Zanika monarchia stanowa a pojawia się demokracja szlachecka. W XV suwerenem jest szlachta a w XVI w. prawo.
1454r.-1606r.
1454- przywileje nieszawskie
1606- rokosz sandomierski
Prawo szlachty(prawo ziemskie)
Prawo w XV w.- prawem zwyczajowym, czesciowo spisane w statutach(wislickich, piotrkowskich). Z czasme pojawia się coraz wiecej źródeł zwianych z praktykach sadowych a w koncu XV w. związanych z działalnością sadow. Nie było kodeks, prawie ziemskie było zróżnicowane(w zależności od miejsca) chociaż wyrastalo z jednego pnia(zwyczaju polskiego).
Od XVI probowno dokonac unifikacji prawa. Źródła prawa:
1506r. zbiór praw Łaskiego(Jan), koniec panowania króla Aleksandra. Łaski wydał zbiór na polecenie król
I część ma charakter oficjalny- mamy w porzadku chronologicznym przywileje, statuty, konstytucje sejmowe(prawo publiczne). Znajduje się spis ziemi prawa krakowskiej(zwyczaje ziemi krakowskiej). Było to prawo materialne. Pod koniec zywczajow ziemi krakowskiej pojawia się niewielki rozdzial prawa formalnego. Procesu iuris
II część miała charakter nieoficjalny, nieurzędowy; znajdowaly się pomniki prawa niemieckiego, prawo lubeckie, traktat o prawie rzymskim(z XIVw.; wyjatki z prawa rzymskiego, suma Rajmunda Partonopejczyka)
Rozpoczyna się ruch szlachecki, gloszono haslo egzekucji dóbr i praw. W ramach egzekucji praw postulowano przeprowadzenie reformy prawa. W związku z tym sejm w 1519 r. powołał komisję, która składała się z przedstawicielami szlachty, uczonych(doktrow prawa rzymskiego i kanonicznego). Mieli zbadac prawo zbadac prawo zwyczajowe i zrobic grunt pod kodyfikacje prawa polskiego. Komisja w pierwszym etapie opracowala reforme prawa procesowego(prawa formalnego). Zaczeto od tego ponieważ było najbardziej anachroniczne. Efektem prac była konstytucja formula processus z 1523 r. jest to kodeks postepowania sadowego. Poczatkowo przyjęła małopolska a potem reszta korony. Formula processus liczyla 111 artykulow i była podzielona na 2 czescia(1 czesc przepisy postepowania sadowego czyli normy, czesc 2 zawierala formułki procesowe). Wielki wpływ na stworzenie tego aktu mialo prawo rzymskie i prawo kanoniczne. Formula processus:
Usunęła formalizm
Skróciła postepowanie sadowe i egzekucyjne
Wprowadzila apelacje
Upowszechnila pismo w procesie sadowym
Kolejna komisja zostala powolana w roku 1532r. składała się z 6 czlomkow(4 swieckich, 2 duchownych). Ta komisja miala przeprowadzic reforme prawa materialnego. w 1532 przedstawiono kolekture praw(kolektura Taszeckiego). Zbior liczyl 930 artykulow podzielonych na 5 ksiag. Podzielono na:
Prawo ustrojowe
Prawo prywatne(dzisiejsze cywilne)
Prawo karne
Prawo stanów
Zbiór formuł czyności prawnych i procesowych
Kolektura Taszeckiego była oparta na wczesniejszych aktach. Komisja tworząc te kolekutre przekroczyla nieco swoje uprawnienia gdyz w przepisach zbyt wzmocniono pozycje króla i senatu(szlachecie to się nie podobalo). Projekt ten na sejmie w 1534 r. został odrzucony.
W 1588 r. powolano kolejna komisje ale nie zasłynęła niczym wielkim. Z jej inspiracji uchowalono konstytucje o hipotece. W 1611, 1642 podjeto pewne prace nad procesem sadowym ale projekty nie zostaly przez sej uchowalone.
Istniały normy prawa partykularnego. do korony włączano regiony etnicznie polskie ale o inny prawie(np. Mazowsze od 1529r. częścią korony). Zwyczaje mazowieckie zakorzenione wśród szlachty, inna struktura i zwyczaje szlacheckie. To prawo nie było spisane. Dokonano pierwszej proby spiu tego prawa. W 1531 r.zostalo wydany zwód Prażmowskiego. Nie miał charakteru oficjalnego, nie był zatwierdzony przez krola. W1541 r. wydano zwóg Golińskiego. Ten zostal zatwierdzony przez krola i obowiązywał do 1576 r. W tym rok szlachta mazowiecka przyjela prawo koronne, pod warunkiem, że będą obowiązywały dalej lokalne zwyczaje mazowieckie ujete EKSCEPTA MAZOWIECKIE. Zostaly zatwierdzone przez krola w 1577 r.(46 artykulow). Jako prawo partykularne funkcjonowalo az do 1795r.
Kolejnym źródłem prawa kolekturalnego jest Kolektura Pruska. Chodzi o Prusy krolewskie które zostaly wlaczone do korony na mocy II pokoju toruńskiego(1466 r.). Poczatkowo szlachta tych terenów zyla wg prawa chełmińskiego. W 1598 r. dokonano kodyfikacji prawa szlachty pruskiej, w postaci KOLEKTURY PRUSKIEJ. Było to prawo ziemskieg koronne mieszane z prawem chełmińskim. Liczyla 158 artykulow i dotyczyla:
Prawa rodzinnego i spadkowego
Ustroje sadow i prawa procesowego
Miala duze znaczenie dla praktyki sadowej w calej koronie.
Trzecie źrodło to STATUTY LITEWSKIE. Litwa szła za wzorem korony w okresie ruchu egzekucyjnego. W 1529 r. wdano pierwszy statut litewskie, był bardzo slaby, jedynie spis prawa. Za czasow Zygmunta Augusta, w 1566 r., wydany drugi statut litewski. Pojawily się nowe elementy wyprowadzone z prawa rzymskiego. Szczytem kodyfikacji był trzeci statut litewski(1588r.). Jest tutaj duzo wpływ prawa rzymskiego, kanonicznego nawiązujące do formuli processus. Trzeci statut obowiązywał na tych ziemiach do 1840r. swa trwałość zawdzięczał dokładność, przejrzystość, dobrym nowym rozwiązaniom.
Historia Prawa Polskiego wyk.3 2009-11-03
Strona 2 z 2