mgr piel. A. Majda. mgr piel. J. Zalewska – Puchała Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa Instytut Pielęgniarstwa WOZ CM UJ Kraków dr Maciej Górkiewicz Zakład Epidemiologii Instytut Zdrowia Publicznego WOZ CM UJ Kraków

Dr n. med. Anna Majda

Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa

Instytut Pielęgniarstwa WOZ CM UJ

MISJA. ROLA I FUNKCJE

PIELĘGNIARKI. ZAŁOŻENIA

HOLISTYCZNEJ OPIEKI

PIELĘGNIARSKIEJ

MISJA



myśl przewodnia,



wykładnia wartości,



wyznanie wiary,



dewiza postępowania,



obietnica dana otoczeniu,



przedmiot aspiracji i trwałych, ponadczasowych

dążeń, wyrażający społeczne przeznaczenie

organizacji i jej części,



szczególny powód, racja bytu i sens istnienia

organizacji, odróżniający ją od wszystkich innych,



kluczowe cele, priorytety i wartości organizacji,

zakres społeczny działalności teraz i w przyszłości.

MISJA PIELĘGNIARSTWA

Udzielanie pomocy jednostkom, rodzinom,

grupom w ocenianiu rozmiaru oraz osiąganiu

ich własnego fizycznego, psychicznego i

społecznego potencjału, a także realizacja

tego zadania w pełnym wyzwań środowisku,

w którym ludzie mieszkają i pracują.

/Salvage J.

1998/

Rolą zawodową

pielęgniarki jest

pielęgnowanie

zgodnie z ustalonymi

zadaniami

wynikającymi

zadaniami

wynikającymi

zawodowych funkcji.

FUNKCJE PIELĘGNIARKI

Świadczenie

opieki

zdrowotnej

oraz

Świadczenie

opieki

zdrowotnej

oraz

zarządzanie nią, niezależnie od tego, czy ma

charakter promocyjny, prewencyjny, leczniczy,

rehabilitacyjny,

czy

dotyczy

udzielania

rehabilitacyjny,

czy

dotyczy

udzielania

wsparcia

2. Uczenie tych, którym pielęgniarka świadczy

opiekę, a także personelu opieki zdrowotnej.

3. Skuteczne działania w zespołach opieki

zdrowotnej.

4. Działania na rzecz rozwoju praktyki

pielęgniarskiej.

Salvage J.: Pielęgniarstwo w działaniu. ŚOZ. Europejskie

Biuro Regionalne w Kopenhadze 1998/

Ocenianie potrzeb jednostki, rodziny, grupy, zbiorowości oraz

identyfikacja zasobów niezbędnych do zaspokajania tych potrzeb

Identyfikacja tych potrzeb, które mogą być zaspokajane najskuteczniej

przez opiekę pielęgniarską i tych, w celu zaspokojenia których należy

odsyłać do innych fachowców

Ranking potrzeb zdrowotnych, aby w ramach opieki pielęgniarskiej

zaspokajane były potrzeby najważniejsze (priorytetowe)

Planowanie i dostarczanie potrzebnej opieki pielęgniarskiej

Zapewnianie udziału jednostce (rodzinie, przyjaciołom) we wszystkich

formach opieki, samoopieki i samostanowienia w sprawach zdrowia

Dokumentowanie tego co jest robione we wszystkich etapach procesu

pielęgnacji i wykorzystywanie tych informacji do oceny wyników

świadczonej opieki pielęgniarskiej w wymiarze jednostki, rodziny, grupy,

społeczności. Jak również do oceny pielęgniarki i systemu opieki.

Stosowanie zaakceptowanych i właściwych kulturowych, etycznych,

zawodowych norm

Ocenianie indywidualnej wiedzy i umiejętności związanych z

zachowaniem i przywracaniem zdrowia

Przygotowanie i dostarczanie informacji niezbędnych na danym

poziomie

Organizacja lub uczestniczenie w zdrowotnych kampaniach

edukacyjnych

Ocenianie wyników takich programów edukacyjnych

Pomaganie pielęgniarkom i innej kadrze w zdobywaniu nowej

wiedzy i umiejętności

Stosowanie zaakceptowanych i właściwych norm kulturowych,

etycznych i zawodowych

Współpraca z jednostkami, rodzinami, społecznościami, innymi

pracownikami zajmującymi się zdrowiem w celu planowania,

organizowania, zarządzania oraz ewaluacji usług pielęgniarskich

Działanie w roli lidera zespołu opieki pielęgniarskiej

Powierzanie wykonania zadań innemu personelowi pielęgniarskiemu i

wspieranie go w jego pracy

Negocjowanie z osobami korzystającymi z usług zespołu, rodzaju oraz

zakresu ich udziału we wdrażaniu własnych planów opieki

Współpraca z innymi ludźmi w interdyscyplinarnych zespołach w ramach

planowania, świadczenia, koordynacji i ewaluacji usług zdrowotnych

Współpraca z innymi specjalistami na rzecz bezpiecznego i harmonijnego

środowiska pracy, tak aby możliwa była współpraca zespołowa

Branie aktywnego udziału w ustalaniu kierunków działań, planowaniu

programów, ustalaniu priorytetów i rozwoju oraz alokacji środków

Udział w sporządzaniu raportów do władz i polityków na poziomie

lokalnym, regionalnym, krajowym, do mediów

Zapoczątkowanie innowacyjnych sposobów pracy w celu

osiągnięcia lepszych rezultatów

Identyfikacja obszarów do badań w celu poszerzenia wiedzy

oraz rozwinięcia umiejętności w obszarze praktyki i edukacji

pielęgniarskiej oraz uczestniczenie w takich badaniach jakie są

niezbędne

Stosowanie norm etycznych w badaniach naukowych

FUNKCJE PIELĘGNIARKI

/wg W. Ciechaniewicz



opiekuńcza,



wychowawcza,



promowania zdrowia,



profilaktyczna,



terapeutyczna,



rehabilitacyjna,



kształcenia,



zarządzania,



naukowo-badawcza.

Rola pielęgniarki

przeszłość

współcześnie

Pielęgnowanie chorego w szpitalu Pielęgnowanie w zdrowiu i

chorobie (podstawowa opieka

zdrowotna, szpital)

Pomoc w zaspokajaniu potrzeb

biologicznych (fizycznych)

człowieka

Pomoc w zaspokajaniu potrzeb

zdrowotnych człowieka jako

jedności biopsychospołecznej,

duchowej, kulturowej

Wykonywanie czynności „dla” i

„za” pacjenta

Współdziałanie z człowiekiem w

zdrowiu i chorobie

Wykonywanie różnych prac i

zleceń lekarskich

Samodzielne świadczenie opieki

pielęgniarskiej, współpraca

zespołowa, wykonywanie zleceń

lekarskich

Odpowiedzialność w stosunku do

zleceniodawców

Odpowiedzialność w stosunku do

odbiorców pomocy pielęgniarskiej

Rola pacjenta

Przeszłość

Współczesność

Wiedza na temat zdrowia, choroby, opieki nad zdrowiem

Ograniczona, niedostępna Szybko rozwijająca się,

dostępna

Prawo do podejmowania autonomicznych decyzji w sprawie

własnego zdrowia

Brak ustaleń i świadomości Pełna świadomość i

wyraźne ustalenia

Postępowanie w stosunku do pacjenta w sprawach

związanych ze świadczeniem pomocy leczniczej

Wydawanie poleceń należały do lekarza Podejmowanie decyzji

należy do pacjenta, lekarza obowiązuje informowanie i

wyjaśnianie

Stosunek pacjenta do postępowania lekarza

Posłuszne wykonywanie poleceń, bierność Podejmowanie decyzji

własnych, aktywność

Odpowiedzialność pacjenta za własne zdrowie

Brak tego poczucia Rozwijanie tego poczucia

BIOTECHNICZNY (BIOMEDYCZNY) MODEL

MEDYCYNY PIELĘGNIARSTWO

INSTRUMENTALNE

Uwarunkowania i konsekwencje:



filozofia kartezjańska - mechanistyczne widzenie

świata i człowieka – XVII w.,



La Mettrie w dziele „Człowiek maszyna” – XVIII w.

twierdzi, że człowiek stanowi istotę materialną,

dusza natomiast nie istnieje,



zdrowie ujmuje się jako brak choroby



chorobę traktuje się jako skutek nieprawidłowości w

budowie określonego narządu lub zaburzeń w jego

funkcjonowaniu



rozwija się medycyna naprawcza, w której pacjenta

traktuje się jako przypadek chorobowy nie mający

własnej tożsamości

Uwarunkowania i konsekwencje cd.:



opieka koncentruje się na fachowym wykonywaniu

zabiegów

, które stanowią niezbędny element procesu

leczenia,



sprawność i bezbłędność wykonania

koncentruje się

na potrzebach biologicznych człowieka

, jest

kryterium profesjonalizmu,



pacjent traktowany jest jak przedmiot

, w którym

należy pielęgnować niesprawny narząd, nie ma

wpływu na decyzje podejmowane względem jego

osoby,



pielęgniarstwo jest instrumentalne, pomija zdrowie,

koncentruje się na chorobie, brak jest profilaktyki,

promocji zdrowia, pomijane jest środowisko rodziny

Holizm



gr. holos – cały

, teoria filozoficzna sformułowana

przez Ch. Smutsa (1870-1950), która głosi, że

determinującymi czynnikami w naturze są „całości”,

których nie da się sprowadzić do sumy ich części.



holistyczna koncepcja świata

przyjmuje

wszechświat jako żywy system, złożony ze

zintegrowanych żywych całości, nazywanych

holonami albo systemami.



holistyczna koncepcja zdrowia

zakłada istnienie

tkwiącej i działającej w każdym żywym organizmie

siły, która wyraża się zdolnością do przywracania

równowagi w każdym przypadku jej zachwiania.



holistyczne określenie człowieka

zakłada istnienie

indywidualnego bytu o wielowymiarowej

osobowości tworzącej zintegrowaną całość.



holistyczne postrzeganie podmiotu opieki

to podejście

skoncentrowane na osobie, uznające że człowiek stanowi

niepowtarzalną całość; każdy człowiek posiada w sobie jakąś

swoistą harmonię i szczególną strukturę wynikającą z

niepowtarzalnej integracji jego osoby.



w medycynie holizm

wyrażony jest poglądem, że zjawiska

dotyczące człowieka i stanu jego zdrowia należy rozpatrywać

całościowo; człowieka należy ujmować jako naturalny system

żyjący we wszechświecie stanowiącym całość.



„

świadczenie opieki we wszystkich obszarach życia człowieka i

we wszystkich jego stanach” (Kielmas 1999 za: Ciechaniewicz

2001, s. 29).

Koncepcja holizmu ma wpływ na:

pielęgniarstwo, szczególnie na teorie tej dziedziny nauki:



model B. Neuman

, która twierdzi, że człowiek (system

otwarty) znajduje się we wzajemnym oddziaływaniu i

współzależności ze środowiskiem. Główną troską pielęgniarki

jest utrzymanie równowagi systemu (podopiecznego) przez

pomaganie w przystosowaniu się do środowiskowych

stresorów.



model J. Watson

, która twierdzi , że człowiek egzystuje w 3

sferach swej istoty: umysłu, ciała i duszy. Celem

pielęgniarstwa jest pomoc pacjentom w przywracaniu

harmonii tych sfer, dzięki humanistycznej troskliwości, która

jest realizowana w transpersonalnych relacjach między

pielęgniarką a pacjentem jako dwiema duchowymi istotami.



model M. Leininger

, która dostrzega człowieka wraz z całym

jego otoczeniem, korzeniami, tożsamością. Pielęgniarka wg tej

teorii musi pamiętać, że podopieczny oczekuje gwarancji, że w

całym procesie pielęgnowania będą respektowane jego

obyczaje i przekonania.

ZAŁOŻENIA HOLISTYCZNEJ OPIEKI

PIELĘGNIARSKIEJ



każdy człowiek jest

indywidualnością i

niepowtarzalną całością

, żyje w określonym

środowisku, w kręgu rodziny, kultury, religii, grupy

etnicznej, zgodnie z określonymi zwyczajami,

przyzwyczajeniami, preferując właściwy tylko dla

siebie styl życia

, dążąc do osiągnięcia dobrostanu

(pełni zdrowia).



choroba i zdrowie są odrębną jakością, choruje

człowiek jako całość i dlatego to rzutuje na jego

interakcje z otoczeniem i środowiskiem.



całościowe postrzeganie podmiotu opieki oznacza

przyjęcie założenia, że człowiek jest

istotą złożoną

funkcjonującą w 3 wzajemnie powiązanych ze sobą

sferach: psychicznej, biologicznej, społecznej, przy

uwzględnieniu elementu duchowego i kulturowego



człowiekowi należy uświadomić, że jego

problemy

ze zdrowiem mogą mieć wiele wspólnego z tym jaki

jest jego stosunek do świata i wartości, że może to

być konsekwencją zaburzonej równowagi

wewnętrznej i współdziałania z otaczającym

środowiskiem.



człowiek powinien być traktowany

podmiotowo

, tzn.

sposób postępowania z nim należy dostosować do

jego indywidualnych potrzeb, uznając wyjątkowość

jego zachowań, reakcji, problemów, uświadamiając

jednocześnie rolę jaką powinien odgrywać we

wzmacnianiu zdrowia, w walce z chorobą

PODMIOT

Osoba przeżywająca, poznająca, działająca,

posiadająca prawa i obowiązki. To indywidualizm

człowieka (jego świat odbierany, odczuwany i

wyrażany tylko przez tą osobę). Podmiotowość

człowieka zawarta jest w jego świadomości „ja” i

poczuciu własnej wartości.

Pielęgniarka powinna w stosunku do

pacjenta, podmiotu opieki :



dostrzegać w nim człowieka,



respektować jego prawa do subiektywnego

odczuwania własnego stanu zdrowia,



odnosić się z szacunkiem do jego odczuć

subiektywnych, poglądów, przekonań, które leżą u

podstaw jego problemów zdrowotnych,



wykorzystywać subiektywne odczucia w ocenie jego

stanu zdrowia,



dostrzegać i realizować potrzeby rozwojowe,

integralnie związane z procesem kształtowania się

osobowości człowieka przy planowaniu opieki,



poznać pacjenta (jego stan, sytuacje życiową,

subiektywny obraz siebie, własnej sytuacji, jego

system wartości),



ustalać wspólnie z pacjentem cele pielęgnowania,

określać zadania własne i pacjenta o planowanych,

realizowanych działaniach,



analizować wspólnie z pacjentem efekt

pielęgnowania.

Holistyczna koncepcja pielęgniarstwa

implikuje:



określony

sposób traktowania pacjenta

zerwanie z

paternalistycznym modelem pielęgnacji, przyjęcie

modelu partnerskiego, dostrzeganie autonomii i prawa

do samostanowienia o sobie pacjenta, akceptację

pełni praw pacjenta, jego możliwości wyboru spośród

podanych ofert, obowiązek rzetelnego informowania o

działaniach

, jakie mają być podejmowane względem

pacjenta.



nowy obszar działania pielęgniarek – obronę interesów

pacjenta, będąc jego

adwokatem/powiernikiem.



zmianę postawy podopiecznego z pasywnej na

aktywną

, co daje mu poczucie bezpieczeństwa i

kontroli podejmowanych działań, sprzyja

pozytywnej motywacji zmiany trybu życia i

zdobywaniu wartościowych dla zdrowia nawyków

oraz propagowaniu zachowań zdrowotnych w

środowisku.



rozwój pielęgniarstwa ekologicznego

wykorzystującego nierozerwalne związki człowieka

ze środowiskiem wpływającym na każdy wymiar

człowieczej osobowości, a przez to

zwrócenie uwagi

na medycynę niekonwencjonalną, wykorzystanie

takich technik, jak: medytacja, ćwiczenia

oddechowe jogi, ziołolecznictwo, dietetyka,

akupunktura, wizualizacja, muzykoterapia



konieczność wiedzy z zakresu socjologii,

pedagogiki, psychologii

, aby poznać człowieka,

zauważyć problemy i potrzeby pacjenta.



potrzebę interdyscyplinarności nauki

, korzystania

pielęgniarstwa jako nauki społeczno-przyrodniczej

z dorobku innych nauk: medycznych,

przyrodniczych, społecznych, jak prakseologia,

teoria organizacji i kierowania, socjologia,

psychologia, pedagogika, filozofia człowieka i

etyka

HOLIZM w medycynie:



implikuje wiele pozytywnych zmian w

pielęgniarstwie



stawia w nowym świetle dwa podmioty relacji:

pacjenta i pielęgniarkę



zmienia znaczenie środowiska , którego

potencjał można wykorzystać w przywracaniu

zdrowia oraz jego utrzymaniu



implikuje wielowymiarowość opieki



szerzej widzi rolę pielęgniarki, nadaje jej większy

zakres działania



wpłynął na stworzenie praw pacjenta oraz

struktur zajmujących się kontrolą ich

przestrzegania



łączy działania lekarzy, pielęgniarek,

fizjoterapeutów, dietetyczek



kładzie nacisk na dopasowanie sposobu leczenia i

pielęgnacji do potrzeb człowieka



respektuje kulturowe uwarunkowania choroby i jej

leczenia oraz pielęgnowania, proponuje wsparcie

społeczne



traktuje zdrowie jako stan pozytywny, a nie tylko

stan choroby,



kładzie nacisk na promocję zdrowia i

zapobieganie chorobom



kładzie nacisk na odpowiedzialność każdego

człowieka za własne zdrowie



uwzględnia wewnętrzną zdolność jednostki do

samoleczenia



kładzie nacisk na uczenie samoopieki



korzysta z różnorodnych metod diagnostycznych



zwraca uwagę na znaczenie i siłę dotyku



uznaje znaczenie diety i ćwiczeń fizycznych



interesuje się nie tylko ciałem ale i duszą człowieka



kładzie nacisk na jakość życia i zajmuje się

godnym umieraniem



uwzględnia kontekst społeczny, ekonomiczny,

ekologiczny w rozpatrywaniu problemów

zdrowotnych.

Document Outline