POSTĘPOWANIE DOWODOWE
Rozpoczyna się po litis contestatio. Strony przedstawiały swoje dowody. Sąd stosował tzw. bliższość dowodową. Oceniał wartość dowodu, nie badał wiarygodności. Bardzo często przesądzało o rozstrzygnięciu procesu. W dawnym procesie przeciwdowód był niedopuszczalny, mogła go przeprowadzić jeśli strona przeciwna upadła przy „przeprowadzaniu” swojego dowodu. Najczęściej strony miały takie same dowody. Dawniej rozstrzygały ordalia czyli sądy boże.
W XIII w. po IV Soborze Laterański 1214 r. zakazano ordalia. Uczestniczenia duchownych w procesie. Duchowni niezbyt chętnie się temu podporządkowali i w ciągu wieku ordalia zanikały.
Od XIII w. w przypadku tej samej liczby dowodów bliższość dowodową miał pozwany. Dowód strona przeprowadzała samodzielnie. Niekiedy strona miała pomocnika który pomagał jej przeprowadzić dowód(właściwe wypowiedzenie formułki procesowej). Niekiedy sąd mianował prawidlnika przed którym miał być przeprowadzony dowód. Następnie składał on sprawozdanie do sądu gdzie sąd wydawał wyrok.
Środki dowodowe:
Dokument
Przysięga- najczęściej następowało potycze(potknięcie). W procesie ziemskim dopuszczano trzykrotne składanie przysięgi(dwa razy mógł złożyć przysięgę).
Oskarżająca
Oczyszczająca
Współprzysiężnicy- przyjaciele oskarżonego którzy cieszyli się dużym szacunkiem którzy gwarantowali że oskarżony mówi prawdę.
Świadkowie- przysiegali ale przy okazji skladali zeznanie. Znajomość sprawy. Strona musiała sprowadzić świadków na własny koszt.
Świadectwo urzędowe- wizja lokalna, przeprowadzana przez woźnego lub komornika.
Zeznanie sędziego- tzw. dowód wstecz że daną sprawę osądził kiedyś.
Przyznanie się- kończyło proces. Najczęściej następowało przy torturach ale wobec szlachty osiadłej to nie występowało(chyba że chodziło o bardzo poważne przestępstwa: zdrada, królobójstwa). Tortury w Polsce do 1776r. w prawie miejskim.
W drodze ugody.
W przypadku cofnięcia skargi.
Wyroki pisemne pojawiły się w II poł XIII w. i to na początku w przypadku bardzo poważnych spraw. W XIV w. pojawiły się księgi sądowe(Księga Dekretów). Ponadto wyroki wpisywano do księgi którą nazywano Sentencjonarzem.
Zeznanie kasztelana to wartość 3 swiadków a biskup to 2 kasztelanów
Wrok
Zasądzający- kondemnata
Uwalniający- ebazja
Zaoczne- pod nieobecność jednej ze stron, postępowanie miało charakter kontumacyjny
oczne
po wygranie strona przegrana ofiarowała jakieś świadczenie. Strona wygrywająca płaciła opłatę czesne (pamiętne)
ŚRODKI ZASKARŻAJĄCE
Wyrok wydawany był w imieniu księcia/króla i były ostateczne. Urzędnicy mogli przekazać sprawę do sądu książęcego czyli remisja. Jedynym sposobem wzruszenia wyroku był próba ataku na jego niesprawność podmiotową czyli osobę sędziego przez zarzut, że sądził stronniczo i niesprawiedliwie czyli nagana sędziego. Naganę składano zaraz po wydaniu orzeczenia. Atakowana cześć sędziego. Pierwotny proces ulegał zawieszeniu i rozpoczynał się proces między sędzią a naganiającym. Żeby naganić sędziego trzeba było wnieść opłatę(kocz). Płacono najpierw w skórkach.
Rozpoczynał się proces który przybierał formę pojedynku między sędziego i naganiającym. Jak sędzia wygrywał proces to kocz przypadał na jego rzecz a wyrok pierwotny nabierał mocy. Jeśli przegrywał to kocz był zwracany, sędzia tracił cześć i urząd a wyrok poprzedni uchylano.
Nagana w XV w. zaczeła tracić na znaczeniu w jej miejsca zaczęła wchodzić mocja. Pojawiła się w roku 1465. Różniła się tym że sędzia nie tracił czci sędziowskiej i urzędu, wstrzymywał się jedynie od sądzenia w danej sprawie, zwracał kocz i płacił karę 50 grzywien. Ta mocja utrzymała się do 1523r. bo wtedy została zniesiona na mocy formuli processus. Jednak dochodziło co raz częściej do nadużyć ze strony sędziów dlatego też konstytucją z roku 1538 ją przywróconą. Mocja szła do sądu wyższego. Jeśli była składana do sędziego grodzkiego szła do sądu sejmowego natomiast mocja na sędziego ziemskiego czy podkomorzego szła do trybunału.
Apelacja pojawia się w procesie ziemskim w 1523 r. wcześniej była znana tylko w procesach duchownych i miejskich. Wniesienie apelacji wstrzymywało wykonalność orzeczenia do czasu jej rozpatrzenia. Apelacja atakowała wyrok, nie sędziego(niesprawność przedmiotową orzeczenia). Warunkami apelacji:
w wysokości 3 grzywien
w trakcie postepowania apelacyjnego pierwszy termin był terminem zawitym
sądem apelacyjnym był sąd królewski. Jeśli sąd apelacyjny oddalił kasację to wyrok pierwszej instancji się uprawomocniał. Sąd apelacyjny mógł zawsze wyrok uchylić lub zmienić. Apelacje a nawet i mocje uznać trzeba za zwyczajne środki zaskarżenia. Były też środki nadzwyczajne:
gravamen- nadzywaczyjny środek który przysługiwał stronie gdy sędzia nie dopuszczał apelacji. Zaczynał się przewód o uciążliwość. Był to spór między stroną pokrzywdzoną a sędzią. Toczył się przed sądem wyższym. Nie wstrzymywał egzekucji. Jeśli uznano za zarzuty za słuszne wtedy wyrok pierwszej instancji uchylano a sędzia ponosił karę pieniężną. Jeśli zarzut się nie potwierdziły, wtedy osoba składająca ten środek płaciła karę na rzecz sędziego.
Wznowienie procesu- mógł nastąpić na skutek ujawnienia nowych dowodów nieznanych wcześniej. Można było wznowić gdyby wyrok zapadł bezpodstawnie. Wznawiano proces przed sądem który ten wyrok wydał. W XVIII w. bardzo często dochodziło do nadużyć bo magnaci często nadużywali tego środka procesowego.
Male obtentum- nieświadomość procesowa; środek przeciwko wyrokowi zaocznemu, który został uzyskany niewłaściwie lub podstępnie. Można było złożyć podczas postępowania egzekucyjnego.
POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE
Jak zapadł wyrok to strona powinna była ten wyrok wykonać, gdy tego nie zrobiła to wszczynano egzekucję. Egzekucję prowadził komornik a potem woźny. Wobec szlachty gołoty była prosta, musiał coś odpracować a w przypadku szlachty osiadłej odpowiadała majątkiem. Początkowo egzekucja była skierowana przeciwko ruchomościom. Było to tzw. ciążenie(grabienie). Od 1523 r. od formulli processus ciężar egzekucji przeniesiono na nieruchomość wedle ściśle określonych procedur:
Wiązanie wierzyciela w nieruchomość
Gdy nie dopuszczono do dobrowolnego wiązania, odbicie wiązania, wtedy sąd nakładał na tego przegrywającego karę w wysokości 3 grzywien dla strony procesowej i dla sądu.
Gdy sąd nie mógł egzekwować swoim autorytetem nieruchomości, przekazywano to staroście. Mógł przeprowadzić egzekucje siła co nazywano rumacją.
Historia prawa polskiego wyk.10 2010-03-16
Strona 3 z 3