Referat na temat:
Czas wolny- niezbędnym warunkiem realizacji zainteresowań rekreacyjnych i sportowych u dzieci i młodzieży, oraz warunki i czynniki decydujące o ich pojawieniu się.
Organizacja czasu wolnego jest zadaniem tak samo ważnym, jak organizacja pracy szkolnej. Dlatego też, problem ten powinien stać się naczelnym zadaniem pedagogów w walce z przeciążeniem dzieci i młodzieży pracą szkolną. Wpojenie pożądanych nawyków i zainteresowań rekreacyjno- sportowych powinno procentować w prawidłowym rozwoju psychofizycznym społeczeństwa.
Postępujące procesy cywilizacji a zwłaszcza współczesna rewolucja naukowa- techniczna powodują, że aktywność ruchowa w czasie wolnym staje się podstawowym wymogiem higieny i troski o zdrowie. Coraz mocniej zaznacza się deficyt wysiłku fizycznego w czasie pracy. Badania lekarzy i higienistów wskazują, że jest to przyczyną powstawania chorób cywilizacyjnych.
Mimo, że zawsze doceniano rolę aktywnego wypoczynku, jednak tak drastyczne niedobory aktywności ruchowej w dobie wielkiego postępu technicznego jeszcze umacniają tezę, plasując kulturę fizyczną w kategoriach nie dowolności, ale powinności. Zgodzić się musi każdy z M. Demelem, ; że kultura fizyczna nie jest alternatywą wypełniania czasu wolnego, lecz elementarnym obowiązkiem współczesnego człowieka, ochroną jego zdrowia fizycznego i psychicznego;
Pojawiają się coraz liczniejsze głosy pedagogów i socjologów nawołujące do zorganizowanego, celowego wychowania i przygotowania ludzi do czynnego wypoczynku. Zadaniem „wychowania do czasu wolnego” wg A. Kamińskiego byłyby takie organizowanie sytuacji rekreacyjnych dla dzieci i młodzieży, które budziłyby i utrwalały pozytywne nawyki higieny i psychohigieny odpoczynku, kształtowało wzory wartościowych zabaw i wartościowej konsumpcji kulturalnej, potrzebę czynnego uczestnictwa w życiu społecznym.
Młodzież stanowi kategorię osób znajdujących się w okresie przejściowym od dzieciństwa do dorosłości, osób nie wymagających już bezpośredniej opieki ze strony dorosłych, a nie ponoszących jeszcze pełnej odpowiedzialności za własną rodzinę czy określony odcinek pracy zawodowej. Młodzież to również kategoria ludzi znajdujących się w okresie intensywnego rozwoju fizycznego, intelektualnego i emocjonalnego. Podstawy ukształtowania w tym okresie mają dużą szansę przetrwania w wieku dorosłym.
Funkcja zachowań w czasie wolnym jest szczególnie istotna dla kształtowania osobowości młodego człowieka. Wzrastająca w społeczeństwie ilość czasu wolnego młodzieży sprawia, że sposób spędzania go staje się przedmiotem szczególnej troski wychowawczej.
Podstawowym celem polityki wychowawczej powinno być nie tylko organizowanie czasu wolnego dzieci i młodzieży, lecz także zapewnienie społecznie pożądanego sposobu jego użytkowania, a przede wszystkim przygotowania do samodzielnej organizacji czasu wolnego w wymiarze indywidualnym, rodzinnym i grupowym.
Wzór zachowania w czasie wolnym wyznacza przede wszystkim nieformalna grupa rówieśnicza. Istotne znaczenie ma także wpływ rodziców i typ rodziny, do której młody człowiek należy. Nie bez znaczenia jest też środowisko lokalne tj. wieś średnie czy duże miasto, zarówno na zasób środków jakimi dysponuje, jak i tradycją kulturową. Szkoła, jako czynnik determinujące grupowe wzory zachowań w czasie wolnym, poza tzw. Wzorem intelektualnym, często nie spełnia właściwie swej roli organizacyjnej.
W pojęciu czasu wolnego mieści się działalność, w której realizuje się prawo swobodnego wyboru. Czas dzieci i młodzieży jest częściowo pozbawiony dobrowolności, gdyż podlega rygorom wychowawczym, kontroli i interwencji dorosłych. Czas wolny uzależniony jest od wielu czynników, a przede wszystkim od pracy szkolnej, odrabiania lekcji w domu, dodatkowych zajęć pozalekcyjnych itp.. Jeżeli uwzględni się jeszcze takie czynniki jak powrót do domu ze szkoły, czy zajęcia w gospodarstwie domowym, to otrzymamy obraz czynników, które determinują czas wolny ucznia.
A oto jak przedstawia się budżet czasu dzieci i młodzieży ze środowiska miejskiego. Młodzież dysponuje przeciętnie 4-6 godzinami czasu wolnego dziennie, zaś wg opinii młodych respondentów, 40% młodzieży dysponuje w dni powszednie od 1 do 3 godzin czasu wolnego, 33% od 3 do 5 godzin, 4,5% młodzieży twierdzi zaś, że nie ma w ogóle czasu dla siebie. Nieco większą ilość czasu, bo od 3 do 8 godzin w dniu powszednim, dysponuje tzw. Młodzież szczególnie uzdolniona.
Powyższe dane można zestawić z minimum higienicznym, niezbędnym do właściwej regeneracji młodego organizmu po
pracy. Za podstawę porównania wzięto minimum higieniczne w dobrowolnym trybie życia, opracowane przez K. Sokoła. Wynosi ono 5 godzin dziennie. Łatwo więc można wysuwać wniosek, że w dobowy trybie życia młodzieży istnieje znaczny niedobór czasu wolnego, który musi wywołać duże zaniepokojenie o właściwy rozwój młodego pokolenia.
Mimo, że sport jest wymieniany przez uczniów jako jeden z atrakcyjniejszych sposobów spędzania czasu wolnego, to w rzeczywistości uprawiany jest bardzo rzadko. Z badań przeprowadzonych przez T. Wujka wynika, że ruchowe formy spędzania czasu wolnego uprawiane są przez 96 uczniów na 309 badanych (31,1%). Biorąc pod uwagę znaczenie tej formy spędzania czasu wolnego dla rozwoju fizycznego ucznia należy uznać ten stan za niezadowalający.
Aby skutecznie zaszczepić nawyki spędzania czasu wolnego na grach i ćwiczeniach sportowych, na turystyce i praktykowaniu gimnastyki, zauważa A. Kamiński, trzeba koniecznie znać zainteresowania w tym zakresie poszczególnych środowisk i grup społecznych, a także wzory zabaw, rozrywek i odpoczynku.
O roli i znaczeniu zainteresowań i zamiłowań rekreacyjnych i sportowych w procesie kształtowania osobowości młodzieży powiedziano już wiele. Stanowczo jednak za mało wiadomo o tym, jakie czynniki i warunki stanowią odpowiedni klimat do pojawienia się tych zainteresowań. Proces ten nie odbywa się spontanicznie, lecz kształtuje się i rozwija pod wpływem konkretnej rzeczywistości i uwarunkowany jest wieloma różnorodnymi czynnikami.
Na podstawie badań G. Olszewskiej, przeprowadzonych wśród młodzieży szkolnej, nauczycieli wychowania fizycznego, dyrektorów szkół oraz analizy literatury na ten
temat, można wyróżnić cztery grupy czynników wpływających na zainteresowanie młodzieży:
I szkoła i nauczyciel wychowania fizycznego
II środowisko rodzinne
III grupa rówieśnicze
IV różnorodne imprezy i środki masowego przekazu
AD I Szkoła tworzy i realizuje jedyną w życiu ludzi edukację zorganizowaną i systematyczną. Ważne jest, że systemem tym objęty człowiek w okresie największej duchowej i psychicznej plastyczności.
B. Suchodolski wyróżnia dwie szkoły poglądów na kwestie wychowania do rekreacji, wyrabiania nawyków sportowych przez całe życie. Pierwsza z nich zakłada, że sprawność i umiejętność dla przyszłej rekreacji powinny być wpajane w szkole, wobec czego program wychowania fizycznego powinien w całej rozciągłości cel ten uwzględniać. Druga bazuje na naturalnej potrzebie ruchu dzieci, widzi tylko potrzebę pomocy im w rozwijaniu zainteresowań, w osiągnięciu sukcesu, kładąc nacisk na zajęcia pozaszkolne.
Dużą rolę odgrywa nauczyciel wychowania fizycznego, jego właściwa postawa i zaangażowanie. Niejednokrotnie decyduje o tym sympatia do nauczyciela. Najpewniejszą gwarancją prawidłowego rozwoju budzących się zainteresowań jest jego autorytet, doświadczenie i sympatia dla ćwiczącej młodzieży.
Znacznie mniejsze znaczenie przypisuje nadana młodzież ogólnej atmosferze szkoły, którą stawia wyrażnie na dalszej pozycji.
AD II Rodzina w ujęciu genetyczno-prawnym odnosi się do zbioru ludzi, między którymi zachodzą związki pokrewieństwa lub adopcji.
Ważną rolę w procesie wychowania młodzieży odgrywa środowisko rodzinne, a pierwsze zainteresowania biorą najczęściej swój początek z domu rodzinnego. Według badań przeprowadzonych przez G. Olszewską 10, 1% młodzieży stwierdza, że o pojawieniu się zainteresowań sportowych zdecydował wpływ rodziny.
Przez rekreację fizyczną w rodzinie rozumie się zajęcia o treści ruchowo- sportowej lub turystycznej, której oddajemy się w gronie rodziny ze względów rekreacyjnych, wypoczynkowych, a także opiekuńczo- wychowawczych.
Rekreacja fizyczna, sport w rodzinie wiąże się z upowszechnieniem pewnych wzorów spędzania wolnego czasu w gronie najbliższych, z umiejętnością wykorzystania go. Najważniejszą rzeczą jest stopień rozbudzania potrzeb rekreacyjnych i sportowych, co znajduje odbicie w strukturze czasu i budżetach rodzin.
Jednym z wyznaczników rekreacji fizycznej w rodzinie jest wykształcenie i wiek rodziców oraz dzieci. Im wyższa liczba dzieci w rodzinie i niższy wiek, tym
mniejsza ilość czasu wolnego i bardziej ograniczony udział w sporcie i rekreacji.
A to właśnie udział rodziców i dzieci w sporcie i rekreacji fizycznej wyrabia określone nawyki i zainteresowania, które potem przenoszone są z domu na dalsze lata życia dojrzałego i w środowisko poza rodzinne.
ADIII Niebagatelne znaczenie w procesie kształtowania zainteresowań i nawyków u uczniów ma grupa rówieśnicza.
Bardzo sugestywnie działa na młodzież przykład koleżanek i kolegów szkolnych. Śmiałość, odwaga, sukcesy i osiągnięcia sportowe współ kolegów szczególnie imponują i pobudzają do naśladowania.
R. Wroczyński zauważa, że pomiędzy zajęciami prowadzonymi w szkole, a pracą pozaszkolną występuje dość często znaczna różnica, przede wszystkim w doborze grup w wychowaniu fizycznym. Grupa biorąca udział w lekcji opiera się w szkole na zespole klasowym dzielonym wg płci. Natomiast w rekreacji fizycznej oprócz kryterium wieku fizjologicznego, dochodzi bardzo ważne kryterium- zainteresowanie uczestników określoną formą rekreacji fizycznej.
Grupa rówieśnicza może stanowić źródło powstania zainteresowań i przekształcenie się „starych zainteresowań''. Ponadto zainteresowania wymienia się
jako jeden z najważniejszych czynników integrujących grupy koleżeńskie.
ADIV Spośród innych czynników decydujących o pojawieniu się zainteresowań sportowych szczególne miejsce, jak wynika z wypowiedzi młodzieży, zajmują różnorodne imprezy sportowe. Taka forma propagandy sportu odgrywa olbrzymią rolę w zespole różnorodnych czynników wywierających wpływ na to zjawisko. Silne przeżycia emocjonalne, atrakcyjność pokazów, elementów współzawodnictwa, są skutecznym bodźcem, który szczególnie pociąga młodzież szkoły podstawowej. Nauczyciele wychowania fizycznego twierdzą, że kibicowanie jest najprzyjemniejszą formą rozrywki, szczególnie dla chłopców, że ono właśnie jest pierwszym przejawem zainteresowania sportowego.
Widowiskowość sportu można odbierać również dzięki telewizji. E. Fleming stwierdził, że „telewizja wywiera wpływ na rozwój intelektualny i moralny młodzieży, przyspiesza procesy dojrzewania umysłowego, wzbogaca wiedzę o świecie i życiu”.
J. Komorowska prowadziła prace poświęcone socjologicznym problemom oddziaływania telewizji na dzieci i młodzież szkolną. Dostarczyły one materiału na temat wpływu telewizji na kierunek i rodzaj aktywności dzieci i młodzieży w czasie wolnym. 90,4% ogółu młodzieży ogląda programy telewizyjne kilka razy w tygodniu lub codziennie, tylko 3% stwierdziło, że w
zasadzie nie ogląda telewizji. Najchętniej oglądane są programy z „bloku rozrywkowego”, w tym także różne relacje z imprez sportowych. Często dzięki tym relacjom następuje wzrost zainteresowania jakąś dyscypliną sportową, zwłaszcza gdy polscy reprezentanci zdobywają znaczące rezultaty i medale. Widoczne jest to szczególnie po letnich i zimowych Igrzyskach Olimpijskich. Taki moment zaciekawienia i fascynacji sportem należy umiejętnie wykorzystać. I tu jest rola, którą powinien spełnić nauczyciel wychowania fizycznego, który umiejętnie i z wyczuciem pokieruje krokami młodego człowieka i zachęci do próbowania sił w sporcie.
Charakterystyka czynników i warunków decydujących o pojawieniu się zainteresowań sportowych i rekreacyjnych
Było to krótkie naświetlenie niektórych czynników i warunków tego zjawiska. Pozwala to jednak na wysunięcie następujących wniosków:
- zainteresowania sportowe powstają we wczesnym wieku szkolnym,
zainteresowania sportowe i rekreacyjne mają źródło w naturalnej potrzebie ruchu i są charakterystyczną właściwością rozwoju młodzieży tego okresu,
- w procesie pojawiania się zainteresowań sportowych
i rekreacyjnych szczególną rolę odgrywa środowisko,
w którym decydujące znaczenie posiada wpływ nauczyciela wychowania fizycznego i domu rodzinnego,
w zespole czynników i warunków decydujących o pojawieniu zainteresowań u młodzieży szkół podstawowych pierwsze miejsce zajmują różnorodne imprezy sportowe.
Opracowała
Beata Kowalska
`
LITERATURA
M. Demel „System wychowania fizycznego w szkole podstawowej, krytyka i propozycje modelowe” Warszawa 1972r
Kamiński „ Wychowanie nowoczesne” Warszawa 1961 Nowa Szkoła nr 5
T. Wujek „ Czas wolny młodzieży szkolnej i jej uwarunkowania” Warszawa 1963r.
Suchodolski „Świat człowieka a wychowanie- rola szkoły w wychowaniu do rekreacji” Warszawa 1967r.
G. Olszewska „Czynniki i warunki decydujące o powstaniu zainteresowań sportowych młodzieży szkolnej.