla dzieci 

z wadą słuchu? 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

44 

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ 

 
INSTRUKCJA DLA UCZNIA 

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję. 
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 
4.  Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.  
5.  Tylko jedna jest prawidłowa. 
6.  Udzielaj  odpowiedzi  na  załączonej  karcie  odpowiedzi, stawiając  w  odpowiedniej  rubryce 

znak  X.  W  przypadku  pomyłki  należy  błędną odpowiedź  zaznaczyć  kółkiem, a następnie 
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.  

7.  Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.  
8.  Jeśli  udzielenie  odpowiedzi  będzie  Ci  sprawiało  trudność,  wtedy  odłóż  jego  rozwiązanie 

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

9.  Na rozwiązanie testu masz 45 minut.  

Powodzenia! 

 
 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 
1.  W procesie starzenia się człowieka zachodzą następujące zmiany fizjologiczne 

a)  sylwetka staje się pochylona, chód pozostaje sprężysty, pogarsza się słuch i występuje  

osłabienie czynności płuc. 

b)  może dojść do zwiększenia częstotliwości oddawania moczu, podwyższenia ciśnienia 

tętniczego krwi, co prowadzi do lepszego ukrwienia tkanek i narządów. 

c)  zawężeniu  ulega  światło  naczyń  krwionośnych,  zmniejsza  się  zdolność  oka  do 

akomodacji, skóra traci swą elastyczność. 

d)  błona  bębenkowa  zwiększa  swą  elastyczność,  może  dojść  do  utraty  łaknienia 

i opóźnienia opróżniania żołądka. 

 
2.  Upośledzenie umysłowe z niepełnosprawnością intelektualną to rodzaj 

a)  niepełnosprawności sensorycznej. 
b)  niepełnosprawności psychicznej. 
c)  niepełnosprawności złożonej. 
d)  niepełnosprawności fizycznej. 

 
3.  Długotrwała 

działalność 

terapeutyczno-wychowawcza 

obejmująca 

wielostronną 

stymulację, opiekę, nauczanie i wychowanie to 
a)  rewalidacja. 
b)  kompensacja. 
c)  usprawnianie. 
d)  pedagogika specjalna. 

 
4.  Do osoby z uszkodzonym słuchem należy mówić 

a)  dość szybko, pamiętając by zdania były krótkie i treściwe. 
b)  powoli, budując krótkie, nieskomplikowane zdania. 
c)  bardzo głośno, krzycząc jej do ucha. 
d)  szeptem, by ocenić jej możliwości percepcji słuchowej. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

45 

5.  Wsparcie społeczne jest definiowane jako 

a)  pomoc dla ludzi chorych, którzy nie chcą korzystać z opieki specjalistów. 
b)  pomoc jednostkom potrzebującym, znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej. 
c)  pomoc i wsparcie dla osób samotnych, borykających się z problemami zdrowotnymi. 
d)  pomoc  dostępna  dla  jednostki  w  sytuacjach  trudnych,  pojawiających  się  nagle 

i zmieniających jej życie.  

 
6.  Jedną z głównych przyczyn wywołujących stres i frustrację u osób z wadą słuchu jest 

a)  konieczność użytkowania aparatów słuchowych. 
b)  bariera komunikacyjna. 
c)  brak samodzielności i wysokie cena aparatu słuchowego. 
d)  konieczność częstych wizyt w gabinecie lekarskim. 

 
7.  Wsparcie emocjonalne polega na 

a)  udzielaniu wsparcia finansowego lub dostarczeniu środków finansowych. 
b)   rozmowie, okazaniu uczuć uznania i pomocy w wykonywaniu prac codziennych. 
c)  udzielaniu rad i porad medycznych. 
d)  udzielaniu wsparcia psychicznego, okazaniu współczucia i zrozumienia.  

 
8.  Akceptacja wady słuchu dziecka przez rodziców 

a)  jest sytuacja pożądaną, dającą nadzieję na pomyślny przebieg procesu rewalidacji. 
b)  powinna nastąpić między 1 a 2 rokiem życia dziecka. 
c)  jest niemożliwa, jeśli rodzina jest wielodzietna. 
d)  jest  sytuacją  pożądaną,  ale  nie  ma  żadnego  znaczenia  dla  przebiegu  procesu  

rehabilitacji. 

 
9.  Obiektywność, szczegółowość, dokładność, systematyczność i planowość to cechy 

a)  wywiadu. 
b)  procesu rewalidacji. 
c)  eksperymentu badawczego. 
d)  obserwacji psychologicznej.  

 
10.  Procesem rehabilitacji powinny być objęte 

a)  wszystkie osoby z wadą słuchu poniżej 5 r.ż. 
b)  wszystkie osoby z wadą słuchu niezależnie od wieku i stopnia uszkodzenia słuchu. 
c)  osoby słabosłyszące i niedosłyszące. 
d)  dzieci niesłyszące i młodzież słabosłysząca. 

 
11.  Opieką diagnostyczno-rehabilitacyjną zajmują się 

a)  poradnie specjalistyczne i oddziały noworodkowe. 
b)  przedszkola i szkoły dla dzieci z wadą słuchu. 
c)  poradnie specjalistyczne i poradnie psychopedagogiczne. 
d)  przedszkola i ośrodki neonatologiczne. 

 
12.  Badania audiometryczne oceniające stan słuchu dziecka należy wykonywać 

a)  systematycznie. 
b)  nie częściej niż raz na 4 lata. 
c)  raz w miesiącu. 
d)  nie częściej niż raz na 3 lata. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

46 

13.  Aparat słuchowy powinien być dopasowany do 

a)  potrzeb pacjenta i jego najbliższej rodziny. 
b)  ubytku słuchu pacjenta i długości jego włosów. 
c)  ubytku słuchu pacjenta. 
d)  ubytku słuchu pacjenta i wielkości jego ucha. 

 
14.  Punktem wyjścia do pomyślnego przebiegu procesu rehabilitacji jest 

a)  określenie ubytku słuchu. 
b)  poprawne określenie wady słuchu i dopasowanie odpowiedniego aparatu słuchowego. 
c)  nawiązanie kontaktu emocjonalnego z rodziną pacjenta. 
d)  wybór odpowiedniej metody rehabilitacji. 

 
15.  Zahamowanie  działań,  zmniejszona  zdolność  panowania  nad  uczuciami  i  obniżenie 

intensywności przeżyć to zmiany charakterologiczne charakterystyczne dla 
a)  osób starszych. 
b)  młodzieży niesłyszącej. 
c)  osób starszych i osób upośledzonych umysłowo. 
d)  młodzieży niedosłyszacej. 

 
16.  Postępowanie  rozwijające  zadatki  i  siły  biologiczne  organizmu,  które  są  najmniej 

uszkodzone, to 
a)  kompensacja. 
b)  rehabilitacja. 
c)  usprawnianie. 
d)  rewalidacja. 

 
17.  Wśród  czynników  mających  wpływ  na  konsekwencje  wynikające  z  utraty  słuchu 

wyróżniamy 
a)  wiek,  w  jakim  nastąpiła  utrata  słuchu,  rodzaj  i  stopień  ubytku  słuchu,    sytuacja 

materialna. 

b)  protezowanie słuchowe, stopień i rodzaj ubytku słuchu. 
c)  czynniki  środowiskowe  wieku  szkolnego  i  czynniki  środowiskowe  wieku 

przedszkolnego. 

d)  sposób komunikacji, cechy osobowości, rodzaj aparatu słuchowego. 

 
18.  Sytuacja, w której człowiek wypełnia swoje role w niepełnym zakresie, to 

a)  utrudnienie. 
b)  ograniczenie. 
c)  uniemożliwienie. 
d)  zagrożenie. 

 
19.  Do ważnych elementów kontaktu z osobą w podeszłym wieku należą 

a)  umiejętne słuchanie. 
b)  okazanie szacunku i zrozumienia. 
c)  wykazywanie zainteresowania jego sytuacją życiową. 
d)  wszystkie odpowiedzi są prawidłowe. 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

47 

20.  Jednym  z  mitów  społecznych  dotyczących  postrzegania  osób  niesłyszących  przez 

społeczeństwo 
a)  żadna z osób z wadą słuchu nie używa języka migowego. 
b)  aparaty słuchowe przywracają słuch. 
c)  żadna  osoba  z  wadą  słuchu  nie  jest  w  stanie  opanować  umiejętności    odczytywania 

mowy z ust. 

d)  osoby z wadą słuchu są bardziej inteligentne niż osoby słyszące.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

48 

KARTA ODPOWIEDZI 

 
Imię i nazwisko......................................................................................................................... 
 

Aktywizowanie pacjenta i jego opiekunów do korzystania z opieki 
protetycznej 

 
 
Zakreśl poprawną odpowiedź. 
 
 

Nr  

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1 

a 

b 

c 

d 

 

2 

a 

b 

c 

d 

 

3 

a 

b 

c 

d 

 

4 

a 

b 

c 

d 

 

5 

a 

b 

c 

d 

 

6 

a 

b 

c 

d 

 

7 

a 

b 

c 

d 

 

8 

a 

b 

c 

d 

 

9 

a 

b 

c 

d 

 

10 

a 

b 

c 

d 

 

11 

a 

b 

c 

d 

 

12 

a 

b 

c 

d 

 

13 

a 

b 

c 

d 

 

14 

a 

b 

c 

d 

 

15 

a 

b 

c 

d 

 

16 

a 

b 

c 

d 

 

17 

a 

b 

c 

d 

 

18 

a 

b 

c 

d 

 

19 

a 

b 

c 

d 

 

20 

a 

b 

c 

d 

 

Razem: 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

49 

6. LITERATURA 

 

1.  Bartnikowska  U.:  Małżeństwa  mieszane  (Osoba  z  uszkodzonym  słuchem  –  osoba 

słysząca). Impuls, Kraków 2004 

2.  Dykcik W.(red): Pedagogika specjalna. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2005 
3.  Eckert  U.:  Przygotowanie  dziecka  z  wadą  słuchu  do  nauki  szkolnej.  WSiP,  Warszawa 

1986 

4.  Encyklopedyczny słownik rehabilitacji. PZWL, Warszawa 1996 
5.  Gunia  G.:  Terapia  logopedyczna  dzieci  z  zaburzeniami  słuchu  i  mowy.  Impuls,  Kraków 

2006 

6.  Latkowski B.(red): Poradnik dla protetyków słuchu. Geers Akustyka Słuchu, Łódź 2002 
7.  Lane  H.:  Maska  dobroczynności-  deprecjacja  społeczności  głuchych.  WSiP,  Warszawa 

1996  

8.  Marcinkowski J.T.(red): Podstawy higieny. Volumed, Wrocław 1997 
9.  Pietrzak W.: Głusi – mity i fakty. (w) „Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej” nr 

1-2/1993 

10.  Putkiewicz  Z.,  Dobrowolska  B.,  Kukołowicz  T.:  Podstawy  psychologii,  pedagogiki 

i socjologii. PZWL, Warszawa 1981 

11.  Schiefele  J.,  Staudt  I.,  Margarete  Dach  M.:  Pielęgniarstwo  geriatryczne.  Wydawnictwo 

Medyczne Urban&Partner, Wrocław 1998 

12.  Sękowska Z.: Pedagogika niewidomych. PWN, Warszawa1995 
13.  Sękowska Z.: Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. WSPS, Warszawa 1998 
14.  Sowa J.: Pedagogika specjalna w zarysie. Fosze, Rzeszów 1998 
15.  Szacha B.: Wprowadzenie do socjologii. Oficyna Naukowa, Warszawa 2003 
16.  Szczepankowski  B.:  Niesłyszący-Głusi-Głuchoniemi.  Wyrównanie  szans.  WSiP, 

Warszawa 1999 

17.  Ustawa  z  26.  sierpnia  1997  r.  o  rehabilitacji  zawodowej  i  społecznej  oraz  zatrudnieniu 

osoby niepełnosprawnej, Dz. U., nr 123, poz.776